장음표시 사용
161쪽
Et primum de liquidi Bituminis
C A P. II. DIxrΜus de Sulphure , sequitur ut de Bitumine dicamus, ob eam, quam
cum sulphure fIJ eognationem habet. Bituminis vox bifariam usurpatur, Bituminis nomen speciatim videlicet, ac generatim; speciatim siquidem Iudaicum, quod Graeei 4RPi ς xς λςς pitvr-
φaλγον vocant, Bituminis vocabulo pro pric aliquando intelligitur; Generatim autem accipitur, ubi quicquid Bituminis naturam habet, uno verbo comprehendendum est; cum alioquin, ut res videntur variae propter earum disserentias ab accidentibus quibusdam sumptas, ac linguarum multitudinem, ita diversa Bituminum propria nomina existant, ut Naphtha, Mattha, Pissasphaltum, Gagates , Thracius lapis, Ampelitis terra, Carbones fossiles, Succinum,& alia quaedam . Miror autem, quosdam non defuisse, qui nescio, qua vel ratione , vel conjectura existimaverunt, obsidianum lapidem, eam notam, qua a An obsidIanu, lapῖς reliquis succis Bitumen distinguitur , nequaquam habentem ; item Samothra- Samothracia gem clam gemmam , & Camphoram quam ii, qui se ex camphorae trunco colle- agisse testantur, gummi esse ajunt arboris in India nascentis Bitumini esse ad- EA .hdi' ' numeranda; nam eorum levis conjectura, ex Plinii, aliorumque Scriptor ut verbis facile redarguitur. Nos itaque, iis omissis, de his tantum agemus, qua Bituminis naturam citra controversiam obtinere videntur. Prius tamen pro nostro instituto Bituminis disserentias percurremus . Bitumen nihil aliud est, quam succus quidam pinguis, tenax, atque teris Bitumen quid sit.
restris , cujus aliud liquidum est; aliud densum, idque pro Ioci, ex quo delata E diffς ς si mitur, natura . Liquidi vero aliud crassius , & veluti limus reperitur, quale est, quod Plinius ait, e stagno in Comagenes urbe Samosata emitti, & Matthania vocari, quod aquae innatans a vento, & undis ad litus usquc pellitur, ibique adeo indurescit mollitie glutinosa , ut nulla re si Plinio , Solino , & Iosepho adhibenda fides est) melius separari queat, quam filo sanguine menstruo tincto. Tale quoque generatur in Iudaeae lacu Asphaltite, aliisque regionibus praeseristim Babylone, ubi calcis usum praebere ita serruminatis Babylonis muris , Plinius ait, & fusilis Herodotus cum de constructione illius Civitatis verba facit:
Posea , inquiens , cano utentes As alto ferventi per trige mum quenque laterum ordinem , summitates arundinum insipatas conglutinabant. Alia urbs nomine Daben a Bab3lone octo dierum itinere , ubi φυius es haud magnus ejusdem nomianis , quise devolvit in flumen Euphratem. Hic itaque fluvius Is una cum aqua permultos reddit Asphalti bituminis grumos. Asphaltus ad muros Babrionis com
portabatur . Hunc autem in modum Babun extructa es. Huc usque Herodotus.
Eo quoque Bitumine pro caemento aedificatores Turris Babel usos fuisse Sacrae Genesi 1.Litcrae docent. Sunt qui, & naphtam bituminis generi ascribant; sed inter eam , & Bitumen Dioscorides distinguit; naphta cnim liquida semper manet, Naphtha a bitumInencc igne unquam constipatur, Bitumen vero , etsi liquidum , igne tamen con- qii. dictrat . crescit, in eoque coquendo solet flamma excitari, quam Saxones linteo quodam humido Bitumini superinjecto ingenios E compescunt. Naphta videtur Bituminis tenuissima pars , quae ex ipsa vi caloris sponte distillat, cui tanta est cum igne cognatio, ut flamma transiliat in eam undecunque visam. Vulgus oleum Medeae, Petro leum , vel oleum saxi vocat; nam a petris, & saxis multis modis persaepe distillare videtur; nomen vero habet ab oleo, quod liquida consistentia ad olei similitudinem accedat. Bitumen rursus , quod Naphta di- Naphthae duplex ge-citur, aliud esse album , aliud nigrum , aliud in candido-cinereum, Posido- 'μβ 'nius, referente Strabone, libro decimo sexto tradidit. Reperitur Naphta , - . L plu-
162쪽
Bitum Ina Intra terram concreta aBitumen extra ter ram condensatuin is nituminum dii inrentiae unde Dianan
pluribus sane locis, ut in Italia, quae ex agro Mutinensi, cx Monte Gibio a Dfertur: in Lyguria, ut Theophrastus ait; in Samnio in agro Neapolitano, quodam loco qui dicitur id Mecho ; ubi quoque sal fossilis reperitur : in Siciliae Agragantino fonte, quo incolae utuntur ad lucernarum lumina olei vice ;ac propterea nonnulli Sicilicum oleum e sic judicarunt, quos Dioscorides erroris accusat. Reperitur etiam in Zacyntho Insula , in Britannia, Istandia , aliisque variis locis .
s a J Bitumen Sulphuri admodum est cognatum t siquidem utraque maona sulphurei principii copia abundant. Hinc tenax, unctuosum, viscidum, ac pingue est ob particulas flexiles re ramosas, maximε vero idoneum ad flammam concipiendam , ob ingentem, qua scatet, quantitatem partium summἡ volatilium ac tenuissimarum.
