Rei rusticae libri quatuor, vniuersam rusticam disciplinam complectentes, vnà cum appendice oraculorum rusticorum Coronidis vice adiecta. Item, De venatione, aucupio atque piscatione compendium, ... Auctore D.D. Conrado Heresbachio ..

151쪽

R E ii v s T 1 c A . 66&necessarius usus, veluti Siligo vel secale,auena,s ago py rus. Lu pi n iis & leg u in i na quaedam pabulis idonea nullii in qua

tumuis macrum solum resormidant. Porro clim agricolam non solum hominum quo cibo alantur curam habere co- ueniat, sed etiam iumentorum & pecorum, sine qui b. ager exerceri non potest. Proinde legumina & ad hominum &ad pecorum , pabulum autem ad pecorum usum serere copiosius oportet. Inter pabula praestantiis ima celebratur a veteribus Medica& Sylla prssertim Itali ,ubi

nomen retinet: alias etia vocat trifolio,

Galli grand tre fle, quasi grande trifoliurustici faenaciam , alii Burgundiense faenum,quod a Burgundionibus allata, nominant, Iam etiam in Germaniam tra L. fertur, utiet schelcleen, Graecis scotiuis uae Dioscoridi& Theophrasto. Plinius cribit a media regione per Romanos in Italiam deportatam. Nihil propemodunaa tri lio disserens, nisi quod maior, ex celsior &copiosior: nam omnino caule sellis N flore respodet,geniculata quid quid assurgit in caule contrahitur in solia, In scaporum cacumine breues sili quule prodeunt in corniculorum speciεΙ 1 intor De patuli

152쪽

intortae, denticulato foris inflexu&vG Iut exiguos muerones exerente,in quib.

singulare semen serὰ lunatum continetur lentis magnitudine folliculo cohaerens, quod fresum dentib. pili saporem repraesentat, singulae thecae singulorum seminum sunt capaces. Postulat solum succosum,elapidatum, pingue ac istum. Pluribus locis non prouenit, alijs cumulate emergit. Varro obseruari praecipit

ne in terram nimium aridam mittatur, aut variam, sed temperatam. Plinius siccam,succosam Vel riguam requirit, Columella addit agrum in quem Medica serenda,circa Octobrem proscindendu, eumq; tota hyeme putrescere foedum, deinde Februario iterandum purgatis que lapidibus diligenter occandum, &circa Martium subacto ut in hortis solo formandae sunt areae latae pedum denu, longae pedibus quinquaginta, ita ut eis aquet ministrari,& facile possint ab utraque parte runcari, tum inecto antiquo stercore in Aprilem reseruentur,& ad finem eius mensis serito tantum,ut singuli cyathi seminis occupent locum latum pedibus quinq;,longum decem,sed mox ligneis rastellis obruantur iacta semina, iquia

153쪽

quia sole Qitius comburuntur. Post sationem, cum altitudine suerit unciali, fer ro locum tangere non licet,sed rastris ligneis vel manibus mundetur, ne alteri generis herba tenera medicam premat, alioqui degenerat in prata, Prima mesia sis tardius fiat,ut aliquantum semen ex cutiat, Caeterae messes quam volueris cito peragantur, & iumentis praebeantur.

Ruris disciplinae periti tradunt iactato semini medicae adiiciendam alienam,ut quae radiculis fundamenta iacere putetur. Seritur Apri li, aut tardius Maio,alioqui pruinis opportuna, iactaturq; semen siciat frumentum. Cum ceperit fruticare,omnis alterius herbs generis eruncentur, Sic culta sexies demeti anno potest Sexies florere, aut quam minimum quater traditur, modo non secetur. Vbi secueris saepius riga, & cum fruticauerit iterum runcato, ita ut diximus sexies pannum metere poteris, & decem contonuis annis permanebit. Agru stercorat, omne armentum emacia tu pinguescit ex ea, aegrotanti pecori remedium, sed cam tenera prosiluerit,in er initia dum ςQnsuescant parcius praebendum, ne novitas pabuli noceat, instat enim & mul-

