장음표시 사용
171쪽
C A P. X. in o Μ i a M de Sueeino Ambra a Mauritanis voeato , proximo Capite egi, res ipsa postulat, ut prius , quam hinc digrediamur, qualis sit Ambra ,-quae vulgo Grysea dicitur, paucis ostendam, ne quis existimet, moAmbram hanc odoriferam cum Ambra bituminosa confundere, cum toto genere differant; neque enim odore, neque sapore, neque colore, neque facultate denique inter se conveniunt. Haec ab Aetio, recentioribusque Graecis αμι3ae
appellatur ; Arabibus f I J Ambar a Latinis Ambarum ; oscinis Ambra
De ejus autem origine magna est inter recentes Scriptores disceptatio ;aliis dicentibus sperma carti esse ; aliis piscium quorundam excrementum; Aetist m. 6. ω .esiis bituminis esse genus non secus, ac succinum, & ob id orientale succinum 'p' ε' appellari; aliis non bitumen, sed terrae potius genus esse. Verum quia itaeo inieenna lib. a. existimantes γε veterum testimoniis loquuntur,& conjecturis tantum levibus, ἡλιquasi divinantes, rem comprobant, nε nos etiam aliquid divinasse potius, quam pr 'tem certam prodidisse dicamur, id Arabum Testimoniis in medium afferemus, Aurimis lib. 4. de
unde materiae hujus licebit haurire originem. Scribunt illi Ambram in mari s ob bis. i. alveo, non secus , ac in terra fungos nasci, ipsamque partim fluctibus , ac tem- 'pestate un1 cum lapillis ejici, atque ita in littoribus colligi; partim a piscibus
devorari, atque iis intersectis eximi; unde eam , quae in ventre reperitur , improbant , quae vero spinae adheserit, uti meliorem laudant. Vulpem Ambrae plurimum insidiari Cantabri auctores sunt, qui nusquam non illam in Oceano Britannico occupant; integrε enim Ambram a Vulpe deglutiri exteris produnt, & nE digeri quidem a quare, & integram cum alvo laxari, sed juxta colorem, & odorem aequε corruptam. Reperitur eineret, vel candidi, vel nigri coloris, sed aliquando sub flavo immisti, ita ut tuberis varietatem plane reserat, nisi quod crustis indurescens obducatur. Tenuissimas insuper habet partes crassis mistas , & ob id gravo olet, odorisque magnitudine illico cerebrum implet. Praestantior est cinerea, albicantibus interdum venis intercursantibus , levis, pinguis , pura; idest sordibus expers : Persaepe enim piscium ungulis avium rostra referentibus, ostrearumque testis , ac conchyliis permista invenitur, quae contactu ipsi adhaerere solent. Deterrima nigra est, quae cum pisces putres Oleat, praesertim recens nam tempore odorem deponit illa ipsa censeri potest, quae in piscium ventre reperitur. Affertur ex mari AEthiopico, & praesertim ex insula Zellam vocata ; invenitur etiam in Timor, &BrasiI. Sed de hac re Gargias ab Horto Ia- Gavisi ah mr otius meminit. Praestantissimam vidimus Romae a quodam Gallo ex illis regio- β:- nibus allatam , quae humani capitis magnitudinem superabat, librarumquoquinque pondus excedebat, cujus superior crusta omnino erat tenuissima, caniadidique coloris , intus vero tota cinerea, visu quidem pulcherrima, & gra vissimi, iucundissimique odoris , quam postea Illustrissimus, & Excellentissimus Dominus Iacobus Boncompagnus Dux Sorae magno precio emit. Quoad facultates, Ambra caliditatis secundum obtinet gradum; siccitatis vero prsmum ; Attenuat, incidit, cerebrum proprietate quadam roborat: Correcreat, sensusque omnes reficit. Syncopen tollit. Vino infusa ebrietatem p arit; Senibus , & natura frigidis utilior, quam juvenibus . Adulteratur Beniaetoo , Styrace, Xyloaloe, Ladano, Moscho, Zibeto, & consimilibus aqua ro- M a sacea
172쪽
iacea mistis . Sed deprehenditur sapore, atque odore, nee enim statim cerebrum , omnesque sensus replet odoris gravitate, ac tenuitate.