DE SPISSI DENSI VEBituminis disterentiis.
C A P. III. HAcYxuus de liquidi Bituminis D 1 J differentiis:Spissi vero densive genera
cliam diversa sunt: nam vel intra terram , vel extra exiccantur ; estici turisque magis , & minus durum ,& ideo plus , mintisve splendet. Quod intra terram densatur, vel lapidis duritiem acquirit, & poliri potest, & Gagates nominatur, vel ut Solinus ait Gemmeum Bitumen e vel non potest poliri, sed tantum talem duritiem acquirit, ut carbones repraesentet,& carbo Fossilis appellatur: vel friabile est, terrae glebam referens , & Ampelitis , vel Pharmacitis terra dici solet. Quod extra terram concrescit, vel pice sicca durius ossicitur, & nigrum splend cnsque est, non tamen pellucidum, ut Iudaicum ex Sodomorum lacu advectu in , & in aliis fontibus , & lacubus inventum ; vel ex materia tenuiore constat, quae sponte per suos alveos in mare defluit, ubi tandem maris frigiditate densatur, & coalescit, pellucidumque fit, Succinum, sive Electrur appellatum. Sed jam ad earum rerum separatam explanationem oratio revertatur, quae a rerum naturae studiosis , qui subjectum hunc indicem inspexerint, ignorari nullo modo cst committendum.
s r J B tu minis diuersa genera fiunt pro eiusdem principii Sulphurei, maiori aut minori mole , variaque eum salibus, terra , aliisque heterogeneis corporibus mistione : qua modo liquidius modo densius , crassus , aut durius evadit. Si enim particulae Sulphuris es ementa res magna aquae copia sint dilutae ad millo pauxillo admodum salis , terrae, aliorumque corporum , Bitumen reis nitur valde liquidum , volatile , penetrans, flammam celeritcr arripiens , oleisque volatilibus distillaris, quae Exaltata voeant , admodum simile : quod memoratae particulae activiores ab aliarum fixiorum consortio non multum cohibeantur; sed exolutae, liberiores, mobiliores, Si expeditiores in liquore agitentur. Quo in genere sunt Naphtha, & Petroleum; quae exinde salium acidorum ope , ac terrae additione , varie temperata , ac plus , aut minus coacta, abeunt modo in corpus mollius, viscidum , ae tenax, ut pisIasphalium , modo in substantiam Diabilem, ut carbo sonitis , ac terra an petitis, modoque in lapideam sere duritiem facessunt, veluti gagates , succinuin, &ambra . Quod chymi eis experimentis pulchre, comprobatur. L a J Resert enim Borrichius, petroleum leni igne distillatum , ita ut tenuiores particulae cum aqueis sensim evanescerent, crassioribus ac fixioribus relictis, denique in substantiam duram , ac lapideam concrevisse, succino admodum smilem , paleasque , ae festueas , illius instar attrahentem.
163쪽
DE BITUMINE JUDAICO, SIVE ASPHALTO.
SE que i τ υ a. , ut in quoque Bituminis genere proprias notas explicem, qua hoc, vel illud ostendanir nam in ejus generibus distinguendis non minorem affert dissicultatem appellationum varietas , quam in aliis multis , orsus
ab Asphalio siJ , quod Latini Bitumen Iudaicum , a lacu Iudaeae, qui dicitur
ασφαλτissi, unde emergit, vocant . De simili stagno in Arabia non minus eleganter , quam prolixe Diodorus scribit, cujus verba hic subjicere malui, quam studiosum lectorem ad illum locum remittere. O in regione inquit Diodorus Nabataeorum agnum ingens , quod longitudine quinquaginta , latitudine sexaginta ferme saria complectitur , ADMItum producens, ex quo non parum vectigal percipitur. Hus aqua odoris es pessimi , atque amari: quo sit, ut neque pisces producat , neque aliquod aquatile animat. Et eum plures dulcis aquae fluvii in illud
decurrant, nequaquam tamen aqua natura mutatur . Asphalium sunt medietas plurimum annuatim gignit , quandoque ad tria jugera , quandoque ad duo . Undeo circunsantes Barbari majorem partem Taurum, minorem Vitulum appellant. Plenus Asphalto lacus procul aspicientibus Insula apparet. Cum Asphalium lacus seges urus, palam ante vigesimum , ct fecundum diem apparent signa . Etenim. circa sagnum sadiis pluribus foetor a vento excitatus proprium argento , auroque , ct aeri colorem aufert: vento iterum restante re Hiluitur. Propinqua loea ex calore , Dioreque lacus corrupta, ct morbos asserunt incolis , O brevioris vita
