Reineri Solenandri ... De caloris fontium medicatorum causa, eorumque temperatione, libri duo, ..

71쪽

saxa castaria exusta.

14 RE IN EO soLENANDRIneca ea voluerit uti denaonstratione,maxi- sulfi r assi me cum nultu videamus sulfur, siue

2 in M,i sit seu igne passism,eo,quo calx, modo af calx. fisa aqua excalfieri, Calore t filo se prode-siufini consei- re. Repugnat em in ipsius constitutio, quae quia pinguitudine multa habet,& olcosum quid admistum, aequalis fere es ,& coliguacius superficies, omnesque si iurarticulas sulfur tota ser optime habet coglutinatas, aquamque re- , ut,& quasi tota sua forma,ut oleti ipsum, aquq aduersatur. quod licet etia videri pos set in saxis calcariis ia igne percoctis, tameea exusta rariora stat: etsi forte quid densim in ipsis relinquitur: hoc coceptum ex igne calorem,affusi frigida, disruptu emat: csiclusus, yelutiq; Cogregatus priuSir-OL- .aecia rorata aqua fuerit:quod in sulfure usu venia re n5 videmus. Quare neq; hoc modo sulfur caloris in aquis esse causa potest.Has difficultates cu forte animaduertisset Albert'ri aqua copi Maganus suo tepore naturaliti rerum inter-

' γγ - pres,opinione hac vulgo recepta, quς Aristoteli ascribitur) de sulfure,ita interpretatus est:vt decursiis aquς fieret,super mineras sulfuris inflamatas, atq; ideo profluere calidam. Verum ne ita quidem approbari potest, quod ex his quae hactenus diximus aperto

72쪽

aperte constat & illud manifestius docet, quod no in omni calido fonte videmus stilumris aliqua eliquati stibstatiam, vel iiii ine, vel aquis sibsidere: quod tame omnino euenire deberet. Nam cum sulfhr immistuterris,humore potissimu calido quodamodo mollescat,ut queda alia, θί terrae iaciut: quid idem faciet, si accensum fuerit, & ardenti igne liqueturi Nonne praeceps aquae per ipsum decursus, continuo linctu,ablutioneq; assidua aliquid abradet, secumq; in propatulu pertraheti sed quidi nonne statim assiduo scicide Muxu ignis ille extinguetur,quod sane, & feruetissima aqua fiat necessum est.Quare nullo modo aquae calent,quod per stilitis mineras interfluant, siue statuas id actu,& re ipsa inflamatu,seu potentia, & facultate calere: atque ob id argumenta in libro de proprietatibus elemetora adducta non sint efiicacia: ostedimus cnim si hinc esset colligedu aquas ex stiliure calore habere,quod virus eius & odore,& gust v,in sontibus calidis percipiatur:necessariu sere,omnes spote calidas huiusmodi odore,& sapore prae se ferre. At sunt innumeri fontes, quemadmodu ottendimus

calidi, nullo sapore, vel odore dotati. Et e

73쪽

. . .

s6 RE INERI SOLENANDRI

conmario frigidi multi odore isthoc, & sarunt i frigui pore infecti. Verum etiam si omnes calidaequalitatibus his essent praeditae, non tamen I. . ratum esse deberet, cas statim aquas stili in reas esse. Sunt enim multa alia quae odore spirat stillaris: quemadmodu bitumen aliis quibusda rebus temperatum: vel prout liberum aerem, aut impeditu habealmam elonginquo sulfiir redolent quaeda cius spe iis . Eodem modo plurimae aquae in locis canon Vliginosis ortae,maxime in puteis quibusdalocis no perflatis,odorem foetentem, & rant, grauem,similemq; sitfureo reddiit. Imὁ &ρ' res quaeda sibterraneae, cum adurutur siti fur redolet,quod experimur in auripigme-to,& eis magis in Sandaracha, & aliqua ex parte in Sory: Quemadmodum quoque fulgur, & fulmen, & omnia sui quidam asserunt) fulmine icta. Quare Poetae fulmen siilfhr vocant simpliciter, vel saltem sulfu-Fid fusum reum sulmen. Non igitur ex ipsius odore, - rset, si aquis, constanter assirmari potest, aquas sulfure calefieri,ctiam si concedamus illud facile prompteque inflammari , & accendi. Ex hoc enim nihil ratum in hanc rem afferri potest. Nam certum est sulfur irrorata aqua non inflammari:

id enim

Fulmine icta se inuro t.

