장음표시 사용
281쪽
sblutionem eius quod interest, nis petitori placuerit. l. qui restituere. g. de rei uind. l. sti putatio. . siue autem .ssi de no. Oper. nunc. Id quod in obligationibus dandi secus esse iam demostratum est. Nunc videamus quomodo duae illae leges euitari possint, quibus etiam in obligationibus dandi idem uidetur probari, nempe eum qui dare tenetur, praecise ad dandum posse compelli; adducitur primo t. ubi autem non apparet. f. ulli. insta ia.ι eo. Haec stipulatio inquit ibi Vlp. fundum Tusculanum dari, ostendit se certi esse,.. continetq; ut dominium es sciatur stipulationis quoquomodo . Sed ego horum verbo rum verissimum illum sensum esse arbitror, ut intellexerit Vlpianus in stipulatione, rem dari, non spectari illud factum praestandae rei, sed fatis haberi si transferatur dominium in eum cui promissum est,quocunq; tandem modo id fiat; ac mecu in hoc sentit Frae. Duaren. ibidem, qui propterea dicit non rectὶ ex his uerbis Vlpiani pronuntiatum illud adnotari, ut qui dare promist,pmcise cogatur ad dandum; putat enim ipse, licet res in obligatione sit, tamen creditori cumulate satisfactuna esse, si solutum sit quod ipsius in terest; atq; iccirco promitarem tunc absolui oportere, idq; ptaesertim ijs in rebus obtinere, quae pondere, numero, mensuraue continen rur. Credunt praeterea Doct. com
mune hoc pronuntiatum probari ex l. s seruum. β. ulti. insta cod. quo loci inquit Pau a 3 lus) eflectum ueteris cuiusdam constitutionis, qua dispositum erat, mora perpetuari obligationem, ut refert ipse eadem illa lege. f. sequi tu hellectum inquam illius constitutationis esse, ut adhuc homo mortuus peti possi, & pro eo fideiuisor accipiatur, S obligatio nouetur. At non uideo ego quomodo recte hoc deduci pollit, quod uulgo ex illis uerbis probari creditur, ut quia ueteres constituerint, mora obligationem perpetuari,
atq; ob id hominem mortuum gratia exempli qui erat in obligatione adhuc peti pos. M propterea concludere debeamus, promitiorem non liberari, si Gluat id quod inter est quando res non perijt quam dare tenetur; etenim si non potest existimari Vlpian:
hoc ipsum negasse quando res non extat imo enim tunc solui aestimationem necesse
est non uideo cur eo casu id negasse existimandus sit, quando res extat, & s lui pol cli, cum ibi de hoc ipso casu ne loquutus quidem fuerit.
X T Trhm transactio actionem producat, quae reo auferat poenitendi se cultate, & nun- quid illa ad articulum, facio, ut des, re renda sit. Cur ex eo ipso articulo non praescriptis, sed tantu de dolo agi possit. Ac quid deniq; quantia ad haec operetur stipulatio, quae uel trasectioni,vel couentionibus ad p dictu articulii pertinentibus sectit adiecta.
1 Non dubitandum est quin ex omni tran- ad poenitentiam operetur. factione detur actio praescriptis uerbis, s In illa dissicultate,cur ex articulo,sacio,ut
quae poenitendi facultatem tollat. des, non Oriatur actio praescrip.uerb.caea Quomodo l. cum mota C. de transact. ue terorum rationes reseruntur ,ac repro- reconciliari possit, cum aliis omnibus bantur. legibus,quae ex tra actione actionem 6 In transactione non tam continetur, facio
concedunt ut des, quam discernitur species illiust Quando in transactione dicatur imple- articuli, cio, ut des. mentum interuenisse. 7 Propositae dissicultatis uerior explicatio. maidnam stipulatio in transactione, ali- 8 Qua ex re leant iurisconsulti aestimare, isque similibus conir actibus quantum utru coperat ciuilis actio innominata.
282쪽
i a L. Solent. C. de praescta uerta 13 Qua ratione articulus, facio, ut des,ad lo
catione,&conductione non rcferatur.
. I In conuentionibus distinguendis intelio
partium spectatur, ea uero ex conuentiorium ineudarum ratione aestimatur.