reddunt.Hactenus Diodorus. fa J Tradit vero Strabo, hoc bitumen ex gleba terrae oriri, quae a calore liquefacta ematur , atque diffunditur, rursusque in glaciem fortissimam ab aqua frigida immutatur, qualis est lacuum aqua, unde §ione, & incisione est opus . Eligitur Iudaicum splendens , nigrum, ponderosum , ac validi odoris. Praeteritis annis parum synceri hujus bituminis in Italia fuit, sed jam coepit legitimum adferri. Quod attinet ad facultates , secundum obtinet caliditatis , & siccitatis gradum. Discutit, g Iutinat, emollit, inflammationes defendit, vulvarum strangulationes, & procidentias iussi tu , olfactu, apposituque reprimit . Tussim veterem, & anhelitus dissiciles emendat: serpentium morsibus auxiliatur ; sanguinem concretum cum aceto potum discutit; dysentericis cum ptisana liquefactum infunditur; ad glutinationes cruentorum vulnerum mirifice valet. Pastores eo utuntur ad scabiem pecorum, & jumentorum sanandam. Ajunt etiam aridum hoc hilumen ad aedificia valere , quae ex coctilibus lateribus fiunt. Igne facile liquestri, aqua vero alitur, in qua semel accensum diu permanet, neque extingui potest nisi rebus siccis. Asphalio plebe os adversus corruptionem condiri solitos fuisse, Strabo tradit. Non minimum contra aquam praestat munimentum, ne ea quae ipso lita fuerint, aqua penetret; Unde Arca Noe bitumine illita fuit intrinsecus , atque extrinsecus item fiscella , in qua positus erat Moses. Currus quoque, & axes eo illinunt, ut celerius volvantur, & nulIum strepitum faciant. olim.Statuae eo illitae visebantur ad quamlibet coeli intemperiem. In ferro quoque, &aere, ferruginem, aeruginemque prohibet. Admirabilis insuper quaedam natura ut Strabo scribit) illi tribuitur : nam igni admotum eum corripit; & si corpus eo illitum igni admoveris, deflagrat, nec aqua ullo pacto extingui potest; sed magis ardet, oleo vero ut quidam putant restinguitur.
IrJ Asphstum ut innu Imus ex petroleo seu naphtha una eum terreo-nlIn s partibus sol ato gigni verΤ- simile est. Hoc autem cum initio liquidum fuerit,progressu temporis obdurescit,quod humido-ole sis, ac voIatilibus partieulis sensim avolantibus, erassiores residuae inter se arctius coeant, ac reliquarum sulphurearum partium motum inhibeant, di coerceant,quamobrem densantur,atq:concrescunt.
Diodortis Io. 3. Laeus Asphalium gignens a Strabo lib. F.
Strabo Geograpb. 16. Genes. 6.
164쪽
Putear. de fimp. Dioscor. lib. I.
saJ Caeterum opportune hic exscribendus videtur Marsilii Carnati s a I locus, quo huius MetaIlothecae mentionem facit, ac nonnulla scitu digna de Bitumiae , ex veteribus desumpta scribit, in
AEliani ct Strabonis Dea defossili Bitumine eonferuntur ad Michaelem Mercatum Doctorem , Medicum , ct Philosophum.
Cum proxime In tua Metallotheea ; euius legendae copiam mihi pro tua humanitate, MichaeI ornati λsime fecisti ; sermonem de Bituminum dii serentiis valde doctum perlegerem a in his vero meis o servationibus loca quaedam probatissimoruin Auctorum contulissem qui de fossili Bitumine ea seri-Pserunt, quae rerum naturalium studiosum latere minime debent, Ze non levem philosophandi materiem praeliant, in hane ipsam adnotatiunculam commode eodem tempore incidi : etenim ea mihi visa est ad mutuam benevolentiam nostram , tui nominis inscriptione , testandam aptissima . AElianus Iib. Var. Histori a 3. narrat, in agro juxta Apolloniatarum Civitatem in Ionio sinu Bitumen fossile nasci: quod e terra sic olitur , ut unde effoditur loca ex integro replent eodem modo quo son tes aquarum plurimi. Et non longe ab eo loco ignem aeternum ostendi. Uri enim humilem ne magni ambitus collem, Sulphur, de alumen olentem : quem circa sunt floridae arbores multae, ac vi- ςntes , quarum nec flori , nec germini proximus ignis ardor quicquam ossicit. Dies noctesque in ignem ardere , 8e nunquam defecisse , ut Apolloniatae ferunt, antequam acciderit , ut ipsi adversus Illyrios bellum moverint. Haec ita vcrtimus ex AEliano. Strabo Iib. 7. Geuraph. In Apolloniatarum , inquit, regione Nymphaeum appellatur. Est autem petra, quae ignem emittit, sub qua sontes Bituminis tepidi manant, dum , ut verisimile eit, gleba Bituminosa comburitur, cujus in proximo colle vena exeat, quodque sectum est denuo reficitur , ouasi terra in fossas impacta spatio, ac tempore in Bitumea convertatur , ut ait Posidouius. Haec
