장음표시 사용
191쪽
ne,&0mphonia. Clara quaeque capita vocabantur ad hunc coetum literati viri Lucas Assarinus, Alexander Perlasca, & alij plures nomen dederant. Hetrusci sermonis nitor exquirebatur, siue astricta , siue soluta numeris afferretur oratio ad vincendam regionis barbariem. Et quidem cum caeterae Italorum ciuitates his studijs delectentur mirifice, par fuerat Insubres teneri literis , cum alioqui discinctos otio homines in sinu suum vocet improbitas. Ni si mors coeptis interuenisset. erat in an im o Borrona ari ex citare coetui conclaue ingens, dignum Principatu, quem in eo conuentu obibat, &magnitudine viri maxima quaeque mente voluentis. Munus seruande Bibliothecae delatum est Federico Boditomaro Alexandrinorum Patriarchae, quod honore, &aetate antecederet verum cum is apud Helvetios Romanae legationis causa moraretur, eam curam C
mes Antonius frater subluit, tribunatu militum, ac urbanas honoribus decoratus saepe ; nam in urbis Decuriones relatus, Praefectus item Nosecomio, & Templo Cel- sanae Virginis, rem patriam &sacram vigilanter, bellicam strenue administrauit . Interfuit tamen coetui F dericus, cum Romam ab Alexandro Pontifice reuocatus
Mediolano iter faceret. suoque aspectu restituisse institutum est visus; adeo res Ambrosiana deinceps ad Musarum voluntatem fluxit. Alij item Conseruatores declarantur nimirum Vitalianus Oldradus Theologus Templi Maximi, Ioannes Baptista Longus Curio D. Michaelis ad ει - η--- Cliniam, ac subinde veteribus sussiciuntur Michael
ad elusia ev-- Landrianus Canonicus Aedis primariae, Bartholomaeus: Oriun Fassius tertium, Carolus Chioldus Theolo us NaZaria-
I 3 me Basilicae. Inter haec cum morbo longinquo impeditus Franciscus Bernardinus Ferrarius, senectute scilicet, ac iam captus oculis, & capulans tractare Bibliothecam
192쪽
BIBLIOTH. AMBROS. LIB. v. I 6t
cam minime posset, successit vicarius illius muneris Ste. phanus Antonius Cantianus, isque Collegio est ascriptus. Verum paucos annos eum honorem geritCantia- -,nus, praepropera morte sublatus, ac paulo post etiam. Ferrarius decedit depontanus , & senectute summa, annum sextum, & nonagesimum agens . Vterque ornauit hoc institutum: Cantianus descripto ad literas Diui Caroli indice, atque singularum epistolarum, sententia, qui Iabor plurimum iuuat interrogantes ea monumenta compluribus voluminibus contenta: Fer rarius autem qua eruditione, qua multiplici scientiat brorum . Me vero a Seminariensibus lyceis, post decennem facultatis oratoriae doctrinana, Borromaea Familia,& Conseruatores uniuersi suis stud ijs prosecuti euocaue runt ad hunc coetum, delata Bibliothecae cura. Hic autem scribenda minime essent, quae ad restituendam in antiquum statum rem Ambrosianam pro se quisqv Conseruatorum est molitus, ne videamur nostri temporis laudatores; verum officeret fidei ea modestia, silentio nouorum operum, ac praetereundo illorum nomina, quorum ope fixus , ac findatus est hic rerum status. Igitur pace inter Hi*anum, & Gallum composita respirare facultates ingenuae coeperunt, atque auspicio derici Borromaei Patriarchar, quem Clemens IX. subrogatus Alexandro Pontifici iam perfunctum urbis Presectura, Legatum in Hispaniam miserat, Conseruatoribus autem :Comarcho Antonio Borronago, Comite Io Rasino, πιι Mia '' diacono scui successit Aymus Porrus Primicerius Aedis primariae, cum ille Viglebanensium Antistes esset renuntiatus )Carolo Franci o Ceua, atque Hieronymo Beccaria Canonicis Gmpli Maxim i, Antonio Maria Bonacina Praesecto Nazarianae Basilicae, Io. Petro Greggio Praeposito
Oblatis, Flaminio Pasqualino in Basilica Stephani Caηοημ
193쪽