74쪽

rum natura, quae non minus sulfure alacri--μμνter, M prompte inflammatur, quemadmodum quaedam bituminis species, & praecipue Naphia, cui est sine magna cognatio, Na bivide quasi quaedam vis ignium rapax: ita ut is protinus in eam transiliat. In hac opinione refellenda plus verboru contulimus,quisi forte institutum nosti uposcebat. Sed quia haec prope omnium consensis est recepta, maiori conatu explodenda sitit.

Cadidab neque callore naturassi terr nequeputred, ne ieri. CAP. VI.ST ΑLΙΑ opinio, quae etiam si vera non sit, tamen propius Vero accedit:ea est, in terrae visce---ribus maximum inesse calorem,

qui aquaru calfactionis sit causa. De calore hi quidem veru dicunt,sed non coueniunt, quis sit ille calor: nec quod ossicium habeat,recte intelligui.Cuius rei gratia scien- Gilor nar-dum, quod internus sit quidam unicuique rei naturali calor: qui unamquamque rem conseruat, gubernat,omniaque stibiecti siti

75쪽

18 RE INERI soLENANDRI obit munera: is cum etiam terrae huic proprius,& congenitus sit,cum isti causam se te putarunt calidarum e terra effluentium.

verum qui ita sentiunt, hi proprie caloris

innati naturam non assequuntur. Is enim

solum quς terrae fiant administrat,quo modo eam aqua madefactam paulatim caleti- siccat, atque ita diuerses succos genequi rat apides,metalla,variaque alia in visceri bus terre naturς opera producit,atque pro materiae diuersitate, S: sui ipsius dispositione arie dispensat. Verum hic no tantae est potentiae, non ei tam insignis vis, & quod maximum est,non hoc illi munus, ut frigidam feruere in terrae cauitatibus faciat, Nam si ea polleret iacultate, passim scatcrent calidae, ubi is idem, aut sibi similis agnoscitur,talis autem est, in iisdem, & similibus pro ratione stibiectis at id fieri non videmus. Quare alio auctore est opus, ut

i j x in insigni in clementorum frigidissimo

-- caliditas imprimatur. Nostro hoc tempore fontisim cau- quidam stas picati sunt nescio quid de putredine,in ea fbntili caloris causa esse possit. Ea hesitatio absilrda est,animiq; in natura lium reru cognitione infirmi, quamobrem

no est mulus, dc studiose refelleda. Etenim

corum

76쪽

eorum quae sib terra abdita sunt, quorum

i . , I tura eum

qualitatibus aquae imbuuntur, natura eX ire tibin mucliametro putrescentibus repuhnat: nimirum quae aut calida sunt egregie, aut frigi' si ea , quad. da,utrumque tamen cum insigni siccitatae:

at putredo Vt plurimu in humido elle con- putredis flet in

sileuit. Sciendu praeterea, quod si aquae eo

authore calore acquireret,ipsarum potum mirum in modum fore noriti,nostrael nature contrarium.Resta tur iritur ut dixi mus) eoru substantiae constitutio non con' iat diutreε- sentit sapor,nec aquarum ossiuetium odor: πη

multo minus facultates conuenit mi: Et licet in specubus quibusdam terrς,in quibus . aer inclusus non perflatur,situm quendam . . S torporem contrahant, putredini haud multum dissimilem tamen non eam acqui rit calefaciendi facultatem, quae aquae se mori abunde sit,ctiamsi aliquando eb progrediatur putredo in rebus externis,Vt vi cinas sibi ad concipiendum flammam res R.,tu riosi aptas incendat. Quod apud Galenum lcgimus in incensa, & conflagrata domo CX ex ω- columbini stercoris putredine: dc nos scimus aestate elapsa florentinam navim fru- incense. mcnto , & lanis onustam concepta cX pu- suaec linc flamma, cum ex Belgio per oceanum

77쪽

RE INERI soLEN ANDRI num in Italiam tenderet,in mari Hispanico conflagrasse.Sed ea putredo in apta putresectioni materia firmatur: quae quamuis calorem,ssanunam tamen excitare nequit, atra externo opus habet adiumento. Neque is calor continuus esse potest: quoniam ab-

sumpta putredine, aut extincta ipsius caliditate statim cessat.Sed quae igitur est causa cuius beneficio,quaedam egelidae, aliae calidae , nonnullae seruentes aquae scaturiant Si enim nihil corum quae diximus, quae inmmissis a rebus CXternis stibinde aliquid caleficiunt,

