장음표시 사용
251쪽
xt in bonae fidei non tantum quid dictum,quam quod actu esset spectabat. l. sed Celsus ος. in emptis. s. de cotrah. empl. iudici enim libera dabat facultas, ut id decerneret qubdbonae fidei coueniret. Atq; huic explicationi optime sane c5uenit, quod tradit Iustin. in
6. in bonae fidei, iiist. de aist. In bonae fidei iudiciis inquit libera potestas permitti ut,
det ex aequo & bono aestimadi,quatu actori restitui debeat. In quo &illud continet, ut si quid iii uicem praestare actore oporteat,eo copensato,in reliquu is,cu quo actu est d ia beat condenari. Sunt certe haec, quae hactei ius dicta sunt, ueritati maxime consentanea,
sed tame dissicultate haud prorsiis tollui. Na qu bd dicamus suisse iudicia bonae fidei,in quibus,ex bona fide, addebat, lisc ratio in iudiciis tatu concludit. Vt uero scrupilli plane omnes tolleretur, ratio assignanda esset, quae no latum in iudicijs, sed etia in cotracti- 7bus concluderet. Nam csim uideamus saepe, ipsos quoq; cotractias dici bonae sdei. l. in bonae fidei contractibus. ff. de pecul. l. tutisgetiu.6. pactus ne peIeret,& β. quin imb. g. de paci. l. in botis fidei.C. de reb. cred. necesse est ipsos quoq; cotractus aliquid habuisse, cur bonae fidei potius, quam caeteri diceretur:& hoc est, quod initio diximus, posse non meritis cuipia miru itideri: clim illi quoq; c5 tractus, qui stricti iuris diculur, plurimu mconsensit,& bona fide consistat. Nam uel si uere allirmari possit,etia contractus bonae fidei suisse, quoru iudiciis ad ij ciebat, ex bona fide, tamen necesse est,in ipsis cotractibus causam extitisse, cur quando ex ijs petebatur,ad ijcerentur uerba, ex bona fide. Quare quod hucusque traditu est, de more prstoris in iudicioru formula proponenda, ad effectu potius pertinere uidetur, quam eius,quod quaerimus, causam aperire. Praeterea uels maxime id quod quaerimus aperiret, tamen uidetur ea ratione dubiu esse; quia si cocederemus n5 alia ratione,ese illas actiones bonae sdci,qus habetur in ἔ.actionii, nisi quia in ipsi, permissum si, iudicis arbitrio, ut ex bona s de iudicet, ac decernat, cogeremur P 8seisto fateri, eadem hac ratione,actiones quoq; arbitrarias, bonae sdei esse, pedent enim illae quoq; ex arbitrio iudicis, cui permittitur ex aequo,& bono secundum cuiusq; rei,de
qua agitur, natura sitimare, queadmodu actori satisfieri oporteat, ut inquit Iustin. in β. praeterea, inst. de ac t. At non esse bons fidei arbitrarias actiones probatur, ex β. actio-ynu, inst. deaci. Etenim uoluisse ibi Iustitit anu omnes plane actiones accuratὸ enumerare, ac non exempla tantum nobis aliquot proponere, argumento illud est, quod ne haereditatis quidem petitionem praetermisit, de qua tamen dicit suisse ante suam illam constitutio item, dubitatum,es et ne in bons fidei actionum numerum recipienda. Nec me quicquam mouet, quod tradit Corrasius ind. f. actionum,nu. 6. dum assert nonnulla 1 oactionu exempla, ueluti actionis iniuriarum, funeraris, sepulchri uiolati, praescriptis uerbis, quae datur, precarium reuocare uolenti, et aliarum,quarum nulla est mentio in d. eactionum & tamen eas dicit in uarijs legibus, bonae fidei appellari, ut in l. noli solum.*.1. U. de iniurijs,in l. at siquis.f. haec actio, & β generaliter K. de relig. & sumpl. sun.
in l. penult. ff. de sepulch. uiolat. in l. i. in fin: ff. de precari Nihil inquam) me
mouent harum actionum exempla, quas bonae fidei esse nunquam concessero. Li-iicEt enim iurisconsulti in il . proxime allegatis, modo actioni aequitatem inesse dicant , modo actionem ex bona fide suisse introductam , non tamen recte ex hoc
colligimus, illas actiones esse bonae fidei, eo modo quo bonae fidei actiones accipiendae fiant,ctim a stricti iuris actionibus distinguuntur. Nam&stipulationes,bona fide contrahi debent, atque in iudicando bonam fidem exigunt. l. ubi est . in feod. atramΨ nemo dubitat, quin stricti iuris snt, quae ex ipsis actiones oriuntur. Itaque
252쪽
AD RUBR. DE VERB. OBLIG. noItaq; obstat adhuc superiori declarationi, quod de arbitrariis aet onibus obiiciebatur, sunt enim illae stricti iuris, ut demonstratu est,& in in ipsis quoq; permittit iudici ex bona fide aestimare, quomod5 actori satisfieri oporteat. d.*. praeterea.Occiirrit hic illud pretterea, quod plerisq; no imerito mirisi itidebit, cur retenta fac ratione, ut bonae fidei actio ii nes, idi bdicant, quὁd in iis iudex ex bona fide iudicaret, non etia condictio, quae ex mutuo dat, inter bonae fidei actiones censeri debuerit. Etenim illa stricti iuris esse constat. l. Lucius. T depos. & tamc nulla uid ci csse causa, cur non etia hic debuerit praetor addere illa uerba,ex bona fide, ac cur minus in hoc contractu, in quo tibi ope tuli,ac pecuniam qua sorte indigebas, tempestiue sit ggeilhcur hinc inquam minus bonam fidem spcctam oportuerit. Dura liaec uident primo aspectu, attamen non ualde disti cilis est harum rerum omnium explicatio. Videor mihi animaduertcre,cude scrine ordine,& modum, , , quem supra uidimus, quantum ad enacacia conuentionum,lcge seruasse, etia in iudiciis, actionibusq; instituendis, illum retii luisse. In conuentionibus distinguendis, ac diiudicadis quemadmodum uidimus id sibi lex proposuit, ut quam maxime certas nobis regulas traderet, ex quibus cognoscere possemus,quaenam couentiones firmae, atq; eiscaces essent. Veru quia ob incredibile earu uarietatem, hoc de omnibus facere non potuit, iccirco quae conuentiones certis regulis concludi non potuerunt, eas iudicis arbitrio permisit, id quod fieri interdum esse necesse, considerat etia Aristoteles lib. i. Rethor. uci si parcius id faciendum existimet. Idem ergo & in actionibus seruasse lege reperiemus, si quide id apprime studuit, ut eas qua maxime certas redderet. Quod ipsum in illis actionibus facile assequi potuit, quae dicuntur stricti iuris, atq; a bonae fidei actionibus secludunt, non quia mala fide, in ijs agendis sit, sed quia ex legis praescripto, earu formula, ita