eo, losepho Vesuasiorio Curione S. Michaelis ad Gallum na is su tactus fuerat Hieronymo Samarugae demortuo;
ac me inter caeteros Conseruatores propositum non segniter urgente, de restituenda Graphidis Academaa agi coeptum . Primum itaque creati secundi a leges conditoris Conseruatores ad tuendum institutum , videlicet Comarchus Antonius Borromaeus, Comes La rentius Salagarius , Hieronymus Beccaria Canonicus Oraenarius, Mansredus Septabus delubri Nagariani Canon cus, Flaminius Pasqualitam Canonicus in Aede Protomartyris , eademque cura conseruandae Academiae mihi est demandata . Hi omnes uno animo connisi vicer inuidiam quorundana propter priuata odia bonas artes negligentium I nam ideo dolebant oculi, quod illis pr.eteritri antiquae exercitationes reuocarentur, cum tam cucurae e siet Academia Conseruatoribus singulis, tum ob utilitatem facultatum, tum ob ornamentum sedis, ac Familiae Borromaeorum disciplinas. omnes amplificanUS. Accedebat mira dexteritas, &feruidum ingenium Hieronymi Beccariae, cuius ope, ac studio non Academia, tantum , verum etiam Bibliotheca reuixit comparata&pluribus libris, quos desideraba nus 3 pinquam C intarem Ambrosianam consertiare instituit, Curarer Onan madhibuit, ut ingenuarum artium utilitati seruiret, quacratio bene gerendarum rerum i equuta virum est, & m ε . Nosocomio praeesset, & sacras opes in Ambrosiana Ba sili- ' ca tueretur. Flaminius Pas quatinus suopte ingentos cre-1 bat ut ad haec studia . addictus olim picturae. sincero
quoque pictaium tabularum iudicio. atque hospitio pictorum , si qui magno nomine exteri ad eum diuertant: Septatius autem a Ludovico artis medicae parente procreatus, fiatcr Caroli Dertoncnsium Episcopi, artem omnem cum in suas aedes vocatu siet, Academiam disci ylin
194쪽
BIBLIOTH. AMBROS. LIB. V. I 63
plinarum altricem Quere debuit. Commendant ciues. ac peregrini homines excellentia Septaliani ingenii: versat ille Di omnes partes artificia singula: condit cx chalybe specula, qualia inuenisse dicitur Archimedes ad in
cendendas Romanorum naues,'cum cingerentur obsidione Syracusae, glandes per'etuo cursu, recurtuque rerυ-
tias canendi fistulas, spectra , & icunculas arcanis prestibus mobiles; quae omnia suo marte excogitauit, , cum reliqua supellectile numismatum, tabularum, magnetis, ac barbari amictiis domestico Museo imciu ut ad artis miraculum, atque urbis ornamentum,.
Septati j comitatem indicantis sui musci opes exteris vere =Q. id. Commendauit author anonymus libri Gallici, qui inscribitur do age a Italier ut contra falso a stirmauit libros Bibliothecae Pinellianae emptos, postquam decessit Fodericus,atque eoru magnam partem fuisse a piratis Turcis abreptam, iniectamque in undas, tabulas item Elementorum, quas perpolita it artificio mirabili Bruguel, esse earum exempla, quae Ornant regias aedes Ducis Allobro- .gum vulgo is Vinnun; quae menda obuersata sunt oculis, cum cum librum perlegissem. Haec prosecto, atq; una prauum iudicium de tabellis pictis, quae ambitum
Bibliothecae coronant, non attinet Castigamue Nam VCPinellianorum codicum emptione, & dc Elementis Brmo pr-,guel satis ciues, atque exteros docui; absoluta tamen He
mi lecade fragmentu eius libri Gallici, in quo de Bibliotheca , & Pinacotheca Ambrosiana agitur , proponam fideliter: ut singula in veritatis Iucem videar protulisse. Fixae itaque leges Academicis eaedem, quas Cardina lis Federicus parens instituti condiderat; su blati modo sunt cituli Magistratuum, fomenta aliquando livoris, ac su-.binde rixarum, cum quisque iniquo animo repulsam se
195쪽
