장음표시 사용
71쪽
than the rest, contrived to heep this fire alive by a com- munication with his breath, and this expedient, by de- gre es, produced a iobacco pipe 'l'. Multi forte quaesiverint quare homines prae aliis plantistabacum se legerint i respondere proculdubio liceat, propter propensionem generis humani ad ebrietatem. Quippe cum primum id gustavere, atque essectus ejus inebriantes experti sunt, eam herbam prae aliis omnibus praeferrent. Omnino vera sunt verba Hans Sio an e Equitis : In ali places dicit ille, where it has come, it has very much hewitch - ed the inhabitanis, from the more polite Europe ans to the barbaro us Hot tento is '.'
Forte etiam hic mos primo contra insecta noxia, veluti praesidium, susceptus fuit, mox Vero inter omnes fere gentes luxuria sensim evasit. Dignum Observa tu est, eo immodice utentes ad ebrietatem aliis magis proclives este. Observatores facile hoc agnoscunt; dum enim bibitur, ni cottana maxime appetitur aut fumo, aut pulvere, sicut antea sese assueverant. Imo sunt, qui dicunt, tales magis aliis ad venerem deditos esse. Si hoc vero quadrare repertum fuerit, in sententiam Regis Jacobi inire liceat, qui haec habet verba: In convictu urbanitas; in lupinari salacitas, tabaco,
His de more antiquo fumum sugendi peractis, inquirere paulisper nunc forte non abs re erit, quinam sint effectus in corpus humanum inde producti '
72쪽
Si nasum pulvis stimulet, et mucum majori copia ell-ciat, non minus fumus os fontesque salivales movet; unde saliva pleniori rivo fluere faciat. Large a sumi sugentibus hic liquor expuitur, ex quo morbi varii oriuntur, quippe qui haud sine magno detrimento systemati humano dispenditur. Ab experimentis quibusdam a Pringelio institutis,
constat, salivam multum retardare atque cohibere fermentationem ' ; et exinde quoque aciditas moderatur, quo satus et dyspepsia bene a natura ipsa restringuntur. Sumina salivae dignitas manifesta epit, si animum ad animalium omnes classes vertamus. Nulla enim classis ea caret, et eo copiosior datur, quo sicciore et dissiciliore cibo animalia utuntur. Hinc manifestum est, salivam digestione opitulari. Constabit igitur, eam non sine detrimento corpori, praecipue concoctioni, expui, quod, ut
omnibus liquet, est tabaci fumi vitium. Imo macies producta fuit ex solo ab usu spuendi. Vulgo notum, Indos ipsos famem suam compescere paristi m jactura hujus liquoris, et partim a tabaco ; quo fine fugere ejus fumum solent. Boerhaavius ipse in se expertus est, nullo tabaco uso, famem sublatam esse cum omnem
salivam expuisset t. Porro, jacturam salivae detrimento non parvo corpori fierit Ab ingenioso Percevat, Hiberno, hoc experimentum repetitum fuit, atque maxima cura, et simuli omnino eventu cum illustri T. Pringelio. Ipse quoque idem periculum. ut meipsum de eo certiorem faciam, repetivi, et simili successu. I. is igitur inter M Bride et Pringeli lim dirimi, atque hunc palmam mereri, vidctur.
73쪽
lieri quoque patet ex eo, quod semper sitim infert: Ex hoc illis praecipue facit, quibus tabaci fumus avide et
abunde hauritur. Hi inter eum sugendum enim plurimum sitiunt. Hoc non ex observationibus meis solis a Dsero, sed quoque ex illis aliorum. Exempla producere potui, si necessarium esset, ubi inter fumigandum, ut sitis restringatur, aquam plurimam seminper bibere, partitis vicibus, coacti fuerunt tabaci fumi amatores. Neque illustrem Uan Sruietonium latuerunt tum hujus herbae, tum jactura salivae mali effectus ; nam, cum de parocho illo loquitur, qui se, ut antea memora tum fuit, liberum a peste servare dicebatur, per sputationem salivae solam, quotiescunque in cubiculo aegrorum versabatur, subjungit, Saepe tabaco abutentes obstruc- tionibus viscerum abdominalium assiciuntur l.