2 a prstore concipit, ut certu semper quidda contineant, neq; ex bona fide, iudicandi facultas iudici ulla relinquat. Ideo autem potuerunt hoc legislatores csticere in eiusmodi actionibus, quia patiunt hoc coniictiones cauis,ex quibus illae oriuntur. At uero c5i tra, uideri in t plerasq; esse conuentioneS, quaru natura minime patit, utqtiae ex ipsis prodeunt actione certis limitibus coangustari possint, cum primo quid cm ille omni u maxime frequetes lint, maximeq; omni u ad mutua hominum csimcrcia necessariae, prout
etia Io. Fab. in s.f. actionu, animaduertisse uisus est. Deinde quod ad hanc rem plus etia ponderis habuit multis modis Ope uariari eas contingit, ita ut uarie in iis, pro subiecto tu uarietate, mod5 hoc, modo illud, bonae fidei ratio exposcat. Eiusmodi sunt emptio, locatio, societas, mandatum, aliaes; conuentiones, quas in d. . actionsi, numerari II videmus. Propterea ergo non putarunt, certa prorsus lege cocludenda esse iudicia, qu sex eiusmodi causis instituunt, qua ratione, & Cicero haec sine lege iudicia merito appellauit, sed bonae s dei, atq; hominu consuetudini multa esse tribuenda, quae quonia ut dictu est) pro negoc j ii arietate uariari possunt,iccirco ea iudicis arbitrio permiserunt, qui bona fide haberet semper prae oculis,atq; ex aequo,& bono iudicarct quid,& quatu solis ui oporteret. Hac causia et a videmus, eiuscemodi actiones,ex ipso negotio nomen assumere, utpote quae ipsus negocij naturae accomodatur,ut actio,exempto,ex locato, pro socio, mandati,& similes, At quae a lege certis limitibus quas conceptae sunt,ab ipsa imge pariter nomen plerunq; accipiunt, ut rei iteradicatio, praescriptis uerbis, certi condi- ij ctio,& actio ex stipulatu. Ob id uero ct certi codictio generalis,qua: ex omni ca copetit. l. certi csidictio. is si cert. pet. si ex ca ca pponat, ex qua alioquin bonae fidei actio copeteret, nihilominus stricti iuris esse existimari psiliati ita sensu Vldar. Tasius, in β. actionu sae
253쪽
pius alleg.Couenit maxime huic toti explicationi, quod docet Cicero lib. a. ostic. Bonae ε. fidei inquit nome latissime patet, &uersat in tu telis,sbcietatibus,fiduciis, madatis, qui
.. bus humanae uita societas continetur, In his permagni iudicis estitatuere, quid quemq;, culpae praestare oporteret. Permagni iudicis esse putat,ex bona fide iudicare, quia ubi iade iacto tantum lit quaestio, ita ut quantum ad reliqua,actionis formula praescribat, quid iudicandum sit, potest facile quiuis esse iudex, qui mediocri tantii in ingenio praeditussi. Hic porro opersprectum est animaduertere,id quod etiam anima ditertit Alciatus, in l. bona sdes.ss. lepos. inter bonae fidei conuentiones eas censeri, in quibus actio utrinq; competit,&directa,& contraria. Cuius rei duplex mihi ratio es leuidetur, Prima quia in eiusmodi ednuentionibus,aequitatis species magis uariatur, Itaq; magis hic necesse fuit iudici saeuitatem concedere, ut ex bona fide iudicaret, ut singulis percurrendis, facit Epossumus animaduertere. Altera ratio est, quia, quoties uterque obligat,& uterq; obligatur, teque alterutri utile esse potest, ab altero bonam sdem exquiri, atque inspici potius, quid actum,si quid dictum sit: Quod secus est ubi unus latum obligat,& alter obligatur, ut in stipulatione. Longὸ tamen mis: prior illa ratio arridet,ex qua optime etiam intelligitur, quare condicti quae ex mutuo competit, non si bonaes dei. Siquidem huius contractus, ea est certitudo, ut aequitatis speticin in ipsb uariari nulla ex parte contingat. Proinde potuit certam hoc nomine actionem instituere, neque suit necesse bonae fidei aliquid dare, quod iudicis arbitrio comitti oporteret .Quod & Alciat.*bat in rub. Usi cert. petat. ubi alias insuper duas huius rei rationcs affert, cur scilicet mutuit, sit stricti iuris,quae tamen ambae friuolae sunt, ac nullius momenti. Sed frustra prorsus sententia mea qiiaeruntur alis rationes, cu uero illud lex spectauerit, quod de mutui certitudine proxime diximus. In mutuo,illud semper neces artu est, ut id segenere, quantitate,&qua inlitate reddat, neque ab hac parilitate recedi potest, quin s mul,& a natura mutui recedatur. Itaque mutui natura, qu ae omni ex parte aequalitate exposcit, certissima esse necesse est, neque ullam uarietatem admittere, Ac maximo sane illud argumento est,itatura mutui, nullo plane modo uariari posse, quod videmus suisse dubitatu, an ea specie, mutuuinducerct, quando pecunia tibi doliaul, ut eam mihi credercs, ut dubitat Iulianus in l. si tibi pecunia. is si certi petat.Quod