rat. Qui ducerent Academicorum familiam, Antonius Buscha, & Dionysius Bussola ex uniuerso agmine delecti , hic ut statuariam artem , ille ut pictitram curaret, uterque natus, Jc aptus ad artium negotia, atque hac tempestate facile coryphaei suarum facultatum. Nobilitauit praeciare hoc agmen Dux Hedae Ioannes Franciscus Pacechus, Uelascus, Gom eZius, de Sandoual, atauis longe clarissimis, inclytisque editus, ex Magnis Hispaniae, Ge- a m rimitia ner Gasparis TelleZ' Gironij, Ducis Vrsonis, Gubernae V toris Mediolanensis Prouinciaeue picturam enim unice diligens nomen suum Academicorum coetui dedit, delec- taxuS vespertinae graphid is exercitatione tanto progressu: MM--v t, si pingere in stiterit, semper picturus sit aeternitati. Cς-1. c..ie terum institutiones pictorum, sculptorum hac ratione discriminatae , hyberno tempore circustis a iuuentus spe clat nudum corpus hominis vario statu, atque habitu, prout singulis lubet collocare, impendente pol mixo, quo clarius spectentur tori, musculi, te ones, venae , nerui, aseticuliq; ue ea exercitatio, postquam dies inclinauit, vocat studiosos artis, prima vigilia exacta dimittit. Ver, & ae taS nam autumnus iuuentutem iubet seriari) pomeridi num tempus poscunt. statuitur inpegmate ligneum simulachrum , enode , quo flectantur exanimes artus amicitur vestibus, ut contem autes exprimere pollint s. nus, & fluentes lacinias indumentorum. Varius delectat vestium apparatus, aut cum lignea moles Monachum agit. aut Imperatorem, vel cum detracta repente chlamyde togam sumit, aut pallam. Qui vero in eo coetu adolescentum c teris longe antecellit, is . v t quisque vel picturam, vel statuariam artem colit, ex Pinacotheca &Museo pictas tabulas, aut signa deligit ad arburium, siue adumbrare an signium artificum malit operai siue describere in tabula, aut fingere ex argilla. Itaque nobilissima.
196쪽
pIBLIOTH. AMBROS. LIB. v. I 63
omnium Italicarum Academia est, non modo quia pater ciuibus, & peregrinis,uerum ob utrumque Mustum piet rum ,& sculptorum , atque viciniam Bibliothecae, ex qualibet depromere scriptores, qui in vespertino couetu recitatur: ut animus veterum historiaSarripiens,casus reru publicarum, aut praecepta artium discat, interea dum nudati artus exprimuntur. Statuta sedes est Academicorum conventui: extructa ante fores porticus , pietagenijs, & stemmate Borromaeae Gentis, imposita foribus haec epigraphe : FEDERICO CARDINALI BOR
ROMAEO ARCHl EPISCOPO CONDITORI SUO MUNIFICENTISSIMO ACADEMIA PICTO
R U M . ET SCULPTORVM. Excitatum item aliud Museum ad disciplinam sculptorum: sicque absoluta
est tota moles Ambrosiani operis, cuius formam probam uerat Cardinalis Federicus, antequam ad Superos abimret. Conclaue ingens capacem sinum venientio us osseri, multiplici toreumate , ac sisno locuples ; quanquam tabulas pictas, & graphides illuc etiam intulimus, ne paries alicubi nudus loci maiestatem foedaret. Super-nc picta testudo reseret virtutem insidentem solio, & circa obsequentes ingenuas artes . Utriusque autem conclauis, pinacothecae videlicet, ac musci artis statuariae, longitudo aequa est, porriguntur enim ita longum cubitis. viginti septem, latitudo tamen dispari musei latitudinem metimur cubitis denis ternis. pinacothecae vero senis denis; quemadmodum ante in Bibliothecae ichnographia indicauimus. Porro tabulie piciae sunt exempla reru, quaS aut Raphael Vrbinas Romae, aut Corrigiensis Parmae piiDx it, easque descripsere celeberrimi artifices Annibal C raccius in primis . Graphidem unam Camillus proea cinus pictor egregius confectu opere certe expolito; sustinet Acturnus Parens sobolem suam mortalibus exu
197쪽