is Facit stipulatio adiecta huic articulo, facio, ut des, ut non amplius de dolo agi possit. Quaratione seleant Iurisconsulti consi-
. derar utru proposita species noratae . alicui co uetioni similis,ac proxima sit. io Articulus, facio,vi des, neque continet, neque ullius nominati cotrictus ii militudinem obtinet. ii Daretur actio in fustum ex articulo,do, ut descii constaret dolum abesse, ita ut
. C A P. XLIII. HIs propositis dissicultatibus, ueras nunc illarum explicationes sigillatim perquia
ramus,sic enim simul intelligemus quid stipulatio operetur,quantu ad singulas contractuu nominatorum qualitates, ad quas uidimus praedictas qualitates peri tinere. Qtiod attinet ad prima disti cultatem de l. siue apud aeta C. de trans MLquoniam firmissimξ illud retinendu est, ex transactione dari actione praescriptis uerbis, nec poenitentiae locum esse,iuxta l.cum mota,&l. quatiis. C. de transact. id quod etii de caeteris contractibus in nominatis probatur iii l. quonia alleueras, in L emptione, in Lultima.C. de rerum permul. ut nos plenissim ealias demolirauinius. Propterea uidendu nunc est, qua ratione negauerit Diocletianus in l. siue apud acta. C. de transaction . ex transectione agi posse,&quomodo haec lex cu i gibus proxime adductis conciliari possit. Accursius ibi in ueri pacto,iuxta finem, ita has leges simul conciliar, ut dicat ex hac ipsa l. siue apud acta, regula negativam dei timendam este; eius uero limitationes haberi in l. quamuis,&in l. cum mota. Verum haec Qlutio, quan uiscita falsi nihil contineret, tamedissicultatς nulla ex parte tolleret, cuiacit E sit uilicuiq , regulam, ac limitationes constituere nullis redditis rationibus, cur haec, vel illa species,sub regula potius quam sub limitatione includatur. Sed saluim est praeterea eo modo regulam constitui oportere, neq; en in i ratio ulla est, cur si in caeteris contractibus innot niuatis, Oritur actio exini pleme ro, qus aduersarii poenitentia tollit, contraria in transactionibus tegula statuamus . Alio modo insuper has leges. conciliat Accurs dicens in l. cum mota, elle contractum in- nominatum,do, ut sactae licti in faciendo is pWuenerit, qui ficere tenebatur. Quodcunimis extortum,& cauillosiani est, tu nulla est ratio,cur hac in re non idem de transactio, nibus, ac de caeteri&contractibus innominatis concludamus. Sunt qui putent ideo in l. sue apud acta, no nasci actione ex transactione, quia ut nascatur actio, requiritur amplementu, nec suscit offerre, uel cauere, ut docet Accur.& Bar. in l. iuri gentiu in princ.C de paci. sed ibi actor non potuerat perfectὶ adimplere, cu teneretur ad iactu negati uti,
quod non niti per mortem impleri potest. β. si quis ita. itist. m. Sed aduers tur huic solu, tioni. l. si profundo, &l.qua uis, ubi illi,qui receis talite, datur actio praetcriptis uςrbis. Verum ne diutius quan par sit in re iudicio meo minime dissicili comoremur,adnimaduerto so tota huius disticultatis explicatione a notissimiς Guentionum regulis pcndere. Nemo non concedit, etiam correspectivas conuentiones ante implementum e
se nudas, ideoque eum qui non impleuit,co 'tra alterum a noenon posse; quod si unus impleuerat, id illi prascriptis uerbis actionem contra ait ruin competere. Quod cum itast, considero eas leges,quae negant ex transactione agi posse, eo casu loqui qiuando nodum alite recessum est,sed acti , adhuc, ct instantia peridet. Caeteras uerbi Aea quae ex transa tione actione oriri tradunt, neque illam ex pCenit maia retractari patiuntur, o
283쪽
si loqui, quando instantiae fuit renunciatum, ita ut lis iam penitiis si hi instimeo- ui aderi postfit' li e mea distinctio diuinationem ullam habere, cum illis ipsi legibiis, quihus uidimus conflari hanc dis scultatem, apertissime tradatur; Siquidem iii I, quatiuis in L cum mota, in l. si pro lando, dicit lium finita restaurari non dcbere. At in l. siue apudacita, utitur Diocletianus illis uerbis, rerum uendicatione pendente; idq; non alia ratio-he, misi ut ostendat transactionem adhuc in nudi pacti terminis consistere deoq; est pa ut expressim ipse inquito actionem nasci non posse. Est uerὁ opcntpretium inane hac in re Accursij solicitudinem considerare, qui cum hoc ἱpsiim quod proxime dixtimus minime animaduertit, propterea miratur cur ibi dixerit Imp. uendicationcm pendete, putatq; ea ratione id sui se dictum, quia adhuc incertum esset, an ille alter rem rc diturus esset, an uero transectionis conuentionem seruaturus, uel potius quia tion prorsusdesinat esse dominus,qui uendicationem remittit, quae quavis a Saliceto quoq; ibi dem probentur, tamen ab Imperatoris mente sunt alienissima, ut sacile omnes conce .suros cofido, qui quae hactenus a nobis tradita fiunt, accurate cosiderauerint. Atqui cem ex his, quae de poeniicua hucusq; diximus, ac de actione, quae semper orit ex implemeto am in transactone,quam in caeteris cotractibus inominatis,illud quoque licti intelligere, quidnam stipulatio quatu ad hoc operet. Nam cu uel semur nunc in