장음표시 사용
1쪽
Reuerendissimo. D. D. Ioanni a Toleto
Cardinati Burgensi, ex ordine Praedicatorum assumpto suus Frater Dominicus Soto. S.
ON SATIS REI P NPSICAE, ME ADMODUM fecisse arbitronanti tes Reuerendissime,nisi Commentari super Aristotelem, quae amplitudini tuae dicaui, bolumen hoc distulationum adhibeo: quibus quaesito o restonso res amplius explicat tua tum meum fert ingenium, elucide tur. Nam cum dubitationis solutio, authore Aristotele, veritatis sit inuentio, mirabilem quandam habet ratio haec disserendi indagandae heritatis energiam Enimuero ratiocinatiuum amma homo er, c cita A, trum,suapte natura excitatur, disce ad restondendum exacuit. A qui necferrum aut abrum,nisi continenti morationepositum,ylensire Inquam pote te neque ea quae ambiguasuratre abstruesa, rami ingeniorum congressu Metro e troque iacEata,collucere.Ωuamobrem natura certe magistra,Philosophorum antiqui thunc modum philosophandi excogitarunt. Ouem deinde Plato 1 formauit, Ari oteles collimatum exhibuit, yposteri hactenus obseruauerunt: ac demum Theologi ante quadringentos hinc annos iure remeritosusceperunt: id plane intelligentes, quod et x patrei, sicissime quidem , copiosi me ,sed
tamen di iusscripserant, aliter in ordinem, certamquesententiam eraem redigi atque concludi neutiquam osent. Quocirca mirarisatis nequeo, cur huisi aetatis nonnulli, alioquin mentiata, cultores, hanc quaestion bus interrogandi distularadique formam eiectam esse, atque ab re literaria
penitus explosam elin Fateor equidem (id quod in cus ire nemo potes sophismatibu3 propemodum infinitis nulliusque momenti tricis ac neni ,rationem hanc dissutandi his e retroactis temporibus in f onefuisse obtenebratam,m pene in barbariem versam sed nunquid si oculi ophtalmia ta
tenta illa derborum reuellies operae retium, Ut tamen norasimuleradicetur oetriticum. Tametsi neque intereum uobis suit, quae missa feri poterarat, Diuersa resecare: quominus tempori nonnulia concederemus: nequeprofecto in re ira erim emper oe rerum oe verborumgrauitatem serua
re possumus, quin captui nos multoeum accommodarates, aliquando nos ad minorasummittamus.
Iccipe ergo ram clari, ne, pertitum opus P sicum,quod tui nominis authonta leprotectum, io lucem audet fidenter prodire. Vale.
2쪽
Reuerendi Patris , Fratris Dominici Soto
Segoviensis Theolfit originis Pra dicatorum, nInclyta Salmanticenti academia professoris 1uper octo libros Physicorum Ariastotelis, uaest ione S.
quod1netoici statim fronte comentariorum super octo libros physicorum Artistotelis polliciti sumus nempe ut quaestionum volumen adhidere-
Quaestio prima.' TRI M PHILOSOPHI E
naturalis, quae speculatiua scientia est subiectum sit ens mobile.
- ' - -m m, aut Aristotelis tosti ionio, aut argumentis naturali ratione profectis id
eu, '-- Ppilosophiam attinent non esti 'Pdrum n symbola re contendamus Hoe
his ce h/β cunctis in unitaersum coius . viae studiosi; salium iri diximus. Erei mucro suiuunetuam
b.hq QDDi ,-biuina scientia no est. Eiu omnino quippia nox existimando nobis est Oum vi uiuis habuerimus pet-
1opnaab. ho cur citra inuidiam de hac reprimas defeTun ,ego eria propemodu auscultauerim. Lmώ- ut eius.non nuda aut horitate nitamur, sed vim robu
. P igiai coria inrcligione,quidus pro reruasi, voliau,maior qua Pythagoras,Augustinus Epi is ad Hierora quippe ubi hac legem
re &c cognitio vero rerum naturalium pars , ut ni is ad hoc coduci d ippe cum pliiramos rusticos bonogesse videam pluriumsq; contra philosophose Te ora et quod Pacilus ad Ro. t testatur diuisu hilo silos gentile scientiarum naturalium plenoscine.Quinimo Wipisrum id philosophorum nro coprobemus praeter Diogenam in vita Socratis
. 2Ia.Lcaelorum& eorum quaesub illiuediiis frethri , a cognitione nostra, aut sim metat cogntra,vinis tamen ad benet vivendum edfectes: hi sol, ut '' - - - petosiri; ire etiam p
Durota Nega adiutampatre , filium in diuinis est nas ecu cetas eiusdem et enti, Deum ue- esse nominet corpus Christi in hostia latere, viro Pareremcorruptamanentem uacria eictet ex nihiloum, ii C; Iagenas, philosophia haec omnia disiuali CO P Teriam nAteris vadeantur cotrariareum tame et Opra, et tra naturam Unde apor eas ad C l
3쪽
EO. confir. Pnllosophia dc seienti xistae naturales dicuntur ortum habuisse eo tempore quo septem illi lapientes Athenis floruerunt: si tamen res ister tam ne- celsaria, nunquim Deus permis, Cet vi tot antea Iecuistis fuissent homines huiusmodi scientiarum ignarietergo. Secundo principaliter arguitur , philosophia non sit scientia. Scientia enim non est niseeor si quae non pol sunt aliter se habere. t. post. tetxtu. s. unde Innert illic Aristot. tent. 3 scientia non est sensualium odieckorum. physica vero ut acerit in hoc prologo Commen. est de rebus sensibilibus, &per consequens est et e rebus mutabilibus,&quae possunt aliter se habere vcibi gratia de ortu& occasa & coniunctione astrorum, quae non sunt semper, sed certis temporibus , &possunt deficere, ut patet in fine mundi:& de eorum defectibus, Fura quod hyem e sint frequentes pluviae, quod in aesta Telint ardentes soles, quod homo uastatur bipes & similia, quae nonnunquam deficiunt: crgo Physica non est scientia,
s Et cofir.ex ipsis antiquis philosophis,nam hac Tatione Heraclitus & Cratilus quos.q. metaphysicoru texto TXq.Aristote.commemorat,negabant scientiam ullam rerum naturalium esse possibilem, v videlicet res sensibiles continuo motui essent subiectae.Unde Socrates ut Itb. x .academicatum quaestio .refert Cicero,inde maxime Socrates prq alijs omnibus Apollinis oraculo sapies enunciatus est.quod nihil se scire dixit, nisi hoc ipsum quod nihil sciebat. Atqui ut Lactantius libro. 3.adnotauit,propterea Pythagoras noluit sapiens,sed sapetentiae
siudiosus a opellari,quod intellexerat cognitionem rerum naturalium non esse scientiam. Quod reueraueteres ipsi philosophi rei potestatur: qui de rebus naturalibus iam varia tam que diuersa placita & commenta dixerunt,ut satis comprobauerint,vullam had uille veram scientiam. Metaphvfiea & Mathematicae sunt res naturales terga
physica comprehendit sub se Metaphysicam de Matbematicas,&per consequens non est distincta ab illis et ut prologo Commentariorum dictum est. 8 Et confirmatur.Physica etiam ut distinguitur a Metaphysica& Mathematicis tractat ncin solam diuersas conclusiones,sed res diuersissimas, cilicet de materia, de motu, de loco,de caelo, de anima, &c. irgo constat ex pluribus habitibus :& per consequens non est una, sea aggregatam ex pluribus habitibus.' Et confirmatur. r. Physica continet in se multas opiniones,ut an Clementa maneant sormaliter in mixto,