Priore parte hujus dissertationis dixi pulverem dyDpepsiam inferre. Plantae fumus nimia copia haustus non minus ad eundem finem conducit. Imo id non fieri non potest, quum tanta salivae jactura, ut nuper dictum, ejus succionem sequatUP. Nullus quidem morbus chronicus plus his in regionibus nunc invalet, atque aeque inter plebes ac ditiores late Pervagatur, quam clyspeplia. Utrum vero ad coelum, aut ad morem vivendi, et simplici intem victitandi neglectam, aut ad artes varias sedentarias, quibus tot homines
i Vid. Comm. in aph. Boer. tam . S. P. 17S.
74쪽
homines miseri occupantur, aut ad haec omnia simul conjuncta, res referenda sit, nescio. Vulgo herbae hujus fumum homines sugunt ad flatum, ut dicunt, expellendum : Male vero, me judice, faciunt, quum plerumque flatus ex ventriculi atonia oriatur. Praeter dotes salivae antea recensitas, vim quoque stimulantem possidet; unde per ejus dispendium plurimum
laxatur ventriculUS. Praeterea, ni cottana inter narcotica stat, et haec om nia vim tonumque ejus destruunt. Non abs re fortasse erit verba Hosim anni de sumi ni- cottana dare.
Tu vero expectas a me judicium de sumi usu illo quo tidiano P Audivi ab amico ex Anglia reduce, serenis- simum Regem Jacobum II. publice in academia Oxoni - ensi disputasse contra hanc fatuitatem, ostensis exemplis illorum, qui laborassent quidem diu insanabilibus pecto-
ris morbis, deliri is, insomniis, convulsionibus, &c. Post mortem autem inventi fuerunt pulmones habuisse totos nigros, et retorridos, non secus ac si fumo indurati e sient. Audivi a militibus in Belgio versatis, vidisse se disiecta capita eorum, quibus patera cerebri ab anatomicis dicta, tota interius esse nigra, licet a carnifice interiissent. Au- divi a patricio Norico, qui, in superiori bello Bohemico, ς videt omnes qui in conflictu cum hostibus interierint Anglos . habere talia capita. Hinc discant sapere illi qui sapere alias nolunt 'iti' Dum tamen haec de usu ejus tradidi, concedere me decet, morem nunc multis Angliae partibus non, ut quondam, tam universe invalescere.
75쪽
Triginta aut quadriginta quidem annos abhinc, ita increbuit, tum inter plebes et Urbanos, tum in rure et in oppido, ut domicilium intrare haudquaquam potuisses. quod expers graveolentis ejus odoris fuit. In multis vero hodie Angliae locis, plebs ipsa ab herba abstinent; hoc ex auctoritate generosii cujusdam assero, variis Angliae partibus bene versati, morumque populi satis
In aliis autem locis regni adhuc mos plurimum viget, praesertim regionibus insulae septentrionalibus prope Scotiae confines.
Multi quoque, propter graves et diuturnos animi a Tectus, veluti moerorem, ad ni cottanam confugerunt, non secus ac alii ad vinum, ut sic curas depellerent, et in hoc modo consuetudinem hanc malam contra Xerunt. De hoc multi mihi ipsi fasti sunt, cum nimis sero comperiissent amissam ab tabaco valetudinem. Varii alii certe sunt modi, quibus curas et moerores levare tentent homines, neque minus e Scaces, quos rectius faciant, si tales, loco ejus, experirent. Sed non nunc meum est eos in digitare. Inter multa fumi hujus mala, bonum extat Unum, quod, quamvis levius, me tamen de ni cottana tractantem recitare oportet; i. e. insecta inde commode suffocari posse, si herbam incendas. Nam cubile culicibus infestum facile fumo hocce expurgare queas. Nihilominus, ni cottanae fumum, fatemur, herbarum aromaticarum
fumo, praesertim tussilaginis farfaris, Vix Palmam praeripere posse. Urbes fere semper, ubi domicilia consertim struuntur,