tertio capite 4 pi incipali nostrae disiunctionis,in quo ponimus implementis interuenisse, ex implemeto uero semper tolli poenitetia coclusum sit, no poterit cert E stipulatio,quatu ad poenitentia sati icqua operari. Et hoc procedit, si loquamur de imple meto illius,cuius gratia fuerit facta conuentio. Veru quia potest esse, ut ille prior impleuerit, cuius utilitas conuentioni occasio ite darensi potuerit, quo casu implemcntu non semper pari iactionem, nec poenitentia tollit, ut alias a nobis declaratu est, potest dubitari, an faciat hic stipulatio id, quod implemetu facere no potest. Quod plane negadu esse arbitror. a quod hic actio non oriat,non facit conuentionis debilitas, atq; inesticacia, sed intentio contrahentili. At contra intentione contralaentiu nihil debet mutare stipulatio, ut plenius insta ostendemus. Porro aute in transactione hoc tonsiderari non potest, quia cu transectio,non benefaciend: animo fiat, sed propter rem dubia,& lite inceria.l. i. C. de transact. nunu alia certe gratia unius tantum ficta existimari poterit. Proxime sequitur illa dissicultas, cur in hoc articulo facio,ut des, ex contractibus in nominatis no at actio. praescriptis uerbis. Accurs in d. l. naturalis. β. quod si faci in ver. quod si facta,rationes affert cona , plures, accum illa demum uidet residere, ut dicat actionem praescriptis uerbis, non nisi contractum uesticiati dandam esse, at uestire contractu muta demum aliquem dici,si ex eo, quod facit, aliquid alteri adsit, alioqui ii uero dari actionem de dolo. Quam ratione Bart. quoque, Alex. caeteriq; frequentius probant. At mihi certe illa nequaqua arridet, nam si loquimur de o,quod nullius rei praestationem conuineat, clarum est eiusmodi factum satis esse, ut oriatur actio praescriptis uerbis. l. solent. q.de praescta uerb.l.cu mo ta, cum sim. C. de transari. si uero de eo facto loquimur, quod nullam prorsus utilitatem alteri parti asterat, nemo non uidet,quam absurdum sit, tantopeia coangustare diaspositionem illius. f. quod si faciam. Cum praesertim superuacuum sit, in conuentionibus tam reciprocis, quam simplicibus ea promittere, quae nullam utilitatem sint ali tura. Multo certe magis uerisimilia sunt, quae hac de re tradit Francistus Connanus libri. cap. Is . dum studet rationem afferre, quomodo exbtransactione, in qu recedeo,
do a lite alicuius rei suscipiendae causa, uideor facere, ut des, competat mihi actio praescriptis
284쪽
o praescriptis uerbis d. l. cum mota, cum sim. C. de transact. cum Paulus In l. Naturalisti. qudd si faciam, diserte tradat ex hoc articulo, facio, ut des, non praeseriptis uerbis, sed tantum de dolo agi posse, negat ipse in transactione contineri illii articulu, facio, ut des, uerum putat masis in ea discerni specie illius c5 tractus, do, ut de qua alterius cuiusquainnominati contractus, cu tam ille qui alite discedi side suo remittere existimandus si qua qui ea gratia qui cudat, ita ut nihilo infirmior causa existimari debeat a lite discedere, qua eo nomine aliquid praestare. Atq; hoc spectasse Paulli existimat in l. in summa. β.& quide. is de condict. indeb. ubi his uerbis utitur. Et quia quod trafactionis nomine iadatur, licet res nulla media suerit, non repetitur, nam si lis fuerit, hoc ipsum quod a lite disceditur,causa uidetur esse. Quantu uero ad obiectione de l. Solet. is praescrip. uerbera nobis putat conciliare, copulata illa uerborum comisturam, ut si indicast et,apprehensusq; esset fugitivus, certi aliquid daretur, quae uerba demonstrant non ibi simplex indicandi factu intercessisse, sed etiam apprehensionem subsequi ita esse. Habent haec certEcoloris n5nihil, sed quantu ad rationem cur in . f. quod si tacta. ne et iurisc. ex hoc artiaculo,sacio,vides, copetere actionem praescrip. uerb. nihil aliud affert Connanus, nisi illud idem, quod & frequentius sentiunt nostri interpretes. Qiuod ipsum paulo ante a no, bis satis reprobatum est. Nos itaq; ut commodius hac ratione inueniamus, ac ueriores etia responsiones afferamus ad eas leges, quae cu hoc responsi, Pauli pugnare uidentur, illud ante omnia prae oculis habere debemus, toties iuriscosultos respondisse actione ciuile, scilicet pnescriptis uerbis copetere, quoties uiderunt posse illa desumi ex regulis iuris ciuilis, ita ut oriretur quidem actio secundu ciuiles regulas, sed usitata actionum nomina deficerent, ac conuentiones essent eiusmodi, quarum appellationes nullo iure ciuili proditae effetit, ut l. 2. de 3 ff. de praescrip t. uer. Alioquinyctim uidebant propoli tam aliquam speciem sub iuris ciuilis regulis non comprehendi, ac postulare tamen aequit tum, ut ex ea causa agi possiet, respondebant actionem in factum a praetorc dandam. l. inter se cerum .f. conueuicissi de pact. dot. l. ult. supra tit. prox. uel actione de dolo competere, si dolus aliquis argui posset. l. I. & toto tit. ff. de dolo. Quoniam uero non ullae factorum species interdum occurrebant, quae an sub iuris ciuilis regulis continerentur, non satis perspicuum erat, propterea nonnunquam iurisconsulti inter sedissentiebant, ac de eo altercabantur, utrum ciuilis actio praescriptis uerbis competeret, an uerb actio