cu ita sit, frustra mihi mirari uidetit, qui dubitant, cur certi condictio, quae ex mutuo competit, stricti ii iris potius sit, ubons fidei interpretationem admittat. Eodem hoc prope modo dilui potest, quod de arbitrarijs actionibus obiectu est. Veru quia haec selutio, quantu ad arbitrarias actiones, plus uidet habere dis scultatis, propterea latius explicanda est. Negari non potest, quin arbitrariae, ac bonae a, fidei actioncs, maxima simul comunione habeant. Etenim, scut in actionibus bonae fidei, iudicis arbitrio multa permittuntur, ita etiam in actionibus arbitrariis. Item, s- .cut in actionibus bonae fides, hoc arbitrium non prorsus liberum est , sed ad ea r strictum, quae bonae fidei, atque squitati, consentanea stini. f. in bonae fidei. inst. de action. Ita in arbitrariis, debet iudex, ex aequo, & bono,& secundum cuiusq; rei, de qualietiam est, naturam aestimare, quemadmodum actori satisfieri oporteat. f. praeterea. inst. eo. tit. Attamen dubitandum non puto, quin ab arbitrarijs, bonae suci actiones diis hant, ostendit hoc primo Paulus in l. in bonae fidei. is de eo quod cert. loc. cum dicit,n5 esse locum actioni arbitrariae, quoties bonae fidei actionem habemus. Prsterea etiam operte hoc docemur a Iustiniano, qui in s. actionum, de arbitrarijs nullam facit mentione,& tamdut uidimus paulo anthoes prorsus bonae sidci actiones,diligenter enumerat.
254쪽
Neque obstat,quod nonnulli animaduertunt, ipsum scilicet Iustinianum, post enumeratas bonae fidei actiones, ita trans re ad arbitrarias, ut dicat, Praeterea quasdam actiones arbitrarias esse. Quibus uerbis,uidet superioribus actionibus bonae fidei, alias non ullas adiicere uoluisse. Respondeo enim, illa adiectione, Praeterea, comam ne latum utrisque attributum demonstrati,nimirunt prster actiones bonae fidei, alias in se peresse, iii quibus iudicis arbitrium plurimum ualet. Iam uero differentia inter actiones bonae fidei, &stricti iuris ut caeteris omissis, quae enectus potius respiciunt, eam tantum asseram, quae hasce actiones, specie inter se diuersas reddit haec mihi et se uidetur. Quod in actionibus bonae fidei, negotii ipsius natura, qus uaria, di incerta est, id semper postulat, ut potius quid actum, quam quid dictum sit, inspiciatur, scq; attendatur bona fides, Ita . n. a mihi uidetur accipi bona fides, ut illi tunc locus si, cum in dubio aliquo negocio, ipsorum contrahentium mens attenditur,& quod ipses, ex bona fide egisse credibilius est, ita accipitur in l. bona fides .is depos. in l. ex maleficiis . . i. g. de action. & oblig. & in aliis legibus, quae in materia actionum, uel contractuum,de bona fide mentione faciti t. At in arbitrariis,hic bona sdes contrahentium non fuit potissima causa, cur iudici, arbitrio uti posse concederetur, cum non ea sit uarietas, atque incertitudo negotiorum, ex
γε quibus actiones arbitrariae proficiscuntur, ut inter id quod dictum, & quod actum esse uideatur, ex bona fide diiudicari oporteat. Neque enim uidebimus in Publiciana hoc
contingere, ut quod dictum est, uideatur pugnare cum eo,quod actum est, non in actione ad exhibendum, non in noxali, non denique in aliis, quae inter arbitrarias actiones censentur, si illarum naturam diligenter spectauerimus. Qua igitur ratione, lex uoluit, has quoque actiones a iudicis arbitrio pendere Ego hanc rationem puto suille; oper pretium est considerare, harum actionum omnium, cam naturam esse sidque singulis percurrendis paulo post demonstrabimus ut primo aspectu,petitionem uideatur iniquam continere, & quae iussis lima aduertarii responsione, repelli possit. Eam ob rem ergo aequum non suit, protinus probato facto, reum temere condemnari, sed iudicem hie quodamo db mediatorem esse debere, existimatum est; ita ut prius diligenter inquireret, an contra, reus aliquid asserret, cuius merito ratio habenda esset, mox ubi res exigeret, temperamentum aliquod inueniret, atque arbitraretur,in hunc modum potius, quam illii, actori satisfieri oportere, quod si eo modo,quo iudex suisset arbitratus, reus actori non satisfecisset, tunc recte posset illum condemnare,atque ea ratione, non obi , , perantis contumaciam punire. Quanquam uero non me latet aliorum sententiam esse, ut non nisi post sententiam, in his actionibus,arbitrio iudicis locus st: tamen uidetur mihi,ex iustiniani uerbis,in . . prsterea, contrarium aperte probari. Sed demonstrandum est, quomodo in actionibuSarbitrariis, miniis aperta si petitionis iustitia, etiam si quod ipse ponit factum, plane probauerit, totum enim ho est nostrae huiuscs rationis fundamentu,& sacili negotio uidetur mihi hoc poste intelligere, qui singulas illas actiones attente considerauerit. Primo .n. s conueniar a te, Publiciana, potero dicere te noesse dominum, multoq; etiam iudici allegabo, nempe a quo habeam, quomodo habeam , quam iuste detineam, quantum sim paliurus incommodi, si ea res nunc mihi auferatur, atque eius modi alia, quibus facile unusquisque adduci posset, ut non aequuesse fateretur,ad eius me rei restitutionem compelli. Si conuenies me, Serviana, uel quas serviana, erit mihi in promptu illa responsio, ut dicam, de his rebus quas petis, nullum me pactum tecum unquam iniisse,ac ne quidem nuda couentione eas tibi obstrinxiste.