Ambra dicta est ab Arabico Dan Ambaron. Ita autem nuneupari existimat Salmasius,a Balaena,quae eodem nomine insignitur apud Incolas Fer de Maroci . Nonnulli enim arbitrantur Ambram nihil aliud esse quam stercus Balaenae.
173쪽
SVlphur vivum , sive ignem non exper
tum , liquidum , & candidum , Pu
Sulphur nativum nigrum , Volater
Sulphur nativum durum instar Iapidis , ex Sylvena Sulphur nativum glebosum cinereum; Vol
Sulphur nativum flavum, pellucens, chrysolithi instar . Sulphur nativum flavescens, in capillamen
Sulphur nativum arenae simillimum ; ex Ilva insula a Sulphur nativum in atro-cinereo; ex Syl
Sulphur nativum cum Alumine plumoso mistum ; Puteolanum. Sulphur nativum glebosum nigrum; ex Syl
Sulphur nativum viride; ex Sylvena . Sulphur nativum rubrum; ex Sylvena. Sulphur nativum glebosum in candido ci
Sulphur nativum caeruleum t Hispanicum . Sulphur nativum glebosum , candidum cum Melanteria. Terra Sulphurea , ex qua Sulphur excoquitur ; ex Sylvena. Vena Sulphuris citrini, & rubet; inter misto argento rubro; ex Germania . Sulphur ignem expertum , ex aquis sulphureis a
sulphur ignem expertum ex venis, 3 terris sulphureis. Oleum sulphuris, e sulphure liquido expren
Oleum sulphuris , ex sulphure vivo distilla
Bitumen liquidum Naphtha vocatum , ex lacu Asphaltite . Bitumen liquidum, vulgo petroleum , vel oleum saxi; ex Saxonia . Bitumen liquidum , ex Monte Gibio agri Mutinensis. Bitumen liquidum Neapolitanum. Bitumen liquidum Siculum. Bitumen Iudaicum , sive Asphalium .Pissasphalthus ex Dalmatia. Pisiasphalthus ex Pannonia.
Gagates lapis, vulgo A mbra nigra . Carbones fossiles, ex agro Leodiensi . Carbones fossiles , ex Vves phalia. Carbones fossiles , ex Ilva Insula. Carbones sessiles cum Pyrite aluminoso, ex agro Spoletino. Carbones fossiles friabiles , ex Sylvena. Terra Ampelitis . Succinum subalbum .
Succinum candidum. Succinum. falernum. Succinum fulvum . Succinum cinereum. Sueeinum decocti mellis colorem reserens . succinum flavae cerae simile . Succinum nigrum. Succinum in candido citrinum . Succinum in candido prasinum. Succinum in sulvo rubrum . Succinum crocei coloris . Succinum rubrum, ut Sarda .
Succinum Topatio simile. Succinum chrysolitho simile. Succinum carbunculo simile. Succinum candidum, & pellucidum, hodie in precio habitum . νSuccinum in candido flavum non pelluci
Succinum luteum non pellucens. Succinum decocto mellis simile. Succinum multis coloribus varium . Succinum candidum mellei coloris , & cinereum Inistum . Succinum sulvum non pelIucens . Succinum falernum Orientale , quod accensum non reddit odorem Succini, verum suavem , & aromaticum.
Succinum fulvum , cui muscae includuntur. Succinum fulvum , in quo serinicae . Suecinum fulvum , quod culices claudit. Succinum fulvum, cui centipedae insunt. Succinum subcandidum , in quo araneus
concrevit. Succinum adulterinum , quod colore a vero nihil dissere, quodque in arboribus cformicarum cellis eximitur. Oleum succini. Sal succini . Ambra odorisera, grysea vocata , cinerea, albicantibus venis intercepta. Ambra piscium ungulis , avium rostra reserentibus , permista. Ambra odorisera nigra, quae in piscium ventre reperiri solet.
