장음표시 사용
261쪽
CAP. XXX VIII. re: HAbemus iam non modo quid sit, sederiani qualis sit stipulatio, nunc uetis incituti ordinis ratio postularet, ut uideremus,qua ratione inuenta sit stipulatio,
qua quaestione proponit hic Castrensis, in ψ.qone, & latius deinde teri prosis
.:M. At nobis hac in re comorari non est necesse, quandoquidem ex ijs,quae uarii siti locis supra docuimus,sacilὸ possumus intelligere, non modo,quae stipulationis inueni dae causa extiterit, sed etia quomodo alia nonnulla accipienda sint, quae huius rei occasione, magno apparatu hoc a nostris disputantur,dum Castrensis dicta perpendun i, quoniam docuerat Castrensis stipulatione, patetim ob utilitatem inuenta esse. arg. l. . . conuentionales. in feo. partim ob necessitatem, ut in casibus iuristetitium adminiculo destitutis,ad quam rem argumento esse dixerat, non tantii promissiones fideiussorum, quae sine stipulatione inutiliter sunt , sed etiam promissiones iudiciales; Quantum ad has pro rnitis ones iudiciales, reprehendunt illii caeteri interpretes,ac praesertim Alex.&Ias quod dicatit, hac de causa stipulationes haud quasi fuisse necessarias, cum etiam nudum pactum in iudicio sectum pariat actionem, si miniis semper,ac saltem quando ipsi iudicio,
aliquo adiumento esse poteti,ut docent Accur. in authsi. generaliter,uer. coscribat. C. de episc.& cler. Alex.& Doc. in l. pacta nouist ima.C. de pact. arg. t eu qui, ubi Accurs sis de inius uocan. Nos uero has omnes disputationes planc inanes esse iudicamus, tum quia
falsum est, id quod omnes hic ponunt, uestiri pactum calore iudicii, quemadmodu su ipta ostendimus, tum etia quia minime admittendu putamus, stipulationis inuciatore de stipulationibus potius inualidis,aut de fideiussoriis magis, tuam de aliis cogitasse, ut ire que distinctionem illam probamus,de casibus a lege pro uilis ut Cast. considetat ii et no prouissiliqui denegamus ullos esse casus, quibus iure gentiu prouisum no fuisset, quod 3
enim nudae conuentiones,ad petendu inesticaces sim,hoc non nisi iure ciuili Roman ru inductu suit, ut testis est Paulus lib.2. recepi. sentet. tit. i , & probat in l. si tibi.C. I cat. Itaq; no cocedimus inefficace iure gentiu fuisse s deiussione, aut accepti latione,aut . nouatione, poenaeve promissone, uel usuraria, aut dotis restituendae, licet post regula illa iure ciuili introducta, ne ex nudo pacto agi posset, fuerit pariter inductum, ut proinissones illae omnes, sine stipulatione inutiles essentit. blanditus.C. de fideiussis r. l. an inutilis f. acceptum, k l. uno.*. I. is de accept. ite per accepti lationem, inst. quib- in Od. tolli. Oblig. l, seruus ea lege, & ibi not. E. de serta, export. l. quamuis. I. C. de usur. l. auia. C. de tuo dodi Fecit enim in primis praeiudicii ratio, praeter alias rationes, quae nobis facit Ein singulis speciebus occurret, ut uel ii nostrarii lcgu auctores, multas couctiones'ia udas uariis de causis approbarint, i dictas in promissiones nudo pacto factas minime approbadas iudicarint, quan si in nouatione hoc perpetuit no est; si quide illa,& sine stipulatio ne interdit fit t. si madato meo,in sn ubi Accurc is mandat. qua lege, iit singillare,atque
animaduersione digna,comedat Bar. in l. i. col.i. vers. sed quaero .sside nouation .Quapro picrmissis multis, ide inueni edae stipulationis , a nostris disserunt, nos unico uerbo cas 4 tradimus,qua&supra aliquoties nobis attingere coligit: cu. n. ut saepe diximus) multa essent couctiones dubis, atq; inceris,quam aequitas no nisi in singulis specieb ex causis,
N personis minari poterat,ut generatim,atq; in uniuersiim, de iis quiaq; possct lex de
262쪽
ternere,cosentaneu suit,remediu aliquod excogitare, quod eoru qui coueni ut uolutate clarius indicaret,& obligati sies firmiori quasi uinculo adstringeret. Ideoq; uere dici potest, firmadarii obligationii gratia, induuas esse stipulati oes, cu alioquin necesse suisset, multas obligationes,legis approbatione destrui, quae uel si no tam certa aequitatis speciε haberent, ut generatim potuerint approbari; tamen inessicaces esse non debuerint. Vnde Paulus lib. v. recepi. sent. cap. 7. obligationum inquit firmandarum gratia, stipulationes induite sunt, quae quadam uerborum solemnitate concipiuntur, S appella V sunt, quod pereas firmitas obligationii costringitur.Negari non potest, quin quam
