Reineri Solenandri ... De caloris fontium medicatorum causa, eorumque temperatione, libri duo, ..

61쪽

M RE INERI soLENANDRI subsequcntem aqua frigidam,non amplius calidam nedum feruentem eluere neces sit. agnoscimus peremnes calidos inplerisque regionibus fontes. Quare ea

rum Continuus calor non calci, multo mi- calcario venit attribuendus. Caluinem Narti- carium enim saxum non illum habet igniri rimi, culum inclusiim, qui aqua stigida proditur esse. Nam calx eum retinuit ex siuineta seon. assatione, Cum ignibus percoquebatur: At c carium non tu quicquam a prae- m. m. . senti, Vel ut vocant) actuali igne est passum.Quod si assusa aqua vivae calcis modo calorem acquireret,etiam ipsius modo eX- calfamini distuperetur, dis luereturque ,

. atque ita necessario integri montes virectu Agricola qui eo costare dicuntur, corruerent, dissblutis j compagibus considerent.Non addo quod ei ide eueniret,quod elotae calci, ut breui scilicet extinctum tempore,calorisq; vi joliatum no amplius Calorem aquae transiluenti impertiri possit. δει δει non feri sulpure,quae fere ab omnibus re-

. cepta haese opinio est. CAP. V.

V C C E Diae his alia opinio existimantiu per loca stillaris plena,permeanteS aquas calore, ratione materiae,

62쪽

teriae,per quam labuntur, suscipere. In hac sententiam venit libri de elementoru proprietatibus author, eamq; his argumentis quisquis ille fuerit) nititur probare . Primum hoc ipserum odor: aliquando etiam duisis ista gustus testantur: qui stilfureus esse videtur. Praeterea silmme calicita est sulfur, & igneae naturae. Patet hoc, quia minima & leuissi- sufine, ma ignis portio apta est ipsiim sulfur ac- Cendere. Tum etiam mistum bitumini et ficit materiam quandam, quae & comburi,& inflammari sit aptissima. Hae sunt, quibus ducitur,illius rationes. Hanc arbitrantur Aristotelis sententiam filisse plerique, quod etiam approbare nituntur ex his qui, re vera ab Aristotele scripti sunt libris: ut A R. Au , secundo libro Metheor. ubi saporum in aquis causas reddit. Praeterea problematum sectione vigesimaquarta,quaestione penultima: atque his in locis plerique, qui aliquid in Aristotelem scripserunt authores sunt cius sententiae aquas scaturire calidas quia per loca siilfurea interfluui. Quae licet a haec Aristotelis non esset opinio, tamcn eo est diligentius refclicita, quo magis obes lepotestibis, qui praeiudicatam illius sententiam hanc sequiuitur, & tanqua decretum

ratum

63쪽

q6 RE INERI SOLENANDRIratum habent:ficile tamen ipsius hanc esse sententiam ego in animii induco, cum Videam in eam consensisse plerosque grauissimos Latinos scriptores post Aristotelem, eamq; opinionem quasi por manus deductam ad nostrae etiam aetatis philosophos, .so ec Hi - medicos deuenisse. Nam Seneca grauis author libro tertio naturalium qu stionum in hanc sententia descendisse videtur: ubi

postquam Empedoclis ponentis igne esse

harum caliditatis causam, opinionem reci

rasset, scribit in haec verba, Quidam existi-

ολ mant per loca uillare plena exeuntes, vel a introeuntes aquas, calorem beneficio m a a teriae, per quam fluunt trahere: quod ipse in odore, gustuque testantur: reddunt enima qualitatem eius, qua calucrunt, materiae: aa quod ne accidere mireris, vitiae calci aquai, superinfunde, ferucbit. Plinius quoque . noster libro trigesimo quinto suae historiae, cius sententi mille mihi videtur cum scri-ini bat de stilibre loquens,Sentitur vis eius, α in aquis feruentibus,neque alia rcs facilicis accenditur: quo apparet ignium vim ma- gnam,otiam ei ineste. Est: igitur horti ex

t. minanda opinio, & ad rationcm reuocari

da,eiusq; momentis, quia crronea fessa

64쪽

videtur exterminada dis oluendaque: deinde argumenta quibus inniti, subsistere videtur diluendaeidque eo est iaciendu diligentius, quod in hanc uti dixi maior literatorum numerus consensisse videtur. Sciendum igitur, si aqua calefit in Visceri- Αγ- suis rebus terrae, quia stiliaris materia interfluat, omnem calidam scaturientem necessario sere suseream. Etenim comprobatum est

aquam,quia qualitatis est expers,assumere finaturam eius,quam circincterit, quis e interfluxerit,materiae: abluit eniminabr