an sit possibile infinitum, an intentio fiat per radicationem in subiecto, Q. c. & tamen non potest unicus habitus esse scientia,& opinio:ergo physica non in una scientia.' Quinto principaliter arguitur,quod ens mobile non si subiectum huius scientiae Ens no est genia sui in priricipio praedicamentorum ostendimus, quia est analogum ergo non est simpliciter unus conccptus: ct Percosequens non potest esse unum subiectum. NEt confirmatur si ens mobile esset subiectum physicae: sequeretur quod physica esset aut pars metaphysicae,aut laltem illi subalterna: nam si ens mobilc accipiatur Ioco unius conceptus simplicis absoluti,tunc ens mobile est inserius qui ditatiue ad ens, ct per consequens physica est species metaphysicae, ut scientia de triangulo est geometriacti autem mobile sit conditio accidiret alis quoeadditur enti, tunc physica est subalterna m Iphvsicae, sicut perspectiva quae tractat de linea visua est tiabuterua geometriae quae tractat det linea: vir tanquet tamea est fallum,cum sit ex aequo diuisa philosophia in meta-
PS ex totam en&postremo arguitur. Corpus mobile congruentius ponitur subiectum physicae quam ens mobile: ergo ens mobile non est subiectu. Probatur antecaedens. Primo quia si ens mobile ponatur subiectum, sequitur physicam tractare de intelligentijs,quippe quae sint entia mobilia localiter:consequens tamen est contra Aristot. r. Physi.textu. 26.ubi ait considerationem physicam non extendi ultra formas quae stant a ius corporum : quare intelligentiarum consideratio non est physica, ni sequatenus sunt orbium motriccs quae quo dammodo pertinent ad physicam. El. et .probatur antecedens. Motus & quies est prima
. et e traiit m rimm Cassionis
uuam. Scientia practica est illa quae nos dirigit ad ope
si. text. 3 .sed talis est physica: ergo phylicanon est scaentiatae calatiua, sed o tactica. Probatur minor: primo quia physica est de obiecto operabili, est enim de his quae in nobis fiunt,atq; adeo aliqua pars eius est de natura actuum & habituli intellectualium S sensuallum qui in nociis generantur: quae in libris de anima posita
est. Et praeterea quia physica ostendix p*h - 'rum PPTu hiat, seseritice sed subiectum adaequata: R
otimam rerum caulam unde nos nostraq, Peudcox, nos q' - , que natura eta mortales: quae quidem cognitio in conmce tum rerum S amorem Dei, atque adeo ad recte operandum allicere nos potest.
IEt confirmatur argumentum. Medicina est pars qui
quia tractat decaturis herbarum,de corporum comp enione & similibus naturalibus: dc ideo vindesinit physi
Ri Deipit medicus,de ientactsensato capit. I .Lea mediciU cemet ut a doctoribus es et Praia Ica , ut docer S. DP QPuic, o quatit. s .articulo. L .super Boetium: e MA Pajuca est xcietitispractica pitu*i Paliter arguitur.Physicae non est unl- cum subies iam crgo titulus supponit salsum. Anticet dens proba ur: via is auo sequeretur physicam esie una
c :ecnseoue: scam et cetallain, ham Phrsica idem est Quod scientia meta lac ca et Euivias tractant ocmotus est corpus: ut patet ex Arist. phyfic textu. ; et- ubi probat omne mobile esse diuisibile , 'per consequens corpus: ergo corpus mobile potius quass ens mobile est subiectum huius scientiae. Quod hic Commen insinuat , dicens res sensibiles eue materiam huius
Et .iii confirmatur idem antecedens. quia in tota PM-losophia non tractatur nisi aest de corpora bus, aut det pertinentibus ad corpora:scilicet de caelis,maxtas' det lementis, de anima inquantum est actus Corporrs, det moli1 inquantum est eius passio: de marem tarmet non certe inquantum intentia mobilia, sed inquia a tant principia entis,id est corporis modum. Cute est,non prout ense ed prout mota participa ex quibus locis alijsquet similibus collisetur tam
4쪽
iterato repetere. At isitis terminorum illinc . tiocribus,quas quicur iuuerit reuisere pol si ad haec omnia quinque conclusionibus iuxta ordinem 2ptimaeoti SR *Π:Q um que posita sunt respondet, ut Q. elu. Philo. i d Concia no-misso taphia natur ita est Lomini tisiphia ea q*p e ud ura ct ad eius finem consequendum neeest a neces Iaria.. Od M*puciter nanques inter alias acceptioris, i dixi mus Illic quaestion. 1 .accipi necessarium, scilice e
2 b e ct ratione finis, vel simpliciter ad illum adini
scendum,sicut cibus ad vitam'. vel ad commode consequendum, sicut equus ad iter Probatur ergo conclusion pruno se a mne illud ad quod hominis natura in regra& incorrupta proprie inclinat est illi intrinsece nec tuarium: sed rerum naturalium cognitio est ex huiusmodi inclinatione naturali: ergo est illi necessaria Damor constat ex illo l . metaph omnis homo natura liter fore desiderat Vol quantum fert mea opinio nori exprimitur qualiscunque appetitus naturalis hominis, ta sunt comedere,ambulare, S reliqua quae sunt homina naturalia: aut tanquam media ad seruandam vitam aut tanquam officia vitae: sed exprimitur vltimus sinisnomanis, ut quemadmodum ultim ga finis grauium est descendere ad centrum:& leuium, est ferri sursum sciquibus locis quiescunt, ita ultimus finis in quem hominem natura produxit, est ut rerum veritates agnoscat Quod veIvsus ipse satis testatur cum cognito effecta quocunque, suapte natura homo cupit cognoscere causam:propter admirationem enim suopte ingenio ceperunt homines philosophari. i. metaphysi. capitulo seesicio. N ec tanto moles impetu ad centrum ten inquantonomo ad cognitionem propcndit ur veritatis.' Hinc natura magistra,philosophi, qui hoc nomine dignicetnsentur,in rerum contemplatione summim felici
is ' λ grax, Vio ethic.capitulo. S. g. authotest Arist. Vnde manifeste constat non esse bominibus ta
ssio Dei VHoc saepet soleo argumentovii in cofirmat sone huius cratitudo q, hominis beatitudo in visione potius diuinae essentiae quam in amore consistat.Vltima enim hominis Delicitas idem est quod eius ultimus finis: sed finis ultimus hominis est scire, quia tuc latia itur,cum in Deo omnia viderit rergo viderepotius Deu est edentia beatitudinis
2 Quod praeterea confirmatur: nam beatitudo consistit in Dei comprehensione iuxta illud Apostoli. i. ad Corinthios nono. Sic curritet ut comprehendatis, sed iriter potentiam cognitivam ct appetitiuam hoc intei est, quod cognitiva est apprehentiua obiecti, appetitiua ue To potius trahitur , tenetur ab obiecto amato, quam teneat ipsum et ergo in actu potius intellectus tenentis L eum consistit beatitudo iuxta illud Augustincti brodevita beata. Beatus est qui Deum habet. Addiderim nec abs re verbum hoc ad comprobandum finem ultimum nominis est e scire. GHoc tamen differt inter phil ob os illos qui reuelatione Christi seruatoris nostri noci
et Tiant digni,& nos Christianos, quod illi,non coenouentes istuciurmam illam superuacur Irm recta e invionem an vec bosse ruit ateria colloco iam ita comem
pia timet naturali dignissimamnsubstantiarum, scilicet in e ligentiaria vel in hocsecur qui aliam vitam VII cognouerunt, vel qui aliam crediderunt,in siculo ventvro Fides vero & religio nostra est, quod ultimus Enisia hominis felicitas in intuitiua illa contemplatione Dei voi omnia cognoscuntur,consistit.
