장음표시 사용
2쪽
J Lirimi momenti est ad carmen nostrum accurate interpretandum constituere, quo temporo et loco Iohannes Parvus Sarraberiensis, postea episcopus Carnotensis, illud compoSuerit. Thomas Bechet, cui opusculum dedicavit, testibus rerum Anglicarum auctoribus tantum non omnibus, cancellarii munus suscepit a. 1155 et, sicuti omnes tradunt, archiepiscopus Cantuariensis lactus est a. 1161. Carmen nostrum cum non ad archiepiscopum, sed ad cancellarium missum esse, VerSus1295 - 98 doceant et codicis Londinensis subscriptio affirmet, inter annum 1155 et 1161, Henrico secundo regnante, compο- situm esse videmus. Non multo postquam Henricus secundus in repptio successit, id factum crederes propter vorsus 1463
. Ebria fortunae donis nora curia rege. Sub puero credit euncια Iieere sibi μή praesertim cum in toto carmine rex Stephanus, Hircani nomine, et qui eo regnante summos magistratus geSserant, Saepius exagitentur, quam res Henrico regnante gestae adumbrentur. Henricus vero, cum regnum susciperet, jam annum vicesimum primum natus erat, ut tum Vix, minus etiam pluribus annis post puer nuncupari potuisse videatur; quare conjiciat aliquis, regem puerum non esse regem ipsum, Sed puerum regium, regis Henrici filium natu maximum, qui etsi insans patris munere interdum fungebatur. Iohn Lingard sch. von England n. b. Deutach von Salis p. 256. Sed equidem poetam minus accurato et contemptim de ipso rege loqui potius crediderim. Osserunt sese gravissimae rationes,
3쪽
quibus adducor, ut libellum non ante annum l159 scriptum ponam, quod demonstrari non potest, nisi auctoris res accuratius examinentur.
E Gallia, quam saepius visit, anno sere 1149 3 in patriam reversus Ioli annes Theobaldo archiepiscopo et Thomae ejus archidiacono ab epistolis suit, ab iisque regi commendatus, ab hoc Romani ad Adrianum IV, d. 3. Dec. 1154 pontificem creatum, legatus est missus. In patriam redux partim pontificis, cujus amicitiam sibi conciliaverat, partim regis et cancellarii negotia gessit, id quod epistolas ad eos hoc tempore datae docent. Cum rex ejusque cancellarius a. 1158 in Francogalliam se contulissent ad simultates, quae cum Ludovico VII, rege Francorum, oblinebant, componendas et 1159 in Tolosa oppugnanda occupati essent, Iohannes negotiorum laedio assectus Prol. in lib. VII Policrati) litteris operam dabat et, animo ad scribendum appulso, Romam ad Adrianum est prosectus. Romae enim vel inde divertens in Apulia octo libros de Mina Curialitis seu Policraticum absolvit. In carmine quidem, quod Euthetici nomine his libris praemittitur, ipsum opus alloquens e Cantiai. e. Lundino, cuius pars meridionalis cum archiepiscopi aedibus in Cantia est sita, vel e Cantuaria, consueta archiepiscopi sede, ejus originem repetit hoc versu:. Cantia te fellae geniat, te Cantia movsed ibi illud conceptum modo et inchoalum vel materiam scribondi esse collectam, Romae vero vel Beneventi in Apulia absolutum, ipse G. VI. c. 24) satis manifeste docet. Libro enim VIII c. 23, de Adriani papae rebus narrans haec proseri:, Et ut verbis ejus utar, nihil enim, cinn praesens sum, sui gratia vult apud se absconditum esse ab oculis meis. φ In curia autem regia, rege et cancellario absentibus, opus esse Susceptum, alii docent loci. In Prologo totius operis Thomam cancellarium alloquens, homnia vero, inquit, tuo reservantur
examini, ut tibi major et justior corrigendi, quam mihi scri-hendi gloria debeatur. Inaequalitas autem voluminum variis
'i De temporum ratione ei. Comm. in v. 23-IM.