Nymphaei huius Bitum Inis ex Theopompo pauca PIῖnius memoravit, lib. 2. cap. Io6. er to7 Est autem notandum non dici ab AEliano, & Strabone eontraria , quoniam alter son te Bitumen nominet, alter fontes Bituminis commemoret: nanque & sontes , de metallum Bituminis , glcbassique Stra bo dixit : ut eodem tempo ie fossile Bitumen intelligas, quod igne combustum propinquo , in liquidi Bituminis rivos dissolvitur . Videtur autem Strabo in ea fui sie lententia, Bitumen peneratim fossile, di glebam esse, quae ignis opera liquidum ex sese Bitumen emittat, quod rursus frigore concrescat, Nam lib. t 6. in descriptione Iudaeae , Sir bonina paludem talem esse scripsit, qualem Plinius tradidit lacum esse , quem Asphaltitem voeavit euin Sirbonis lacum alium fuisse quam Asphaltitem eap. 1 3. IV. F. perspicue docuerit, qua in re mclius eum sensisse , arbitror, quam Strabonem, qui Sir nimab Asphalti re non distinxit, & de Sirboni dicit, quae de Asphalti te dicenda fuerunt in cujus paludis aqua nihil recipi , nihil mere ἔ , Bitumen vero eo piosum inveniri affrmat , Sc addit ,
στιζει tu τον ἐμβά- , δελια . Est ver3 Bitumen terrae glaba , qua d calore Iiquesiit, intumestu, atque diffunditur , rursur autem in adeὸ solidum glaciem mutatur ab aqua frigida, qu Iis est δυjus patadis aqua, ut secari, contundi debeat. Postea innatat proρter ejus aquae naturam , quam diximus neque coθmbo uere , neque ingrediantem mergere , sed ejicere . Ergo videtur una tum spissi , seu sessilis , tum liquidi Bituminis natura , gleba videlicet, quae locis quibusdam a calore in liquidum Bitumen solvitur. Plinius lib. 3s. ωρ. rs. speciatim Apolloniaticum liquidis adnumerat . .Eliantis fossile idem dixerat . 'Strabo utrunque verum esse significat, eum tradat re sontes fluere Bituminis Apolloniatici, de ejusdem glebam adesse , qua ex ulla eorundem fontium Iiquor Bitumineus effluit.
PIss AsrΗ AL Tus Graxis πισσάσφαλτο. , quasi piceum bitumen medium quiddam cst inter picem , & bitumen, ut ex ipso statim nomine cuivis apparet , non quod ex utroque constet, sed quod utrunque oleat: redo ictenim mistam bitumini picem , unde nomen invenit. Theopompus vero Picem Fostilem appellabat ei scripsit enim in Appolloniatarum agro Picem Fossilem non deteriorem Macedonica inveniri. Sed non solum in Apolloniatarum agro Epiri, vulgo Vialona , reperitur; verum ex Dalmatia quoque affertur, ubi prope Phariam Insulam, quam Lesinam appellant, non longe a Narcnta invenitur , & in frequenti est usu ad navigia illinenda. Effoditur quoque in Pannonia , &Fossiti a cera ab incolis nuncupatur; ab Hispanis dicitur cera di miniera. IJ Arabes vero Pissa spha Itum, & Mum iam confuderunt, sub una facultate utrunque comprehcndentes , cum revora Mumia nihil aliud sit, quam humani cadaveris liquamen, aloe, myrrha, thure , & nonnunquam balsamo , atque
asphalio conditi; Pissa sphalium contra sit illud, quod ex Cerauniis monti
165쪽
bus fluminis vi desertur , & in mare exoneratur , unde postea eructatur, ac in littore in glebas praegrandes coacervatur, mistam bitumini pice in naribus offerens. Quare dicere ausim, Arabes nunquam de sepulchrorum cadavere intellexisse cum Mum iam considerarent, & idem quod Pissa sphalium esse vellent. Mumia Arabum Antiquitus cnim nullas Pisiasphalio vires in medicina fuisse ut ne nunc qui- 'R β' dem cx Dioscoride satis constat. Mumiae vero hodie plurimas extare facultates fatemur, utpote qua utimur ad rupturas, contusionesque , atque ad sanguinem undecunque profluentem sistendum , si aeque per os sumatur, atque cxterius applicetur; quod cum Pissa sphalium non operetur, quis Arabum Mu-miam illud esse dixerit ξ Quidquid tamen Arabes cum Mumia designarint,quam eandem cum Pissasphalio nativo statuerunt, in medio ab aliis discutiendum relinquimus . Suffcit vero nobis Mumiam uti facultate , ita quoque praestantia sua a Pimasphalio differre . Multum etiam inter Pissasphalium , & Asphalium interest ; qudd hoc pejoris sit odoris, flammae avidius , friabilius , nigrius, & in nigredine splendidius, quam est Pissasphalium, in quo Ianguidae, imbecillesque hae notae deprehenduntur , cujus hoc nostro seculo nullus est, quod sciamus , praeterquam in illinendis navibus, usus; quod adhuc praestare vix potest, nisi alicui materiae liquidae , & fluidae, veluti oleo, admisceatur: adeo enim aridum, & siccum est, ut ex se nunquam lentescat, sed diffractum in grumos quamplurimos disseminetur.
s r a Pisiasphaltus Arabibus Mumia appellatur, a Persico Mureon cera, quod eundem usum ac cera antiquitus in cadaveribus condiendis praestaret: uude & ipsum cadaver aromati bus conditum Mumia quoque vocatur. saJ Pissasphaltus autem Asphalio siccior est, minusque splendens, ac inflammationi minἰis aptus, quia paucioribus sulphureo-aqueis particulis, majori autem terrae copia scatet.