154쪽

tum sanguinem creat. Colu mella tradit iugerii eius toto anno tribus equi S abunde sufficere. Quibusdam locis sponte scatent prata hac herba, vel natura soli Vel

celi conditione nata, quaedam etia olim fato reliquiarum vestigia esse queant,Vel quae multos an nos caduco seminea est ibili fertilitate regerminat, & herboso ς' spite victa desciuit in ρ ratum.Nihil prohibere videtur, quin spote sua nascatur, nisi forte peregrina & externo orbe potita sationem desideret. A faenisecibus mst lius metitur cum incipit forere, nam si semen maturescere prohibendum, qui pabulum utilius usq; ad trimatum sicc tumq; digeritur in fasces, qui ad trimatum seruantur magno rei pecuariae compendio: Nam ut dictum veterina optime pascuntur,& pecora eo pabulo villici saginant, quae nullo alio magis cibo laetantur, pinguescuntq;. Proxime ad Medicε laudem accedit Cytisus, ab Aristoma 'cho,ut scribit Plinius, miris clog ijsprq dicatus frutex,pabulo ovium, ut Virgi' lius testatur, & aridus etia suu cibus gratissimus, Spondetq; iugero eius annuos perplures vel mediocri solo redditus,

155쪽

- 1 D. I. DE R , vsΥICA. 6sperqua modico pingues uni & quadrupedia,neq; ex alio pabulo lactis copia vel maior vel melior, Super omnia pecorum medicina a morbis in omni usu praestans est. Apes etiam nunquam desore cytisi pabulo contingente promittunt Physici . Quare quam plurimum in agro habere resert,gal linis, capris, & omni generi pecorum utilissi. Gallinis ieiunis cytisi

apponenda soli a & semina, Alii teli nen, Trifolium alij triphylium , alij totum magnum niuiae.

vocant, Romani trifolium maius vocat. Frutex est incanus totus ut rhamnu S, cubita libos ramis saepe maiorib. circa quos solia faeni graeci aut toti trifoliae sed minor dorso in mediis tumente. In uetus

in Cyino insula hic frutex,in detrastat' in omnes Cycladas,& in Grscia magno casei prouentu. Neq; est ulla iam regio, ubi non possit huius arbuscuis esse copia vel maxima teste Columel. In Italia circa sepimenta vinearum prouenit: Non aestus,non frigorum, non grandinii aut niuis iniuriam expauescit.Terram stercorata desiderat. Si pluuia no incesserit, riganduerit, simulatq; nouu fronde agς receperit sarrito,& post trienniu credi pecori pretbeto.Varro in terra bene

156쪽

varia.

subactam mitti vult laquam c

sicae inde differri, & in sesiquipedem po-nt,aut etiam de cytisio duriore viraulas deplantari atque in sterendo pangi.Satiob tali vel au tum no vel vere fieri poterit sem ine, subacto solo & in areas digesto. Si desit semen cacumina disponuntur, ita ur quoquo versius quatuor pedum Lyacia distent,& stercorata terram circuagSerato. Potest etiam ante Septebrema amys comode seri, quando facilὰ copreliendit ,& miuriam siustinet, perficiturri enmo.Cytisius Columellae duplex arma,& altera su ς spolis,Agrestis capreo lis optime pascit. Heder:modo vincie& strangulat. Inuenitur in segetib preci

DuChordeaceis. Flore pi si luteo, soli: si

ferantur erucam subolent, com manducata criner resi prunt. Est& pabuli genus

Haud icio si aliis regionib.quam Germaniae nota herba , Spuria vel Sperie vulR Vocat,caule pedali,aut cubitali altitudine assurgens, in multos ramulos brachia 'to,s lore emitti l candidu sine soliis, flos ad modum iuri in solliculos maturescis rotundo ,scinc cotinentes minutis simuraPa-

157쪽

rapacio non dissimile. Errare videtur et putant cytisum, cum hic frutex sit teste Dioscori de, lia habens sceni greci,Spuria sol ijs careat, Neq; semen respondet,

et .a usu no multum differat.Non alio pabulo Germanis laetis maior & copia S suauitas,butyru e nullo lacte gratius qua hoc nutri mento collectum,Quare aestimatione prope hordeo aut frugi b. aequatur semen, stramenta superant scenu, paleae plus et quaevis excrementa cereui siete alunt pecora. Semen columbas maximε alit&domesticas aves hyberno tepore. Seritur locis fabulosis ac facili terra,tota qstate,& qui de seminis habendi gratiaverς serui,quado & aue ne satio: Autumno aut & messis tepore seritur depascendum pecori, Agricolis sabulosa loca colent ib. magno usui,quare quam plurimueius generis habere covenit G, gallinis,apibus,ouib. capris, bubus,et omni generi pecudu utilissimu expetit. Lini satio&Canabis restat. RIGO. Expecto. CON.Hqc etsi neq; inter frumeta neq; inter legumina reser eda, nec deniq; inter pab la & hortesia: imprimis tam e haru cultura agricolis necessaria, nimiru sine qui b. nulla domus vel exornet, vel necessarius