in factu a praetore danda esset, ut perspicue ostendit Vlp. in l. iurilgentium in princ .ff. de pactis, dum dicit recte Iulianum a Mauritiano reprehensum, in illa facti specie quando dedi tibi Stichum, ut Pamphilum manumitteres, & post manumissionem Pamphilus
euictus est, putabat enim Iulianus in factum actionem, a Praetore dandam, Mauritianus uero animaduertebat,subesse mox λαγ ,ex quo secundum iuris ciuilis regulas, actio ciuilis si minus nominata, at saltem in nominata, id est praescriptis uerbis oriri posset. 3 vir tim uer5 ciuilis actio competat,ex eo aestimant iurisconsulti, si facti species quae proponitur, similitudinhm gerat, specieque alicuius ex illis con uentionibus, quae a lege ciuiali expressim approbatae sunt. Porrbautem si conuentio aliqua occurat,qu.ae contineat
m, Ἀλωγμα, ex hoc ipsi, satis temper consormis iudicatur conuen tionibus a lege approbatis, satisque hoc cauta esse creditur, cur ex ca ciuilis actio oriatur d. l. iuris gentium in prine. & soc notissimum est. Verum etiam si non adsit mox γμα, animaduerto tamen ego iurisconsultos in concedenda actione praescriptis uerbis, hanc smilitudinem etiam quantum ad reliqua spectasse, existimantes recte polle secundum regulas iupis ciuilis actionem concedi ex quacunque conuentione, quae ad conuentioni alicui nomi-II et nata:
285쪽
natae saltem similis, ac proxiina esset. Non obscurὶ hoc nobis Paulus insinuatit. Nati stratis. 6. penult. dum ostendit posse illum articulum, facio, ut facias, plures traist tus recipere, ac uel huius, uel illius contractus speciem, ac similitudinem gerere. Quod si species aliqua occurrat, quae non prorsus uideatur contractus nominati substantiam continere, ut sunt duo casus ab illo ibi propositi, tunc saltem ratione similitudinis pras scriptis uerbis actionem dari concedit, quod & tutius esse ait. Verba ipsius haec sunt... Sed tutius erit & in insulis fabricandis, & in debitoribus exigendis,praescriptis verbis da ri actionem, quae actio similis erit actioni mandati, quemadmodum in superioribus ca- sibus, ptioni, dc locationi. Eandem hanc similitu)inem spectari uideo in l. labeo. T. de praescrip. uerb. ubi quia non uidebatur emptio esse posse nondum impleta conditione, putauit labeo competere actionem priscriptis uerbis,qus actioni ex empto similis
esset, de tamen nullum ibi et νυαMαγμα interuenerat.Contra uero Vlp. credidit,& ex ue
dito quasi impleta conditione agi posse. At labeo quia ibi no persectam uenditionem esse putabat, sed eius tantum quasi simulachrum adesse, ratione huius similitudinis,
censuit priscriptis uerbis actionem competere. Iam uero sacile de hoc intelligemus quod in praesentia quaerimus, nimirum cur in eo articulo, facio, ut des, si contractus sit innominatus,non ciuili actioneptaescriptis uerbis, sed tantiim de dolo agi possi et cum
demonstratum sit, ex contractibus in nominatis ea ratione praescriptis uerbis actionem Oriri, quia uel habeant uel con tractus alicuius nominati specie,ae similitudine gerat,nuc animaduertere nos oportet in hoc articulo,facio, ut des,utrumq; deficere, Da neque hic uere adest, neque ulla est nominata conuentio, ad quam haec io
species referri possit, ut singulas percurrendo facile intelligemus. Itaque deficiente iuris ciuilis praesidio, confugitur ad ius praetorium, quod non tantum adiuuandi, uel corrigendi, sed etiam supplendi iuris ciuilis gratia fuit introductum .l. ius autem ciuile. 6.ius praetorium .isdetuli. Stur. Datur porro actio de dolo, quia hoc postulat subiecta materia, clim enim me adduxeris, ut id facerem, quod semel factum amplius reuocare non
possum, tu uero id differas dare, quod promisisti, haec cessatio arguit dolum. Quod si is
sorte constaret omnem dolum abesse, tunc putarem dandam esse omnino actionem in
factum: sentitq; hoc idem Iacob. Cuiatius solidus admodum interpres, in l. iurisgentium, in princ. is de pact. Hac recepta explicationcinihil amplius obstabunt illae leges, quae Pauli responso obiiciebant. De l. labeo satis iam dictum est. In l. solent puto id spm i , mise Iulianu, quod paulo ante ex Connano relatum est, nimirum non esse illud simplex factum, sed illi quodamodo traditionem inesse, cum non satis si te indicasse seruum su-gitiuum, nisi ille apprehensiis si, sed quoniam uere non est illa satis explicita traditio, propterea hac de re sollicitus iurisconsilius se quasi ancipitem ostendit, neque absolute audet affirmare hanc conuelitionem habere in se negotium, sed dicit habere negotium aliquod, neq; esse nuda couentionem, quasi fateat de hoc merito dubitari potuisse, an esset nuda couentio. Postrem δ etia cu animus non prorsus quiesceret, subijcit illa uerba. Nisi quis in hac specie actionem de dolo copetere dica*cu enim uideret non satis explicitu ibi negoti ii adesse, ne quis fortasse ea de causa cotenderet, prsscriptis uerbis actione oriri non posse, nos illud admonitos uoluit, uel si maxime hic ciuilis actio deficeret; de dolo tamen actione deesse no posse. Restit l. cu mota.C. de transact. cui puto illa responsione optimὰ conuenire, ut cum eode Conia. dicamus no esse reserenda transactione ad