' reb M uualis est motus, aut Ventus Vel putredo

I. u. seu rerum calida qualitate praeditarum admotio,id pr stare queunt,neque innati C loris hoc sit officium, nec sit tam vehemes: nec selis caliditas ebui sua vallidiore penetret, vel dimissa eum caloris gradum fluido instabili, & sfigido elemento impartiri va- 'leat:c terat astra nec lumine filo,nec motu cfficere id queant quo enim vibrantesselis radi j incomparabili motu, & vigore incredibili penetrare non possint, eo siderum vis reliquorum se insinuare no valebit neque in rerum natura aliud sit praeter haec,quod calore impartiri possit, igne excepto restat eius opera aquas calefieri:

quod

78쪽

quod an ita se habeat,quomodoq; fiat,iam relinquitur inuestigandum. Mirum fontes calefieta

X OMNI Bus his rebus, quae caeteris calorem Impartiuntur, 'selus est relictus, qui aquas invenis terrae calefaciat,ignis: Cuius unius peculiare est,& propria, res summe calentes reddere; quo selo cum videamus aquam siler terram apud nos & calere, & feruorem adipisci, nonne absurdum erit, nisi existimauerimus, eandem ipsa ea causa stib terra quoque aquam calefieri. Etenim de his quae in terra fiunt,ita Vide- Eu bri νως tur ratiocinandu esse, ut de hisce quae foris

cueniunt. irare cum in rebus CXternis ru- tinam ..

hil sit, quod insigniter ut diximus) aquas CalefaCere possit praeter igne, iudicandum est in terrae visceribus aliud nil praeter Q-lum igne illud operet prςstare pollic. que

haec noua est, & inaudita opinio. ndO- Empia Mia vi quidem Empedocles eius fuit sententiae:

quom alij aliquot sequuti Philosephi, de

oCtar, hanc veluti per manus nobis tradia texunt: Vitruvius quoque libro octauo in hanc

79쪽

IT descendit sentetiam, etiamsi ignis si-

-tem non re- mitem non recte constituat. Idem sentite si sit M'. Apuleius non contemnendus scriptor in

libello de Mundo. Taceo hic Manilium, Nasenem, Claudianti celebres poetas qui

idem hoc sitis carminibus cecinerui. Pontanus chim ostendisset, ,- Lare multum telluri sub ima Debacchari ignem, campo que exurere opertos. Ad dis, Inde fuit calidum referens ex igne iaporem das a te lis seruenistoalnea flammis. Sed ne hos tanquam leuioris notae testesCx se Agri* reiicias pro omnibus satisfecerit Georgius

Agricola, singulare Germaniae nostrae or- . . , namcntum. IS cum Empedocle ignem recte statuit calentis sub terra aquae authd-xem: ctiamsi de loco,ubi is suas vires exercet non conueniant: ille etenim canalibus

sibiectum, hic in ipsis aquae ductibus eun- . dem constituit:in qua sententia ab utroque dissentire mihi liberum volo. De qua re

postea : ii prius ostederimus,quod quidam in controucrsiam vocant, ignem in terrae visceribus latere, ciq; certum assignauerimus somitem,cuius pastu immortalis eristat: nisi enim habuerit materia qua seueatura. PDccta.

80쪽

DE CALOR Is FONT. cAVs A. 63tur , quemadmodum in rebus externis, in nostro videre igne licet non magno momento emoritur,evanescitque in auras. Ignem sub terra contineri. c A P. V Ii I. .

G N E M aliquando e terra emicantem seseq; manifesto proden cntem,quia res ipsa ostendit,negag re nemo potest. Nam non raro visi stant montes quidam & campi subter- in k igilem l raneis ignibus ardere:& nostra aetate videntur passim: ut in Hecla monte Blandiae, in H GScotia,in nonnullis Germaniae & Italiae locis,in Campania Foelici Vcshuius mons s pius interno igne exarsit: omnisq; Baianustinus,& vicini Puteoli,vel hoc nostro tempore,Moderno monte teste,ssent celebres: ibi Vulcani sorum cinctum leUcogaeis Vn inter Baia, dique collibus, vidimus nos subterraneo igne intumescere: indeq; ad decem mille Ah 'passus traiecto isti to las naria insula Ischiam

hodie vocant subinde conspecta Cit mani' A uari. t uui-

festos ignes euomere. Notius est de Siciliae Actiuacis ignibus, quam ut hic rererri dC' Alii ibeat. hil dico de illis montibus quos scribit Petrus Alii adus ingentes flammarum globos euomere in Insulis non admodum dudum

ignes.