255쪽
Quδd si ad exhibendum contra me agas, recte dixero, quid sibi rei me inspectio est .uolo res meas mihi soli usui esse, alios uero uel plane latere, habetq; hoc certe maximam aequitatem, cum uulgatii in sit,sitae quemque rei moderatorem ,& arbitrum esse, ita ut re propria uel abuit unusquisque possit. l. in rem adata C. mandati. l. sed&s lege. f. consuluit. ff. de petit. haered. f. sed & maior. Insti. de iis qui sunt sui,uel alte. tur. Contra illum quoque, qui, cum certo loco illi dare prona sissem, alio loco me conuenit, probabilis responso erit. Quid me hic interpellas, ac maiorem etiam quantitatem, propterea exigis λ Bononiae dare spopondi, ibi pete, atque eandem quam spopondi quantita tona accipies. Aduersus eum, qui ex noxali causa asit, possum dicere, Quid mihi cum iis quq seruus meus deliquit Solum ipsum seruum delicti culpa attingit, at si noxae is tradatur, ad me damnum soc pertinebit, quod prosecto uidetur absurdum,arg. l. sancimus. C.
de poenis, & . l. non debet alteri. ff. de regu l. iur. Ac denique, si conuenia raetione de dolo, uel quod metus causa, probabili non carebo de sensione, sic enim respondebo. Ecce res tua, quid quaeris amplius iniuria nulla es affestiis, res ablata , tibi eodem statu iam restituta est,Quid tibi abest Iam uideinus, non ea ratione constitutum esse, ut eius. modi actiones a iudicis arbitrio penderent, quia debeat iudex, inter id quod actum est, ει quod uerbis suit expressum,diiudicare, & bonam fidem partium intueri est . n. hoc tam alienum ab actionibus arbitrariis, quam iii bonae fidei actionibus necessarium γ. Sed quia etiam post probatam actoris in ictionem, potest reus, tam probabiles rationes
afferre, ut noli aequum fuerit, eam hisce actionibus sormam tradere, per quam deberet omnino ipse reus, certis necessariisq; regulis condemnari, sed tota potitus condemnandi ratio, ipsius iudicis arbitrio permitti debuerit, cum praesertim condemnatio, non solam semper rei restitutionem contineat, sed uel penam,& interesse, uel quanti in litem iuratum sit, quae, quia non sun t in obligatione, osticio iudicis praestantur, ut inquit A cur. in d. f. praeterea, in vers. ex arbitrio. Merito igitur dicuntur arbitrariae, quia multo plus in illis, quam in aliis quibuscu nqtie actionibus,ualet arbitrium iudicis, & hoc aduertit Iustinianus, in d. f. praeterea,cum exponit actiones arbitrarias, id est,ex arbitrio iudicis pendentes, 4n actionibus uero bonae fidei, mintis liberum est iudicis arbitrium, hi pote quod in eo tantum positi inaest, ut quant lim ad nonnulla, quae negotio ipsi principali accedunt,aestimet iudex,quid partes ex bona fide egerint, Atque id causae suit, cur bonae fidei potius, quam arbitrariae appellarentur. Multa etiam hac ista de re differunt is nostri interpretes, Accur. Faber, Iason , Salit,in d. f. praeterea, dii quςrunt, an, S quomodo ab arbitrariis, bonae fidei actiones distingui debeant. Verum nos haec,quae hucuiaque diximus,ad ueritatem obtinendam satis esse arbitramur. His duobus obsectis pcnitus iam sublatis, quorum alterum,ad certi conditionem ex mutuo, alterum,ad actiones arbitrarias pertinebat, nihil iam amplius obstabit, quo miniis uerissima esse concludamus, quae, quant sim ad bonae fidei contractus,& actiones, supra docuimus, cum ab
actionibus stricti iuris, illas distinximus. Aliae insuper multae possunt afferri differentiae 29 inter bonae fidei, & stricti iuris actiones, nimirum quae ad id quod interest, ad moram, ad usuras, ad Mictus, spectant, tradunturq; ab Accursio, & aliis, in d. f. Actionum. Sed sunt hi potius effectus quidam, ac quas rivuli,qui omnes ab uno illo, quem supra commonstrauimus sonte pro manant , dum rationem adduximus, cur in sonae fidei conuetionibus,non tam quid dictum sit spectari debeat, quam quid actum sit,& quid ostitiuprobi uiri, boliaeque fidei ratio exigat. Quod uel si multis legibus expressim traditur,
256쪽
AD RUBR. DE VERB. OBLIG. mutil. quia tantundem .ssde nego. gest. l. Lucius. T. depos. l. in emptis. is de cotrah. empta 3 o Tamen uno, uel altero s ubiecto exemplo clarii intelligetiir, quo pacto hoc totum,
quod simpliciter hactenus tradidimus, ad praxim reserendum sit. Seruo quem mihi debebas, dedisti uenenum, mihiq; postea illum tradidissi, nunquid iudici facultas erit, de hoc dolo cognoscendi ξ Hanc qu. aestionem proponit Vlpianus, in l. eleganter. 6. I.sside dolo, estq; multiim reserre, virlim ex empto agatur, an ex stipulatu,sicq; utrii in bonae fidei, an surieti iuris iudicium sit; nam si ex empto, poterit iudex de dolo cognoscere, si ex stipulatu , non poterit. Habet uerb haec differentia eam rationem, quia semper iudici uel si a partibus is suisset assumptus, ut in l. si conuenerit.ff. de iurisd. omni. iud. prgior actionis formulam daret . In actio ite ex stipulatu, quae stricti iuris est , dabat formulam in haec uerba , si pateret Meuium , Sempronio Stichum