quia densior, & ita durus est, ut poliri possit, ac lapidis modo concretus, ideo lapis nuncupatus est; a Gage aulcm Lyciae flumine nominatur ; Nicander vero ab oppido ad Gangen sito, ubi repertus fuit, appellat. Dicitur quoque Lycius lapis , quia in Lycia in veniri solet: recentiores nonnulli Ambram ni gram vocant. Colore est nigro , majori ex parte crustaceus, ac levis, &cum politus est spicndet. Optimus a Dioscoride censetur, qui celeriter accenditur, odoremque bituminis reddit. Effoditur pluribus in locis, ut in Italia, in Agro NeapoIitano , & Brixi, no, in Gallia, in Sedunis, in Inferiori Germania, in Leodiensi dioecesi, in Britannia, ut Solinus auctor est in Citeriori Hispania, ex quo formantur Sanctorum imagines , quas pauperes in Galliciam peregrinati, inde redeuntes pileis a rixas secum afferre solent: ex eo quoque eringuntur globuli in corollis ad numerandas preces infixi. Caeter tim quoad ejus facultates , discutiendi, emolliendique vim habet: sussitus dctegit comitiales , recreat vulvae strangulationes , serpentesque fugat accensus ; Tumoribus in genu diuturnis opitulatur. Scribunt etiam ejus lassitu Virginitatem deprehendi. Utrum vero mulier intacta sit, an vero coitu , aut puerperio commaculata fuerit nonnulli subsequenti ratione dignosci possOmonstrant.
Lapis Gagates in tenuissimum pulverem redigatur, inde ex aqua vi nove
166쪽
hauriatur , si ciet illico lotium , ut retineri neqaeat, corruptae virginitatis indicium cst; si vero viri adhuc congressus , vel puerpcrium passa non fuerit, facile pulverem cohibebit, & sine ullo indicio digeret. Sed illud fabulosum nhsit, an historicum, per me cuivis pro arbitrio suo interpretari licebit: constat
auctore S tam vetereS , quam recentes non semper, quae vera esse noverint, scriptis tradidisse , sed multa, quae ab aliis audita, vel tradita temere acceperunt De Thracio lapide nunc aliquid dicendum esse videtur, qui cum nulla omnino nota a Gagate , quem hic descripsimus , separetur, dubium nullum est, quin sub una Gagatis natura comprehendi videatur. Quae cnim a Dioscoride, Nicandro, Plinio, aliisque scriptoribus Gagati in universum tribuuntur, eadem & Thracius omnino exprimit, ut nomine tantum , natura vero nihil inter se discrepent. Neque mirum ideo cuiquam videri debet, unam rem diversis nominibus a variis rerum scriptoribus nominatam fuisse , quia cimi in variis regionibus inveniri comperta fuisset, pro cujusque regionis denominatione hanet multis modis appellarunt; non autem ut aliquid de natura rei auferrent, vel di versis nominibus diversas facultates rei innuerent: Et aiah ut quaelibet regiorem quampiam peculiarem sibi melius vendicaret, regionis nomen in rem derivare votores solebant, quae consuetudo in hodiernum diem aeque viget, atque perdurat. Neque vero a proposito alienum sit, si lapis qui Gagates , a Gage amne, vel Lycius a regione Lyciae olim nuncupatus fuit, nunc quoque Anglicus vocetur ἔ co quod in Angli i abunde detegatur ; nam de substantia, & natura ita sibi cum Gagate; & Lycio lapide convenit, ut si viderent Plinius, Dioscorides, Nicander, & alii plures , illum in Gage , & Lycia natum fuisse affirmarent, non in Anglia; nisi de patria constaret, ubi tam largiter provenir certum est, ut nemo cavillari audeat, aliunde in Angliam importatum ess . Thracius itaque Iapis , quod cx Thracia afferatur, nomen habet, vel ut Nicander ait quod eum Pastores a Thracio fluvio afferre soleant. Theophrastus alio nomine hunc Spinon nominat. Nonnulli cum aqua accendi, & oleo re stingui volunt, tanquam co pacto a Gagate differentem, cum idem Gagati, omnique bituminis generi generaliter contingat.
Garates lapideam duritiem nanc scitur a particulis sal in terreIs, quae eum debIta aquae portione eommistae , in succum lapidescentem abeunt , quo exisua petrolei quantitas implicita, instar lapidum eonerescit. Ideo Gagates per distillationem resolutus in petroleum rursus aliqua ex parte facessit.