dit aliquid substatiar, qua imbuitur,vel eius qualitatem,quasi co uersatione assumit. At nem- ω- non omnis calida, est salsurea: sint enim permulti calidi fontes:aliis rebus imbuti, qui nullo indicio siilhir produnt, nec odore,nec gustu, nec aliqua alia qualitate, velctactu. Huius generis fere simi aquae balneoru Caidanellae, & dc Auinione, quod

postremum Iine odore ullo propemodum teruens est) utruque in agro Senesium:De, Grotta vocatu in Vitcrbiensi: Zc de Aquis se in Pisanis collibus, sic baincum olim ru- Bal.ὐ Ap . beum dictum, nunc diui Ioannis Lucense. In Allatia non procul a Gebersuillero, sunt aquae calidae , quibus hactenus nullum siu- . iur

65쪽

RE INERI soLENANDRI fur authores assicripserunt, nec euidenta a

gumento assignare possunt. Hqc omnia,&passim multo plura balnea calida sunt, δίtamen nullum praebent manifestum sillsuris indiciv.Describit Munsterus aquas calidas Leucenses apud Valesios, limpidas,

gratas, Carentes omni Metore,ut quae nihil

addit sulfuris habeant, sed cupri, & aeris multum. Paulus Paraviciniis qui de bal-ri. m. t. neIS Matini quandam conscripui episto-

νη- lam, falso persitasus aquas silum praesentia sulfuris calere, tribuit illis aquis aliquid sulfuris:quia modeste calenticum tamen eius omnino expertes sint, vel siti ipsius testi- monio. Inquit enim,abrasi illorum muco- ,, res, qui diutino aquae lapsis saxis inhaerent, ,, & contrahuntur: nec pingues sunt,nec Virentes, aut oleosi, nec certe quicqua in hisi, apparet, quod sulfhr oboleat. Et paulo D post QVerientia etiam nostra, & olim peri ritissimi,ac praestantissimi genitoris mei sς,, re copertum est in aquis illis si per botol- ,, larium sutor ipsius verbo) destillentur, ni ,, hil residere, quod nitrosim non sit, & ferri ,, particeps, nullamque unqua in eis stibsiden- tia inuenimus, quae odore,colore, gust uve,, manifestum sititur ostenderet: licet has

66쪽

DE CALORIS FONT. CAVSA. 49 reliquas subterraneas,& calentes aquas,sine sulfure esse posse minime crediderim. Hςc ille Qua in re quantum momenti habuerit haec confiimata opinio manifeste ex hoc constat, quod attribuerit his aquis, quod nullis sensibus, vel ratione ulla poterat doceri, ne ab olim recepta opinione

discederet. Sed ne longior sim, stibiiceo plura exempla. Satis est, aliis etiam huius modi aquas cognitas fuisse,quod apud Plinium videre licet, qui libro vigesimoprimo,capite sexto,aperte fatetur non omnes Non o

calidas medicatas esse: tales intelligit ibi dem sillsureas, bituminatas, ferratas,quod idem exeptis ostendit. Vitruvius quoque libro octauo de architectura, asserit fontes inueniri calidos, absque aliqua laeden- Caida apud te qualitate , quae & in potione quotidiana sunt silaues. At huiusinodi nullo mo- Mare. do pollunt sulfiir interluisse, aut eius qualitates odori, & gustui ingratas assumpsis se. Praeterea si aqua calci, quia sulturis mineras superfluit, debet necesiarib omnis aqua sultiirea actu calida esse: positam e- Non omnesμα nim causato plane consentaneum naturae tu θμμες 'fuerit, sequi essectum: at multi vel innumerabiles potius sint fontes, qui modis d omn

67쪽

so RE INERI soLENANDR1 omnibus stillar ostendunt, nec tamen ca leni : quare caloris aquarum author, sultur esse nequit. Frigidos sentes sulfhreos paucos e multis reseram ne sim prolixior. risisses Assurei Conradus Gessierus de Balneis Helveticis author est, in agro Tigurino, unum se tem externis frigidis sulfurcum esse, Cellenses in Germania frigidi emanant Mun .e risii. stero , non enim vidi) eos tamen sulfur praeter alumen, & cuprum stribit habere Fuchsius. Agricola noster author est in Pannonia inferiore Buda: fiigidi sentis G. quas siilfurcas esse. Non longe a Curiae iuxta Feliserium vicum aqua est actu stigi da, odore sulfuris, cuius mineram stribunt sulfureum esse cum aliqua parte nitri. Ini Campania inter Neapolim, & Puteolos, non uno in loco circa Leucogaros montes sentes kigidos vidi sulfureos: In Italia in a- irrcta , gro Carpensi sens Brandula stigidus, cla rus scaturit: Hunc omnes qui scripserunt, aluminosem , S modice tradunt sulfureti: sed is, si recte considorentur ipsius facul tales silitaris habet multum: quod etiam hac ratione ostendi potest: quia coenum ipsius, de faeces, quae ex diuturno fluxu re sodent, proiectae in ignem,sulfuris odorem spirant.

