장음표시 사용
11쪽
sus oblata ipsi damni reparatione alteri pacem veniamque petenti lubentius ex animo ignoscere pacemque colere omnino tenetur ; si vero per vindictae lubidinem ac iracundiam pacem abrumpat, sibi seli belli temere moti culpam tribuat necesse est. Insigniter ad rem facit C. Pontii oratio apud Livium ca) Ne nihil actum, im quit, hac legatione censeatis, expiatum es quicquid ex foede- re rupto irarum in nos caelestium fuit. Satissio, quibus- eoque diis cordinis, subigi nos ad nece larem dedendi res, quie a nobis ex foedere repetita fuerant; iis non Disse comai tam superbe ab Romanis foederis expiationem spretam. Liud enim ultra feri, adplaeendos Deos mitigandosque iam nes potuit, quam quod nos fecimus p Res hostium in praeda captas, quae belli jure nostrae videbantur, remigimus: ais res rivi, quia vivos non potuimus, perfunctos jam fato δε-didimus e bona eorum, ne quid ex contagione noxae remaneret
penes nos,Romam portavimus. Puid ultra tibi, Romane, quid
federi, quid Diis arbitris foederis debeo ρ quem tibi tuarum
ararum, quem meorum suppliciorum judicem feram, neminem neqMe populum, neque Irivatum fugio. Inhumanum satis vereque bellurium est, non nisi remoto iracundiae objecto acquiescere, semelque inimicitias sitspectas in aetemunm alere. Eorum qui in statu naturali vivunt, hoc est
praecipuum jus, quod nemini praeterquam ipsi Deo sint subjeat, atque obnoxii. respectu etiam ille status nomine libertatis naturalis venit, per quam quilibet citra antegressiim factum humanum sui juris potestatisque, ac nullius hominis imperio subjectus esse intelligitur. Quo sensit quoque quilibet cuivis alteri, cui neque ipse subjectus est, neque eundem sibi subjectum habet, non vi-
rium, sed ordinis & jurisdictionis, dum alteri in alterum
12쪽
non competit imperium, & alter alteri se praeferre non potest, aequalis censetur. Praelucente igitur immine rationis homini insito, actiones suas quilibet mortalium temperare potest; hinc sila natura consequitur, nullum inter eos, qui in libertate vivunt naturalidari judicem, qui lites exortas pro imperio definiat adique componat, sed ex proprio judicio at lue arbitrio omnia, quae saniori rationi congrua videntur, agendi
habere potestatem. Ipse quidem Hobbesius co jure
naturali unumquemque iudicem mediorum ad sui comservationem constituit, quod tamen in hunc duntaxat valet smsum, quod qui non habet superiorem, a quo regatur, sua negotia proprio arbitrio administret, & de mediis ad siti conservationem spectantibus proprio ex judicio constatuat, Q qiri tamen libertas, quanquam in isto statu penes quemque sit, negligere statim ius an tumri, perferre injuriam an exequi velit, ubi de proprio, quod mihi clun alio intercedit, ac de quo controvere, tur negotio, propter status naturalis aequalitatem, cum cuiquam mortalium suae haud parvae videantur injuriae, multique eas gravius aequo habuere, db minime erit
tendenda. a i LIVIVS Lib. IX. Cap. I. Q IloBRESIVS de Cive Cap. I. I. 0. e) PVFFENDORE. de J. N. & G. Lib. V. C. XIII. F. a.