js cruentam, ac suffixam cruci, venerantibus utrinque/Ioanne, ac Stephano numinis maiestatem. Sane ea descriptio longe vincit pictam tabulam, quae proposita est in Aede Ioannis ad aream Nazarianam. Porro graphides oblongae sunt Peregrini, reserentes facta Superum . quibus pusiores inumbrauere Templi Maioris speculariae Graphis alia' ab Iulio Romano est prole sta; in ea pugnam descripsit artifex a Constantino Imperatore Contra Maxentium ad Miluium pontem commissam: quo Certarimine postmodum pictor ille princeps artis Vaticanas. aedes exornauit. Graphidem, in qua Neptunus curru ser- ' '' tur, perpolivit Vincius causa amicissimi hominis A ntonij Signij ; Tritones,& natantia aquarii portenta comitantur vectum quadriga Regem, ac imminentem equis ferocitate exultantibus. Exornant Mus ei ambitum toreumata gypsata. eaque reserunt pugnas, quas in Traiana columna ars incidit , quaecunque enim nobiliorum artificum caelo vel Roma debet, vel Hetruria ea exprimendagvpso curauit Federicus, ne ad exemplaria longa pere-gtinatione nostrates proficiscerentur, cum Roma, atque Hetruria in Insubribus spectari posset. Pendet vero estipite nudatus cute Marsias, quem ira in miraculam verSaetiam Apollo coleret ue proximus Martiar villicus, qui est In vinea Medicaeorum, cote falcem acuit, flexo poplite, arrectisque auriculis, i gemina succedit cervix, altera
animam agentis Senecae qualem habet familia Burghe ia an hortas, altera Ioannis Pauli Lomath Pictoris , huius
ρ,. hi'. . et . author iit Annabat Fontana, de quo narrabimus rose' h' lex Pulcherrima imago est exoculati Lomatij ἰ eam enim iacturam oculorum praemonstrauerat menS Prouida Hieronymi Cardani: nec euentus praemonentem se- fellit. Sequitur humanum cadauer connexa inter se os.sium compage, redimita ceruix Lauro est quanquam
198쪽
& Laurus sentit fulmina Libitinae dextera vibrat hastam;
metuendam atque inanem eam molem fert stylobata inscriptus titulo, ac monumento funeris Augustior tumulus nunquam contigit cadaueri, quam ctim defuit.
Proxima est Veneris statua, Medicaeae magnificentiae te .stis, elegantissima admodum, & veneris plena Hoc ve ro simulachrum cum in oculos Borromati incurrisIet, ut, οῦ erat pudoris custos incolTuptissimus, ad Olgiatum Bibliothecae Praesectuin oculos conuertens rogauit, quisnam in sedes illas depositi pudoris foeminam inuexillici' Et continuo, ut signum illud secaretur in partes, manda uit. Abscistis itaque ceruicibus, demptis brachiis, sectoque utero occurrit VenuS: ut Deiphobum esse putes, non eneremo Instaemnes trunca hominis insidet stylobata: : hanc in aedium Vaticanarum impluvio collocauit artifex; Bonarotus iussus ab Iulio Secundo Pontifice Maximo, ut simulachrum absolueret, negauit operam suam, ratuSinchoatas partes aequali artificio perfici haudquaquam posse . Commodus, siue mavis, Hercules hortorum V aticanorum, comps Veneri, turpe olim Veneris mancipium . Stat ille giganteo habitu , leoninis
cxuulis recitas, truculento ore, laeua deferens infiniem,
H; luin forta sse suum. Mediam sedem occupat simu laciarum scrvatoris, idque e stypum est signi quod Bonarotus an Romano tempta Mineruae secat ex marmore. Ampi tur ille utraque manu crucem, eminentibus ubique artubus, & commissuris corporis p venisque; qualis ars commendauit in omnibus signis artificem. Prope succedere Apollo Vaticani vireti, nudocorpore, eXe ti, brachi, , pendulo amictit, ac ad laeuam retorto, serpente ad crui a colubro ad artis medicae indicium. Gl diator quoque Burghesiorum magnificentiam auget; stat ille toto corpore connisus in ictum, coacta in pu-
199쪽