seruum dare oportere, tum Mettius damnaretur, quae uerba minime dolum complectebantur. At in actione ex empto, ita formulam prstor concipiebat, si pateret Maevium Sempronio Stichum seruum uendidisse, tum quantum illum Sempronio ob ea rem dare, ex bona fide oporteret, tanti damnaretur, quq uerba,ex bona fide, cum doluomnem excluderent, merito ad hunc casum extendebantur, cum seruo ante traditionem uenenumdatum suerat. Quadere recte dicimus, in bonae fidei iudiciis actionem,
si & exceptionem doli,contineri . l. huiusmodi. . qui seruum .is de legat. I. l. si quis infirmauerit.ff. de dolo malo.l. sed si . T. solui. in atrim. Q uero disserentia suit a nobis considerata inter actiones bonae fidei, &stricti iuris, eadem locum habebit, etiam si in eadem causa, & persena,actiones illae concurrant. Fundum Tusculanum emisti a Titio, fructibus iam maturis, atque pendentibus, atque ab eodem Titio eundem landum sti. pulatus es, siue uacuam eius fundi possessonem tradi: fructuum uero nequὸ emendo, neque stipulando mentionem ullam secisti : resert hic plurimum utrum, ex stipulatione a as, an ex empto actione utaris. Nam stipulatione,fructuum prestatio noli continetur.l . 6. i.il. de action. empti .l si filius similias. f. I. ins cod. at si excpto agas, fructus et
consequeris, quia cum de iis si minus dictum, at caltem actum uideatur, certe bonas-des,quae in emptione exigitur,& quam iudex ex praetoris praescripto,in actionis formula concipienda, prae oculis semper habebit, ipsos quoque fructus praestari postulabit. AN tamen nec fructus, nec usii , nec alia quae bona fides praestari postulat,in obligatione sunt, sed iudicis tantum ossicio ut diximus) continentur. arg. l. quam .is. locat. l. aduersus C. cod. l. in bonae fidei, cum multis simit. C. de usuris. docetq; hoc idem Bald. in l.
I. in fin. C. de usur. & seu .leg. Item Angel. in l. si marito. 6. ulti. s s. sol. matri. ac caeteri et multis in locis, ac praesertim in . β. actionum, &in .f. I. inst. de Oisc. iud. Et quamuis Accuta ind. β. actionum, uideatur de fructibus contrarium sentire, cuius sententiam, ut notabilem commendat Mathes not. CI. tamen in hoc frequentius damnatur, ut aduertit Alex. in d. l.si marito. 6.ulti .ss. l. matri. Iam uero cum stipulationem,stricti iuris esse perspicuu sit: sunt qui recte,ex hoc concludi posse existiment, pactum incontiunenti appositum non inesse stipulationi, ac propterea ad agendum inefficax esse: putant enim inesse illud tantum contractibus bonae fidei, ac bonae fidei actiones informare. Ita Socin. in l. I. 6. si stipulanti, inst. eo. Deci . in l. bona fides. C. depact. ac recentiores nonnulli in d. l. petens. C. depact. Fuitq; haec sententia Christosori Portii, uissiqui b. mo. re contii. oblig. Videtur autem haec opinio optime probari ii talia multa praeteream,quae plane friuola sunt legibus nonnullis, in quibus iurisconsulti,dum generatim statuunt,
257쪽
tim statuunt, pactum incontinenti appositum contractibiis inesse, de bonae fidei eon. tractibus tantum loquatur, ut Vlpi. S Maximi l. in l. ius gentium . 6. quin imo .F. de pa- ct & l. in bonae fidei. C. de pact. Nec enim temere factum fuisse existimandum cst, ut ad contractus bonae fidei, hoc pronunciatum iurisconsulti coangustaverint. Attamucontraria tententia, quae frequentius recepta est mistis caeteris argumentis quae parum stringunt non minus aperte probatur ex. l. lecta diccbam .ssi si caet. petat. Dic
bam inquit ibi Paulus) quia pacta incontinenti apposita stipulationi inesse cheduntur. Sicque uidetur Paulus perspicue aduersari Vlpiano,& Maximiliano,in legibus, pauld ante adductis. Quamuis uero Decius, Bulgar. ac recentiores ind. l. petens. C. depact.existiment, illa uerba Pauli est e restringenda,ut loquatur tantum de pacto, qliod respicit naturam contractus, quodq; propterea act onem ipsam non informat, sed resormat, ut cum de pecunia aliquid conuenitur, uel de die, qui pars summae est. l. i. f. diems de eden. tamen nemo non uidet hanc responsionem non esse eiusmodi, ut nos quietos reddere possit. Neque enim ita loquitur Paulus, ut ipsus uerba ex re subiecta restri iagi, aut declarari possint. Sed in ratiocinando, utitur generali pronuntiato tanquam ab omnibus iam approbato, siquidem non solus asserit ipse, pacta incontinenti apposita stipulationibus inesse, sed quia ab aliis id iam receptum er. at, ideo ex hoc ipso, propositam ipse quaestionem