4쪽
esi occupationibus adscribenda, quibus in curia sic detractussi. distracius I sum, ut vix aliquid scribere quandoque licuerit Dum lamen Tolosam cingitis, ista aggressus sum et me curialibus nugis paulisper ademi, illud volvens in animo, quia Otium sine litteris mors est et vivi hominis sepultura.μ Sex priores libros Londitii in curialium aula vel Cantuariae esse exaratos, etiam e libri septimi prologo collegerim comparato cum libri sexti capite decimo octavo, ubi Henrici secundi res gestas et
inores refert. In Italia vero saltem posteriores duos essu eompositos totumque opus absolutum vidDmus non diu ante
mortem Adriani, qui Calendis Septembr. anni 1159 diem supremum obiit, quamquam priores cliam libros ibi recensitos et suppletos esse, illa de Adriano narratio docet lib. VI. cap. 24 exhibita. Morabatur Johannes Romae etiam p0St mortem Adriani, cum novo pontifici creando comitia habebantur, de quibus retulit Epist. 59. In Maxim. Bibl. Patrum Vol. XXIII. p. 4243. Creantes cum in diversas partes discederent, alteri Victorem, alteri Nexandrum elegissent, Iohannes a partibus Alexandri stabat, a quo legatus in Angliam missus est, cep. 42 Jubi causam ejus ageret. Sed priusquam Romae res hoc modo perturbarentur, Iohannes Policrali cum ad Petrum cellensem amicum miserat cum epistola, quae cin collectione octogesima prima) tam hilari animo scripta est, ut eam ante turbas illas missam agnoscamus. Editum esse librum antequam
regis excitasset iram, eadem haec Ep. 81 docet; in Italia quoque Iectum esse non multo post, ostendit Epistola Petri Ble sonsis 22 in Max. Bibl. Patrum Vol. XXIV. p. 953, Johanne
Iam nobis occurrunt litterae, quibus Alexandri III causam defendit, aliae, quibus de rebus ejus auctoritato gestis ipsi refert, ali ac denique, quibus se mandalo ejus persequendo iram regis concitasse queritur. Famam huius imo primus nuntiat Petrus Cellensis Epp. Iib. IV. ep. 4. Max. Bibl. Patr.
XXIII. p. 858): . Summi quidam viri cuidam de curia, qui
apud nos est, insusurrerunt, te de curia dixisse quaedam in-Diuitig Corale
5쪽
honestu et te salauni legulum domini papae in his partibus gessisse' Illi rescribit eodem sere, ut videtur, tempore ep. llo:
ἡPostquam ab ecclesia Romana reversus sum, tantas acerbitatis suae molestias in mo fortuna congessit, ut sero nihil adversitatis existimem meam animum praetulisse. Miramini forsitan et
obstupescitis, quid me tantopere potuerit perturbare. Haec in aure vestra paucis Veriam. Serenissimi Domini, potentissimi domini regis, invictissimi principis nostri tola in me incanduit indignatio. Si causam quaeritis, ei sorte plus justo savi. Causam irae vel auctorem Alexandro nuntiat Ep. 108: ἡ Εpiscopo Lexoviensi, cum Excellentiae vestrae visum fuerit, gratiam rependetis pro eo, quod in me servum vestrum serenissimi
domini regis tantam constavit indignationem, ut morari in Anglia mihi tutum non sit, et exire aut impossibile sit, aut dissicillimum. φ s. Εp. 121. py448). Ep. 115 Petro cellensi nuntiaverat: . Infra calendas danuarias a. HM) me opinor ab Anglia exiturum,' sed eidem post calendas Ianuarias scribit Ep. 96, se Angliam non reliquisse sperantem lare, ut in gratiam regis restitueretur, intervenientibus Theobaldo archiepiscopo et Thoma, ad quem de hac re scripserat epistolam in collectione centesimam decimam tertiam Max. Bibl. Ρatr. XXIIIp. 446, emendatius editam apud Bou et, Remeit des Historiens des Gaules et de la France, XVI. p. 495, ubi etiam paginis antecedentibus epistolae ad Alexandrum, sequentibus illae ad Petrum cellensem missae leguntur) cui etiam per Iohannem Emulsum rem suam continendaverat. Cf. Ep. 112. Johannem nostrum alicubi refugium sibi parasse, ubi li terra coleret, ejus Metalogicus docet hoc ipso tempore scriptus. Ultimo enim libri quarti capite resori, pacem inter reges Angliae et Franciae nondum esse compositam, cum librum finiret. Pax, cujus conditiones exstant apud Bouques XVI p. 21, post Tolosae obsidionem menso Maio a. 1160 est composita. Αbsolutus igitur est Metalogicus initio hujus anni, ut ipso Johannes refert sub sinem operis, Theobaldo jam aegrotante, qui mortuus est a. 1161. Scripsit quartum librum Johannes inter ipsa
