Rei rusticae libri quatuor, vniuersam rusticam disciplinam complectentes, vnà cum appendice oraculorum rusticorum Coronidis vice adiecta. Item, De venatione, aucupio atque piscatione compendium, ... Auctore D.D. Conrado Heresbachio ..

181쪽

si rigari queat. Extirpandus igitur agera Septembri aut Octobri, liberandusque impedimentis omnibus atque herbis laetiori b.ac virgultis. Deinde cum frequenter excitat'&multa aratione resolutus,

submotis lapidibus & glebis ubiq; confractis stercoretur luna crescente recenti letamine. Ab ungulis pecudum seruetur intactus,&caetera observentur quae supra commemorata. Repurgetur & a

stirpibus inutilibus & noxijs, ac si quid aliud sit quod pascuas herbas impediat.

Tumuli quoque terrae talparum cuniculis egest hexcrementorumve aut equinorum aut bouinorum, ligone disiiciatur, quae si relinquantur, formicis alijsci; no- , xiis animalib. latebras pariunt, vel inuti ilium herbarum cespites gignunt. Prata per brumam maxime autem iam Martio appropinquante locis temperatis castodienda, & a pecore vindicanda, purgandaque: si macra sparso letamine satuxentur, quod eliciendia est luna crescente, nam quanto recentius, tanto plus nutriendis herbis valebit. Quod a superio-xi parte fundetur, ut succus eius per to

tum elabi possit. Herbam optimam vel Helia optiPascuis vel faeno producendo, tris iij, ma. L proxi-

182쪽

proximam graminis, pessimam initimuli,ut Plinius existimat,& equissetis atque fruticum crassitorum. RIGO. Quonam Secandisa- indicio exploratur faenum maturum, &ni tempora quando secandum' CONO, Secandi te- pus cum spica deflorescere coeperit atq;

roborari, secadumq; antequa exarescat. Cato faenum,inquit,ne sero seces, priusqsemen matur u est,secato: de metitur optime antequam inarestat,nam re largius percipitur,& meliorem cibum pecudib. praebet. Quidam pridie rigant, ubi sunt rigua, Noctibus roscidis melius secari. RIGO. Seca dine faeni eadem ratio quae segetis CONO.Magna ex parte eadem:

. Alii falcibus breuibus dextra & una manu secant,nos vero maiorib. falcibus utimur utraq; manu secantes, quemadmodum & superius diximus auenam & se- getes quasdam rariori culmo resecari, falcis aciem vel cotibus vel assulis arena imbutis excitant. Recisium scenum ad solem vertere diligenter oportet,& nona laniprapa nisi siccum in aceruos componi. Quod randi ratio si pluuia infusum fuerit fenum, conuerti non debet ante quam pars eorum summa siccata sit. Est autem modus in si cando, Vt neque peraridum, neque rursus

183쪽

LIE. I. 1,E R E R v s Τ Is L. Sisii; viride colligatur , alterum quod omnem siccum si amisit, stramenti vice sit, alterum, si ni mis viride neque satis exiccatum in metas aut in foenile mittatur, putrescit, atque tape incalescens vapor flammam creat & incendium. Quod si

iam recens resectum foenum imber occupat, id si non moueatur, non tam cito perit, semel autem euersum subinde oportebit movere,alioqui corrumpitur. Proinde superiorem partem patiemur sole aut Glo bene perflari atq; exiccari antequam conuertatur, siccatum autem c

artabimus in striam,& ita in manipulos colligatur. Certe quod siccatum in me

tas extrui conueniet,easq; ipsas in angu- scissimos vertices exacui: sic enim com

modisii me faenum defenditur a pluuibs, Rut etiam si no sint, n 6 alienu tame est

ps dictas metas facere, ut si quis humor ero is inest, exudet atque excoquatur in βῆ uls Quapropter prudentes agricolae quavis ia illa tu te e tono ante compon ut qua per paucos dies tenuere congestum, ut in se concoqui & deserue sicere pati an 'ur. Metitur autem plurimn m bis sce RVm quotannis, Maio vel Iunio & Autun0 Vernum foenum p rq statius ducitur.