C A P. VII. CAxso quoque Fossilis bituminis generibus annumerari debet, in Italia
paene ignotus, frequentissimus vcro in quibusdam aliis regionibus, qui interdum Carbo Fossilis, interdum Lithanthrax nominatur, quasi lapideus carbo, bituminum omnium deterrimus. Fossilis carbo a Theophrasto appellatur, quia tam colore nigro , quam substantia, & usu carbonem referre solet; exuritur enim & igne accenditur, quemadmodum carbo , qui c ligno paratur , subduciturque. Constat quidem ex materia crassa , ade5 adusta , ut aereae partes absumptae sint, & si quid oleo sum , & pingue residuum illi sit, id non nisi nidorosum spirat. Eius duo sunt genera: quidam adeo levis, & rarus est, propter terrae adustionem , ut aquae innatare possit, & a Theophrasto για si dicitur , qualis est is , qui in Samnio invenitur; quidam econtra gravis est, ut qui ii Leodiensi dioecesi admodum frequens existit, & λιθώδηι Graeci vocatur. Horum meminit Galenus cum ait: Lapides tabularum innar latos , nigros , ac qui in ignem impositi flammam eatum emitterent, multos ex Coele Srria asportavi generaIos in colis , qui mare , quod anellant Mortuum, circundat, O quidem ab
167쪽
ab ortu ubi , O bitumen gignitur ; odor etiam eorum lapidum erat similis his mini. Haec ille . Effodiuntur hi Carbones coprosissime in Leodiensi dioecesi , unde ad vicinas urbes devehuntur . His enim non solum fabri ferrarii, & aera- .rii Carbonum loco utuntur ; vertim j i, qui lignis indigent iisdem calcem c quunt, seque calefaciunt; horum flamma , quam Optime Galenus exilem ess comperit: si subsederit, aqua excitatur, & vehementior exurgit. Nascuntur quoque in Uvestphalia , &per totam Milaeam , aliisque locis pluribus, ubi eundem usum incolis suppeditant. In cibis vero coquendis nusquam, quod sciam foco adhibentur , propter gravem nidorem , quem ambusti maxime exhalant a
DE TERRA AMPELITI , ET PHARMACITI.
C A P. VIII P Roxi Ma his inter bituminum genera terra Ampelitis est , quam Graeci, vel ιν vocant, quod vitis morbis medeatur, tametsi nomen hoc medicatis omnibus conveniat, ut Galenus ait; Arabes Thin alcharis, Gotium lib. 9. μ'
id est Lutum vitis , nominant. Bituminosa terra est, fossili carboni adeo similis , γνωμησώθ. araa. ut ab illo vix possit discerni; neque ob id mirum est, Theophrastu in illius descriptionem sub carbonibus fossilibus comprehendisIe ; in hoc tamen differt, quod friabilior, pinguior, minusque compacta inveniri soleat. optima est , ut Di O- Dissere. .s.eap. 33. scorides ait, colore nigra, exiguis piceae carbonibus similis , modice assulo - μοι lib. .cv. o. se , aequaliter splendens, etsi cum subigitur oleo exiguo sparsa non tarde liquescat. Reperitur in iisdem locis , ubi carbones fossiles effodiuntur. Hac agrico- -ineta M. 7. lae vites illinire solent ad prohibendos, arcendosque vermiculos , illarum ocu--βε- utra Ios depascentes, quos Ipas, sive Scnipas vinitores nominant. Vim siccandi , si is,. is , t 8 de discutiendi habet, tingendisque capillis utilis est. Plinius lib.3Dε.r6.
Terra ampelitis Arabibus Tino aliaraeἰ, idest Lutum vitis.
PossET Succinum cum in mari reperiatur, cum aliis Marinis Armarii sequentis describi, sed quia & origine, & odore plane bituminis genus est, bituminibus ideo adnumeravi. Succinum dicitur , quod succus csse crederetur, sive gummi, sive lacryma ex arboribus pinei generis, vel albae populi profluens: quod filsissimum esse hodie certa constat experientia ;-Graeci vocant , a sole quem οῦλιον appellant . Ridiculus autem esset , qui non ridiculas Poetarum fabulas existimaret: Heliades scilicet Phaethontis Solis filii sorores in arbores esse conversas , earumque lacrymas in Padum fluvium decidentes hunc succum fieri, & condensari, ut canit Ovidius . Inde fluunt lacomae , sillataque sole rigescunt De ramis Electra novis , qua lucidus amnis Excipit , O nuribus mittis gesanda latinis. Arabibus f IJ Charabe , veI Ambra nominatur, Germanice Agstein ; Quod autem tritu calefactum ad se trahat paleas , floccos , tenuia metallorum , aliaque minuta non secus , ac magnes serrum , ideo a Graecis vocatur ἔ a J cujus rei causam ut verum fatear non assequor,nisi ita naturam voluisse existiman-
168쪽
Cardani sententia de vi electriea sue. cini improbatur.
de uat. susTheophrastus de Iaris.
stimandum sit, quod commune est in abscona. tis rerum causis remedium, & ab omnibus satis tritum ; neque vero Plinius causam tradit ; f. J Cardanus tamen unus omnium reddere rationem conatus fuit, quae ut melius illi ce sisset cxsentendia , argumentis , & quidem firmis erat fululcienda , neque a Iulio Caesare Scaligcro eximiae tum eruditionis , tum subtilitatis viro impeti, impugnari, & severas censuras incurrere potuisset, quae ut in vivis , ita post mortem ipsum male habebunt; Succinum enim attrahere inquit, quia humidum habe L pingue , quo emissio , res sicca combibere cupiens , versus fontem, id est Succinum movetur. Quam sane rationem Scaliger insigniter infirmavit, & nobis ingenio suo sitisfecit. Uerum ut instituti nostri rationem habeamus , neve longius, quam debita occasione permittitur, excurramus, lectorem ad Scaligerum transmittimus ; quod ex ejus lectione emolumenti non minus eum percepturum confidimus , quam animadversurum quoque , quam temere nonnunquam ii faciant, qui aliquid aggressi non certis insistunt opinionibus, quae extra Omnem controversiam sint.