6쪽
negotia ab archiepi scopo sibi injuncta, ut in eius Prologo stat, opere aliquamdiu interrupto, quod susceperat ad studia intermiSsa reversus, quorum monumentum luculentissimum ipse est hic Metalogicus. Ubi tres priores libri sint scripti, si conssiluere contigerit, de philosophiae scholasticae historia quaestio erit soluta alicuius momenti. Nondum expIoratum rat, ubi docuerit ille Cornifieius, quem Johannes hoc opere impugnati Ne de Tennemanno dicam, qua Johannis nostri tessimonia ad nonum seculum et decimum trahit, Bulaeus cliust. Univers. Paris. VoI. I. p. 511 seq. II. p. 142 seq.) et Pastoret de Joharme nostro Histi liae de la D. XIV. p. 1133 omnia, quae de Cornificio pseudonymo traduntur in Metalogico, ad Parisios trahunt, Wood contra cliisL Univ. Oxon. ad a. 1145.J Gallus glusve ille fuerit, dicere haud ausus est. Dubium esse non potest, Metalogicum in frequenti quadam et celeberrima
schola esse elaboratum, ut hoc tantum non satis certum rideatur, utrum Parisiis, an Oxoniae factus siti Perpendentibus nobis, auctorem illo tempore in Anglia remansisse, sero pro certo habere possumus, Johannem Saresberiensem plurimum temporis, cum regi primum ingratus esset, priusquam Caluuariam se recepisset, Oxoniae degisse ibique eum magistris et scholaribus disputationes illas habuisse, de quibus ipse in Prologo operis refert. Disputationes in rixas, rixae in simultates transiebarit, professores et sectolares persequebantur adversarium, qui hoc ipso opere eos redarguere studuit. Tantus est professorum et magistrorum numerus, tanta scholarium frequentia, ut de vulgari monasterii cujusdam schola oogitar non liceati Oxoniae vero res gestas esse, statuere ipsum professorum nomen suadet alibi fere incognitum: Parisiis enim magistri, Bononiae doctores vulgo, qui docebant, appellabantur, Johannes vero noster professorum nomine de praeceptoribus illis saepius utitur et doli. etiam Pilaeus Relationum histor.
de rebus Anglic. p. 211 in Roberti Pullei ii Vila Oxoniae professores a magistris . distinguit. ') Accedit quod
') Ne tamen nimium tribuas hvie argumento monendum, . prosesso
7쪽
noster magistri ea aetate Parisiis principis, Petri Lombardi, ne verbo quidem mentionem facit et non multo post litterarum conditionem, quae Parisiis obtinebat, summis laudibus esseri in epistola ad Thomam a. 1164 in exilio scripta Bouques XVI. p. 50bb. De Roberio et litteraria Oxoniae conditione postea in commentariis sustus agam, hic sussiciat gravissimum illud argumentum, quod de alia urbe cogitari nequit. Angliam enim auctor non reliquerat, in Anglia vero nulla schola tam frequens et celebris erat praeter Oxoniam. Quo denique vir litterarum amantissimus confugeret, nisi, ubi litteris refugium erat paratum, ubi ipse aulea in litteras incubuerat 'Iam ad mlheticum nostrum pervenimus, qui et ipse in salsos philosophos invehitur, qui in eodem docentium et discentium turbine vorsatur, qui eandem denique vanam doctrinam impugnat, quam Metalogicus, quamquam Entheticus rerum conditionem magis in universum vituperat, simul ad prius tempus magis respicit, quam certam praesentis temporis personam persequitur, ut non dissicile sit cognitu, eum eodem loco, codum statu, sed paulo ante Metalogicum esse scriptum, quod
assimant versus 1531 et 1532 sicuti o. 163b - 1640, qui
auctorem nondum Cantuariam redisse, sed ut rediret, jam invitatum ostendunt. Etiam similitudo quaedam Enthetico nostrontercedit cum Policratico. Eadem rerum publicarum et litterariarum conjunctio, iidem amici, iidem adversarii. Sed magnum etiam est discrimen: illic sere ridendo dicit verum, hic nunc ira incenditur, nunc in lamentationem erumpit, illic universa rerum conditionem adumbrat, hic Angliae statum respicit, regem, quem illic summis laudibus egeri, hic tacito tangit et semet ipsum ita amicis destitutum, ita rebus adve sis conflictantem inducit, sicuti, cum regis gratia careret, in epistolis queritur.