tum ad illas quoque obligationes, quae uel per se essicaces alioquin fuissent, possint esse usui stipulationes. Verunt tamen crediderim ut dixi stipulationis inuentores,ibi tantlim in animo habuisse, ut illis obligationibus quasi opem afferrent,quae alioquin sui sent inemeaces; neque illud cogitain, quod nostra intersit, plura habere remedia,cum' illi regulae tunc locus si, cum plures actiones, licet eiusdem rei nomine competant ;t men non codem plane respiciunt, ut in l. clim filius uariis .ff. de legat.2. & in l. q uod in haeredem A.eligere .sside tribui, acti. Huic porro qusstioni, quare inuenta sit stiphilatio, altera illa maxime assinis, & connexa est, quos effectus operetur stipulatio , solent enim leges, cum actum aliquem introducunt, cius ipsius effectus,imprimis ante oculos habere . Quoniam uero caeteri stipulationis effectus notitissimi iunt, id tantum Doct. s re omnes inquirunt in fine huius Rub. quid operetur stipulatio, quando apponitur super cotractu in nominato . Atque hoc ipsum, licet generatim, & absolute a multis quaeratur, tamen duo capita sunt, in quibus potissimu haec quaestio disputatur, cum enim di duo sint, quae contractibus ipsis in nominatis, praecipuo quodam iure conuenire cro di intiir ,in utroque dubitant nostri, an stipulatione interposita, aliquid immutetit r. Primum illud est quod, qui ex contractu innominato tenetur aliquid dare, non uide itur posse praecise ad illud dandum compelli, ut qui ex stipulatione obligatus est. l. ubi autem non apparet . f. ulti. St. si seruum, in s. in tit. nostro, sed soluetido illud quod interest liberatur. l. naturalis. 6.1.ff. depra scrip t. uerb. l. I. T de rerum permuta qua de re, late Bart. in d. l. naturalis I. in l. stipulationes non diuiduntur, in II. oppos. in fr. cod. dein l. i. in . quaest. C. de lenient. qui pro eo quod inter. Innoceiit. in c. sacro .de sentent. ex m. Quo circa dubitatur, quid iuris sit, si quod prius ex contractu innominato dare debebam, illud ipsum stipulanti postea promiserim, an scilicet tunc quoque stipulatio, propriam seruet naturam, ut ad dandum omnino me compellat, an uero contractus , cui adiicitur, naturam imitetur, ac propterea eius quod interest solutionem admittat. Alterum esse creditur iii in nominatis istis contractibus peculiare, ut paenitentiam admittant . l. si pecuniam. Edecond. Ob cauc. cum iecus sit in contractibus nomi, natis .l.scut.C.de action. N oblig. l. in ciuile.C.de rei uendi c.l. non iccirco. C. de contrah. empl. Vnde similis hic quoque dubitatio oritur, an scilicet stipulatio adiecta con 3 tractui in nominato, nitendi adimat facultatem. In primo capite, existimat Socinus hic, attendi magis naturam stipulationis, sicque debitorem ad dandum preci se compelli; cui assentitur Ias iisdem serme argumentis adductus,in l. Cum mota C. de transact. Contraria tamen sententiam coin uni oricosensu caeteri probant. Alex. hic in ulti. quaestione Angel. Imola, & Alex. in l. stipulationes ito diuidunturins eod. Barti quo- que ab hac parte fuit in l. cum mora. Q ti transact. aliisque pluribus in locis, dum generatiis concludit, stipulationem imitati naturam contractus, cui ipsa apponitur, n
263쪽
pe in l. s quis cum aliter nse. eod. in l. ulti. is de condict. ob caus&in l. iii sdibus is de
donat. ac quamuis in l. r. iuxta fin. C. de condic. ob caus uideatur cotrarium sentire,
tamen quod ipse ibi dicit, non abs oluth accipiendum est ut recte aduertit illa Alex. sed ex eo declarandum; quod accuratius docuit idem Bart. in d- l. cum mota.C. de trasact. Ita frequentius concluditur, quantum ad primum huius quaestionis caput. In posteriori capite, communior sententia est, attendi naturam stipulationis, ideoq; non dari paenitentiam in contractu in nominato, cui adiecta fuerit stipulatio; ita sentit Bald. in c. i. in princ. cxtra de pact. quo loci generatim affirmat, in stipulatione nunquis esse
locum paenitentiae, atque eius rei, in promptu rationem esse ait, cum ea de causam uenta suerit stipulatio, ut rerum promissarum sidem, inter homines astringeret, quod, &nlibi ispe inculcat, ut in i sicut, in penult. quaest. C. de action. & obligat. R in c. i. infin. de uasal. qui contr. esl, in usib. seud. Idem concludit Castrens in l. si pecuniam,in
princi p. in a. col. s. de cond. Ob caus Alex. cons. I 8. in a. uol. cum quibus sentiunt etiam Bulgar. Crol. & Galiau. aliiq; recentiores nonnulli hoc in loco; magis tame lila cino placuit contraria sententia, quae fuit Romani, in l. sciendum, inst. eod. eandeq; Aretin. & Iac amplexi sunt in l. cum mota, C. de transact. Praeter haec duo uero capita, absolute etiam ut dixi atque in uniuersum nostri interpretes, hoc ipsum inquirunt, utrum scilicet stipulatio in contractu in nominato apposita, ipsius naturam sequatur. Attamen qtiae ipsi hac de re dicunt, nequaquam mihi uidentur ad ueritatem obtinemdam susscere, maxime omnium claborat illa Sociniis nu. a. uers. secundum, quod colligitur. Primo enim uarias caeterarum refert explicationes, atque ex Castrusi praesertim, uariisti locis multa describit, deinde num. 2I. usque adfin. huius Rub. nonnulla capita distinguit, in quibus singulis conatur ostendere, quid stipulatio operetur. Sed uidetur hoc mihi, cum rectius distingui, tum etiam uerius determinari potuisse: nam nec distinguendo, omnia capita complexus est Soc. quae necessaria sunt, nec determinado, ulla sere ex parte ueritatem est assequu tus, ut ex iis,quae infra sumus dicturi, Optime ni- fallor intelligetur. Itaque nos, quibus aliquanto accuratius, ac certiori ordine, hanc