Sed arguis quid ergo ad rem ad probandum philo- - - Iophiam esset hominio us naturalem l Relaondetur philosoplitiam rerum naturaliam esse homini besu natueata P 'βB--RAiem non laetiquam ultimum finem , sed tanquam me
i . I -di .am consequendam. Unde notantetr ait Arita tei. quod omni; homo naturaliter scire desiderat: noo aut illud, sed res uniuer as. At vero. t o Ethicor. di eca vltimam consistere, non ita rerum verita. S aquilitione, sed in rerum potius iam iuuentarum contemplatione
est notr inibus per cognitionem effectuum ad cognitidi
aliarmat, dicens, inuisibilia Disiner ea non, cud est quam rerum , quae sunt etactus Dei co 'nitio ergo illa confert ad cognoscendum Deum. Ad hos nan
quet duos usus mundus creatus est,&in dominium hominibus traditus. Primo,ut eius ministerio vita homin s alatur & conseruetur :&praeterea vi eius contra mplatione in Dei homo & notitiam perueniat. ct amorem alliciatur. Per cognitionem enim motus vinit AristoteI In cognationem unius primae cauta a qua homium vita suspensa semper est:&ex intellectu's operati,ne,quae a materia non pendet, cognoscitur anima est em mortalis:& ex magnitudinet Caelorum,eorumque a Psiuentia bonorum quae in subsidium huius vitae Aortatis nobis diuina prouidentia largita est,ratiocinari posumus, quam sint incomprehensibilia, Quae in vita illa immortari praeparauit diligentibus se. Quae profecto. plurimaque alia quae longum essiet recensere, homines qui modo saxa no essent, in amorem & obsequiti unius D catis pellicerent Et hoc est de quo Paulus Philosophos reprehendit,nempe P cum Deum cognouishat non sicut Deum glorificauerunt. Adde s obueniunt mortalibus a philosophia natu-ali multa alia commoda. Nam cognitio herbarum temporum & complexionis humanae, medendis corpori
bus apprime confert aliarumque multarum rerum cognitiones ad alios sunt hominum usus maxime utiles,
ut V alerius Maximus libro. 8.&hic Commenin The
Accedit ad conclusionis confirmationem in Deus orimumparentem nunquam omnium scientiarum gene metornatum creassetaei scientiae rerum naturalium notam essent mortalibus necessariae.
Hinc apud philosophos tam multis philosophia laudabus passim effertur, unde Cicero libro. r. Tusturciis S ,
quaestio. Philosophiam ait dotium eges
dux, virtutri indagatrix expultrixi et vitiorum,nori modo nos , sed nec omnino vita hominum fine te esset potuissiet.&:Et Seue d Lucillum horo secun Io: ut Itola de cama let , ra. FQ.losophia nos laeti debet,Eaecadhorta dit ut, Iden Petr Deo pareamus, ut forcia ae conm. * Tui Hac det ebit ut Deum sequaris.
5쪽
uteri quod bene vivimus et unde tanto plus philosophiae quam dijs deberemus, quanto maius benencium est bene vivere quam viuere, nisi & philosophia ipsa
munus etiam e Set Deorum. Loquitur autem Stoico Tum more dephilosophia quae studium Hapientiae &smul virtutis est: quas adeo coniunctas e Te censebant, ut nomine sapientiae , virtutem intelligerent. Atqui Aristotel. io. Ethicorum per philosophiam, inquit, homines sese immortales faciunt: cuius delectationes de
firmissimae sunt & purissimae et quippe cum de rebus sunt, Sc incorruptibilibus, de a sensibili materia aci-stractis. Philota Quapropter quanquam ad nullum allum finem staphia Ppter dium philosophiae utile esset,at propter se tamen euet
se expeteum supra humana omnia exercitia expetendum. In summa . Commenta. hic per hyperbolen affirmat nomen hominis sequi uoce dici de sapiente & de eo qui ad lapie tiam ineptus est. Nec solum ab ethnicis testimonia petere possumus, cum Salomon ille Rex cui Deus quicquid peteret pollicitus est, nihil aliud quam sapietiati,
Postulavit: qua proinde prae omnibus mortalibus diuinitos donatus est: de cuius subinde laudibus duos prouerbiorum,ac sapientiae integros libros composuit.
ne sediti a- sed latius Diogenet libr' p lmo explicat: phile ei: duo fuerunt a liquitus Phil Psophid: issilia & capita at rumc: itate tum Ionicum E Thalete sic denominatum , qui fuit
Ionicus a Mileto: alterum vero Italicum a Pytharoea, oui et Cicero Iibro primo Tuscul quam Io . refert. re-vnante Tarquino superbo in Italiam venit: illamque oram tenuit, qui magna Graecia tunc dicebatur,modo autem Calabria& Apulia. In seria Pythagorae successerunt Xenophanes, Parmenides, Xenocrates, Leucippas Democrirus , ut que ad Epicurum. In secta vero Thal-tis Decessi unt Anaximander, Anaxagoras, Socrates A quo tres iam inde celebres viae hoc modo dea riuatae sunt Plato nanque discipulus fuit Socratis. Incuo des t iam nomen Ionicum, & cepit academia vetus,a nomine Gymnasiij in quo legebat. Tametsi a Socrate existiment aliqui nomen academiaruncepisse: napotissimum dogma,quod academicis ascribitur, est illud Socratis, quod nihil contingit scire. A discipulis vero Platonis Xenocrate&Aristorei.ut libro primo aeademicarum quaestio. commemorat Cicero. ccepit diuisio academicorum S peripateticorum. Nam Xenocrates cum in eodem gymnasio successisset, nomen retinuit scholae,ut scilicet eius discipuli dicerentur acade-
ficauerunt, non fuit ex defectu scientiae, sed quia affectiones illorum excaecarunt illos & impedimento fuerunt ne Deum,sicut cognoscebant,colerent.Et hoc docet Apostolus. Qua ratione modo & sapientissimos Christianos prauos esse contingit, si prauus dignus est
sapientiae nomine.Et quod e conuerso rustici, maxime nunc inter Christianos Deum di cognoscunt & coluntia certe fidei catholicae debetur, quae breui istitio compendio tradit nobis veram Sc supran turalem cognitionem Dei, quam philosophia naturalis non attingit.
Quo n*--s QDeitca ita icitelligamus concitationem, ut quanuis xi ' si ubulis pes sonis non sit necessaria philosophia, iri tZmen necessaria reipublicae: nempe ut sint AIi qui iamr -
talo nomine in principio differebant.'s Alter discipulus Socratissait Antisthenes cui successu Diogenes illet Cynicus, qui fuit mundi contemptor. Deinde Zeno qui princeps fuit tertiae sectae, scilicet Stoicorum et cui successit Chrysippus. Dicti sunt Stoiciab,stoastoas, quod est porticus, Iegebat nanque Zeno in porticu Poecili. Diogenes vero Laer. Itoro septimo, ritor invita Zenonis dicit fuisse coaevum & auditorem Lenocratis. Horum potissimum dogma fuit quod nulla cadit in sapientem passi omam sta olentes appellabant cos tantum qui habebant virtutes in gradu heroico: quam
viam constantissime sectatus est Seneca. Hac ergo ratione tres viae academicorum.peripateticorum,&stoi-
h a i e oculi. G Ad confirmationem primam responde tui seri te Mod philosophia naturalis ad cognitionem eoru quar
- ' - ritu in .simpliciter est utilis: puta ad cognoscendu quod
sit unicus Deus,cui creaturae obsequium debent,& alia id oenus:tamen ad mysteria fidei, licet multum Christi,nis conducat,qui fidei reuelatione illaminati sunt, tamen illis quibus fides non erat infusa,aut non eruentina firmi impedimento fuit in primmua Ecdlesia ad recipiendam fidem,propterea quod illa quae Christus
Cy bonitionem naturalem praedicauit contra nata
rium & ortum redeamus, quemadmodum Iosephus ad Murum. versus Appionem libro primo, & Eusebrus de praepa Euange libr. i o. egrcgie demonstrant, talentiarum inuentio non a Grecis,sed a Chaldaeis de Hebraeis quin potius a Deo per Adam di manavit. Cum enim Adam tanquam naturae caput omnium sciniarum plenus fuisset creatus,verisimile est in eius semper posteritatet semen sui estientiarum. Vnde ut Berosus libro. s. author est, Noe postquam Armenos scientiis & virtutibus instituit, Italiam venit: quam etiam humanarum re diuinarum cognitionem docuit.Cui Iano appellat,
liquise imum templum pacis post muli a tempora Roxam esse putabant. Exin *bR P chaio. dedida uetunt. Cuius filius Saturnias scientiarumpn losophiae cetius.