hunc aruculu,facio,ut, des, sed potias ad illis,do, ut des, cu is qui,discedit a lite, si de suo remittere existimandus sit, qua qui ea graua quippia dat: Quod ipsum ego ca ratione
286쪽
c5firmo,quia ut dicatur dare, no est necesse pαstationis factu interuenire, sed satis est ius ipsum transferri, quoquo modo. Et hoc est, quod uere sensit Vlp. qucmadmodu supra
diximus in l. ubi aute no apparet. .ult. in feo.Sic ergo ia plana Omnia,& expedita sunt. Sed tamen unu hic occurrit,quo uno caetera plane videmur subuerti posse. Diximus ex cotractibus in nominatis, qui reseruntur ad hunc articulu,facio,ut des, propterea no ortiri actione prs scriptis uerbis, quia neq; haben ere ἰλλαγμα, neq; ullius co tractus nominati 13 similitudine,ac specie gerunt. At non immeritb quis dubitabit, curn 5 possit hic articulus ad locatione, & conductione reserri, possum enim locare operas meas id quod insecto proculdubio postii est ut tu mihi pecunia des. Aduertendu est ante omnia hoc nihilo magis nobis obstare, qua ipsi iurisconsulto Paulo: neq; enim dubitandu est, quin hoc ipsum, quod paulo ante affirmauimus,apertis sine ipse tradat,in d. l. naturalis. S. st si facia, ni miris hunc articulii . facio, ut des, neq; ad locationem,& conduci ionem,neq; ad alium ultu contradisi referri posse. Idq; omnes fiat scio no grauate satebun i, qui eius legis totu contextu attente cosiderabum; siquide ante hunc. 6. Paulus in singulis articulis accurate docuerat, quomodo illi ad contractus nominatos redigi possent,ac praesertim in s. proximo superiori dixerat 'ectari oportere, uirtim in articulo illo, do, ut facias, tale proponat factum,.quod uendi, aut locari soleat cum alioquin non ex praedictis contractibus, sed tantum prescriptis uerbis agi possit. At ucro cum postea deuenit ad hunc articulum, facio, ut des, utitur istis uerbis. Quod si faciam, ut des, S po resteaquam seci,cesses dare, nulla crit ciuilis actio, sed latu de dolo dabit. Quae uerba luctis . superioribus liquido ostedur,no aeque huc articulo, ut superiore ad locatione,& conductione teferri posse. Sed quia, ut obiectu hoc tollat, no satis est ostedisse ita iuriscosiiliuquoq; sentire,videamus, quaeratio ipsum adduxerit, ut superiore illis potius, quam huc articulu locationi uicinii, ac proximii dici posse cxistimauerit. Mihi illa uidet esse ueri L A sima ratio, ac ipsus Pauli sentetiae maximὸ colentanea, ut dicamus tacteres iuriscosultos in couetionii generibus distinguedis, id apprime spectasse, que na sibi fine cotrahetes pponeret fine uero ipsum ex coueti onu ineudarii ratione potissimo εstimasse. Itaq; cu uideret in locatione,datione ad eu fine reserti, ut aliquid fiat; in hoc uero articulo, facio,ut des,inretione couerti, ac factu potitis eo spectare, ut aliquid det, propterea no iudicariit locatione ad huc articulii pertinere,imo nec aliave ulla couctione hoc articulo cotineri,q locationi uicina, ac Pxima existimari debeat. Etenim licet possit in locatione interdit pueniri, q prior soluere debuerat, ita ut facti prsitatio mercedis solutioiic antecedat, at tamen satis est, initio locationem ex partium antentione certa natura assii in psisse. Hanc puto uera huius nodi explicatione, qua uel si cervicos forsan miniis probabunt,probabiit illi tamen ut opinor qui non tam contentionis cupidi erunt, qua ueritatis. Atqui in
eo quod postremo diximus, nobiscum sere conuenit Iacobus Culatius in d. l. iurisgetitium, in principio, ubi propterea concludit hoc negotium,do scyphos, ut tabulas pingas, locationi proximii esse; contra uero quod ita inittir, tabulas pingo, ut scyphos mihi des, locationi non rectὸ comparari. Nunc si quaeram usi id quod in singularu dis. ficultatum explicatione statuimus aperire quid operetur stipulatio, quantum ad hoc, is quod proxime conclusum est, uidetur id mihi clarius esse, quam ut a nobis amplitis e plicari oporteat; etenim si in hoc articulo, iacio, tu des, ideo competit actio de dolo, quia ob rationem, superius adductam non potest agi praescriptis uerbis, ac si actioni de dolo constat nunquam locu cili, quando uci ex stipulatione, uel ex alia quacunq; causa agi potest, i. i. in princ. &. . Ait praetor.is de dolo, consequens certe est eum hic sti-
287쪽
putationis effectum esse, ut de dolo actionem permutet,si modὁ in stipulationem to tum id deductum sit, quod de dolo actione consequi actor potuisset d. f. Ait Praetor: . Vtrum uero actio ex stipulatu praetoriar illius actionis naturam imitetur, nulla ratione . hic dubitari posse puto; Quandoquidem si ipsa quoq; actio ex stipulatu ob id fieret arbi trar ia, atque actionis de dolo naturam assumeret, frustra quaereret Vlp. in d. Ait pretor, virlim de dolo, an ex stipulatu agi potat. .