rem totam explicare propositum est, cum uideamus permagni referre, utrum post implementum , an uero antea considerentur conuentiones istae in nominatae, quibus stupulatio adiicitur qua uis promiscue tam hoc, quam illo modo, a nostris accipiantur, ut perspicue ostendunt leges ab ipsis adductae in propterea ex hoc potissmum, nostram
desii mimus distinctionem, triaque in hoc capita constituimus. Primum cst, quando in eiusmodi conuentionibus correspectivis, seu contractibus in nominatis recte enim utroque modo appellare possumus nullum adhuc interuenit implementum Sic enim,&doctores plerunque accipiunt, ac praesertim Socinus num. 2o.&ai. Secundum est quando interuenit quidem implementum, sed non persectum, ut considerat hic Soc. in 3. disserentia, num. 22. uer c. tertio loco, usque ad numerum 23. post Accurn in l. iuri lentii im, in vers. causam .ff. de paci. Tertium, & ultimum est, quando implementum interuenit, & illud quidem persectum intelligo ab una parte tantum, cum alioquin dissoluta hinc, & inde obligatione,omnis plane dissicultas esset sublata atque huius tertii capitis explicatio Omnium difficillima est . Nunc uideamus sigillatim in unoquoque capite,& quid possint per se contractus innominati, & quid stipulatio illis ipsis adiecta operetur. Quod attinet ad primum caput, quid per se possut contractus inno nati ante implementum absque ullo stipulationis adminiculo, satis supra, tam ex comunioribus
264쪽
munioribus nostrorum interpretum traditionibus, tum etiam ex nostra sententia aperitimus; cum de conuentionum correspessivarum obligationibus locuti sumus. Concedunt hoc plane omnes ut ibi diximus)non esse ortam ante implementum ciuilem obligationem, ideoq; nec actionem ullam competere ; quod uerissimum est,&recte probatur exl. iurisgentium in princ. verssed&si .ss depact. Naturalem uero obligationem communi ter satentur ortam esse, ut per Soci. hic nu. 22. licet id negauerit Bart. iii l. ρο- tens.C. de paci. satentur tamen eam longe debiliorem esse, quam quae ex simplici conuentione oritur, ut idem Socin. hic declarat col. 3. nu. 9.atq; iccirco ex ea, ne exceptionem quidem dari uolunt, ad quam constat satis esse naturalem obligationem. At nobis constantissime hic retinendum est, quod hac de re alias conclusimus, scilicet non miniis ex correspectivis, quam ex simplicibus couentionibus naturalem obligationem orbri , neq; ulla ex parte debiliorem, si modo pares utrobiq; terminos retineamus, ut latiss- me sit pra explicauimus. Cum ergo non ignoremus quantum per se ponderis habeant conuentiones correspectivae ante implementum, proximum est, ut perquiramus, quidnam stipulatio operetur, si illis ipsis fuerit opposita; quod quia latilis patet, in tria pro- blemata illud distinguimus; statuimus enim omnia prorsus diuidendo c5plecti, quali quam noli aeque omnia explicando prosequemur,sed ijs tantu in rebus insistemus, quae ii difficultatis aliquid habebunt. Primo igitur uidendum est utrum,ex stipulatione ipsa oriatur actio, quae alioquin ex sola conuentione correspectiva ante implementum, non oriretur. Deinde virlim actio oriens ex stipulatione, exceptionem ullam admittat, &quam admittat, id quod etiam quaerit hic Socinus nu. 22. Postremo utru praeter istam actione, qus ex stipulatione Oritur, ipsa quoq; couentio correspectiva, tanqua uinita cohaerentia stipulationis,praescriptis uerbis actione producat. Omni prorsus dissicultate caret primum problema, si per se illud spectemus; oriri enim actionem ex stipulatione,