68쪽

spirant. Cui Sationarota ni fallor) minus

attribuit sulfuris, quam exigere manifesta videretur ratio: quoniam forte frigidius ama, non calidus promanaret. Vt enim stil- furis ratione calore, sic eius absentia frigidos scaturire fontes credidit: insuper si aquae calent, quia per loca sulfurea decurrentes calorem assiimunt, eo aqua crit c

lidior , quo plus eius minera habeat stillii-xis, & opposito modo: quo habuerit plus

sulfuris eo crit feruetior aqua. Qua loqui- Causa cum esedem differentia,quam caus, dederis, can- dem concedes estectui,& vice versa,quam posueris in effectu,eam ipsam quoq; in cauia, ut ponas inuiolata rationis lex dictare videtur. Verum cognoscimus nonnullos sontes, qui non selum odore, gustu l, sed etiam colore oculis sulfhr adesse demonstrant:ac aliqua lo ipsiim trahentes secum,

in apertum euomut,longe minus csse cali-lidos,quibusda aliis quibus vix ullum sulfuris adcist indicium .Nolo longius immorari 'exemplis, satis ex salneis Petrioli, & Auinione Senesibus est hoc cognoscere: quo- 'rum hoc ta essicacis est caliditatis,ut ipsius in Sprio fonte aqua egerrimo tollerari possit: cum tamen nullum sulfuris odore d a. ret

69쪽

reum.

rct: illud tam csst suffureum, ut longe ipsus virus eiaculetur. saepe subpinguem, ti sul

fuream excernat spuma,quae in ignem coiecta ardet: neque tamen ita atque Auinione balneu seruet: imo multo remissius, id mi- Ar amm ςW- nus a ca sulfuris qualitas requirit. si aquaru

bet. Sed quid opus est multis hinc inde du

ctis rationibus eam opinionem couincere, cum vel hoc solo argumeto abunde reprobetur nin tru quod nullum quantuitis caliadum medicamentu actu rei alteri calorent

impartici possit: nisi primum ut scholae loquuntur de potetia ducatur ad actum. Siquid in trigidii influidas licet sultiri,& vic

que immisceas derelinquasque longo tepore. proiecto ne egelida quidem, nedum ier, uentem aqua reddes. eijicies quide aquam 'M calefaciente aliquo modo, & siccantem, calente actu,co modo cilicere,ini nime poteris. QuandCquidem praesenti Meahὰψ λά ς Qxc est opus,ut haec primum d risis inflammentunquo minus illi audiedi stitit, qui quodcuque medicamentu excallacies U caloris aquaru causam arbitratur: Vitruriit νω in quorum numero Vitruvius est,qui libro Deis .is. Oclauo de Architectura alumen inter cae-

m tum cal-I cientem non eunti nequitis aquis cau

70쪽

DE CALOR Is FONT. CAVs A. tera Cnumerat,quq aquas calentes efficiat.

Guldelfingerus quida Thermas Valesienses Sedunensis diocesis,odorem,colorem,

Oxemque a cupro lia e scribit. Quae si vera serent, illi fontes i atramentorum

speCies, aut Sandarachae cotinent, aut py- vitis erosi,& id genus alijGeruentissimi esse deberent. Sed haec tamq; absurda dimittamus: reuertamur ad shirutaquod Senecς lo O j. Co Citato, ita calorem impartiri aquis videtur, quo uiua calx: nam ne mireris sinquit) re aquam beneficio sulfuris,per quod fluit,ca cciorem trahere: etenim vivae cilci aqua si- reperinfusa feruet. Quet similitudo quemad- cc modu non conuenit in rebus coparatis,ita neque in eam activis, vel passivis qualitati . bus. Cala enim viva ex cobustione vehementis ignis reseruauit sibi manifestu igniculu,qui humore affulb,paululu primu co- tractus,statim se prodit: elota quia cumuit ea pars ignea,terrestris,& ignauς existit.At

sititur quia aereum est oleosim,& Pingue, habet quidda amicum igni, quod iacile eu suo fisuscipit,quodq; non selu in uiuo sic te an/ρον --σW- vocοὶ sed ignem experto, quale est quod passim in seplasiis videtur existit inflamari

aptissimum o Damobrem miror quam Se

d 3 neca