decidit; Maxime etiam huic semen ille creditur suifragari. l. petes . C. de pact. ubi non in particulari aliqua facti specie, sed ab Glute statuitur,ex eo pacto 3 sagi posse, quod post stipulationem statim interpositum cst. Veruntamen haec lex partime mouet, uideo enim ibi loqui Diocletianum, de pacto stipulatione confirmato, non de pacto, quod stipulationi legem aliqua imponat, de quo nos loquimur in praetentia. Quare tota haec dii scultas ab co pendet, quod dicit Paulus in d. l.lecta dicebam. Iacob. Cularius ita d. l. ii iris elatium. β. quin imo . U. de pact. putat ea distinctione, hanc 3 si quaestionem decidi oportere, ut dicamus, cx parte quidem rei, pactum stipulationi iii esse, aliisq; item contractibus stricti iuris, atque ita loqui Paulum in d. l. lecta . f. dic
bam ; tierum ex parte actoris non inesse, atque id spectasse Vlpianum, in d. f. quin imo, Ite inq; Maximi l. in l. in bonae fidei, dum solis boli ae fidei contractibus,hanc regulam accommodat, ut pacta in continenti apposta, ipsi inelse credantur. Vcrum hanc restrictionem, rion uidentur mihi pati uerba Vlpiant in . . quin imo, qui prius absolute testatur,hoc pronunciatum in bonae fidei iudiciis receptum esse, ac deinde distinguit, utruex parte actoris, an ex parte rei, ut facile intelligas, qualitum ad iudicia stricti iuris, hanc distinctionem non esse necessariam. Nihiloq; magis certe hanc restrictionem patiuntur uerba Pauli in d. l. lecta. f. dicebam, si perpendatur co modo, quo nos paulo ante illa perpendimus. Ludovic. Charonda lib. 2. ueriti m. cap. s. clim uideat quam dis licite lys fac in re aliquid reperire, in quo animus acquiescere possit, eo fertur coniectura, ut putet horum iurisconsultorum, Pauli, & Vlpiani, contrarias hac de re sententias suisse. Quod ipsi im ego sane, nisi alia uiderem obstare, non per se absurdum esse iudicarem, cum praesertim uerisimile sit,al: quam inter eos suis se emulatione, atque in dicendis sententiis dissensionem, quos ambos constat eiusdem Imperatoris, nimirum Alexandri Seueri consiliarios, atque ambos pariter praesecti Praetorio assessores suisse. Sed uerba, quibus ipsi iurisconsulti utuntur, huic coniecturae plane adueriantur . Considerandum cst citim, neque Vulpialium d. β. quin imo, neque Paulum in. f. dicebam, ex propria son
tentia id dicere, quod nob 1 hoc tempore negotium sici Assed utrumque illud referre,
258쪽
onsi passim,ab aliis quoq; tuc receptum. Attamen cu eodem illi tepore uixerint,absurdu plan E in eade de re cotrarias tuc sentctias suisse receptas, nam Vlp. in β. quin imb,ver selemus. Solemus. n. inquit dicere,pacta coueta inesse bonae fidei iudicijs: & Paulus in i .lecta. f. diceba. Diceba,quia pacta in cotineti apposita stipulationibus inesse credu38 tur,pinde esse,&c. Itaq; no dubito, quin Carsidas ingeti errore capiatur. id ergo dicemus Aut solus ego fallor, aut huius rei multo facilior explicatio est, si vulgo caeteri amibitretur. Ante ola illud puto animaduertcdu Vipsanit,in β. quin imo,cu resert nobis quomodo haec regula usurpari soleret, loqui de bonς fidei iudiciis, no de bonae fidei co tractibus, ait enim, sic dici c5ssuevisse, pacta coiicta inesse bonae fidei iudiciis; at videmus secus Io qui Paulli in j. diceba, loquit. n. no de iudiciis, sed de stipulationibus, estq;, uideri pacta incolineti apposita, stipulationibus inesse. Quae duae regulae sentetia mea) no modono simul pugnat, sed mirifice simul csilenti ut,ac maxima cu ratione traditae sunt. Recte dictitur pacta coituta inesse bonae fidei iudiciis, quia pacta, que adiiciunt c6tractui bonae fidei, disserunt ab ipso cotractu, ac distincta ab eo natura habet; unde no dicunt inesse illico tractui , sed quia in iudicio,eoru quoq; pactoria habet ratio, propter illa uerba ex fido bona, quae in tradeda actionis formula praetor addebat,ideo illa pacta licti no insin t c&traemi,sed ab eo plane distincta sint, in uere ipsi iudicio inesse dicunt; nec quicq adue M sat Maximi .in I. in bonae fidei,quia licet no loquatur de bons fidei iudiciis, sed de tractibus, in no dicit bonς fidei co tractibus inesse pacta,sed dicit in bonς fidei c5 tractibus ex pacto nasci actione, si inc5tineti sal,quoru uerboru ide sensu saeshac si dixisset,bonae fidei iudiciis inesse pacta,quae sunt ut diximus ab ipsis cotractibus distincta. At pacta in cotinenti adiecta stipulationi uel aliis cotractibus stricti iuris, si mod5 cu iis copatibilia sint, ipsoru c5 tractuu substatia perfici ut, nec uere ab ipss distincta sunt, ut de singulis iaqI statim demostrabimus. Quare ratio in pr5ptu est,cur stricti iuris iudiciis inesse non possint; quomodo. n. praeter cotractu, pacta