i, etiam ante implementum,diserte traditur in l. ex placito.C.de rerum permut. Ex placi- .eto permutationis, nulla re sequuta, constat nemini actionem competere, nisi stipulatio resubiecta, ex uerborum obligatione quaelierit partibus actionem: & facit. l. cum mota. ceuers aut enim .C. de transacti. At non aeque expeditum est, quod tradit Socinus hicnu. 2o. dum concludit hac ipsa in re,stipulationem non sequi naturam contractus innominati, putat enim ipse actione, quae ex stipulatione oritur, ab illa differre, quae vel post implementum dari solet ex contractu innnominato: si quidem certam, specialem,& natiuam esse dicit actionem ex stipulatu,item certi codictionem,quae ex stipulatrone proficiscitur; quae vero datur ex cotractu innominato, nempe actio de dolo, uel praescriptis i 3 uerbis, eam non natiuam,&specialem, sed generalem, Sc dativam esse assirmat, i. iuris. gentium in princ. vers.&ideo .ff. de praescripi uerb. Quapropter inter alia quinq;,quibus ostendere conatur, contractus innominatoqdebilioris esse ita rurae quam ominatos, hoc quoq; percenser, quod illi non natiuam pariant actionem, sed dativa tantum eo nomine experiamur. Verum ego hac in re a Socino prorsus dissentio;animaduerto enim communem hanc distinctionem, natiuae, & dativae actionis, contra ipsum pugnare, cum imo, ex ea optimc concludatur, actionem praescrip. uerb. qua in contractibus in nominatis experimur, non dativam, sed natiuam esse, quod breuiter prius explico;
i deinde dicam quid de communi hac distinctione sentiam. Accurs in l. ex legato. C. delegati. ti in l. ex maleficijs.f. haeres. in uer. intelligitur supra,tit. prox. dum eande hanc distinctionem tradit, ea re putat nativas actiones a dauuis differre quod nec Socinus inficiatur
265쪽
insciaturin quia illae nascuntur, hae uero dantur a praetore, quoties iustum est ex aliqua
causa actionem concedi, ex qua tamen nulla adio nascatur; ac propterea existimat, utiles actiones esse dativas. arg. l. pater. C. de pacti. conuent. Fusius uero aliquanto pro . sequitur hoc Bar. in l. I. nu. s. supra, de actio.& oblig. ibiq; hoc ipsum,eo applicat exemploi ut dicat solum primum hominem, communemq; omnium parentem, posse dici dativum, chm ex alio homine natus non sit, sed a Deo sum. & opti immediate creatus, caeteros uero liomines esse natiuos, quod cx patre, & matre nascantum quare non secus de actionibus esse existimandum. Quod uero dicebat Accurs omnes utiles actiones,
esse dativas, de eo plenius ipse dispu tar, ac distinguit; quot modi utiles actiones dicantur. Porro autem tam Accurs quam Bart. alijsq; omnes, qui de nativis, ac dativis actionibus loquuntur, hanc ipsam distinctionem, ex eo potissimum destinunt, quod dicit Vlpian. in l. iurisgentiunt, in princ. vers & ideo .isde pact. Et ideos inquit puto rectE
Iulianum a Mauritiano reprehensum in hoc, dedi tibi Stichum, ut Pamphilum manu mittas, mam umisisti, euictus est Stichus; Iulianus scribit, in factum actionem a Praetore ' dandam, ille ciuilem actionem, idest pnaescriptis verbis iussicere; esse enim contractum, quod Aristo. ι ,αααγμα dicit, unde haec nascatur actio. Cum propterea neget Vlpian. is actionem in iactum ci se dandam, quod praescrip. uerb. actio nascatur; in hoc uidetura nativa, dativam actionem separare. Iam uero consideradum est, ex hac ipsa lege,qua potissimum nititur comunis distinctio natiuae, & dativae actionis, perspicue falsum id conuinci, quod Socin. hic existimat, actionem praescrip. uerb. quae oritur ex contractu in nominato, esse dativam, imo enim ex tali contractu nasci actione praescrip. uerb. dicit ibi Vlpia. Qua ratione natiuam rectilis dixeris. Huc accedit, quod ab actione d tiua, perspicue illam distinguit, dum dicit, actionem in factum iccirco non esse a P tore )an)am, quia ex contractu illo in nominato, praescrip. uerb. actio nascitur: eam ob rem caetera quoq; hinc falsa reddu tur, quae ex hoc Socinus deducit; nepe quod propterea contractus in nominati debiliorem habeant naturam, qua contractus dominati, ex qu1bus actiones naidian tur: Item quod stipulatio, propter hanc actionum diuersit tem, contractus In nominati naturam no imiteturi, nam uel si maxime aliis de causis posset hoc astirmari; tamen ex hac ipsa ration nunquam recte id colligetur. Sic videmus, 16 recepta etiam hac communi distinctione, Socinum nihilominus reprehendendum csse. At non videtur milii haec distinctio, iurisconsili totuni sententis satis conuenirnna quae actio dicitur nasci, in d. l. iurisgentium, vers. &ideo, alijs multis in locis dicitur dari, ut in l. i. in l. si tibi areae. is dep scrip .uerb.in l. i. f de aestimat. acti S alibi per pe Contraq; etiam actis in factum, quq a Praetore decernitur,natiua dici poterit: etenim pra exilientem aliquam aequitatem habeat necesse est, ex qua nasci non miniis dici poterit, quam quae ex certis causis oriuntur; uerum in hoc tantum a caeteris differt, quod aequitas, ex qua talis actio oritur, S a Praetore ipsb decernitur, ex causis, & persenis, uarie colligitur. L ulti. supra tit. prox. Iraq; lcges non secilla illam praeuidere, aut certis regulis complecti potuerunt.