pro philosophi naturales hac de cauta apud sancios
. -c- ' Adiecundam confirmatioNem qua Pe itu/ -i*- iam ortus. Grae ei haue sibi gloria r arrogarunt, ut in uectore, se scientiarum praedicarent. Vnde dialecti adiciant Oitiam hac talite a Zenone, di perlatarim tiai11e a FiatoneJbilolophiam veto moralem a Socrate,quem Cicero Bbr - - tiaiaianarum quaeste coelo eam a cauisse aucti . Pt ii t Piuam vero naturalem is 1 ad te uno e L septem Pisiaticus,qaem Aristotel. I. melam Guylio. cap. aio te xi Onuiu PGI optitae principem . in ostea PF naboras auxit, ut ibidem ca
mae dedicauerunt. Cuius filius Saturnus scientiarum Deus,habitus est. Unde solennis illa religio perpetui ignis in templo Vestae postea ortum habuit. Nam uxor Noe, Hesta appellabatur. Et quia Iudaeis, ur patet Leuiti. s.solenne erat, ut ignis perpetuus nunquam in al- laesi deficeret, inde finxerunt Uestam ta ue Deam quae hunc ritum puellassuas docuit m nim modo Genti Ies fabulas suas ct ritus ex sacra historia continxerunt, ut recens quidam bonus author in sua philosophia perenni doridi& copiose di erit. Postmodum vero Abraham , ' deinde Moyses in aegyptum peregrinam res , astrologiam aliasque scientias eos docuetrunetis
6쪽
Astrologia emanas .unde Diogenes invita Tnil
tis ab AEgyptijs asserit truditu me se praecepta get ometri . E libro quinto idem affirmat de pysiae ora, nc tripe quod patria relicta literarum amoret a ruptum Pe- pud Ch deos cor uersatu s est ibique philoso- pniam edoctus. Et libro tertio in vita Platonis idem a1nrimat de Platone. videlicet quod in AE'yptum ad
Prophetas tacerdotesque se recepit studio um gratia quia itidem in prologo Bibliae Hieronymus rc tulit. Uamobrem certum est Graecos ab ptiis&Charadaeis, qua is fuit Abraham ct Moyseri literas recepisse.
Vatmarchae enim illi multo antea fuerunt in aegypta quam septem sapientes fuissent in Graecia tnam sapientes, ut refert in de temporibus Eusebius ab Olimpiada trigeiuna octaua usque ad quinquagesima floruerunt, DemPelexcentos annos ante aduentu in Christi , post
diluuium Thessalicum sub Deucalione, quod multo Post tempora Moysi dileuit totam Graeciam. Sed dicarur illi sapientes inuentores scientiarum,ut Themistius apse Graecus hic etiam meminit, quia post illud diluvium s udium philosophiae In Graecia instaurauerunt
et Haec plusculis quam institueram vcrbis dicta sint, ut qui philosophiam profitentur, Deum intelligentes stati thorem primum scientiarum, etiam naturalisi, sui se,& vltimurn esse carum finem sciant. Philosophiam aliasque naturales scientias nisi ad Dei amorem S cultum dirigantur, nihil aliud esse quam unam eae vanitatibus quae sub sole sunt,& laboren: ct amictione spiritus, ut sapientiis imus ille Ecclesiastes concionatur Sed tunc admodum Geutiles: si qui sapientiae a timore domini initium fumant , ut creaturarum cotemplatione ad amorem creatoris excitari ad eius tandein felicita
u. Coclusio Secunda conclusio. Phy sica est ve
i*n demicorum , ut modo dicebamus, inter quos fuit Heraclitus. De quo themate Cicero scripsit academicas quaestiones.Augustinus libros tres composuit aduersus academicos, quibus conclusionem hanc nostram demonstrauit: nempe quod iit possibilis scientia etiam rerum naturalium. Supponatur hic usque ad quintam
conclusionem, nomine rerum naturalium intelligere nos corpora haec sensibilia ut caelos, elementa, ct mixta. Item ex secunda quaestione prooemiali super dialecticam, ct ex secundo latius: pol , quaestione prima,supponamus nomine scieDtiae intelligere habitum conclusionis neces artae per demon: rationem acquisitum videlicet quo cognoscimus conclusionem &eius causas. I iam primo probatur concluno authoritate Aristote . qui. I.posterio. teta tu vigesimo primo: at quod
scientia non est corruptibilium per se, sed per accides,
Suales sunt rets Dacurales et t. physicor. ccxtia viget1-nio quarto,ait quod scientia naturalis versa ur circa magnitudines, motiam , ct tempus et , secundo meta- Fb - exta. s. ait quod philosophiam, scientiam vetrita- 15 -ppediare, recte se natat. lauro a. textu vigetlimo tento, irridet iter clitum ct alios negantes scientrum
scientiam contemplatium in Metaphi Leam Physic m
pria diaetiar praeterea ratiote, primo e uia ut habe
1 coc etc. a vaque ad prima Ercacvia cognostare: sed rebus naturalibet et conueniant passione; qum ex propnjs rei caulis procedunt et ergo res naturale; sunt vere scibiles, ct per conset quens illarum potest ei- se scientia. Secundo. De math et matteis est scientia certissimavi quod omnis triangulas habeat tres angulos T quales duobus tectis,ctc. sed tam nece Tarium S perpetuet veritatis est hominem ei e animal, aut ignem suaptet natura esse calidum et ergo istorum cist etiam scientia Proprie Tltem tertio,vt videtur arguere Aristotel. quarto metraphysi aduersus Heraclitum. Si aliquid obstraret quo
manus de rebus naturalibus posset euescientia , maxime quia iunt mutabiles, ct quando res mutatur, idest acquiritur, tunc non est: sed hoc non obstate primo quia si res tunc cum iratur non est sub illa forma adnuam mutatur, iam hoc est scis it quod non sit , aequod mutatur ramo prosecto tam scibile, est res istas .iensibiles,c e mutabiles, quam intelligentias esse immutabiles:& per consequens sicut det immutabilitateicientiarum potest esse scientia,ita de mutabilitate rerum neque obstat rationi scientiae totalis, P habeat admixtas aliquas opiniones, vi. q. citata super dialecti. meminimus. ct conclusi quarta natim dicturi sumus. Et praeterea de coelis manifestum est esse scientiam , cum non sint naturaliter mutabiles generationet, aut corra Ptione,aut .lio motu quam Iocali.