d) SALUSTIUS CATILIN. R. Prout igitur & aequitati, & statui hominum naturali magis convenit, priusquam atrociori via dirimum tur controversiae, nec ob quamvis causis natura in hel'lum ruere permittit, etiam ubi quis de jestitia suae cam
13쪽
is ampliter sit persiuasius, molliora potius triatare me dia, quam rerum suaruin arbitrum martem Ponere, qua de re eleganter Cicero, ab cim sint duo tenera δε- certandi, unum per disieptationem, alterum per vim; cumque illud proprium D timinis, hoc belluarum; confugiem dum est ad posterius, s uti non licet superiore cbb de eo primum cogitare integrum erit, an per seriam & amicam disceptationem seu per communium amicorum intempositionem, quod merito inter sanctissima ossicia haberi 'meretur, partibus quae inter se congressie sint, an e rundem mandatariis, de quo agitur controversia componi queat. Ast si vel ex negotii natura, vel partium vim dici te lubidine locus reconciliationi relictus nullus sit, sera equidem, modus, ne controversiae in bellum erumpant, post compromissim tertius, C longaque temporum strie veteribus pariter ac laoshris moribus adhuc hodie comprobatus, finem ponere liti potest ; ubi tamen neque partium disceptatione ambigua exitus comtroversiae inveniri, neque propter negotii dissicultatem, sorti res dubia committi potest, sapientiori utique coimsilio ad arbitrum itur, cu)us sententia, quod stare Omnino velint partes sese pauo invicem adstringant. Hinc ipse asserente Grotio ce) parum dubitandum est, tametsi in causa dubia pars utraque tenetur quaerere condi-
. tiones quibus bellum vitetur, id magis teneri qui petit quam qui possidet; cum simul addendum & hoc sit, timquit, illum qui de justitia ac certitudine cauta suae optime est persitastis, documenta tamen ipsi desunt, quibus possesserem de iniustitia suae possessionis convincat, susficientia, hine bellum movere haud posse, cum, de pos sessione ut altar decedat, jus cogendi demonstrare mini
14쪽
ane possit. Ipsa natura inter hominesnaliquari cognaestionem esse voluit, cujus virtute nefas est aeteri homini damnum inferre, & potius cujuslibet rationi magis coinsentaneum putavit aliorum se dispensare commodia. Sacrum inde erit judicis officium si arbitratoris potiusquam ipse judicandi munere fungatur judex, cum aequi ras naturalis, & ipsi, & partibus, molestias litis ac sumtus, jachaeram temporis, superque satis exponat, dissi )dia, antini rancorem & odia inde provenientia, tum di dubium litis eventum, & incognitas praevisas antea re' rum vicissitudines, & quicquid denique vel taedii velas versi subesse selliat. Et ipsa haec est mollior via, qu3
prius tentandum, an mica compositione exitus litis im
veniri possit, quam ipsa Ord. Proc. Sax. id statim sublitis cinyellum in decernendis controversiis justissimo
Finis itaque ac scopus, ex quo cligitur a partibus judex, ipsis naturam officii ac indolem involvit, simaque qualem se gerere debeat arbiter demonstrati Per Legem naturae injunctum est,arbitro illud pronunci, re, quod justum sibi ac aequum visum fuit. Constitubtur vero ac simitur ille, quia in re propria iniquum almodum est, alicui licentim tribuere sistentiae, & cujus.
libet de sita causa ispectum habetur judicium propter insitum ilhim, quo quis in se si que regulariter propem
15쪽
det, amorem. L. lin. C. ne quis in sua Caus L. Io. si de S mris 1 aequum inique parti uti ique se gerere idque cum primis curae cordique ipsi esse debet, ne in ferenda sententia plus favoris adversiis unum quam alterum Ostendat, nihil odio aut gratiae det, sed merita cauia unice respiciat, ne habeat deinde, unde iniquum eius, qui cecidit causa, odium curet atque invidiam. ab Quam ob rationem non Elet quis capi arbiter in ea causa, in qua ipsi commodi vel gloriae peculiaris spes major adparet ex victoria unius partis, quam alterius; seu ubi ipsius interest, alterum quocunque nodo cautan obtinere. hJIpsa hinc aequitatis natura justitiaeque finis, pactum inter partes & arbitrum initum, cujus vi tenetur praeter merita causae in gratiam pronunciare partis alterii
tritis, ipsi scopo judicandi contrarium, ipsisque jure, cum non aliud quam bene ac juste judicasse ipsius sententiae
pretium este debeat, nullum declarat. Ast vero, inte cedere debet inter arbitrum & partes pactum aut promissiim. Utrumque licet, nec contradictionem involvit. Res vero dijudicanda ita venit. Non nisi in volentes prouti arbitrium exercetur, ita nisi volens nemo fit