VTrtim, quantaen ad uarias exceptiones, que ex contractibus innominatis ante implementum oriuntur, stipulatio apposita quicquam immutet. Et numquid praeter actionem, quae ex stipulatione proficiicitur, ex ipsa quoque conuentione innominata, tamquam ucstita cohaerentia stipulationis, praescrip. uerb. agi possit.
266쪽
In omnibus reciprocis conuentionibus,id
generale est, ut qui petit, debeat prius
Inuoluit seipsum Socinus, du exceptiones inter se penitus diuersas,simul cofundit. Tria exceptionum genera in contractibus innominatis considerari possunt. Exceptio,qua petitur contractum adimpleri, stipulatione non tollitur. Non dubitadum est,itipulatione tolli exceptionem,quae ex conuentionis inciscacia proficiscitur. Stipulatione non tollitur exceptio, que co
petit contra agentem ex alia causa. Quantum ad exceptione,qnae sequuto implemento competit cotra repetentem, ni
hil est necesse stipulationem cosiderare. 8 Putat Bar. in l. ex placito,oriri actioncm ex placito, tanqua uestito cohaerentia stipulationis. ρ Quare hodie raro reperiantur contractus in nominati, ex Bart. & Castrito Defenditur Bar. qui primo aspectu poterat uideri sibi ipsi contrarius. ii Exsola stipulatione, uult Bar.agi posse,quado partes id in animo habuerunt, ut implendae stipulationis gratia paciscerent. Error eorum, qui putant propterea ex pacto oriri actionem,quod illle credatur inesse stipulationi.
CAP. XXXIX. EX tribus quaestionibus, quas primo hoc nostrae disti iactionis capite excitauimus,
secunda illa suit; utrum, quando in contractu in nominato apposita est stipulatio,
actio, quae ante implementu ex stipulatione oritur, exceptionem admittat. Existi mathic Socinus nu. 22. exceptioni locum esse; posse enim semper excipere, qui conii nitur ante implementum, ex reciproca conuentione, etiam si solemnitas stipulationis fuerit adhibita; attamen dicit, non propterea stipulationem, a propria natura recedere, aut contractus innominati naturam imitari, cum S in cotractibus nominatis pollit e
cipere, qui conuenitur, nisi alter pro parte sua, iam promissa praestiterit, aut falle praest re paratus sit; si quidem generatim in quocimq; conuentionum genere, hoc receptum' est, ut cum de dando simul,ac recipiendo actum est, semper prius osterre debeat,qui uelit recipere. l. Iulianus. β. offerri. is dea t. empl. l.aediles i. ubi Accurs in uer. praestet,&l. cum autem. β. Iulianus. U. de aedit. edict. l. venditor. f. ulti. in s n. g. comm . praed.
ita Socinus, cuius uerbis, totum hoc , quod quaerimus ut mihi uidetur inuolutatur potitis, quam explicetur; dum enim probare contendit, stipulatione apposita, non tolli exceptionem in contractibus in nominatis, de illa exceptione hoc ostendit, quae in
quibuscunq; conuentionibus correspectivis conceditur contra non implente: neq; animaduertit se maximopere aequivocare, atq; unum exceptionis genus, cum altero plane diuerso penitus csisundere; siquide in contractibus innom malis, oritur exceptio ex poenitentia,& tedit ad di Glutionem contractuum, at in emptione, alijsq; con tractibus nominatis, qui ultrdi obligationc partur, oritur exceptio ex aequitate, ac tendit ad implendu contractum, cum dicam, me ita demum uelle praestare id, quod promiti, si tu quoq; id quod debes, luere paratus sis. Nos igitur, ut perfecte, ac distincte hanc rem tota e ' plicemus;quonia animaduertimus, triplex exceptionis genus in cotractibus in nominatis posse eos derari, de uno quoq; sigillati in agemus. Vna est exceptio, quae eo spectat sicut proxime diximus) ut conuentio perficiatur. l. Iulianus. f. oferri. si de action .empl. l. aediles i. fide aedit .e dic. cu alijs supra adductis,&h. To Vulgo credit esse exceptio iuris, cucua ante oblationc, ius actionis copetere existimetur, quod hac exceptione postmodutollatur. Ego tamen in ea sententiam procliuior sum, ut pute hanc esse exceptione facti, hoc est, iacto ipso tantia, ea opponi; neq; . n. cocedo ante oblatione, ius actionis copetere, ut iuris exceptioni loc0s esse possit, uidetWrq; hoc mihi multo magis coue uire uerbis
267쪽