his insectis in se stantur. Igitur, hoc fine, si opus sit, libere
76쪽
66 DE N I C O TI A N AE VIRIBUS. DE TABACI MANDUCATIONE.
Tertius modus ni cottanam usurpandi, et quidem pessimus omnium quod ad sanitatem, professore Culleno ja.dice i, est foliorum manducatio. Largae salivae copia inde item disperditur, ex qua jactura homines emaciari dicuntur ; exemplum cujus relatum habemus a Borello i, Imo, quantitas huius liquoris multo major per manducationem, quam per sum iam ipsam, expuitur. Probare supra conatus sum, ni cottanam appetitum delere partim dispendio salivae, et partim vi sua narcotica. Indi hodie, atque olim, hoc solo proposito herbam abunde masti cavere.
Professor Home, de saliva tractans, autumat eam stimulantem vim possidere, unde oritur, illo judice, famis sensatio. Ventriculo vacuo, larga hujus quantitas deglutitur. Satis stabilitum hoc esse vir illustris putat, quoniam tumores saliva solvit, si externe applicetur si .
Certum est, quod, si in cuticulam manu eam infrices, levis calor partis sentitur. Nunc si vis stimulans ei concedatur, tunc ventriculi atonia in ratione majoris copiae ejus exputae erit, quippe quia is stimulo hoc necesiario care. bit; unde jactura ejus famis sensationem minuet. In regionibus calidis, universe et large incolae utuntur tabaco ; cujus rei ratio me latet, et consuetudini fortaste attribuenda est.
77쪽
Bufron ipse nos certiores facit de usu ejus in talibus mundi partibus, dicens, On the solith bantis of the civer Senegat, the Negro Women have the tubae co-Pipe Per- petu alty in their mouitis v Atque etiam idem, de Ε-gyptis tractans, quoque assirmat, Their clites employ- ment through the day is drin king come, simoahing to-' bacco, and chaltering in the streets '.' Sed quod ad tabaci
manducationem pertinet, B Ontius non ejus usum solum, Verum aliorum acrium masticatoriorum damnat m, qualia sunt se ΑΘ in India Orientali multum usurpata, atque ricinus Americanus, &C.
Masticatoria dentes quoque laedunt; et idem de his haec habet verba. Ego masticatorium hoc, i. e. Diele, longe antefero fumigio tabaci; verumtamen ipsius longus ac continuus usus sui hominibus hic mos est , ' i. e. in B dia, non solum dentes erodit, sed etiam excidere facit. Imo, non semel vidi aliquos, qui nondum juventutistet minos egressi, omnibus dentibus carebant ob usumbe teles. Hinc etiam videas Indos rariores ostendere dentium ordines Moderatum usum pro dentifrico, ac ad commendationem halitus oris laudo ; caeterum ab - usum, non minus ac tabari, vitupero li.' Inde patet, quam parum aestimabat Bontius hanc plantam, aliaque masticatioria. , Tabaci manducatio, praesertim regionibus calidis, tremores quoque manuum, cum ventriculi ae iditate pariter
' Vid. Buison, vol. 3. p. 242. transs. by Smellte.' Ibid. Vol. 3. P. II 6.: Vid. Bont. de morb. Ind. orient.
78쪽
ac ejus pulvis, inducit. Exempla cujus pauca, quae aliquot abhinc annos in India occidentali accidebant, nuper mihi a viro qui eas assectiones ipse exinde passus, relata erant.
Hoc malum gravius esse observabatur, quoties herba mane gustabatur; atque quod exinde oriebatur morbus, luculenter demonstratum suit, ab salute ejus prorsus recuperata, tabaci masticatione relicta.