arbiter, inde inter litigantes & arbitriim super suscipiendo arbitrio, pactum iniri poterit valide. Alia obtinetratio, ubi siti, conditione vel siirrogata plane & aequitate & aequalitate naturali pactum inter partes initur. d si enim pactum ita conceptum sit, ut stare se velle judicio arbitri Ixartes promittant, si aequam tulerit sententiam; iam. vero praestipponi debet, ne naturali de- rogetur libertati, quod isti, qui pactum ineunt, sint aequales, adeoque invicem liceat inquirere, an ab altero omni ex parte pacto sit satisfain . Post exitum vero litis
16쪽
litis ac laudo ab arbitro interposito de iniquitate vel aequitate ipsius si oriatur controversia, cujus Gecisio cum neque huic arbitro neque partibus sit committenda, necessario ad alium erit recurrendum arbitrum, cum quo, si idem ac simile sit passim initum, alius iterum erit et, gendus, & sic in infinitum. Ex quo per se patet, quod omne pactum, sub ea conditione, si aequam pronuncidi verit sententiam arbiter, inter partes & arbitrum initum, ipsa aequitas naturalis nullum ac invalidum declaret. Nam hac ratione, si de aeqttitate alterutra pars litigantium dubium moveret, alius utique adeundus esset a biter, qui stiper sententia a priori lata cognosceret, &de hujus aequinate, si iterum opinio orta sit dubia atque ambigua, novus adhuc esset constituendus arbiter, &sic in infinitum protrahitur processus. Hinc Pachum, quod velint stare ea sententia, quam arbiter pronum claverit, debere pnrum esse conceptum, Sc aequitas &ipsa naturalis ratio suadet. L ry. F. de Recepi. L3a. f. N. Giffst eod. Stare autem sinitentia arbitri sive justum sive iniquum pronunciaverit, utique debent partes; L. ' pro Sost ab injusta enim ab arbitro lata sententia, . ad nullitatem compromissi non valet consequentia; minime enim stringet laudum arbitri, s de collusione cum altera parte manifeste adpareat, ae nummis cin ruptus arbiter in fraudem pactum constituat. enim aperte vel odio in ferenda sententia, vel gratiae dare. nec merita cauis unice respicere studet, arbitri persisnam gerere amplius nequit. Corrigi autem de
17쪽
τε ροταρυ- -Tων ει, γαρ Φιλ- παιπωσἐχθρον εσεσΘαι τον επερον, των --ετερον φιλοι : i. e. Malle se inter inimicos, quam inter amicos, judicare, dicebat: quippe ex amicis alterum prorsus sutimina inimicum , ex ini micis autem alterum amicum. cons. GELL. NOCT. ΛΙ Γ.Lib. I. Cap. 3-
M HORBES de Cive Cap. III. f. XIV. ibi: Cum a pacem ineuntibus multa jura retineantur commiania, multa etiam acquirantur propria, di stamen legis naturalis oritur, nempe ut, quaecun que jura unusquisque sibimetipsi postulat, ea ein etiam unicuique concedat caeterorum.
Eo igitur collimant arbitri, in id omnem impent dant operam ac diligentiam, ut depravatae generis hinmani naturie mentisque hominum obstinatae exstimula, tioni, ubi animum vincere, iraeundiam cohibere temperare dolorem, & adversirio etiam in minimo cedere, grande nefas ac inextinguibile piaculum cile arbitrant tur, limites ponere, desperati hujus morbi pro aequit. tis ratione ac prudentiae naturalis duini medelam assierre intendant. Sedulo inde flandum, prouti egregie monet Grotius O an electus sit in vicem iudicis ar- Diter, an cum laxiori quadam potestate, ut sententiam sitam non tam ad jus strictum, sed ad aequitatem potius& humanitatina, attemperare possit, quam arbitri quasi propriam ipse vult Senecae DJ Ita cum aliquando utraque pars ad justitiam proVocet, arbiter aeque ac jindex momenta & summa cauis juxta dextram legum interpretationem ab omni judice adhibendam, respicere debet, si vero ad arbitrum, ubi jure stricto nititur altera pars, rigidi juris mitigationem ex ratione virtutumhiimauitatis, caritatis, misericordiae, aliarumque arbitro adhi-
18쪽
adhibere Iieeti Tanta tamen potestas concesti, in d; hio, haud intelligitur, in dubio enim semper cum id, quod minimum est, se luamur, ac facilius accidit, ut quis datur, si arbitro laxa quam strictior facultas sit con cessa, praecipue vero inter stimmam potestatem obi, pentes id locum habet, qui, cum judicem communem non habeant; arbitrum censendi sitiat adstrinxisse iis r Olis, quibus iudicis officium adstringi selet, omnino adre as judici observandas obligatur arbiter. Q rerum de hoc dubitandum non venit, illum, qui inter privatos ac cives ius dicit, regulariter leges sequi civiles, quibus litigantes subjecti sitiat, dum e contrario imter eos pronunciaturus, qui nee habent leges civiles nec
subscripserunt, jus naturale pro norma habet, usque dum spis partes litiguntes arbitrum suum ad certas civitatis leges vel loci statuta specialiora, ut componat, pronuneiant. Oritur inde quaestio, an de possessione suffieiae pronunciasse arbitris 3 Ambigunt Dd.& ipse GROTIVS 39 monet, lectos arbitros a summam potestatem limbentibus de principali negotio pronunciare debere non
de postessione. Nam judicia poledbria esse juris Civi-hs: jure Gentium autem jus postidendi dominium sequi.