quoq; cotractui adiecta iudiciis inertit, si ipsa pacta pie no cosideratur, imo,&p se nihil plane sunt ξ Sed uideam iis quid causae sit,cur pacta adiecta c5uctionibus stricti iuris no sint ab ipsis distincta, ut sunt distincta a cotractibus bonae fidei, qn ipsis adiiciunt; nam ex hoc simul intelligemus qua ratione haec ipsa pacta incontineti adiecta post stipulationes, ipsis stipulationibus inesse credatur. Sirmcti iuris contractus, de quibus Vlpianus, bc Paulus loqui potiterii t hi sunt, iacpc contractus inominati, mutuit, & stipulatio, donatione omitto, quia tuc illa inciscax erat, nisi uel stipulationis, uel traditionis psidio niteretur.Quod attinet ad contractus inominatos, uidet mihi satis perspicuu esse posse, pacta qus incoli tineti iis adiici utur,no esse ab ipqr sis distincta; etenim cu nulla re alia, si ipso pactis ultro citroq; factis, constet contractus inominati, non possunt habere natura ab ipsis pactis separata. itaq; quoties post contractu inominatu incontineti pactu aliquod adiicietur, incipiet ille contractus noua negotii forma habere, quae nouit illud quoq; pactu coli tinebit. Neq;. n. ceria aliqua sermam, aut natura habet,sed quasi quida Proteus pro negotiorii,ac pactoru uaricrate quibus ipse coiistat,uarias figuras assumit. Vnde etia iactu est, ut pro eiusmodi contractisus, nulla 43 certa actio c5peteret, sed prout uerba hoc, vel illo modo conccpta erat, ita actionis sommula ad id, quod conuenerat acc5modata, coiiciperet, ac Ppterea appell)ta est actio p- scriptis uerbis, utpote q pscriptis uerbis re gesta demostrat. l. cu mota,in s.C. de tras M. l.2.& q.ff. de pscrip t.uerbis. Neq;. n. ptor formula ex edicto tuo sumebat,sed litigatores
ipsi suo marte, uel iurisconsulti alicuius operabactionis formula concipiebat , secudu p tiaviter eos conuentu, atq; in ea uerba & sponsionem saciebant, & iudicium a pi store FF impetrabant.
259쪽
impetrabant .Quod totu ed spectat,ut cognoscamus couctiones illas,seu c5tractus, pro quibus copetit actio pscriptis uerbis, non habere certa natura, ac separata ab illis patris, quae ipsis sorte adiiciant. qua ex re fit, ut neque pactu incotincti adiectu cotractui, stomsum cosderari possit, tanu a contractu ipso distinctu, cu nulla ratio sit,cur minus ipsum, quam caetera pacta,illius csi tramis forma perficiat. ocirca nec recth dicet inesse iudiacio,quod eo nomine instituiksicut nemo dixerit, iudicio empti inesse pacta de a ugedo, uel minuedo pretio;quae cu emptionis substatia attingat,no sunt ab ipse emptione distincta, sed noua emptione c5stituur,ut diserte tradit,in l. pacta c5ucta. ff. de contrah. cmpta Quod diximus de cotractibus inominatis, idci& de mutuo affirmamu'nimirum pacta mutuo adiecta,n5 posse ipsus iudicio inesse: sed in no eade rone hoc fit,nimiru,quia qextrinsecus c5ueni ut, mutui substatia perficiat, sed quia cu huius co tractus certissima ac Mplane invariabilis natura sit,semperq; necesse si ide genere, qualitate, & qualitate,rem- tui, quoties pacto extrinsecus aliquid adiicit, protinus mutuu esse desinit, ac sit potius eo tractius Inominatu do ut des,uel do, ut facias. Itaque quoties ponis mutuu esse, atq; ex eo agi posse,illud quoq; cocedas necesse est, nulla extare pacta,quq ipsus iudicio inesse possint. Demii uero, ut ad stipulationes ueniamus; cur pacta incolineti stipulationib' adiecta,ipsaru iudiciis n5 insint, eade plane ratio est, qua in cotractibus inominatis adduximus: nimiru quia chi stipulationi nullu peculiare negotiu propositu si hex quo certa ip ε se natura assumat; ideoq; nec pler ordine interrogationis,ac resposionis ulla propria sorma habeat,ex hoc fit,ut quoties post stipulatione aliquid c6uenit,t quo stipulationis pacto aliquid adiiciat, uel detrahat, iam no amplius,ide sit stipulationis pactu, quod prius erat, sed posteriore consensu mutet,& noua stipulatio inducet, ut perspicue sentit Vlpianus in l. i. f. si quis simpliciter,in fin. neq; enim qui cu refert utru responsionis diuersitas placeat in cotineti, an in cotineti post stipulatione aliquid c5ueniat. Quocirca rectὸ hinc c5cludit,posterius pactu vere ab ipsa stipulatione no esse distinctu, ac propterea ipsius stipulationis iudicio no inesse. Atq; ita illud accipiedu est, quod pacta in cottineti apposita queadmodu dicit Paulus stipulationi inesse credant, nepe, ut quoties post stipulation aliquod pactu illico iubsequit, perinde si, ac si eade stipulationis forma,& solenitate illud quoq; cotineret: trahitur. n. haec sorma exta ad seques pactu, ita ut posteriore pacto, prius mute ac reformet, ut in d. f. si quis simpliciter. Qua relatu abest,ut simul pugnent , duae istae regulae