V Trum ijs casibus quibus post implementum datur repetitio in contractibus innominatis, apposita stipulatione, quicquam immutetur;& an stipulationis natura patiatur,ut in obligatione,rem dari, recte id quod interest, solui possit.
Declaratur l. I. C. derer. permuta Res alienae non ut u enditio,ita& permutatio consistit. Ratio differetiae inter cmptionem,& pcr-
Tres casus , in quibus repeti potest id, quod ex causa permutationis datu est. Quamuis stillulatio in praedictis casibus
non tollat facultatem repetendi,tamen a propria natura non recedit.
Vnde fluxerit,& quomodo accipienda sit illa regula, qua traditum est in stipulationibus attedi debere, quod uerbis expressum est. In stipulationibus quoque attenditur in dubio, quid actum sit, idque ex bona fide aestimatur. Caroli Ruini distinistio non necessaria. Falsum est quod nostri statuunt, commodo scilica debitoris inductum esse, ut soluatur id quod interest. Io Non creditur ille casus poste facile contingere, ut uolente debitore iluere id, quod interest,creditor id recuset. II Perpenduntur uerba l. Naturalis. S. I. E.
13 momodo cognosci possit, utrii in in strupulationibus dandi, recte soluatur id quod interest. I Potest uerbum, praestatio,&ad dominii
is Lichi stipulatio dandi solutionem eius
quod interest interdum admittat, tamen non magis mutat propriam naturam, quam cum ex subiecta materia,
modo diuidua, modo indiuidua fit.
CAP. X L IIII. REstat nunc ille articulus, do, ut des, in quo pariter uidendu est, quomodo propositae a nobis superius de illo dubitationes tollantur. Dubium primo illud fa
ciebat, quod tradit Gordianus in l. i.C. de rerum permut. posse nimiru tepo istulare, si hoc elegeris, ut restituatur tibi quod datum est; cum tamen in permutatione nec poeniten tiam, nec repetitionem dari nos supra docuerimus, legibus nimirum ape tissimis adducti, ut. l. quoniam asseueras. l. penuit. & l. ult. C. illo tit. de rerum permCredo ego in hoc distinguendum esse, utriim quod datum est, uel promissum, ex causa permutationis,proprium suerit illius qui dedit, uel promisit, an uero alienum. Nam si proprium, neuter potest mutato proposito, id quod dedit repetere, &ita procedunt leges proxime adducta; si uero re aliena sorte mecu permutasti, tunc libere a permuta- atione recedere, ac quod dedi repetere possum,s modo hoc elegerim,nam & conuenire possem,ut tu rea me accepta tibi retineres,ac pro cui istione mihi satisfaceres; Verti si redatam repetere maluerim,id mihi licebit. Siquide tunc non ualida,ut in priore casu, sed planu
288쪽
planὶ inutilis permutatio es quae rei alietiae nulla esse potest. l. I. f. ideo Pardius. g. de reri permut. Ideo Paedius ait rem alienam dantem nullam contrahere permutationem: igitur ex altera parte traditione faetii, si alter nolit rem tradere, non in hoc agemus utique, quod interest nostia rem illam accepisse, de qua conuenit, sed ut res nostra nobis reddatur, condictioni locus est, quasi re non sequuta. Sed unde tanta inquies disti militudo inter emptionem,& permutationem quae certe alioquin maximam inter se astinitatem habent. ar.f. item pretium, insti de empl. S uendit.) ut rei alienae inutilis permutatio sit, cum tamen rei alienae ualeat emptio, & uenditio: imo uero,& liberi hominis,& loci sacri, uel religiosi, dummodo ab ignorantibus ematur. l. ex empto, in princ. l.&liberi hominis. T. de contri empl. & β. ult. in Leo ξ Tametsi cum leges apertas habemus, satis esse creditur, quod respondeamus, ita terminos a ueteribus iurisconsultis esse constitutos, tamen ut aliquid aiseratur, unde saltem probabiliter ipsi iurisconsulti moueri potuisse uideantur, ego illam disterentiae rationem satis probabilem esse iudico, ut dicamus in permutatione, cum remea meipsum spoliem, ut pro illa alteram accipiam, aperte ex hoc colligi, id me in animo habere, ut non miniis meum esticiatur, quod tu mihi praestas, quam prius illa res esset, quam pro eo tibi contra crogaui. Quod in emptione secus est, siquidem cum prore, quam mihi uendis, ego non aliam rem, quam pecuniam persoluerim, fatis uideor habere, siciam sorte ea res euicta suerit, in pecunia numerata mihi latisfiat. Huc accedit, quod clim temporibus illis, quibus primum permutatio introducta est, nondum pecunia in usu esset, nec quicquam aliud, ex quo res omnes aestimari possent, dissicit Esuisset, post rei permutatae euictionem aliam rem inu nire, quae mihi aeque fatisfaceret, ar. l. p .is. de contrah. empl. unde satius esse iudicatu est, irritam tunc fieri permutationem, atque illum, qui euictionem passus est, id quod