IVnde ad secundum principale respondent recentio Ad. .pri res Vialectici quod scientia quanquam sit de rebus cipale. corruptibilibus primae intentionaliter, est tamen de incorruptibilibus, secunde intentionaliter, id est de propositionibus. Attamen. I .Posterio. textia. XI .aperte mcistrauimus hunc modum loquendi non satis consequi mentem Aristotel. Nam quanuisita sit, scilicet scientiam naturalem esse det propositionibus necessar stanquam de obiecto immediato, tamen est de rebus tanquam de obiecto principali. Et maxime quia isti non centent hanc propositionem omnis Ignis est calidusae similes esse necessarias, nisi insensu modali, quod
Aristotel. nunquam somniauit. Mens ervo eiurillic
est, quod scientia est de incorruptibilibusser se, corruptibilibus vero per accidens, id est, de rebus quat et nus per intellectum abstrahuntur a singuIaritas, re fi Et uniuersales. Quae quidem uniuersalia, inquantum abstracta, non sunt corruptibilia: sed inquantum sunt in Sesentia de singularibus, ut prima quaestione de uniuersilibus fu- incorrupti per Porphyr.exposuimus. bilibus. i. De illis vero,s, sol oritur sol occidit,&de coniunctionibus siderum, iam diximus primo posteri. quaestione secunda, ad s. argumentum & quaesti. 3 .ad prim iam , ine. t scientia de illis, eo quod naturaliteris and possunt deficere quin certis temporibus contingant Et de pluuijs ct alias naturalibus, scilicet-tales taliuas temporibus cotingant etiam est scientra proprie ruam ad ce titudinem scientiae latas est regialuiter ica contingat licet aliquando possint den cere. Infra lati cudine enim propriae Iclentiae,ut illic ad uota amus,siant diuersi oracas certitudinas. Quod expretiueri cet Aristo. r. me a-phF. textu sic Cerratia ainc . enim sinquit non opor
7쪽
considerate quod quantiis res ipse in singulari sint m et
tabiles quicunque enim homo nascitur & moritur, &quodcunque mixtum generatur & corrumpitur fitque
modo calidum S modo frigidum. &c. tamen quod homo sit risibilis,& quod ignis sit calidus.&c. sempersunt perpetuae veritatis. Hinc item colligitur responsio ad illud quod tangitur in . r. argum t scilicet quod scientia non sit sensibilium quod praeter Aristote .loco citato,etiam astruit Augustin.libr. 8 3. qua tio. ubi aitvrio est expectanda sinceritas veritatis a corporis sensibus. Cuius ratio est quod a sensa multae fiunt cieceptiones.Iudicamus enim per sensum solem esse minorem tota terra,baculum culus medietas est in aqua et se fractum, hostiavi consecratam esse panem, imo dTmon potest multas illusiones causare,ut cum in tetrata tione sub forma hominis apparuit, qui tamen nou erat homo:&per magicas artes potest fieri ut res apparearat
serisblum vexq,quTxamen sunt talum apparentes &ficte. Notion est seie * Fid*m nece Tarium est tolutionem argumenti expo
ne re quomodo sensus non fallitur circa proprium Q lectum,ut visas circa colorem , nisi forte aut ex alteratione med ij, aut organi: vi. r. de anima textu. I s et aathor est Aristotel.vbi id nos explicabimus sed abundet ad argumentum respondetur, quod solum probat de sensibilibus non esse scientiam ea sola ratione qua Cadunt sub sensu,id est inquantum sunt singularia. Non enim habemus scientiam quod hoc est panis, aut homo, aut album,aut nigrum: quia potest aliter esse, aut Per miraculum, aut arte daemonis, aut ex alterationet medij,aut organi: sed tamen est scientia in uniuersali, quod homo est risibilis, quod panis nutrit. Sc.& illa colligit Sanctus Thom i. p. quaestio. 8ss, artic. s. quod haec fuit necessitas intellectus agentis,ut scilicet a Pharasmatibus, quae non sufficiunt ad generandum scientiam, abstraherentur species intelligibiles quae res uniuersales representarent, de quibus est scientia. Et hoc est quod dixit Aristote . sensibilium non esse scientiam. Non enim negauit, quin sensuum adminiculum nece Larium sit ad acquirendas scientias,imo. T. Post Cr. t et r.etu trigesimotertio dicit quod deliciente sensu necesset est deficere scientian illius sensibilis,&Iib. r.textia. g.
dicit P no possumus cognoscere quod quid est proprie
nisi earum rerum quarum perse habemus sensationem. GAd ultimam particulam confirmationis qua arguebatur philosophos antiquos raras habui Cererum veritates: qua de causa Socrates physicam dele ruri, respou detur quod ante Platonem &AristoteIem , genus humanum inscient ijs naturalibus erat sicut infans,quando homines potius hallucinabantur ad veritate, q amillam attingerentaob idque innumeros habuerunt errores,tam de principijs naturalibus, quam de felicitate morali. Plato vero & praesertim Aristoteles quantum naturale ingenium valuit,philosophiam ad verum exesCrunt. At vero naturales ingenij vires antequam Iamen fidei nobis irradiaret non fuerunt sufficientes re-
scientia speculativa. Conclusio expreeta est aristotella lapc inrtaphysicor m. textu primo- Vbi praemissa distin- speculia: ctione inter silentiam speculativam & praes icam , spe- eulat tuam subsecat in Metaphysicam Physicam &bjathematicas Et quod Physica sit speculativa probat illie
Aristoteles ex natura speculatiuae scientiae. Scientia. speculativa & practica(ut citatum est in tertio argum dito differunt fine,scilicet quod praetica est propter opias,speculativa vero solam propter Veritatem contempIandam: sed Physica non ordinatur ad opus: quia finis eius est cognitio,& contemplatio veritatis: ergo est speculativa Minorem probat illic Aristoteles qua rerum naturalium principia sunt in seipsis & non in nobis ae ideo noti sunt a nobis operabilia .Principium autem rerum artificialium & moralium est in nobis, atque adeo sunt a nobis operabilia & per consequens eorum scientiae sunt practicae. Ad cuius notitiam videre quicunque potest quae in quarta quaestione prooemiali super dilecticam copios et de hac re diximus.Nunc vero talis est verba Aristote iis exponere. Ad hoc ergo ut scientia sit practica non satis est quod obiectum eius sit res tactibilis,ut illic ecposuimus,alias omnis scientia creaturarum esset practi Ca,cum omnes creaturae sint factibiles a Deo: sed requiritur, quod sit factibilis a nobis:& hoc est quod ait Aristoteles quod principium talium rerum artificialium non est in ipsis,sed est ars quae est in nobis. Principium
autem rerum naturalium est in ipsi et rebus.' Si enim statuam ligneam viridem subtus terram condas,non nascetur inde statua, sed lignum: quia natura
ipsa ligni sufficit generare lignum statuam autem solus homo tacit. Hinc est quod sciantia de statua est practica , cognitio vero ligni est speculativa. Homo enim potest cognoscere naturam Iigni,non tamen facetae fide; xum naturas penetrare. Cum enim scientiae etiam natu '. - Tales a Deo deriventur iuxta illud Psel m. q. lugnatum
y' - ne lumine fidei vetitatem etiam naturalium attingere, Selentia Prae. sthnisi multis erroribus admixtis. Et ideo Aristo. D n Potuit cognoscere mundum nabuisse pringipium ,&d iaid genus Plurima Et hac ratione Lactantius it r. 3. eleganter ostendi illo' PEnosophos aute lumen C Eristi non habuisse perit Las scientias. Quinimo licet Deus daret nobis facultatem facie dilignam, non possiemus per scientiam quam habemus id facere: quia non docet modum taciendi lignum. Dico quod non possumus facere res naturales, nisi applicando activa passi uis: animal enim generat animal ponerido semen in loco apto ad generationem.' In Deo autem non distinguuntur scientia practica &speculativa, nisi solum ex parte finis. Respectu enim retrum quae sunt vel erunt dicitur scientia practica, sed resperi u earum quae nunquam erunt dicitur mere spe
Simili ratione Philosophia moralis est practica, quia
est de rebus cuius principia est in nobis,id est, de operabilibus a nobis principium enim moralium actuum est electio. Sicut enim ars facit opus bonum,idest laudabile secudum intellectum, ita&electio facit opus bonum & laudabile moraliter. Et ideo Aristoteles secundo. Ethico capitu. et dicit Philosophiam moraletm non esse solum contemplationis gratia, sed ut boni effic3amur. Caetera descientia speculativa&practim. q.citata satis dicta sunt. OUnde ad tertium principale argum et tum negatur mi eibalenor, ilicet v physica sit scientia practica:&ad primam
probationem respondetur,q, qua uis aliquae res naturales generentur in nobis,ut habitas ct actus intellectos, tamen physica non tractat de illis inquantum operabiles a nobis. Ouemadmodum enim pix sica conliderat
nZturam nutritionis, augmentationis ae generatio- Tertia eou .