VI p. in l. Iuliamis o offerri. s. de actio. enapti qui aperte dicit, non esse actionem,nisi pre- tium offeratur. Quod attinet ad hanc primam exceptionem, tantum abest,ut illa tollat ut stipulatione, ut potius ratione ipsius stipulationis, uere dicatur exceptio, cum alioquin ante implementu, n6 potuerit agi ex cotractu imi ominato,scuti proxime diximus; atq; ob id exceptio, non nisi nudo facto opponi potuerit. Nulla item ratio est, cur post stipulatione interpositam, non excipi edi facultas mihi esse debeat, cu conuentio tunc quoq; reciproca sit; ideoque nihilo mintis aequii sit eum,qiii petit, offerrR ex qua sola aequitate, hanc oriri exceptionem compertissimum est. Altera datur exceptio in contractibus i nominatis, cui locum facit inefficati a conuentionis, quaecum ante implementum planEnuda conuentio sit, non tantum habet uirium, ut ab alterutra parte debitorem inuitum urgere possit. itaque scin per, qui re integra conuenitur, potest petitionem reiicere, non quia hic detur paenitetitia, non enim magis datur, quam si couentio simplex esset dummodo in rei proca conuentione pares termini sint, ut sese alias applicauimus sed quia ipsi petitioni, deest ius persequendi,ut & in simplici conuentione desset; propterea ergo facti est haec exceptio, neque ex aequitate oritur, imo potius illi aequitati aduersatur,quae uel nudo pacto datam fide in seruari postulat. l. I. T de pact. l. i. de const . pecula. Hanc porro exceptionem, stipularione tolli dubitandum no est,cum promissioni alio- squin inesticaci, robur afferat stipulatio, ita ut ex ea agi possit. l. ex placito.C. de rer pe iniit. At non propterea tamen concedendum est, itipulatione tolli poenitentiam , cum
sine stipulatione, noli magis hie poeniteti locus fuisset, quam si simpliciter esset aliquid procul sum, ut proxime dicttim est. Tertia potest oriri exceptio ex contractu in nominato ante implementum, quae neque ad eum perficiendum tendit, neque ad eum dis soluendum, scit alio spectat; competit enim contra agentem ex alia causa: si quide nul- εla ratio est, cur magis de eo excipere possim, quod mihi simpliciter nudo pacto promis sum est, quam de eo, quod ea lege cst mihi promissum, ut ego caemtra aliquid praestem, dummodo id ego praestare paratus sim; ut recte ostendunt, quae nos supra,hac de iudiximus : et hanc exceptionem, stipulatione non tolli apertissimum cst. Est & alia exceptio, qu T sequuto implemento, competit contra repetentem, illi quidem indistincte, cuius gratia iacta cst conuentio. l. si cum landum. E de pact. alteri uero ita demum , si is non possit sine damno suo restituere, quod accepit. l. si pecuniam. T de condict. ob caul. d quant sim ad hanccxceptionem, nihil necesse est stipulationem considerare, γquam clarum est nihil operari; idq; fateri cogimur,nisi uelimus stipulatione, praecedentem conuentionem magis infirmari; quare ut Socinus hanc praetermittit, ita nos quo-.que illam missam ficiemus; ponit enim sequutum esse implementum: at nobis id tantum in hoc primo capite propolitum fuit, ut con tractus ipsos in nominatos ante implementum cosideraremus. Superest tertia,& ultima quaestimex ijs,quq circa hoc primu put supra proposueramus. Vtrum praeter actione, quae ex stipulatione proficiscitur,ex ipla quoque conuentione reciproca, tanquam uestita cohaerentia stipulationis, praeseripti uerb. agi possit. Videtur hac in re Bart. secum ipse pugnare, ut& cin. lila animaduertit nu. a. o. Senti lapse Bart. in l. ex placito.C. de re r. permul. oriri etiam actionem praescriptis uerbis: si quidem duobus modis existimat eam ipsam l. ex placito, recte intel-aligi posse , primum , ut in actu conueniendi fuerit adhibita stipulatio, deinde, ut post factam conuentionem, incontinenti fuerit appinita . Vtrumque porro dicit
posse, illius legis uerbis conuellire . Vertim id ab uno, alterum differre, quod primo
268쪽
mo easii, ex sela stipulatione actio oriatur, secundo uerd casu , Oriatur non tantum ex stipulatione , sed etiam ex placito permutationis, quod stipulationis cohaerentia uestiri existimat . At videtur idem Bar. huic sententiae aduersari in l. a. C. des condi. . obcati . cum dicit facere notariorum consuetudinem , qui hodie in omnibus instrumentis stipulationem a ponunt, ut nunc perraro contractus in nominati reperiantur. Videtur enim in eo sentire, non extare ibi amplius contractum in nominarum, ubi stipulatio suerit apposita, ac propterea nec prae riptis uerbis actionem oriri posse; quod ipsum multo etia expressitis tradit Castrens. in ultimis uerbis huius Ru b. ubi relatis uerbis Barioli, subjjcit id esse cause, cur hodie raro cotractus in nominatus reperiatur, quia post adiectam stipulationem, transit in contractum nominatum. Socin. hicnu. 2o. ita putat Bariolum a contradictione defendi posse, ut quamuis in l. r. dicat, post adiectam stipulationem contractui in nominato, non esse amplius contractum in nominatum, non tamen neget, quin inde oriatur actio praescrip. uerb. atque in hunc modum
putat uerba quoque Castrensis ci se accipienda. Verum haec expositio iudicio meo )a mente utriusque plurimum abhorret; nam cum dicant, protinus apposita stipulatione, desinere esse contractum in nominatum, non certe uidentur concessuri, praescri- ptis verbis actionem competere, quam ex contractu in nominato, non ex stipulatione oriri concedunt. Hunc accedit quod Bart. in l. petens in I. lcet. C. de pact. clarius