174쪽
175쪽
U AE B Α M animantia in confinio naturae metallieae vitam
sortiuntur , quae substantiam habent ipsorum similem lapidi, aliisque rebus fossilibus , & genera metallica
reputantur esse postquam anima destituuntur; nam qui Cur nonnulla ani-cunque auctores de iis scripserunt, plerunque hujusmodi animantia , non inter plantas, nec inter animalia, te eenstantur. sicut pro conditione cujusque animae conveniebat, sed ratione substantiae , quae post vitam ipsorum integra conservatur , in metallicis recensuerunt . Nos vero , quibus aequum est, non sine ratione auctores sequi, cum haec anima tia in Metallothecam nostram referre constituissemus, illum locum iis attribuere visum est , qui medius sit inter lapides , atque inter priora Inetallicaia , quae nimis composita, & naturae mollioris existunt, qualia hactenus descripta sunt. Nam haec animantia partim duritiem habent lapideam , ut Isidis ploc mos Desunt nonnulla.
De AIcyonio primum dicemus, quod quia ex maris spuma fit, quaeso dibu vel ut Plinius ait limo, vel cuidam maris lanugini permiscetur, in m. a. e.8. deque crassescit, ideo graeci αλια συνην vocant: a Theophrasto autem Pum ex appellatur : officinis Spuma maris dicitur . Alcyonium vero nominatur ab avi- Aleyonii nomina iabus , quas Aalcyonas , vel Alcedines vocant, quae hiberno tempore in m ri Vs . und4 4;a, .
nidulantur, & ex eo nidos suos construunt. A' Graecis vero dicitur α λακοῦν παρα Sin 'το δε- - , ab eo quod in mari pariat. Hanc autem avem Munt passere pa IO esse majorem, colore tum coeruleo , tum viridi, pennis purpureis, candi
dis intermistis , collo gracili, & procero , rostro subviridi, longo, & tenui: Ejus naturam fusilis explicatam pete ex Aristotele , & Plinio , vel eae Sanino inses hi lib. p. de Ambroso, & inter recentiores Agricola ; qui a marinis fluviatiles, & riparias, histor. animoMop. ut Vocat, distinguit. Coeterum hoc, de quo nune loquimur , Alcyonium 1 i' si Theophrasto , ut supra diximus , Pumex appellatur quoniam, non secus ac pumex, est foraminum plenum ; Arabibus fio Zebeth albahar, seu Zebd albb r s ρὰμ δε p. 388.
dicitur ; vulgo Auionio , cujus genera veteres, vel differentiis aliquot prae- de Avouis tract. termissis , vel fortasse multarum ipsius rei specierum nominibus destituti, in , Dβ ερο νον ης θη quinque tantum partiebantur e nos cum plurimas viderimus species, nunc in Dioscor. lib. - e. o modum illas digerimus; ut Alcyonium sit vel laeve, vel asperum; deinde i Galenus lib. - vel durum , aut molle. Asperum verbaliud spongiosum , & rarum, aliud den-- .sum,& fungosum Rursus durum , aliud fistulas habet oblongas, simulque seris a. eap. . congestas, & coagmentatas ; aliud mollius ad vermiculi figuram propius ac- Aleyoniorum diffe-
cedit: aliud planum est, aliquod rotundum; quoddam longum pinnas refert, ς' - 'quod etiam est molle, & imbecillum, pilorum, vel Ianuginis instar est , quale tertio Isidis plocamo adnatum ostendemus t quoddam est pumicosum,& paulo durius; aliud durum ex lapidea plane substantia. Rursus aliud longum , & tenue ; aliud parvum , & vix supra conchyliorum tegmen eX- stans r aliud medio modo inter utrumque habet . Rubescit aliud , aliud savescit, aliud candidum est , aliud colore cineris r Quoddam miniis bene olet 3 quoddam odore caret . Quae omnia in littore mediterranei maris
176쪽
reperiuntur . His sic expositis , singulas AlcyonL persequamur diffe