ertia conclusio Physica est scien
nismon quidem docendo quomodo nos i ta iaciamus, sicut ars seribendi doceti icridere sed traetetndo dilanitiones ta demonstrando passione
8쪽
sta Sphysica est de habitibus & actibu et nostris. nsm
do operariuo,sed modo specula: tuo. Phil os pnia mora: is S phnica tracta ni de actibus& tabiti us nostris, s ilicet et e temperantia, ortitudine intentionet, ct clecti
net.& diuersinae det tamen: quia phy sica tractat de illis speculativo modo, scilicet,q, habitus est di ei lemob vero cile mobilis, s intentio sit in intellectu
c-Philolophia vero moralis tractat de illis practice in luantum ex electione opera mur secundum regulas virtutis ut scilicet operemur scientes di eligetntes ct propter talem finem: Sideto physica est speculativa,&mo-
Talis, practica. Ad. r. probationem, quod cognitio rerum naturalium allicit nos in amorem dei, responderet
Credo Scotus. . quaestio. prologi concedendo ubinde Quod sit praetica nam similet dicit de theologia o n-rum ad illas veritates speculati uas, Deus est unus, Deuscit trinus. Sc. Nihilominus nrganda est consequetntiari non enim latis est ad rationem scientiae practice quod
mediante eius cognitio no excitet voluntatem ad amandum rem nam tunc cognitio speculati uadet natura auri aut de nat ura cuiuscunque delectabilis cibi, esset practica, quod certe est salsum: sed requiritur P ipsa scienera si t de re operabili ct modo operabili, idest, quod per
sh immediate doceat operari, quod physicae non conuenit. 8 Ad confirmationem respondetur cum Sanct. h ah m. Pusculo citato in argumento, quod medicina Aucoa1rm. Non continet ut subpitysica sicut species sub genere ut Medicina scientia de triangulo continetur sub Geometria, ct scieria deplantis, sub physica, quia corpus sanabile ut est subiectum medicinae, non est inserias quid stative ad corpus mobile. Corpus enim sana bile a natura est species corporis naturaliter mobilis, sed corpus sanabile ab arte est subiectum medicinae, At vero quia ars non
est nisi auxilium naturae, hinc est quod physica tradit
Propter quid confusionem medicinaret & hac ratione medicina subalternatur physicae. Et hoc est quod ait Aristoteles de sensu & sensato, videlicet quod physici de
simini in consideratione corporis sanabilis a natura, aeinde medicus incipit sumere sua principia quibus arte sanet. Et ideo nihil obstet quin physica sit, speculativa, ct medicina in parte sit practica. Habet em medici-Da duas partes, una quae est cognitio naturae herbarii recoplexionis humanae, ae illa est speculatiua S pars phys ceralia vero est quae docet applicari medicinas ad sanandum petrartem:& haec est prae ica.
c Quarta conclusio. Physica est
Physe, ,si uno i*ntia, Conclusio haec colligitur manifeste ex una sese i. '' ist mele loco citato. s. metaphysic ubi dis inguit physicam tanquam unam scientiam contra metaphysicam ct mathematicas. Et praeterea probatur: quia unitas scientiae, ut citatum est in iiij. argumento sumitur ab
unitate formali obiecti sicut unitas potentiae: sed phys ea, quaecun que tractat, conliderat sub vinica rationet mobilis,ut quaeitione sequenti palam fiet: ergo est unascimtia . coninrmatur quia ridiculum profecto
et et dicere quod lint diuersae phil,sophiae, illa quae
cra Nat de materiactilla quae tractat de forma, O quae Tanat det mota ct quae tractat de loco Sc. sicut ridiculam est et dicere quod alia est Geometria quae tractarde linea di alia qua tractat de superficiet aut det corpore: ctalla quae tractat det triangulo & alia quae tractardet quadrangulo:& quod in philosephia morali alia e
iacte Petrandia quae praecipat ab: i re a carnibus, ct
dicet ranta pecte. Docet enim Aristoterem c. metanSys text. T. quod recentiores parum consid ram aliquid esse unum in uno graetre, quod est D ira in alio. ut domus est plura in praedicamento substantiae scilicet dilura ligna& plures lapides: ct tri est una in predicam raro qualitatis, Futa una domus.& decem homines sunt plares in genere substantiae, tamen in getnere quantitatis fiant unus numerus. Et eodem modo albedo ct nigredo sunt plures specidis in genere qualitatis, ct tamen couet-mut in una ratione visibilis quia. Leodem modo immutant potentiam ct per consequens ab uva potentia petr-cipiuntur. Ad hunc ergo modum d lcendum est de obiecto scientiae, quod videlicet quan uis res quae considetratur in physica sint plura in predica metato subi aliae aut
qualitatis, aut quantitatis, conuenium tameto in una ratio scibilis: quia considerantur sub ratione mobiligessit ideo simpliciter Q sine addito ph, est est v ga scit a
3 tamen secudam diuersas species motos dist in ovitur in diuersas partes, scilicet in libros de colo, de 'enetratione de anima.&c. At vero libri physicorum o si cocidistinguntur ab alijs ta luam specleti distincta vi aliqui putant, sed habent se ad alias partes sicut consideratio rei mobilis in uniuersali ad considerationcs diuersarum mobilium in particul iri. Quod si quis percontetetur an intelligamus physicam, Olei in qu . pertinet ad libros physicorum, ita esse unam scientiam ut sit uni ea simplex qualitas,is consulat quaestionem nostram teristiam prooemialem super dialecticam,ubi id ample tractauimus.Et foron est unica simplex qualitas propter rationes illic adductas. At vero quicquid sit siue sint plures siue una qualitas, nihilominus sunt simpliciter una stirntia' unus habitus: sicut qua rivis visus esset plures res esset nihilominus simpliciterunica potentia. Unde ad. g. argumentum quanquam sint qui dicant philosophiam naturalem poste esse genus ad mathematicas&metaphysicam,nihilo minui hoc ne vatur. Philosophia enim naturalis idem est quod physica: unde philosophia naturalis non dicitur quia tractat de re naturali, sed quia tractat de re naturali inquantum estres naturalis idest ea ratione qua habet in se principiam motus:hac enim ratione dieitur ens mobile: metaphysica vero S mathematica tractant de rebus naturalibus, sed no ea ratione qua habent in se principium motus. Enimuero cum scientiarum diuisios ut quaestio. iij.proe. perdialecticam.&.1.Post. q. . adnotauimus sumenda sit ex diuisione obiecti ea ratione qua est scibile idest inquantum fit quodammodo immateriale,sicut intellectus ipse, cuius est obiectum, est immaterialis& immateriale fiat per abstractionem a materia & motu, sequitur ut secundum diuerssis gradus abstractionis
obiecti distinguantur diuerta scienti e Sunt autem ircs gradus abstractionis & immaterialitatis vi. c. metaph. te t. t.&in I I .c. 6.docet Aristoteles nam aliqua suntentia a materia separata, non solam secundum confides
rationem intellectus,led secundum rem vel quia nullae talium rerum possunt esse in materia, ut Deus & intelligentiae, vel qu ia non uniuersaliter sunt in materia , sed indifferenter se habent ad res materiales & immatetria Ies,ut substantia,ens,a similia: S de his omnibus tractat metaphysica,cuius subiectum adaequatam est in Alie vero sunt res quae licet secundum rem esieno pota sunt nisi in materia sensibili,tam en inquantum lanc obiecta scientiae abstrahuntur a materia lensibili, ur ridiquamicas, inquantum est obiectum mathematicae ' licet enim quantitas non sit niti in eo ore materiali de sensi in consideratur tamens mathrmatico vi ab Er
9쪽
Ues mater tarnon enim considerat de metras:
tum serreus,aut lignens sed sin pliciPer. i Tes quae non lotum secundum rem, sed neque tecudum confiderationem scientia abstrahuntἀ mactria motu,Vt homo,equus, lignum, simum, aqu1lum - tractat philosophia naturalis seu paysica, currum Ede subiectum est ens mobile: tractat enim det entia qctocunque quatenus est in materia & tabi jcitur m Otui.