Caeterum Succinum ita demum attrahere paleas, festucasque censetur, si digitis atteratur, donec incalescat; alioqui mi pidum , & ignavum fore , quod per se nisi exterius digitorum fotu adhibito vim talem non obtineat, quemadmodum magnes, cujus etsi superficies Digeat, neque digitis affricari cum necessie sit, ut calorem in se recipiat, attrahit tamen ferrum, sicuti loco suo dicemus.Illud vero mirum,Cardano fbJ d cente, ad Pucecam ab humo folia ad duos pedes in sublime rapta fuisse Suecini vi. Si p.ileas,& arida folia oleo lini continga S,Succinum illa non rapit. Vcteres nonnulli Luncurium, sive Lyngurium illud appcllarunt, fabulose existimantes eκ urina Lyncis animalis fieri. Strabo quoque per Lyngurium Succinum ipsum interpretari vidctur, clim scribit: Abundat apud eos , qui Lyguriam habitant , IIngurius , quod electriam quidam appellant. De Succini autem origine variae sunt scriptorum opiniones, quas Plinius ex veteribus, ex recentibus vero Agricola latissime, & cxplicatissime exequuntur, quae cum longius evagentur, quam hic ascribi debeant, ab ipsis auctoribus sunt petendae. Hoc scire modo licet hodie a peritis hominibus, qui Pruusiam longis itineribus peragrarunt, deprchensuin eme , nihil aliud esse Succinum, quam liquidum bitumen, quod per meatus subterraneos delabitur , &in mare de voluitur, cujus procellis hinc inde agitatum, adeo concutitur, ut amaris frigore in eam, quam videmus, duritiem condensetur, ejusdemque sal .dine transformetur. Provenit copiose in mari Germanico, praesertim in Suecia, &Prussa; Ex terra enim in mare delapsum , vel maris tempestate ad litus expcllitur, v lrusticorum opera, quibus Principes pro servis ibi utuntur, in ipso mari excipitur haud exiguum illis ipsis, qui maritima loca tenent, vectigal praestans. Reperitur quoque in Africa, aliisque locis compluribus. Nicias in AEgypto nasci eodem modo , quo in Europa , memoriae prodidit. Theophrastus vero , &Xenocrates in Hispania dixerunt inveniri, cum Oceani tempestas ad Pyrenaei promontorium illud ipsum expellat. Differt Succinum inter se colore, nam prout materia, ex qua generari solet , purior, tenuior, crassorque est, variae in eo colorum discrentiae conspiciuntur; vel enim candidum reperitur, vel subalbum, vel fulvum , vel fa- Iernum , vel decocti mellis colorem referens , vel nigrum denique , quod idem cum Gagate esse judicatur . Candidum autem omne genus Succini redditur , cum longam scilicet in aqua salsa traxerit moram : vetustate etenim candorem consequitur . omne fere perspicuum inveniri solet, sed praecipue fulvum , &quod falernum vinum colore imitatur , in quibus saepe varia perpulchre con 1piciuntur : Interlucent enim herbarum folia, cortices, paleae , vcl aliquando animalcula, ut muscae, apes, culices , araneae, vermiculi, formicae , lacertae, ranae, pisticuli, & id genus alia ; quae quidem in liquidum bitumen , aut cum adhuc e terra emanaret, in Golarunt, vel irrepserunt , vel inciderunt , aut cum jam in niare influxissici, innatarunt; atque sic comprehensa, & inclusa una
169쪽
eoncrescunt, siccanturque, & ita a putredine perpetuo in Iucenti sepulchro conservari videntur. Vidimus nuper Romae in arce Sancti Angeli rubetam satis magnam, prout praesens tabula exhibet, Succino irretitam , & quasi in eo ca- DIVERSA CORPORA SUCCINO IRRETITAptivam , spectaculum profecto suave, jucundumque, & memoria dignum , in quo an natura Succini sit Iaudanda, an quidvis aliud potius , nos omnino fugit. Ad hoc ipsum quoque Martialis respexit, in hunc modum canens, Cum Phaethontea formica vagatur in umbra, Implicuit tenuem Succina gutta feram. Haec autem argumento sunt, ut Plinius dixit, Succinum primo Iiquidum distillare, postea durescere. M Prae
170쪽
Praesertur hodie inter Succini genera, quod candidum est ι & qub eandi
dius, eo praestantius ; nam odoris fragrantia thus, & myrrham aliquando superare videtur ; singularem quoque dulcedinem habet ; reliqua vero vel minimam, vel penitus nullam. Ueteres vero fulvum tantum, & falernum , propter nitorem , & pelluciditatem , caeteris praeferre solebant. Ex illis cnim variae olim conficiebantur figurae, & praesertim hominum effigies. Caeterlim quod ad facultates attinet, cordi perutile est , & ob id ipsius tremori mirifice medetur, praecipuE vero candidum. Sanguinis profluvia, &mensium redundantiam cohibet: viscera roborat: ventriculi vomitum sistit . Dysentericis prodest . Tritum, & in vino exhibitum ictericis auxiliatur. Calculo, & Dylaria laborantibus confert. Dentium dolores mitigat. Collo gestatum gulae , & faucium morbos arcere creditur. Sunt qui in oculorum distillationibus magno quidem adjumento Succini globulos occipitio annectant. Conclavibus suffitum pestilentem aerem prohibet , & ad tertium usque dier odor ipsius durat. Candidi praeterea suffimentum ut Agricola testatur comitialem morbum pellit. Adulteratur Succinum melle cum croco, & candido Ovi ; verum odore cognoscitur, & quia paleas non trahit.