At vero probe hic dissiiciendurn uter possesBr sit, ac cuinam probandi potissimum de pollessione onus incumbat. Utique a petitore requiritur, Ut petendi argumenta proferat ac jus suum liquido demonstret; in po les
fore autem; ut illa reiiciat ac postessionis titulo rite demonstrato,jure tamen ut id faciat,neuti tuam Obligetatur,inlaudo circa possessionem ambiguam ab arbitro posito acquiescat. Non tamen, prout juste monereVFENDOR RFIVS, db cuius sententiae lubentius subscribimus, Arbi. B tris
19쪽
tris non satis est super possessione duntarit pronunciasse, quia non de hac, quae in aprico fere est, ad arbitros seleat provocari, sed ut principali negotio finis demum imponatur, nec deinceps litis quid supersit.
s,3 GROTlVS de J. B.&Ρ. Lib. III. Cap. XX. S. 4T. b) SENECA Lib. II. de benefie. CV. 7. Melior videtur conditIocaiisae bonae, si ad judicem, quam si ad Arbitrum mittitur : quia
illum formula includit, oc certos, quos non excedat terminos, ponit, hujus libera est nullis adstricta vinculis religio dc detrahere aliquid potest&adjicere, & sententiam svain non prout lex aut justitia suadet, sed prout humanitas ct misericorata impulit regere. .
9. V. Quod hactenus ex aequitate ac jtistitia naturali demonstratum dedimus, gentium quoque consiletudin, bus confirmatum, ac temporum serie legimus introductum. Ita antiqua priscis gentibus res fuit, ac inolita consuetudo, compromisse res decidere controversi , ac arbitri laudo litem subjicere. Sic olim Ardeates & AN cini, postea Neapolitiani & Nolani controversias sitas a bitrio populi Romani permiserunt, ob & Samnites in Controversia cum Romanis ad communes amicos & s, clos provocant. Philippus Macedo in controversia cum Graecis ait, se arbitrio usi trum populorum, cum quibus pax utrisque fuisset. Parthis & Armenis postulant, bus Pompejus finibus regendis arbitros dedit, hoc vero praecipuum Fecialium Romanorum fuisse ossicium Plin
αης-ne sinerent prius ad bellum veniri quam spes omnis judicii obtinendi periisset. Ita apud ant, quos Germanorum populos, de minoribus rebus primcipes
20쪽
cipes consultabant, de majoribus Omnes, ita tamen, ut ea quoque, quorum penes Plebem arbitrium erat, apud principes pertractarentur d)R Helvidius Priscus, cum de publica paupertate a praetoribuS aerarii quereretur, eamque curam consilii delignatus, ob magnitudinem oneris, & remedii dissiccitatem, principi reservaret, arbitrio senatus agendum censebat. γ) ita a Pi e-tore postulabant Romani arbitrum, qui primo arbitrium pronunciabat; deinde, ni reus Paruisset arbitrio , eum condemnabat, ipse vero Icilius Tribunus, quo auctore tribuni senatum convocare aggresIi sint, legem Condidit, qua, ex arbitrorum sententiareS controversa Ut decidatur, voluit. O Sed & ad nosti a quoque transiere tempora provocationes ad arbitros, unde in Imperio nostro orta siunt judicia compromistbrialia, de qui bres exempla permulta extant insignata. Ita anno 127s inter Rudoiplium Hariburgicum, & Episcopum Basiliensem conventum fuit, ut, quae inter ipses esset controversia,per Fridericum NoribergensemBurggravitura, quem nominaverat Rudolphus,&Henricum Hocliberocvura, Marchionem, ab Episcopo electum, decideretur, quibus si per negotia adeste minus integrum foret, Henrici duo, Furilesiergicus, & GerolZeggius stibstituerentur. An. Ι444 in controvetia sitecessione Hennebergica in Gottitieuum WurtZburgensem Episcopum fuit compromissum. Eadem ratione inter Ludoa cum Bavarum &Albertum Marchionem Brandenburgicum an.I479. controversia per arbitros ab utraque parte constitutos fuit composita, & in Domo Palatina insigne est: exemplum Ru-
perti, Electoris,qui is.14Icidistiositionem septem arbitris commisit. In causaWildfangiatus ad Galliae & Sueciae R