158쪽

AID. HAp As n Aorami us suppeditetur homini,&in lano mollitiem contusa lintearum texturis funibusq; intorquendis usiurpantur,Adde e tam paruo semine nacci, ut Plinius

ait,quod orbem terrarum ultro citro

que portet,quod Aeg, tum Italicd ad moueat, herba esse qseptimo die ex Ga dibus Ostiam nos transportet, Linum, Ci scis λ nos i Italis lino, Gallis dulyn, Germanis eandem prope appellationem re tinet, licet Germani linum se me appellat,&stirpe si a T. Herba vulgatissima mulierum operibus, caule tenui, aspuria haud multum differens, nisi quod procerior paulo & caule crassit ore, foliis an gustis,oblongis in fastigio floribus cfruleis,quibus decidentibus, folliculus nascitur orbicularis instar pisi, in quo se mina continentur stilua. Gaudet pingui solo& modice humido, nonnullis placet macro solo u spississimu semen

uno sulco comitti. Serit vere,aestate vellitur. norunt in Menapijs ac Iulia censiuagro ubi plurima eius fruticis satio, ante Mais initium serendum.Et sunt si tria fationis tempora obseruat pro coelicostitutione, na pluuia & humores requirit Maturitas intolligitur flauescente ac in-

159쪽

tum escente seminis solli culo, tum vulsum in manuales fasciculos colligatum siccatur in sole, conuersis sursum radicibus ut semen excidat.Aliqui ferreo pe dii ne carminando detrahunt solliculos atque iis sole tostis semen eliciunt. Fasciculi postea in aquam sole tepefactam immerguntur podere aliquo depressJ. Maceratorum in ditium est laxatior membrana, iterumque fasciculi dissoluti soleque siccati stupario malleo contunduntur. Inde m ebrana decorticat, serreisq; hamis pectit. iniuria em semper redditur melius. Stuppa Mino distinguitur in suos usus,& utrunque in pensa & fila digerit, particulatimq; tractum in glo

mos, telas ordinatur magno hominum usui. Postremo tela in aprico conspersa sibinde aqua albescit in nitidissimu candore. memoria proditum pulchriore alia veste foeminas Germanorum no no uisse.Hoc tepore e Sarmatia & Livonia

apportatur p stanti T. nostrate & procerius&excelletius. Lini semen nisi magnus sit eius in ea regione u colis prouentus preciu proritat, serendum no esse Cotu. siladet, Agris enim pr cipue notatum, ouod & Virgilius notauit.

160쪽

nis enim lini campum seges. me. Quare & nisi muliercularum studiis indulgendum,maior j compendio arua segetibus conserentur & lintea ementur, maxime si agri iacturam & impensas flandi texendique aestimes. Cannabis, πηa -- Graecis quoque et Italis canabe, Gallis cha nura, Cermans ha- neph, planta serukacei generis, graui odore, simplici adolescit caule in tanta

proceritate,Vt aliquado mediocres arbores aequet,planta magnis in vita usibus,& funibus ducendis,& teis texendae,crebris geniculatur nodis,e quibus surculi prodeunt foliis angustis mucronatis, ADiostoride& sylvestris& satiua pingi tur,solio fraxini, caulib.inanibus, graui odore, semine rotundo. Est dupli cis generis . Mas ex flos versicolori si sere semen & oleosum,scemina albos ore sterilitatem compensat. In hortis aut alias Iocis cultis seritur, ut Plinius censet,a Fauonio,apud nos ad finem Aprilis, nafrigoris impatiens. Aliqui Arcturo Oriente, hoc est, ad finem Februarij aut initium Martii: Loca enim amat pinguia,stercorata & rigua, vel planum re alte subactum solum. Pluuio coelo im