184쪽

Desectum vere rursum rigari prata debent , si detur humoris facultas, ut ru stim metatur autumnale faenum quia cordum. Cordum appellatur. In Vmbria quatersecari proditum,etiam non rigua prata. Pireri sque aliis locis ter, ledicam sexies per annum metere licebit probe curata: Asaenisecis haec secatur melius cum incipit florere, na in semen maturescere pronibendum, siccataq; digeritur in fasces, qui ad trimatum seruatur magno rei pecuariae compendio. Sed quia de medica superius disteriai mus,nihil attinet semel dicta repetere. RIGO: Amplissimam disciplinam commemoras agriculturae, quae profecto sedulitatem assiduamque . diligentiam postulat.CONO. Diligena Diligenti tiam& labores postulat, interim Opera

rustica ex- & impensam non sine scenore compen-emplum. sat, cuius rei exemplum Plinius resert. Cresini C. Cresinum, cum in paruo admodu a-rjagricola gello largiores multo fructus percipe- diuentia. ret,quam vicini ex amplissimis,in inuidia magna erat, ceu fruges alienas pelliceret veneficijs. Quare S Curuli Sp. Albino in ius vocatus metuens damnati nem cum in suffragium iri oporteret,Ini strumentum rusticum omne in forum

185쪽

attulit:adduxit quoq; filiam validam &serra meta egregie faba, graues ligones, vomeres ponderosos, boues saturos, dicens:Veneficia mea haec sunt, Nec pos . sum ostendere aut in sorum adducere labores& vigi l ias ac sudores,omnium sententiis est absolutus: Sed nimis te longa

narratione contineo circa rem meam ru

sticam , domum repetere tempus nos iubet. RIGO: Placet,si unum impetraue

ro, quod ubi veluti coronide adieceris, amplius molestus no ero.CONO. Quid istuc quaese ' RIG. Agrum aut villam si . quis mercari aut locare velit, quid huic obseruandum maxime sit: nam te existi co mo haud dubie eius rei obseruationes te xi' nere. CON. Ischomachus apud Xenophontem refert a patre se eaoctum, ne usquam agrum emeret splendide &bene cultum, sed qui ob domini vel inertiam vel inopiam incultus neglectusq; esset,& tamen melius coli posse videretur. Si. cut equum macilentum potius quam nitidum emere conuenit, si modo senecta non sit grauis, & cstera adsint boni equi

signa. Bene cultus ager magno vaenit&exigui fructus est. Quare similem voluptarem non afferet,nec utilitatem atque

186쪽

. ille in quo spes est ut cultus melior red- i datur. Cato in agro mercando duo pra

cipua inspici eda suadet, alterum loci v-bertatem,alteru salubritatem caeli, quo rum alterum si desit ac nihilo minus e mere quis aut incolere velit,hunc insanire ille iudicat,atq; ad agnatos &gentiles . deducendum,de utroque nonnihil ante, attigimus: Neminem enim sanq mentis sumptum facere debere in cultura steri lis a ri,nec rursus in pestilentiquatum uis feracissimo agro ad fructus perueni Cum Orco re dominum : Ubi enim cum Orco ratio rationem ponenda, ibi non modo perceptionem non ponen- fruinium, sed & vitam esse dubiam, vel . potius mortem quaestu certiorem. Pore haec duo principalia, ut testat Columella,subiungebat.Cato non minus hic tr aquae sequuntur intuenda, viam, aquam,& vicinitatem . Multum agris conferro iter commodum, primum quod aduenturum subinde dominum no deterreat, deinde ad vehenda & exportanda uten silia non impeditum, quae res frugibuuperceptis auget precium,&minuit impearsuratiio sas. De aqua quis dubiteti sine qua nemo nostrum vel prosperae vel aduers, valetudinis vita proroget. Vicini rationem

187쪽

maximam haberi voluit,Hesiodus inquit, Vicini ra- κο γεrri . Quapropter plerosque scio tis. vicini taedio optima prsdia atq; adeo u- χαλκειων permutasse, quod vel suraces vel abigeos &contentiosos nacti vicinos& qui pecora iumenta q; negligentius pasci,segetes & vicina pascua violari,

vineas vastari sinerent,sylvas vicinas succiderent,diriperent & surarentur vicini facultates, vel de finibus rixantes, Vt nusquam ab illorum i niuria tuti esse possent: Aut Cacum, Pyrgopolynicen, aut Centaurum sortiti, qui nullum non in iuris genus in serre praetermitteret impunὲ : Certe M. Portius huiusmodi pestes in vicinitate vitandas censuit. Ego certe in hoc fortunatus quod bonos vicinos habeam , quibus nihil me