rum nomen tum etiam in genere de praeceptoribu fi in usu tuisse. Cf. Petrus Bles. Εp. Ἀ0. Max. Bibl. Patrum. Vol. XXIV. p. 1052. Non satis aeturale de hac re egit Meiners, Gesehielite cler Ent-
8쪽
Ex hoc ipso rerum statu judicandum, quid causae et consilii habuerit carmen. Scripsisse se profitetur, ut in Policratico et Metalogico, jussu Thomae cancellarii, cui haec tria opera dedicavit. Itaque si temporis conditionem perpendimuS,
verisimillimum est, Iohannem intendisse, ut patronim suum, Omni, qua deceret clientem. reverentia et modestia, consolaretur et simul de ossicio moneret, a nimia tolerantia dehortaretur, ad sortitudinem incitaret, eamque ut potissimiun in auctoris causa defendenda ostenderet. Hoc tamen consilium non
aperuit, sed significavit potius quam declaravit; e doctrina enim ad hortationem sibi viam munivit et philosophiae sidet quo
Christianae rationes ad temporis sui suamque ipsius conditionem adhibet.
Duae carminis partes distinguendae sunt, quarum prior v. 1 - 1268 docet, posterior a v. 1269 usque ad finem hori tur; quod duplex argumentum ipse auctor primo versu indicat: - Dogmata discuties reterum fructumque laboris. μConsilio carminis exposito incipit a philosophiae ab uel usu describendo v. 1 - 450, dein eps veterum philosophorum dogmata recensetis ad fidem Christianam reseri suasque ubique sententias inserit v. 4b1 - 1268. Philosophiae vim ei naturam descripturus a misera litterarum tum fOxoniavi tra istarum ratione eam repetit v. 23 - 164. Do logicorum nugis agitur V. 23 - 134, de sermonis Latini contemtu V. 135 164. A grammatico transitum parat ad rhetoricen, tertiam trivii disciplinam, quae quomodo cum philosophiae studio ad Fur, i cujusdam et M rtiani Capellae exemplum conjungenda sit, v. 165 - 220 adumbratur. Hoc orationis et rationis conjugium debetur gratiae Divinae v. 221 - 250, quippe quae Fo lis Fortunae casum tollit, arbitrium voluntatem) liberat et ad philosophiam homines consecrat v. 251 - 276. Vera philosophia, summum bonum, si superbiam superavit, Verus est Dei amor, neque illa separata a fide Christiana v. 277 - 324. A philosophia repetuntur lex, modus et ordo in disserendo et discendo v. 325 -374, deinde verae laudis ex ea quaerendae
9쪽
subjectum vel materies Deus), species vel forma fueritas , urti sex spiritus sanctus) et sinis camare Deum) ad scripturam
sacram reseruntur v. 375 - 4b0.
In veterum philosophorum dogmatis recensendis primo Stoicorum doctrinam tractat v. 451 - 526, deinde Epicureorum v. 527-594, tum, si margini credimus, Peripateticorum
v. 595-726, sed versuum sensu accuratius examinato, Suam
ipsius exponit sententiam, eique opponit dubitationem Academicorum v. 727 - 34, quibus. annectitur Zeno Eleates V.