Vlpiani,& Pauli, ut imo una ex altera necessario sequat; na si pactu inco qtinenti appositu queadmodu dictu est) credit inesse stipulationi,ac stipulatione ipsam reformat, nec iam amplius ab ea distinctu est,reliquii est, ut in iudicio,quod h'c nomine instituit,pter stipulation nihil aliud cotineatur. Itaq; recte Vlp. stipulatione ab illa regula exclusit, qua traditu est,pactu incolineti appos tu, bonae fidei iudiciis inesse, quod& de aliis pactis iam demostrauimus, quq caeteris stricti iuris cotractibus adiici utur. Ω-tis iam ex oridicus intelligitur salsum esse,quod frequentius nostri crediderunt, nimiru sregulam. f. quini md etiam ad contractus stricti tutis porrigendam esse. Intelligitur praeterea non minus illos quoque errare,qui sententis comuni aduersantes pdicia regulam a cotractibus stricti iuris,ita excludunt, ut quia pacta incoiincti adiecta,stricti iuris iudiciis no insunt,propterea existimul planὸ inutilia esse pacta,qus post cotractus stricti iuris o incolineti apponuntur. Quae uero argumeta ad id probandu ipsi adducunt, ueluti no debere extendi,quae stricti iuris sentit quicquid astringendae in eo. Ite uerba semper comtra stipulantem accipienda esse, haec inquam atque alia eiusAodi argumenta, qugin proposita
260쪽
in proposita quaestione asseruntur, non modo stiuola sunt, sed a ueritatis semita prorsus aberrant , ut facilὸ unusquisque intelliget, qui ea, quae proxime diximus, attente considerauerit. Nihiloq; magis obstat, quod dicitur in t .a. . si stipulanti mihi: siquidem n gamus ibi adesse praui impium consensum, ex quo pactum perfici possit; qua de rese-pra in materia pollicitationum latissime disseruimus. Attamen Bart. in l. lecta, in fi. T. si
cert. pet. nu. 29. non longe mihi uidetur ab iis,quae diximus dissentire, dum considerat,
non dixisse ibi Paulum,pacta incontinenti apposta,actiunt, uel obligationi inesse, sed stipulationi. Ideoq; concludit perinde eso, ac si pacta ipse in stippiationem Dissent de
ducta. Verum hic probabiliter dubitari potest, cur si non miniis essicacia sunt pacta; quae caeteris contractibus stricti iuris, quam 'lias stipulationibus apponuntur, de solis ta . men stipulationibus ea regula nobis tradita tuerit, ut pacta incontinenti apposta, ipsis stipulationibus inesse credantur. Crediderim ego id causae suisse,quia in coeteris contractibus stricti iuris, nec etiam primo ueritatis cortice inspecto, dantur ulla pacta incontinenti, dein dere1nterposita, quae uel non mutent ipsum contractum, iit in mutuo fit a uel non ip shas contractus pars sint, ut uidimus fieri in contractibus in nominatis. Quare nihil fuit necesse considerare utrum,ea pacta contractibus inessent, uel non inessent, cunullo plane modo ab ipsis contractibus distincta sin t. At cum post persectam stipulationem,incontinenti aliquid coia uenitur, uere hoc pactum a stipulatione distinctum esset, nisi ex legis interpretatione, mpulationi inesse crederetur.
IN illa quaestione, qua ratione in uenta sit stipulatio, multa a nostris, &frustra, & salsdtradi, quorum uerior explicatio,ex supradictis desumi possit. In eo uer5 quod disputant, utrum stipulatio adiecta contractui in nominato, ipsius naturam imitetur,non nulla capita accuratius esse distinguenda, in quorum primo reprehenditur Socinus, quod actionem praescriptis uerbis, quae oritur ex contractu in nominato, non natiuam,
sed da uuam esse existimauerit.
3 Reprehenditur Castrensis, qui etiam ob tione contractibus innominatis apposi- promissiones iudiciales, putauit esse ne ta, tria capita distinguuntur. cessarium stipulationem inuenire. Io Quid per se possint contractus innomina- a Falsum est, uestiri pactum calore iudici j. ti ante implementum. 3 Non est concedendum ullos fuisse casus, ii Tres quaestiones, de effectu stipulationis in quibus iure gentium non esset pro- adiects contractibus in nominatis ante
6 Fideiussiones, accepti lationeς , nouatio- Ia Facit stipulatio, ut ante implementum agines, aliaeq; id genus promissiones,lure possit. gentium non ruerunt inefficaces. I 3 Ex contractibus innominatis, non natis Inveniendae stipulationis ratio. uam,sed tantum dativam actionem como Quando fit locus illi regulae, ut nostra in- petere, existimat Socinus. tersit habere plura remedia. I Quomodo Accur. Bart. & alii, actiones 7 Duo sunt, quae contractibus in nominatis natiuas, a dativis distinguant. creduntur esse peculiaria. Is Vlpiano aduersatur Socinus, dum praescri a Quid frequentius Doctores sentiant de ptis uerbis actionem negat esse nativa. stipulatione contractibus innominatis 16 Communis distinctio natiuae, & dativae apposita. actionis, a ueteribus iurisconsultis con