Aempli gratia.Rectum 'curuum, cadunt IIb COIIII COratione mathematica et quia non dicunt nHI ILA ai Ira-
Iem abstrahendo ab hac vel illa maletria, sed tamen, Immum & aquilum, cadunt sub consideratione phylica:
quia non dicunt iudifferenter quan cunque Ciaraitatem sed talem curvitatem nasi: nam limus dicit natiam caua
ui atelligibile, sed mere sensibile siquidem non dicit quasstractum a materia, Sper consequens non est obiectum scibile Respondetur quod ratio immaterialitatis communis obiecto cuiuscunque scientiae est quod abstrahatura singularibus, quod etiam conuenit philo Sphie naturali quae tractat non de hoc aut 1llo indicti- duo sensibilited de rebus ipsis sensibilibus in communi. Quare secundum hanc abstractionem Non tumi- turdistinctio inter has scientias: sed secundum abstractionem a materia & motu no solum in singulari sed in communi. Mathematica enim non solum abstrahit ab ho evel illo triangula ferreo, sed d triangulo ferreo in communi: quia nec tractat de serreo,nec de ligneo, sed de triangulo. Et lic mathematica simpliciter abstrahit a materia sensibili: puta ab albo, nigro, calido ct frigido,&c. Non tame abstrahit a materia intelligibili: quia quantitas ipsa de qua tractat, quatenus est subiectum, quo liorum accidentium, intelligitur quodammodo
sub ratione materiae,ut . i.par. qqaestione. 8 3 . articuiso.
Materia in primo ad. i. argumentum meminit Sanctas Thomas.telligibilii Atqui inter quantitates, continua habet ad hae magis rationem materiae intelligib ilis respect u discrete secundum Aristot.et .metaphysi.textu.xxxv. quia diunt Con, tinuiin plurales unitates est diuisio materiali S. r. nis
Iem& rationalem & naturalem: phy sit cavero fr Lu in dicit philosophiam realem S speculiniciam naturalem quae est de ente mobili. Possumus ergo dicet e p. iri Iophiam speculatiuam, naturalem, sed tamen pa3 acam naturalem seu speculatiuam, inepte diceremus: nam
physica totum hoc dicit quod sit scitntia realis & i pecu Ad coema sativa ae naturalis .sAd primam confirmationem. - arxion gumenti responsum est iam, quod quan uis phylieta litde rebus diuersis tamen omnia tractat sub una ratione formalientis mobilis. SI Adlecundam coAfirm VO11 em espondetur, Petiam uteneatur opinio Sanct1 1 me Mud una tota scientia est una simplex qua:1tas, Dora tamen subinde tenendum est Os tunica limplex quatiras x Fctuomnium confusionum quae certo sciun rur, recox sim simul de quibus latum habemus opinis De Nam una qualitas nonootest habere tam diuerias nataras nihilominui quanquam sint diuerse qualitALCs camera nabita sopinatiuus redaeitue ad eandem sciet V Laam pro Pter eandem rationem formalem obiecti: qiaa et omnes simul dicunLur una scientia.
iectu physi Quinta conclusio. Subiectum
*μ' -- dest stula hie naturalis, est eos mo uir Quae nam sint conditiones ad rationem Labieeu perti
nentes, quaestio De quinta Procemial: Ape: di decticam satis, superque expolitum est. 2ns mobile idem est quod ens naturale. Ad cuius noti iam notandum est quod Aristote ut videbimus. r. iuias texi viiij.&.iiij dc s. distinguit inter naturam, & ens naturale, et ens cadum naturam Natura ut illic explicauimus .est tam moeteria quam forma quae sunt principia motus naturalis: ens vero naturale est ens habens naturam, idest suppositum quod ex materia&forma coponitur: sed ens secundum naturam est motus ipse & passiones naturales: v t ferri sursum aut deorsum, calefacere & calefieri. &c. Et quia natura idem est quod principium motus, fit utens naturalet, idest, habens naturam idem sit quod estens mobilet,idest,habens in se principium sui motus raddifferentiam rerum artificialium,& moralium quorum principia sunt extra in artifice aut in eligente. m Quocirca distinguut nonnulli ens mobile; ut mobile Ens mobili
dicatur,aut subiectum, aut terminus motus. Et accipitur hic motus,non ita stricte ut accipit Aristoteles quinto huius textu. octauo. ubi ait generationem non est et motum, sed mutationem, at accipitur hic ut nomine motus comprehendatur etiam generatio. Itaque materia(ut aiunt) dicitur mobilis tanquam subiectum generationis, & forma dicitur mobilis tanquam termi-Dus, quo, generarionis, ct totum compositum tanquam terminus quod ,id est tanquam id quod generatur. Et in alterationet totum compositum est mobile tanquam subiectum. de calor qui acquiritur dicitur ens mobile tanquam terminus, quo, alterationis, &calida tanquam terminus quod, idest tanquam id quod fit calidum. Et pariter in augmentatione,& suo modo in mo
N Bipartita ergo est opinio de subiecto philosophiae. ' Albertus Magnus cui Egidius subseribit,ait subiectum rum q*
philosophiae esse corpus mobile. Cuius rationes tetigiis mus in. s. argume. At. S. Th. in hoc itidem prologo dicit subiectu esse ens mobile. Rationes huius inter alias quidam ex discipulis Sancti Thome astignant hanc. 3 ubiectum scientiae communitatis,seu totalitatis debet praedicari in recto de omnibus contentis in illa scientia subiectum enim est quod omnia sub se contineto ac
corpus mobile no praedicatur in recto de omnibus, natractat haec scientia de materia & forma di accidentibus, quae non sunt corpora,sed tamen ,ens mobile, praedicatur cie illis:ergo non corpus mobile, sed eos mobile est subiectum playsicae. At vero ratio haec profecto nec est. S Thome neque verum assumit. Ens enim est subiectum metaphysicae,ut docet Aristote. .metaphy
sicae tex. I.& tamen non Praedicatur in recto de omnim
bus de quibus tractat metaphysica: quippe quae tractarde natura accidentium,quae non lunt entia sed entis entia. . metaphy.tex. .ct subiectum librorum de anima est anima, quae tam e cientia tractat depotentijs ct actibus quae non sunt anima,sed animae potentiae, ta subiectum theologiae est Deus: qui non praedicatur de omnibus contentis in illa scientia, ergo ad rationem sabiecti illud non requiritur. Quod manifeste Marmat. S- Thom .in hoc. I. libr lectio .is. In diu ita. onet textus ubi ait quod in hoc libro determinat Aruetoteles de princi-rijs subiecti huius scientiae, idest de principi ji entis mobilis:non ergo dicit materiam, auet formam conliderari
in physica quia est eis mobile: sed quia est principiumentis mobilis. Ex quo sequitur quod quando di
xit ens mobile esse subiectum physicae, non accepicens in illa Seneralitate ut vicatur de materia,Aia i r-
10쪽