dedera posse repetere. Itaque uere possumus aisrmare, quamuis non liceat in permutatione, ut neque in aliis contractibus in nominatis poenitere, tamen nonnullos esse casus, in quibus poenitendi, atque eius, quod datum est, repetendi facultas conceditur. Primus cst, quem proxime uidimus, quando res aliena fuerat permutata. Secundus est huic proximus, quando peri jt res, quae pro re mea mihi iii uicem danda erat, ut sistitichus mortuus sit, quem mihi contra dare promiseras. l. vlt.Ede condict. ob caus Tertius est, quando contractus non illius gratia celebratus est, a quo res data repetitur,
quamuis in hoc ipsbarticulo, do, ut des, putem id perraro contingere. Nunc uidendum est, an iisdem istis cassibus adiecta stipulatione repctendi facultas tollatur. Quod ipsum nos prorsus,ob rationes quas statim adducemus, & hic, & ubique negandum arbitramur,praeterquam cum pCenitentia ,& repetitio non ex intctione contrahentium,aut ex
conuentionis natura, sed ex eiusdem in eis cacia tolleratur potius, quam conceditur, quod tamen non ad hoc, sed ad primum huius distinctionis caput pertinet, de quo supra iam satis dictum est. At uero quamuis mc non credamus stipulatione quicquam immutati, sed post stipulationem interpositam, adhuc repetitioncm admitti, non id tameea ratione fieri concedimus, quia stipulatio propriam naturam non retineat, ac sequatur naturam contractus in nominati: imo enim in hoc quoque retinet stipulatio naturam propriam, ut iam ostendemus. Video sand mirum hoc plerisq; uisum iri,cum de repetitione nihil hic dictum suis se ponamus, apertissimis uero legibus traditum sit, in stipulationibus id tantum spectari debere, quod uerbis expressum est.l. quicquid astringendae.ins. eo. l. quia tantundem.ff. de negot. gest. Ut ergo comodi iis hoc explicemus,
289쪽
ante omnia teneamus oportet, quomodo accipienda sit haec ipsa regula, quae no 6 bis aduersari uidetur, nempe in stipulationibus attendi, quod uerbis suit expressum. Considerandum est fluxisse hanc regulam,ab illa disserentia, quam plenisti me nos supra explicauimus, inter bonae fidei, ac striisti iuris contractus: vidimus enim in bonae fidei contractibus, hominum consuetudini, atque eius iaegoti j, quod geritur, naturae pluriumum solere tribui. Quin uero eam magis spectari, quam quod uerbis expressum est.l. in emptis.ff. de contrah. empl. l. luctus, cum simit .fl. depos. In stipulatione uerd secus esse constat,quia nullum est nNotium stipulationi peculiare,cuius natura attendi debeat; ideoq; id tantum in illa attenditur, quod stipulantium uerbis expressum est; quae uerba, neque ex ipsius nego iij, quod uariu pleriique,& incertu est, neque ex ulla hominum cosuetudine, quae in re plane uaria,&incerta nulla esse potuit, nec declarari, nec suppleri possunt,&hoc est proculdubio, quod Celsus docere nos uoluit, cum dixit. Quicquid astringendae stipulationis causa dictum est, id nisi palam uerbis exprimatur, omissum es se intelligit. l. quicquid astringendae. in feo. Neque aliud sensit Paulus in l. quia tantundem, cum dixit, tantundem ualere in bonae fidei iudiciis ossicium iudicis, quantum in stipulatione eius rei nominatim facta interrogatio. At non propterea negandum est, quin quando in stipulatione aliqua inest ambiguitas, sorte quia non plene omnes s
ctorum euentus, aut alia, quae necessaria erant, contrahentes enumerauerint, quin tuc
inquam ex bona fide s ctetur, quod actum est; atque id ipsum cum ex nego iij itatu-.7ra aestimetur, si modo illa tam certa sit, ut inde uoluntatis coniectura desumi possit, tum etiam ex eo, quod legibus cautum reperitur, nisi sorte stipulatio aperte contra leges scripta sit. Imo enim haec omnia in stipulatione spectanda esse, docet perspicue Paulus in l.