s i J Alcyonium Arabibus vocatur se Zςbcdo Zmobri, idest spuma maris .s a I De Alcyonii natura non convenit inter recentiores. Plerique enim nihil aliud esse censent, quam colluviem corporum diversorum ; quae continua maris agitatione, pulsuque invicem collisa , in minima fiagmenta rediguntur, ac nonnunquam in substantiana mollem unctuosam ac tenacem abeunt, ac denique paulatim inter se implicita , spongiosa corpora modo mollia, modo duriuscula , variisque figuris praedita compineunt , quae Alcyonia appellantur e & haec opinio magis arridet. Alii autem in plantarum numero habenda esse existimant: quod peculiarem sormam praeseserant, ac stirpium instar, propriis adhaerescant locis , ipsarumque vascula, ac internam partium structu
177쪽
C A P. II. ΡRiMυΜ igitur genus , quod hic vides , est cinericii coloris, & spongiae simile, spissum tamen et saporem salsum, & acrem habet, qualis ex assidua fluctuum collisione in mari conciliatur; odorem praegravem, ingratumque, ut pisces putres , emittit; ponderosum est cum primum aquis subducitur di in v et cratum vero cx aqua levius multo ericitur et apparet intus ex stupa congestum , & foris undique limo obductum : Alcyonium illud quidem primum , quod penes nos est, primo intuitu cucullum praeseseri, qualem devitandae ingruentis pluviae causa pallio adalligatum viatores gerunt. Alia tamen hujus e lassis plura dissimili facie nasci credendum est; sed omnibus commune esto , quod spongiosa sint, propterea veteres hac una communi nota contentos, figurarum varietatem neglexisse. Hoc genu S in plurimis ossicinis habetur, &in sceminarum sinegmata assumitur , teste Dioscoride, contra Ientigines , lichenas , lepras , vitiligines , nigritie S , & maculas in facie, reliquo qu
NOTAE.st J Aleyonium prImum M reatἰ, est Auctonyo duro, ed Hionis primo A DIoscoride, Imperato . AI-cyonium spongiosum ossicinarum , Jo: Bauhinci . Hoe Aleyonii genus algae vitriariorum radicibus innasci, ac concrescere tradit saJ Boeeonus ex materia spongiosa particulis arenaceis Pororum substantiam aemulante compacta.
SE c u υ n υ M Alcyonii genus pinnulae oculorum , aut spongiae simile, fistulosum, & leve, odorem algae referens, describit Dioscorides. Totum hoc Plinius ita paucis perstrinxit, molle inquit, lenius, odore ferὰ algae . At Galenus longiorem formam addidit , rarum, & leve esse; odorque phycis ipsi propior videbatur . Nostrum illud aperte omnes, & quam probe illi inter se congruant expressε monstrat. Prima fronte totius compositio spongia non dissimilis , ex vesiculis quibusdam tenuibus, vacuis , lacerando contumacibus , quas oculorum pinnulis Dioscorides comparat, compacta est ; quare molle , lenius, & ut Galenus ait rarum, & leve. Fistulosum esse, quan vis id Plinius, & Galenus prudentes neglexerint dici potest cum pelliculae illae, non omnino rotundae , inanes, & saepe non aliter inter se, quam tenuiore meatu distinctae sint. Forma plerunque longior; vidimus tamen, quae Galeno forsan nunquam contigere , rotundiori . Odor est, qui algae, aut qui phycis: nihil refert. Color ab omnibus omissus , quia varius. Quae hactenus vidi pene rufo , flavo, sulphureo , pallidiore. Si qua differentia amplius, erit in pinnulis , seu potius pelliculis , quarum aliae aliis minutiores, & ferd illae, quae flavae , aut ex flavo in candidum tendunt; quae etiam subtus forantur; tota quo N ipsarum
178쪽
ALCYONIVM SECUNDUM ipsarum compago, sive spongia, minor est. Eadem praestat Alcyonium secundum , quae supcrius ex placitis Dioscoridis attulimus.
Alemnium hoe , saeundiam antiquorum Mercato dictum , est spuma m rina Caesalpino i Risse ne Imperato : Pila marina velut ampullis constans ad spumae similitudinem Gasparo sauhino : Vesearia marina Io: Bauhino.
179쪽
DE TERTIO ANTIQUORUM ALCΥONIO.