ma aut de accidetibus, sed Vim ut diciter de toto sta pyolito. Im vero ens non predicatur in recto det materia aut forma, quia analogice dicitur de tab itantia i rati Saccidentibus et quare de sola substantia dicitur in recto, materia vero aut forma non est substantia directe sed princidit Esli bstantiae: & Ideo nec est ens sed p t incipiumentis. Sequi fur. r. quod me mobilet accepit in illa generalitate sicut materia uicitur mobilis aut accidens dicitur mobile sed pro Iupponto: quia simpliciter loquendo certe, nec materi retra forma dicuntur nobilia, sicut nec dicuntur entia nat aratia: sed princi pia entis mobilis & naturalis, ut ait S. Thomas loco ci-rato:quia neque materia neque forma generatur , sed rotum unde sola substantia completa corporea simpliciter & absolute dicitur ens naturale remobile, quae videlice bet in senaturamidest,principium motus.' Ex quo sequitur tertio quod quando dixit ens mobile esse iubiectum, & non corpus mobile, non accepit, ens , tanquam aliquid in supponendo superius ad corpus, ut comprehendetit materiam vel tarmam, vel accidens Satanquam superius in significado scilicet quod Cns mobile, non in quantum corpus, sed inquantuens est subiectum physieae. Cuius ratio est subiectum scientiae est id quod tanquam notissimum supponitur in tali
scientia,vt. E. post. textu. x .habetur: corpus vero mobi-Ie,Don supponitur tanquam notissimum in physica, sedens mobile: ergo,ens mobile,est subiectum & non corpus mobile. Minorem probat S. Thom .ex. c. pbysic. rex. 3 r. ubi probat Aristoteles omne mobile est e diuisibile, Sper consequens esse corpus . Sed offert se statim argumentum quod Aristoteles non probat cor-Pus mobile esse in rerum natura, sed id sol iam quod om ne mobile est corpus: imo corpus mobile et se in rcrum natura est per sensum notissimum, Sper consequens non probatur: corpus mobile,no ella iubiectum. GHic rotandum est quod S. Thom. nunquam somniauit, (vt quidam opinantur) quod corpus mobilet esse in reruinnatura probetur ab Aristotele imo certo sciebat hoc esse sensu notissimum. Sed ratio S. Thomae conlistit in hoc. Subiectum scientiae est illud de quo tanquam notissimum supponitur in tali scientia ei se primum fundamentam ct rationem omnium passionum quae demonstrantur in tali scientia, nam subiectum est unde immediate fiunt passiones,& per consequens est fundamen tum totius scientiae(vt quaest. i. pro. super dialecticam
expositum est) sed motus& quies est prima ct potissima passio de qua physicus considerat: ergo illud est subiectum in physica de quo tanquam notis, imum luppo
citur esse subiectum di rationem motus: supponitur tamen tanquam notissimum quod omne quod mouetur est ens,non tamen supponitur, sed proba cur quod omne mobile est corpuseergo, ens mo Oile est subiectu potius quam corpias mobile. Conac. haec ratio. Motus diffinitur. 3. physic. test. s. quod i tactas em Is in potentia, ct non dicitur quod sit motus corporis mobilis: ergo formaliter loquendo ens est fatale etiam morias, .set per consequens subiectam phylacae . Unde no videor mibi conlentire cum domino Caietano inscio opiat u- Io de suo iecto scientiae . quod requitiatur ad rationem
Geod tale accidens ni conuertiode cum tali labiecto: Dam linea visuali est subjectam perspectivae, cu numexus sonorus lubiectum Musicae tamen netet, uri uale conuertitur cum linea, nec sonoriam, cum numero, est et-nim aliCaalinea o uae non est vii Ialis , SA qui, uiamC-
vi tui noa est Metoras , sed vitas et .. Quod tale accedens illi soli subiecto conet inlat, licet non mes Irno si illudes et necessarium, sequeretur tu Id cns mobile, non esset subiectum physica: et quia aliqua sunt entia, quae non tant mobilia, ut Deus S intelligentiae . et Est eruntamen hic unum argumentem quod illi et Calat. ob Icurioribus vetibis format. Si ens mobile esset subiectiam physime, sequeretur quod passio ima det qua ph-fica considerat includeretur in ratione subiecit, consequens est falsum, quia ratio subiectit ora pret supponitur in scientia , passiones vero non suppetetuntur , sed demonstrantur. Sequela tamen patet, quia mobilitas est passio de qua tractat physica. Nec satis est respondet xc quod mobilitas, ut dicit aptitudinem ad morum , est ratio subiecti, physica autem solum considerat de motu . Non inquam hoc plane satisfacit: nam physica noris tum tractat de motu: sed de mobilitate: nam moueri non est pasti, sed molui itas, culus effectus Q motus: sicut scientia de homine non tractat de risu solum, siae de risibilitate ' Propter argum intum respondet Caiet-tanus quod mobile ut est subiectum, non dicit aptitudine Ied fundamentum mobilitatis. Quod profecto ex Ens mobile Flicare vix potest quid sit. Res tamen est clarissima: nec opus est in istas angustias incidere. Etenim cum dicimus ens mobile e Te subiectum ,nihil aliud intelligimus, quam ens naturale idest ens habens in se naturam quae est principium motus. Et certe hoc tanquam notissimum supponit physica eD. Ex his sequitur pri- Non e regamo quod no est opus hic distinguere ut aliqui discipu- plex subieli. Sanc . Thomae distingui quod duplex est subiectu elum.
physicae: aliuricilicet totalitatis, seu communitatis: &illud est ens mobile,quod(vi dicunt in recto praedicatur de toto mobili & de eius principijs S accidentibus: ct aliud est subiectum principale: & illud est corpus mobile, te quo principaliter physica considerat. Haec inquam distinctio non est necessaria: quia ens mobile, ut est subiectum,iam ostensum cst,no esse superius in supponendo ad corpus: nec supponere pro principiis ct aecidentibus et sed sola ratione esse in significando superius. Et hac de causa San Thom. licet hic ubi erat quae sti oderaticine formali subiecti , dixit ens mobile esse subiectum, tamen ubicunque loquitur materialiter det subiecto physice,asi erit illud esse corpus mobile,ut patet. I . p. quaestione. 8 articulo. 1 . in argumento: sed eo tra, ct de verit quaestio. I . articiato octauo ad. I s. argume. 8 Sequitur secundo quod ens mobile non accI-γit ut hic ut discipuli isti San.Tho. iuniores alias egregie docti existimant, videlicet pro composito tam subit .mtiali, ut est homo, quam accidentali,ut est aggregatum ex corpore S albedine, pro quo aggregato dic uni supponere lyalbum. Enimuero quanuis aggregatum ex nomine' albedine sit ens per accidens, ut ait Ari
stoteles. g. meta textu. .iam in Nunquam,netc ipse, ne
que aliquis peii Iosephus admisisset quod album supponeret pro illo aggregat ornam illud non est ens, simpli citer, Ied entia,album vero est ens, solum pro corpore supponens, quod habet albedinem. Vnde sicut illud aggregatum non est corpus,ut illi fatentur, ita nec est aliabum . Est enim album nomen denominatiuum, quod proinde non supponit, nisi pro re cui inest albedo . et Et praeterea aggregatum illud non solum non est album, verum neque ens simpliciter, sed solum secundu quideatque adeo, ens mobile, quod est subiectum philoso-Phtae,non veriI Itur lampliciter de illo. Qua de causa AristoteL Ioeo citato dixit ens per accidens no esset tabiet etiam icientiae. Accipit ergo hic ens mobile pro sub