mentem suam explicat dicens, uideri pactum praecessisse gratia implendae stipulationis: sicque videtur ibi quoque ijs aduersari, quae ipse docuit in l.ex placito. Verumtamenio non puto esse dubitandum, quin Bar. id constantissime ubique retinuerit,quod docuerat inl.cx placito. C. de rerum perm. nimirum oriri etiam actionem praescriptis verbis quotiens non eodem planὸ contestu fiunt,& stipulatio, S contractus in nominatus, sed post contractum incontinenti stipulatio apponitur . Nec obstat, quod in l. r. C. de condict. ob caus dixerit, raro hodie reperiri contractum in nominatum propter stipulationem, quam semper Elent notarii instrumentis adscribere; siquidem nulla alia de causa uidetur mihi hoc dixisse Bart. nisi quia haec cosuetudo facit, ut raro probetur contractus in nominatus; non enim solent notarij distinctam facere mentionem, & de contractu in nominato, & de stipulatione, scd simpliciter dicunt, hoc, & illud sibi inuicem
partes per stipti lationem promisisse. Itaq; ea sumitur interpretatio, quam alias uidimus lapissime iurisconsultos sumere solere, ut quod agitur, simplex, atq; unum sit, atq; ex Gla stipulatione actio oriatur. Quod si notarius distincte de cotractu in nominato loqueretur, ac mox de stipulatione in conuenienti adiecta, non negaret Bart. quin hoc modo contractus in nominatus reperiretur,atq; ex eo oriretur actio praescrip. uerb. Imo uid
tur hoc ipsem in eo fateri,quod non dicit, nunquam reperiri contractu in nominatum propter stipulationem, sed raro; sicque ostendit pos. illum interdum reperiri, ut recte animaduertit illa Mar. Soci. nu. 336. quamuis noli bene in eo sentiat, quod existimat, etiam uerbis Castrensis posse hanc eandem exposivonem accommodari;etenim Castri aperte dicit, c5 tractum in nominatum,ob stipulationem apposita, transire in contractu
nominatum. Nihiloq; magis aduersatum fisi Bart. esse crediderim in eo quod dicit in i i l. petens.C. de paci.posse agi ex sola stipulatione; puto enim omnino uerba ipsi ii , ita esse accipienda, ut eo latum casu loquutus sit, quando partes id habuerunt in animo, ut gratia implendς stipulationis pacisceretur; quemadmod u etiam Socinus Patria iis lila in ligitnu .eto. uer. secundo cosidera. Nec sane habet hoc diuinatione, ut primo aspectu
269쪽
sorsan quis iudicabin nam cum dicit Bart. agi ex sola stipulatione,eius lecti irae terminos sibi proponit, quam primo loco resert Accurs nempe quado stipulatus sum quod conuenisti, uel postea conuenies: quo casu nemo negabit, maximam esse rationem, cur pactum credatur esse factum gratia implendae stipulationis, eoque maxime, quia de simplici pacto ibi agitur, quod sine stipulatione inellicax est, unde tanto uerisimilius est, in paciscendo sutile de stipulatione cogitatum: at in l. cx placito, apponitur stipulatio in placito permutationis, quod aliquo modo saltem, sequuto nimirum implemento, efficax esse potuisset. Itaq; uidetur haec mihi Barioli sententia esse, ut siquidem pactum gratia implendς stipulationis fuerit apposi tum, oriatur actio ex sola stipulatione, ita enim ipse sentit in l. petens: si uero id praesumi non possit, tunc etiam non sequuto implemento,pnescriptis quoque uerbis agi possit; sic enim in l. ex placito, expressim tradit ; quandistinctionem Socinus quoq; hic amplectitur. At Soci. nepos. nu. 339. cum seq. non satis tuto id ais rinari posse credi ideo scilicet oriri actionem praescriptis uerbis ex contractii in nominato ante implementum, quia stipulatio suerit apposita: uertim id, ab ea quaestione pendere existimat, utrum pactum, sicut vestitur cohaerentia contractus bonae I fidei, sic cohaerentia stipulationis uestiatur. In qua quaestione, lices frequentius receptast opinio allirmatiua , tamen nonnullis rationibus, Castrensis in l. lecta. col. 2. E. si cert. pet. Decius. in l. petens. col. 6. C. de pact. Socin. in l. i.6. si stipulanti mihi,instaeo. conantur contrariam defendere. Vertim nos hac in re tota, longe aliter sentimus; nam uel f concedamus, pactum inesse stipulationi, ac non reddi inutile, ut perperam multi crediderunt, tamen negamus posse illud cons derari, ut distinctum a stipui tione; quam sententiam accurate supra defendimus, in illa quaestione, utrum pacta in continenti adiecta, stricti iuris iudicijs in sint, quemadmodum iudicijs bonae fidei. . Quare quod vulgo creditur, praeter actionem quae oritur ex stipulatione, ex ipso quoque nudo pacto oriri actionem praescriptis itersis, hoc plane falsium esse existimamus, credimus enim, ex sola stipulatione agi posse, ut optime ostendit Dioclet. in d. l. ex placito.C. de rer. permul. quamuis non desint,qui eius legis sensum frustra student inuem tere. Ex ijs porro, quae supra diximus, adeo clara huius quaestionis explicatio redditur, ut nunc diutius in ea immorari, minime sit necesse.