tr 3 Suecinum Arabibus vocatur vel taHῆ Labraba idest paleas rapiens, ut interpreta
a J Substantia eonstat hi tuminosa, magna Salis acidi volat IlIs eopla, pauxilla aqua , SI terra, uesa I I s. δ IPA ad. ex Chymica ipsius analysi demonstratur. saJ Etenim distillatum praebet primo nonnihil aquae , ex- RusI. de Iesene. on. nsic Pleum bitumen redolens , ac magnam salis acidi volatilis quantitatem , relicto terrae residuo , ,161. ex quo nihil salis fixi elici poste perhibent. Quo autem purius magisque perlucidum , album, veI flavum est, eo maiorem praebet olei ac salis acidi volatilis copiam a quo vero inquinatius, magis
opacum atque atrum, eo maiorem terrae quantitatem relinquit.
Hinc probabilior videtur eorum sententia, qui statuunt Succinum nihil aliud esse, quam petroleum condensatum , ac lapideam serme duritiem adeptum, tum ob partium fluidarum ac tenuiorum evaporationem , tum ob sales acidos, qui materiae liquidae bituminosae substantiam subeuntes compactam ac duram eniciunt, ut superilis innuimus in eapite de Bitumine. Quod multis aliis argumen
Enim ex Jiquore init o fluido suce Inum conerescere satis demonstrant, diversa animal cul a , vege tabilia aliaque heterogenea corpora in ipso intercepta, quorum icones eleganter expressae habentur apud nostrum Auctorem : Nos autem observavimus apud Illustrissimum Stror ram magnum Succini frustum , in quo inclusi liquoris gutta fluitabat: qui sane liquor aut exterius influens in Succini adhuc iis x μ yenacis hiatum fuit obvolutus, aut, quemadmodum suspicamur nihil aliud est , quam substantiae bituminosae portio , nondum in Sueeini duritiem immutata : olei si quidem semiconcreti , ac subviscidi speciem exhibet e nam non eadem celeritate , qua aquei liquores solent , sed lente, agitato Succino, commovetur, ae In depressam partem labitur . Hujusmodi Succini frustarna perfecta ac mollia reperisse in maris fiando scribit Ioannes Uvigandi. II. Vero inter fossilia , ac bituminum genera esse recensendum , non autem inter IIquores aut resinas mst. δεπὰ todem. ς boribus exstillantes, ex eo demonstratur; quod nullum vegetabile adhuc repertum sit, quod
Rotat. de sciene. an. ly''o'. m bituminosum, & salem acidum volatilem ex distillatione emiserit veluti Sueeinum: 1 is. Ηςςt id in tostilibus passim bbservetur. tb I AA. μου. H.D. d pth linus LbJ refert Denes Scholerum Succinum fuisse , quod affrictu petrolei odorem spirabat. rom. i. osseν.. s . . pςrili succinum testatur Bocconus s e J in variis locis petroleo statentibus veluti in maritimiss e I MUιο A FU . Si ς it δἰ ori , ac prope Anconam ; immo etiam in locis mediterraneis in Umbria videlicet, Bononiae, essemisi. s. ac opς Ful inium intra saxum inelusum a lassoribus erutum fuisse tradit magnum Suecini frustum;
qxi ou coaluisse Verisimile est ex materia bituminosa fluida , per lapidum rimulas in eandem eavita-L alis in eo lib. r. tem confluente , ac inibi sensim salium acidorum ope eondensata. sis J V vormius denique asserit se . I. cap. 13. in variis metallorum fodinis Succinum a se repertum eum chalcitide, melanteria , aliisque lassili
Quoad virtutem attinet levium corporum attractrieem , quam electricam vocant, In varias abeunt Physici sententias. Verum nos, missis aliorum opinionibus ; hac ratione explicari posse censemus. Dum Succinum atteritur, partes ipsius salino-sulpsi ureae volatiliores , ac tenuiores exolvuntur , ac magna copia quaquaversus effunduntur : quapropter aerem circunsusum rarefaciunt, qui segmen to aeris a Succini effluviis remotiori exterius urgenti sensim cedere costitur : hine corpora levius cula, paleae nimirum ac festucae, ab aeris densioris impetu propulsae, versus Succinum adiguntur, tan quam ad locum sub inanem, ubi minor est tenuioris aeris renixus : eadem pene ratione, qua observa
mus palum versus flammam in eam ino cartae frustula , aliaque hujusmodi levia circunpelli.