tuam. RIGO. Tu ea es auctoritate Ut

nec audeant, COND. Hos tamen quo niam saepe vel mors vel alij casus mutant , non adeo est hac in parte ager, si caetera adsint,vitandus, nisi vel situs sit in diuersarum ditionum confinibus, aut hostium incursibus obnoxius. Sunt etiam qui viarum rationem vel su

minis vel magni alicuius oppidi pro- Π e. pinquitate agrum commendent quibus

188쪽

fructus agri minimis impesis ad sorum deportari ac distrahi queant, Quare Veteres etiam ad militarem viam villa poni noluerunt,ne praetereuntium populationibus, & diuertentium hospitum incommodo res familiaris infestaretur,utris auarasit pra de V llae positione die tum. In loliri cando Vero animaduertenda, quae superius de villico & operis diximus, ut in uniuersum iis agrum committat,de quorum industria, labore & probitate con-o,iaisa stςx; Dςindo Vt auarius opus exigat quailiis .iscivi p*HiΤψης ma Quoniam & minus id offen 'dit,& tamen omnino plus Ῥderit: Namyen 'tem sedulo colitur ager, pleterunq; copcn

Fruitu a dium, nunquam vero detrimentum per coisno. cipitur, nisi caeli maior vis, qua Iuriscos. negat colono dam nosam esse debere,aut praedonum hostiumq; incursus incessit, eoq; remissionem petere colonuS n Oaudeat. Sed nec dominus in unaquaque re Colonorum cui colonum obligauerit tenax esse iuratio. ris sui debet, sicut in diebus pecuniarum laut lignis & caeteris paruis accessionibus exigendis,quarum cura maiorem molestiam quam impensam rusticis assert, ut Columella docet.Nec sane est vindicandum nobis quidquid licet: nam summu

189쪽

iussit in m a saepe iniuria. Nec rursus in totum remittendum, quoniam vel optima nomina non appellando fiunt deteriora. Atqui pensionem annuam semper si colonus negligat sua sponte persoluere,proderit exigere, neque in summaeXcrescere:ea enim res & colonos negligentiores reddit,& sarpe perdit. Non etiam facile mutandos veteres colonos, cuquod fundi naturam teneant mel usquanoui,tum propter merita. L. Volusium dixi sse ferunt, eum selicissimum sundum patrisfamilias esse,qui colonos indigenas haberet,& tanquam in paterna possessione natos,eosque iam inde ab incunabulis longa familiaritate retinendos. Ita res sane est noxia frequens colonorum mutatio.Quapropteream consuetudinem non improbo, quod ad vi tam coloni eiusque uxoris,aut etiam alicuius haeredis elocetur praedium certa

pensione annua per luenda, ita ut ipse colonus quandiu pensionem praescripta persoluerit,ac fundum cum aedifici jssarium tectum praestiterit, amoueri non possit: siquidem hac ratione coloni inuitantur ad fundum diligentius colendu aedificia instauranda,ac denique prin

lima nominano Vpellando deteriora seri. Colonorumutario noxia.

L. Volusii

dictum.

190쪽

ostyr ADO HARAst Aolao dia no aliter ac propria'curanda ,saepe etiam sua patrimonia in ea impendentes. Maxime autem haec ratio conuenit elocandi. Vbi fundus eluvioni fluminis ma . - ris, aut alterius periculo expositus, ut colonus omne periculum sustinere cogatur.P raestat hic quoque ut elocetur opulentiori alicui quam inopi, qui iacti

ram ac periculum tolerare non queat,

nec praedium sartum tectum prs stans pusione non soluta solum vertat.In iis autem locis,ad quae est facilis domini excursiis, poterit per suos ministros aut colonum partiarium colere. Vbi vero longius dissita praedia hic praestiterit certa pensione locare concessionibus ante dictis : nam si procul dissita peri proprios seruos colas, ii negligentius pecora pascunt, nec industrie terram Vertunt,neq; a furib. custodiunt,sed ipsi potius diripiunt longeque plus semi-

. nis&impensiarum imputant, qua opusati lati sit ecdenique caetera recte diligenter ver in loca que satis curant. In locando stipulari se- risundo. let,ne materiam sine domini consensu caedat colonus:Neue pastuum agrum in seminarium vertat, quantum agri hy-bernis,quantum aestiuis frumetis,quantum