gnum dextera, altero pede porrecto, altero in sinistrum latus recedente ; pugilem sorte valentiorem Roma non vidit . Infra gladiatorem occurrit spectanti simulachrum disquilli, recisis naribus, contus ore; refert omnino Romanum obloquutorem , hoc uno dissimilis, quod ille loquacissimus est, hic elinguis. Porr5 faciem . totam Muset ornant toreumata, & simulachra elegantiora. Signum Deiparae e marmore Cariarensi summo artificio perfecit Marcus Antonius Prestinarius sculptor . . Mediolanensis, qui non modo odeum Templi Maximi multiplici toreumate ornauit, verum apud Insubres pr clara monu menta suae artis reliquit, A donid is praesertim τι--- aa. simulachrum Leinati in magnificentissimis aedibus Vic comitum , quem etiam lapideum Venus amare posset. Ea Virginis statua constitit Borromaeo duobus millibus aureorum num tim. Tradunt Prestinarium, postquam in Aede primaria absoluit aram Praxedis minus eleganter , quam caetera soleret, leuiori reprehensione damnatum a Federico squi in Pontificali Palatio hominem alebat , altumque accipiebat large 4 atque illud iudicium,
ac verba increpantis Borromae iaci eo insedisse artificis an, mo , ut paucos post menses vitam amiserit. Gemina utrinque signa iacent deiecta in latus, vesperis a Iterunti, alterum aurorae, quae sunt in Aede Laurentiana Florentiae ue parens utriusque simulachri est Bonarotus; in vesiperis signo adhuc rigida ceruix est: expolire noIuit artim, ne a reliquo corpore ob membrorum discordiam dissentiret. Est etiam elegans Narcissi statua eo habitu corporis, ut lymphas cordulat suae formae iudices ; a vero nihilum distat, nisi quod ille in florem, hic in lapidenta est versus. Superne prominent e pariete toreumata, duplex quidem , & ectypum eorum , quae Bacius Bandinessus sculptor egregius Gelauit , medium veto
200쪽
exemplar est elegantissimum, mirabili opere factum ex marmore. Eminent sigilla singularis artifici j, militaribus insignibus ubique extantibus; tabula vero tota interior caelata est tanta arte, ut Polycleti putes, vel Myronis. Toreuma illud incidit Augustinus Bustus Mediolanensis; nam hic Pario marmore tumulum ornauerat Gastonis .
Foxij, atque saxo insculpserat bellica spolia, sigilla. & sit
mulachrum Castonis, quod unum reliquum in Medio. Iani apud Vestales Marthae. Cecidit X ius, dum Praelio ,. iir ω-i, x. ad Rauennam dimicaret, cum enim secundo marte, atq; iuuenili ferocia elatus, incurrit in profligatam hostium ιτα - aciem, deiectus ex equo confoditur, Scipioni Asricano aetate, atque animo similis, fortuna dispar . Incautius fata prouocasse dicitur , victurus hostem, nisi vicisset. Porro cum ea toreumata venalia prostarenis nam maioriiumptu restituebatur Aedes Marthς, in qua Foxius fuerat tumulatus emit unum aureis numis ducentis Cardi- s. natis Flaminius Platius, atque Caesar Abbas a Patruo suo acceptum donauit Ambrosianae Bibliothecae . Caeterum sustus ille sculptor cxcellens veteres artifices aequasse est visus; superest in Franciscana Aede tumulus Ioannis Marci, & Zenonis Biragi signis ipsius ac toreumate nobilis ue quamuis complura sigilla perstegerit incuria
hominum parui aestimantium artem . Nec deest elegantia Antinoi simulachro, quod collocatum est in hortis Vaticanis; & quidem venustissimus esse debuit, qui deperiret Penelopem. Diui Sebastiani signum scalpsit Christophorus Solarius, cognomento Gobbus, Mediolanen' mi.-, . . sis, atque impositum est fastigio, quod lucem in subiectam viam inducit, qua ab Archiepiscopali Palatio itur in Aedem Maximam; illius ectypum illatum est in Ambro sianum Museum. Et quidem Solarius aequalis suit Bonaroti, & artificio aeque nobilis; ferunt cum Vaticanae