C A P. I U. TEx o Alcyonii generi, statim ubi nactus sum , & ordinem , & locum
designavi, tam in illo aperte omnia. Omnium tenuissimum est, vormiculi forma , colore magis purpureo , & , ut Galenus ait, consistcntia molli. Madet enim, neque quinquennio, quo apud me fuit, eviccari potuit. In Plinii descri-
Ptione legentem turbat mutua duorum verborum transpositio , a nemin hactenus notata. Tertium, inquit, eandidioris vermiculi: in quo quis erro-N a rem
180쪽
rem non videt Eximendum igitur candidioris , & cum altero verbo quarto Alcyonio non congruenti, permutandum hoc modo ; Tertium vermiculi pe-πὸ purpureum ; Auartum pumicostas , spongiae putri simile , candidiori, auod optimum &c. A Dioscoride, quoad potuit, non modo non dissensit Plinius ;verum libenter quoties brevius se dicturum dissideret, ejus verbis utitur ;neque verbum, verbo reddens, aptius, quam paene purpureum dicere potuit . Quantum verbi mutatio in quarto Alcyonii genere conveniat, hoc ibi; Velim Matthiolum sibi constitisse, cum tertium Alcyonium rufum coralii instar, coacervatis in orbem veluti vermiculis ; lapidosaque materia, Venetiis primum se vidisse ait ; M paulo post molli esse consistentia ex Galeno recitat. Nos vero durum istud a tertio omnino segregavimus, & reliquis omnibus , petraeum ,& polyphyllon appellantes , subjecimus . Τertium istud Dioscorides, & ex eo Galenus, Milesium vocat. Id Plinius veritus , aut fortassis quod alia de his suo tempore opinio, aut quia non satis constaret, tantum quod optimum est , hoc & Milesium vocari dicit: quo candidius autem , hoc minus probabile esse. Alcyonium tertii generis secundum Galenum ustum alopecias curat cum vino illitum. Dioscorides laborantibus ex urinae dissicultat ,& arenis in vesica collectis, atque ex renibus, liene, & aqua inter culcm , idoneum esse tradit.
Alcyonium tertium est Alcyonium tertium Diostoridis purpureum , Caelalpino : Vermisebiara , AEDeionio Mileo , Alcionio terno di Disjcoride , Imperato.
C A P. V. IN Alcyonii describendis generibus, ut in caeteris omnibus unum , illud
mihi curae fuit, veterum auctorum quam diligentissime collatis lectionibus, quid conveniant, in quo discrepent, pensitare . Idque cum in hoc quarto genere excutiendo fecissem sedulo , non statim successit, tanta erat illis varietas. Dioscorides succidis velleribus simile , multis inanitatibus hians , leve constituit; & codem omnino sensu Galenus . Plinius vero spongiae putri simile. Quae dissimilitudo, cui fidem potius praestarem , haesitantem tenuit. Plinii nusquam erat, donec verbis suo ordine collocatis, falso ascriptum colorem purpurcum tollerem. Quo facto , cx Alcyoniis , quorum domi magna copia erat, aliud Plinii, aliud Dioscoridis , & Galeni fuisse comperi. Neque facultates easdem ambobus esse negaverim, sicuti formam exemplis, atque ex eoru descriptionibus diversam cssie constat. Maluit fortassis Plinius , cum Dioscoridis non ignoraret, de eo vulgatam sui temporis opinionem inserere. Utrunque apud nos est, in quibus nc una quidem nota desideratur . Dioscoridis Alcyonium secundo , ut inquit Galenus, jam posito similiter leve , & rarum, vel, ut Dioscorides, multis inanitatibus hians, leve est. Forma a secundo differt, quae in illo pinnulis oculorum ; hujus velleribus succidis collata est . Piscatores hoc cochlearum marinarum, quae aculeis rigent, & vulgo garofae appellantur, nidum esse assirmant. obducitur interdum aliqua sui pars squalidi coloris crustula. Plinii vero non minus cavernosum, leve, & fragile , sed spongiae putri simillimum , colore magis pallido ; quo etiam inter se differt , lino altero candidiore . Humidum saepe vix arescit. Ad hoc Plinii aliud referri velim , ut singula locum habeant , quod in eadem tabula expressimus a