735 - 38. Inducuntur deinde Pythagoras v. 739 - 772i Socrates v. 773 - 806, Anaxagoras v. 807 - 820, Aristoteles v. 821 - 936, Plato v. 937 - 1118, Endymion et Antisthenes, Academici v. 1119- 1176; agmen claudunt Varro v. 1177 1184, Plinius uterque v. 118b - 86, Musaeus comparatus cum Moyse et Varrono v. 1187 - 1214, Cicero v. 1215 - 56, Seneca et Duinctilianus v. 1257 - 68. Dissicile quidem priamo obtutu videtur dictu, quid consilii persequatur in hac serie, quem sentensiarum teneat nexum; sed singula nobis et diversa comparantibus apparuit, in aliorum dogmatis recensendis suam ab eo explicari sententiam; primo enim v. 451-738 de summis rerum principiis iisdemque finibus bonorum disputat, tum v. 739 - 936 de animorum origine et cognitionis humanae vi ac natura agit, deinde v. 937 - 1118 quid de rebus naturalibus seriserit, ex Platone et Aristotele componit. Apparet, Platonem et Aristotelem ex Iohannis sententia ceteris
praeserendos, sed neutrum eorum ubique vera assecutum eSSE,
quamquam Plato fidem Christianam sero .attigisse videatur; ex fide omnia videri dijudicanda, quod haec non discernat, Ac demicorum et qui eos secuti sunt, Romanorum scriptorum exemplo, Deo esse relinquendum v. 1119 - 1268. Ad sidem enim Chrissianam est refugiendum, quippe quae a bona Vita non sit diversa v. 1269 1282, quare bonorum judicio contentum et quamvis a juventute lasciva irrisum, tamen tutum se praedicat favore Thomae cancellarii, qui ipsum ad scribendum compulerit v. 1283 - 1300. Juventutis, opinor, Oxoniensis
10쪽
lascivia admonet auctorem, ut causam vitiorum repetat a rege Hircano i. e. Stephano pravis moribus insigni v. 1301 - M. Huic tyranno Opponit Thomam cancellarium, libertatis vindicem, quem et pugnantem inducit contra Mandrogemun, prius cancellarium et Antipati iam tunc regis, iustitiarium v. 13bb- 1414. Utriusque pravi mores sustus describuntur et acerbe perstringuntur cum misera aulae, ecclesiae et judiciorum conditione v. 1415 - 34. Excusato et defenso Thoma cancellario, quod aulicis se similem si mesaret, ut eorum fiduciam nactus eos corrigere posset v. 143b-84, se vereri confitetur, ne haec simulatio frustretur, et hortatur se, cui et ipsi simulandum sit, ne veri amaritissimus garrulitate sua animi sententiam prodeat. Ita etiam caneellario, patrono suo, suadet, ut caveat sibi ipsius auctoris edoctus exemplo, qui garrulitate regis iram movisset, et simul admonet, ut modum teneat simulationis, time legem Divinam legum civilium tendiculis postponat v. 1485 - 1530. Deinde patronnm valere jubens res adversas, quas patiebatur, inprimis hospitiorum calamitates deploraL Hospitia sunt illa communia scholarium domicilia, ut suspicatus sum, Oxoniae, quo regis ira ab aula remotus so contulerati Invehitur in hospitumi. e. magistrorum, qui hospitiis praeerant, avaritiam et perfidiam et pravorum scholarium mores v. 1531 96. Docet deinde, quomodo peregrinus in hospitio inter scholares se gerere, quid facere, quid vitare debeat v. 1597 - 1628. sed ibi non satis tutus de itinere meditans. Cantiam, alteram quasi patriam, in elaustrant se recipere constituit v. 1629 - 40. Monachorum, qui Cantuariae vivunt, aliorumque clericorum, inprimis, opinor, canonicorum et bonorum et malorum mores depingit v. 1641 1752. Adjungit denique varia vitas praecepta et solatia finemquo facit carminis libro suo benedicens v. 1753 - 1852. Diligentem Latinorum poΦtarum lectorem fugero non potest, carmen nostrum quodammodo ad Ovidii Tristium Libros et Epistolarum ex Ponto colorem accedere. Non modo idem est metrum similisque verboriun volubilitas et versuum facilitas, nexus denique sententiarum soliilior, sed inprimis eadem humanitatis