QVi sint essectus oblationis, itemque implementi imperfecti in contractibus innominatis, ac quid stipulatio ijs adiecta, quantum ad utrunque operetur.
x Quomodo a nostris accipiatur implemen- tur actio in contractibus innominatis. . tuin imperfectum. 6 Distinctio inter implementum illius,cuius
ob causint ei. mentum alterius.
cum alio implemento imperfecto. cta conuentio,non attenditur, nisi habi
cti uis,plus mona Eli habeat oblatio, qua s Elia imperseoli implementu illius, cuius in contractibus innominatis. comodli dedit causam csi uentioni,satis I Vtru ex solo implemento imperfecto,oria est,ut ex cotractu innominato agi possit.
270쪽
; Facit stipulatio, ut oblatio idem opere- IO Quoad partium intentionem nihil mutat
tur in contractibus in nominatis,quod stipulatio. in nominatis operatur.
CAP. X L. HActenus uidimus, quid nam stipulatio adiecta contractibus innominatis opere.
tur ante implementum: nunc uero id ipsum perquiramus;quando implemctum quidem interuenit, sed illud imperfectum: erat enim hoc secundum caput illius distinctionis, quam supra proposuimus. Quomodo accipiendum sit hoc semiplenum,siue imperfectum implementum,ostendit Accursin l. iurii gentium,in princi
in Ver. causam. U. de paci. Item Socin. hic nu. 22. ver.ex quibus tertio loco : afferunt. n. illud exemplum, quando unus offert, id quod debet: neque. n. qui offer perfecte impleuisse existimandus est. Alio praeterea utuntur exemplo,quod desumunt ex l. si pecunia. f., item si quis .is.de cond. ob caus. Dederas mihi pecuniam, ut seruum emerem, & manumitterem, emi, sed non manumisi; potest quidem hoc dici ini plenientum,propter emptionem, sed persectum non est, donec seqtiuta suerit manumissio atque soc exempluconfundunt ipsi plane cu superiori: nam quod dicunt de oblation probant ex hoc ipso. 6. Item si quis: quapropter quemadmodum hic decidit Vlp. hoc semiplenum implementum, nimirum emptionem,non esse impedimento, quo minus, quantum ad manumissionem propositum reuocare possim, ac seruum emptum repetere, ita concludunt, solam oblationem in contractibus in nominatis, enitendi facultate n5 auferre : ideoq; non tantum habere ponderis,ut aduersarium ad promissorum fidem possi urgere. Iam uero quantum ad stipulationem, dicit Socin. non esse dubitandum, quin illa in hoc recedat a natura contractus in nominati: chira dictum suerit, attenta natura contractus innominati, etiam post eiusmodi implementum, polia aduersarium a conuentis, libem recedere. Constat uero stipulationem etiam ante nullum implemcntum impedire, quominus id fieri possit, cum uel nulla re sequuta, illa nihilominus acquirat partibus actionc. l. placito. C. de rer. permut. Haec Socinus, qui non tantum uidetur mihi hanc ipsam rem parum perfecte tradere, sed etiam in eo quod dicit, a ueritate aberrare. Putat ipse, probari ex uerbis Vlpiani in d .f. item si quis,ex implemento non persecto in contracti bus in nominatis nobis actionem non acquiri. At contrarium potius ni fallor ex ea. l. colligitur. Nam si is cui decem promissa sitissent, ut seruum emeret, ac manumitteret,
nondum illa decem accepisset, posset proculdubio post sactam emptionem,actione p- scriptis uerbis, illa decem consequi, qua uis nondum perfecte quantum ad manumissionem impleuisset; idque perspicue Vlp. in eo decidit, dum absurdum esse iudicat, ut iste qui emit seruum, ea de causa damno afficiatur, quod clim ita sit,non recth possumus a LMmare, id quod Socinus dicit.In contractibus innominatis ob implementum impersectum,actionem non oriri. Nec obstar, quod ibi qui dederat decem, possit etiam post fetuum emptum, de ipsius serui manumissione consilium mutare; nam hoc ea ratione fit, quia nulla ibi aduersarii utilitas consideratur, quae potuerit dare causam conuentioni, quo casu uere reciproca dici non potest, ut plene sit pra docuimus, dum de eiusmodi conuelitionum obligationibus, loquuti sumus; quod G pares illius conuentionis termini essent, atque utriusque pariter utilitas,conuentioni causam dedisset, non uidetur admissurus Vl, ut post unius implementum, quavis tinperfectum,posset alterum p ni