An priores effectus calidis plagis quam frigidis edit huius
herbae usus Z Ibi homines debiliores et laxiores a natura sunt, et facilius igitur forsan afficiuntur. Sed sub frigidum coelum nullatenus spernitur: Hoc Patet tum ex moribus Laponum, tum ex indigenis montium Caledoniae septentrionalis. Quod ad primum, audi Busson. The Laplanders hunt the ermine, the lyn T, the x, and the martin, and barier their ikins for hi andy and iobacco Et, quod ad lecundam assertionem, ex auctoritate viri ingeniosi, indigenae hujus regionis, et
qui totam fere hanc terram iterum iterumque Peregi i- navit, assirmo Huc usque morbos ab ni cottanae usu ortos obiter triactavimus ; de manducatione ejus vix necesse videtur ulteri US rem tangere, propterea quod eadem fere mala ac fumo atque pulvere oritura sunt, non tantum proptζr succum frequenter degluti tum, verum etiam propter
magnum salivae dispendium. Observaret Vo 3. p. 61. Sinelite. t Ex auctoritate nempe editoris et interpretis libri cujusdani, C ledonian Bards, dicti.
79쪽
Observare autem liceat, rotulorum ejus manducationem dentes nigredine quoque obducere, atque tandem eos, herba diu usitata, erodere.
Inter plebes, ubi indies invalescit tabaci utendi his omnibus modis consuetudo, vix minus anxie quam cibus ipse cupitur. Quanquam multi pauperes miseri pretio cibi
quotidiani pene vacent, a suo parco alimento tamen detrahunt, ut herbam emere valeant; neque insolitum est eos exclamantes audire, sese semel in dies tantum vesci contentos esse, atque Vilissimo quoque cibo, potius quam tabacum abstinere cogi. Attamen, hac disquisitione de morbis ab usu tabaci facta, aurem mihi vellit amicus. Cave, multi hodie ex- istunt, qui infracta sanitate adhuc potiuntur, quanquam per quinquaginta etiam annos, aut id manducavere, aut pulverem naribus farsierunt, aut forsan omnibus his modis simul herbam consumpserunt.' Hoc verum esse haudquaquam negaverim; nullatenus vero doctrinam meam a ratione multisque exemplis sufful
Nam tum viri tum mulieres sunt a natura constitutionibus ita praediti, ut nec tabaci usus, nec aliae fere prae- disponentes ad morbos causae, quamVis satis fortes, efficere queant. Dum, contra, delicati, debiles, valetudinarii, quorum genus nervosum plus justo sensile est, immunes nunquam ab ejus usu immodico evadunt. Si quis tamen, quod haud tam infrequenter accidit', malignitate ejus, primo morbis inde variis inductis, demum moriatur, mors nequaquam huic herbae ascribitur quoniam
80쪽
studiosi semper mortales suere sua vitia celare, et dei iacias istas depravatas vi sere et armis defendere. Quare, cum Beclero, dicere necesse sit, naribus tabaco philis, et fumi bibulis suam relinquimus consuetudinem incorrigi - bilem 'Eodem vero tempore non finem sacere possa mus, sine admonitione Regis Jacobi, hac de planta tractantis, tabaci amatoribus referenda ; cui, si obtemperarent, certissime ad sanitatem multorum plurimum conferat. Tandum igitur, o cives,' monet serenissimus auctor, si quis pudor, rem insanam abjicite, ortam ex ignomi-
nia, receptam errore, frequentatam stultitia; unde et ira numinis accenditur, corporis sanitas atteritur, res fami liaris arroditur, rem Visu turpem, olfactu insuavem, ce- η rebro noxiam, pulmonibus damnosam, et, si dicere liceat, ς ati,i fumi nebulis tartareos Vapores Proxime represen-
Ad me tam jam perveni; et disertationi finem tantadem daturus sum, quam Variis maculis multisque errori bus scatere profiteri non haesito. Sed ab argumenti natura, in hac academia Prorsus novi, spero me a lectoribus benignissimis excusatum iri. Ostium ad hunc tramitem vix adhuc intratum est,' Non vero despero alios videre, quorum ingenia late prae nostris praepolleant, viam clariori in luce posthac recludentes, viresque hujus