M ubi est. F. de rebus dubijs. Vbi est inquit uerborum ambiguitas, ualet quod actum est. Veluti clim stichum stipuler, & sint plures stichi, uel hominem Chartagini, cdm snt
duae Chartagines, seinper in dubijs id agendum est, ut quam tutissimo loco sit res contracta, nisi cum aperte contra leges scriptum est. Quod cum ita sit, quoties pro illa re, quam ex causa permutationis tibi dedi, alteram a te stipulatus sum, moxq; euenit ut res quam tibi dedi euicta sit, cum de hoc euentu nihil expressum sit, non repugnat naturae stipulationis, ut hoc casu inspiciamus quod actum est, id uero proculdubio actum esse creditur, quod legibus dispositum est, nis aperth contra leges scriptum sit, ut Paulus inquit. Quapropter cum leges hoc casii tibi repetitioncm conccdant, si sorte solueris, atq; ideo multo magis nondum facta solutione, conueti iri te posse prohibeant, concludendum erit, neq; etiam ex stipulatione te conueniri possR nec sane aliter debebit accipi stipulatio, quae stipulatiotii suerit adhibita, uel si maxime ipsus stipulationis natura attendamus. Etenim inter caetera, ex quibus stipulatio declaratur,potissmum illud est, quan. do id deducitur in stipulatum, quod ex praecedenti aliqua causa debitum erat, unde
.. Vlp. in l. a. f. I.s . de priuileg. cred. Quare inquit si in stipulatum seneris impensa do ducta sit, dicendum est locum esse priuilegio, si modo quis non abluciendi priuilegii causa stipulatus sit. Hoc idem optime etiam colligitur ex l. i. f. bellissime, S si quis
sub conditione is ut leg. nom. cati. ex l. cum quis decedens. 6. I.ss de leg. 3. ex l. si eum
qui iii iuriarii. g. si quis cautionib. & l. si stipulatus sum. U. de usur. Quibus in omnibus legibus missis aliorum tam inductionibus,stres bonsionibus negari certe non potest, quin praecedenti aliquo actu, atq; ex materia subiecta coij ciant iurisconsulti,quid sibi uoluerint ij, qui stipulationem contraxerant, quorum intentionem semper ret,quae geritur,
290쪽
geritur, quam maximὶ consormem esse interpretantur, non quia in hoc uelint a stipulationis natura recedere, sed quia stipulationis natura exposcit, ut id maximὸ attendatur, quod maxime contrahentes in animo habuerunt. Id autem semper in animo h huisse creduntur, quod ex iis colligitur, quae expressa sunt, ut rectissime semper colliu rur, quicquid eius rei, quae in stipulatum expressim deducta est, naturae conuenit. Quocirca minimὶ necessariam esse censeo, tam prolixam illam distinctionem, quam tantos apparatu tradit Carolus Ruinus hic nu. 6i. qui putat esse considerandum, utrum ex necessitate fuerit interposita stipulatio, an uero uoluntariE: ac si uoluntari utrum principaliter, uel accessoriE, uel ut ita dicam subrogati vh: alia': insuper multas subdiuisiones tradit. Siquidem lichi uariὸ accipiatur stipulatio, maximὸ tamen semper naturam suam seruat, quemadmodum dictum est. Postrema difficultas oriebatnr ex illis lGgibus, quae in stipulatione, qua dari aliquid promissum est, non praecish ad dandum
debitorem compellunt, sed eius, quod interest, solutionem admittunt, atque ex ijs pariter, quae in uenditione idem concedunt, quamuis rei tradendae facultatem uenditor habeat. Vt rectE omnia percipiantur, quae ad hanc rem totam attinent, unum censeo ante omnia aduertendum, in quo mihi uidentur nostri interpretes cum ueteribus iurisconsultis, non satis conuenire, & ex quo maximE nisi fallor tota haec perplexitas oris tuta Existimant nostri interprete debitoris commodo id comparatum esse, ut loco rei debitae soluatur id, quod interest ; sic enim debitori prospectum esse dicunt, ne rem debitam praecisE Gluere compellatur. At longh secus uidentur mihi sensisse iurisconsulti: Si quidem illi quoties statuunt id, quod interest solui oportere, ea in re semper creditorisco modum sibi proponunt. Cum enim pecunia aestimentur omnia, ac compensentur, cumq; aestimatio eius, quod interest, noli tantum comunem rei aestimationem,sed & danum emergens,& lucrum cessans complecta non putarunt legit ilostraru autho res pos
se alio modo ubi tamen singularis assectio non attendat,ut in promissis exigendis no attedit ilo alio, inqua, modo putarui cumulatius posse creditori satisfieri,aut debitoris cotumacia acrius puniri, qua si in id,quod interest, codenatio fieret.Itaq; eu casum no seci, ble posse contingere existimarui, ut clim paratus esset debitor soluere, id quod interest, recusaret id creditor, ac rem potius promissam sibi dari contenderet. Et vix quidem in rei propriς restitu tione hoc consideratum est, lices in ea maior affectio cadere possit. Id ii quod optime colligitur exl. Naturalis. f. I. is depraescrip. uerb. quo loci dicit Paulus in iudicio permutationis id uenire, non ut reddas quod acceperis,sed quanti interest
mea illud de quo conuenit accipere, & tamen postea statim subijcit, posse me id quod
dedi a te repetere. Quod maxima profecto animaduersione dignum est; nam si ego possum rem meam repetere, & tamen Paulus negat in ea actione uenire restitutionem, aitq; uenire id,quod mea interest,certe nulla alia de causa ita loquutus esse existimari potest, nisi quia pro comperto habuit,solum suturum reum conuentu, qui rem acceptam cupiat restituere, me uero potius petiturum id, quod mea interest. Quocirca illu casum, ut ego meum potius recipere uelim, quam consequi quanti mea interest illud de quo conuenit accipere, illum inquam casum tanquam raro euenturum non principaliter, sed quasi pertransiens attingit. In qua actione inquit id uenit non ut redas,quod acce cperis, sed ut damneris mihi quanti interest mea, illud de quo conuenit accipere, uel siccmeum recipere uelim, repetatur quod datum est, quasi re non sequuta. Multoq; etiam
aperuiis hoc ipsum probatur leg bus illis ex materia empti superius adductis. Etenim Vlpianus