장음표시 사용
131쪽
Graecis dictum, Puteolanum . Alumen liquidum colore pallido sordibus pleniun-VOca
Alumen scissile . seu fissile , glebarum instar
assulatim concretum , digitis admodum Diabile, Volaterranum . Αlumen scissile ex sylvena, ex quo chalcanthum emorescit. ΑIumen scissile, subnIgrum, cum claalcantho mistum, ex Sylvena. Α lumen scissile, quod in capillamenta canescentia dehiscit, vulgo Alumen plumae, Puteolanum. ΑIumen luteum , scissile, Puteolanum . Λlumen rotundum, candidissimum, Puteola
Vena Aluminis rotundi. Vena Αluminis cum Misy, Puteolana. Alumen pumicosum,soraminum fistulis spongiae simile ex agro Massano . Alumen talare απιγιμωτῶ vocatum, Puteola
Alumen latercularium , quia lateris figuram habet, Puteolanum. AIumen Crustarium , sive-, Puteola
Alumen candidissimum lacti persimile , Pu
Alumen scissile, pingue, candidissimum, Pu
Α lumen nigrum,minus pingue, Puteolanum. Alumen pallidum , scissile , Puteolanum . Alumen liquidum, flavescens, Puteolanum . Alumen subrubrum , scissile , Puteolanum. Alumen scissile violacei coloris,Puteolanum. Vena nigra Aluminis Puteolana,cui Αlumen candidum nativum inest . Aluminis vena alba, ex Tolla, ex qua AIumen Rochae conficitur. Aluminis vena in cinereo nigra ex Agro Massano , ex qua Alumen excoquitur. Aluminis vena subrubra, instar lapidis dura, di gravis ex Tolla . Λluminis vena candida, dura, ex Knaria insula , quam Ischiam vocant. Alumen Rochae arte paratum subcandidum ex Tolla. AIumen Rochae In candido rubrum arie paratum ex Tolia. Alumen Rochae arte paratum, candidissimum , de instar crystalli perspicuum ex Knaria insula. Alumen subrubrum, variis angulis, & formis insignitum, ex Knaria insula. Alumen saccharinum factitium. Alumen faecis vini. Alumen Scagliolae. Alumen Catini.
133쪽
DE ATRAMENTO SUTORIO.C A P. I.
Ruinis ratio postulare videtur, ut post Aluminis tractatum , statim de Atramento Sutorio disseramus , quod nimirum Alumini valde sit cognatum . saJ Graeci ut ait Plinius cognationem Γ I J aeris nomine fecerunt-Atramento Sutorior, appellant enim χαλκανθ αν. composito nomine, ut ab aeris flore, quem Graeci χαλ- ανΘs vocant, di stinguatur. Atramenti autem Sutorii nomen accepit,
quod in denigrandis pellibus olim Sutores coriarii illud usurparent: a vitri vero similitudine vitriolum vulgo nominatur; quoniam vitri modo pelluceat: fbJ Arabes fa J Cbalcanthum. Ialeant, Calcandin Calearis vocant: Itali Vetriuolo: Hispani f3J Coparos: Galli Coperose: Germani Cou fer Wasser, id est aqua cupri. Atramentum vero Sutorium nihil aliud est, quam succus quidam, acerbus, peracris , atque astringens, frigore , vel Solis calore condensatus: nam ab utroque confici reperitur. Fit inquit Plinius in saxorum catinis pluvia aqua corrivato limo gelante r As ct salis modo grantismo Sole admissas diaces aquas cogente. Generaturque non sollim cum humor ipse pyritem a rosum , atque friabilem corroserit, vcrum etiam cum ab ipsa vi caloris ex terris exprimatur, non secus atque alumen, & reliqua , quae ipsi chalcantho magis sunt cognata, ut chalcitis , misy , sory , & melanteria, de quibus suo loco dicemus.
Chalcanthum vero, eique cognata ab alumine differunt r nam praeterquam quod astringunt, multam etiam ac redinem obtinente colore quoque disserunt; nam alumen ferε candidum est semper i chalcanthum raro, sed plerumque corruleum, aut viride. Quin cliam ex his, quae ipsi sunt cognata eodem modo discrepant: chalcitis etenim rubra est, & aeris habet colorem; misy auri; sory nigri, vel cineret: melanteria plerunque nigra est, quae tamen exiccata, persaepe cinerea fit. Differunt etiam in hoc a chalcantho : nam sory, melante
ria , chalcitis, misy, fossilia semper sunt: chalcanthum vero, & fossile, seu nativum , & factitium habetur. Rursus , quan vis omnes hi succi aqua liquentur, duri tamen , & subpingues tardius quam moltcs , & macri. Fossile chalcanthum nonnullis Copparosa vocatur, quod vel stiriarum formam habet, vel glebar, vel capillis , & plumis simile est: tam id , quod stirias, quam quod plumas refert, stillatilium vocant, sive in fibris, commissuri iaque saxorum frigore L J condensatum inveniatur, sive in cuniculis,& speluncis stiriarum modo pendeat, aut postquam distillatum fuerit in earum solo jaceat,
Graeci ιτἄλακτίτην, ςἄλακτικον. &-vocant quandoquidem , ut diximus ,
in stirias distillando concrescit; quod vero glebae figuram habet πικαον Graecis dicit ir, hoc est concretum, quod scilicet in glebas condensetur ; cujusmodi in atruo Sylvenae infra terrae viscera reperitur , cujus ego magnam olim copiar ab ortavi, ex quo aliud sponte quidem fiebat, & ex pyrite enorescebat non aliter, ac stillatilium vocatum , stiriis , capillis, & plumis simile , jucundo admodum naturae artificio. Proinde colore chalcanthum a chalcantho differt rnam vel candidum invenitur, quod J λευκαν Graeci vocant a violae albae similitudinc, vel pallidum cst, vel viride, vel coeruleum , idque non miniis pro H a regi O
Differentia inter Chaleanthum , &Alumen a
Chaleanthi cognata fossilia, quo inter te differant a Dioscorides lib. I. cap. 7 Chaleanthum stillain Dioscorides ibidem.
Chaleanthum m MDex sylvena. Chalcanthi disterentiae a colore .
134쪽
Chalcanthi vires . oleum distillatum Chalcanthi.
regionum , ac coeli situs , quam pro materiar fossilis varietate , ex qua sponte nascitur , vcl artificio paratur. Rursus quoddam pellucidum est, ut plerunque stillatilium: quoddam caret perspicuitate, ut glebosum : aliud spissiim, & grave est : aliud rarum, & leve; quoddam subpingue reperitur; & persaepe candidum,
macrum aliud ; subpingue dum torretur , in bullas tumet aequξ, ac nitrum , &alumen i quod vero subpingue non est, tantum fit siccum: aqua liquatur omne chalcanthum perinde ac sal. Cum autem alterum naturale sit, alterum factitium , de quo sequenti capite sermonem habebimus, praestantior ex nativo medicina est. Eligitur autem stillatilium, quod perspicuum sit, grave , densum , cceruleum, aut Viride , Uehementer ut Galenus testatur ) calcfacit, & exiccat; ideo vehementissim arris una cum ac redine astrictionem obtinet, adeoque constrictae facultatis est, cauctore Plinio ut in leonum, & ursorum ora sparsum , tantam vim habeat adstringendum , ut non valeant mordere e Per os sumptum ut Dioscorides ait vomitum provocat: contra fungorum venena potum in aqua occurrit: pesticorreptis auxiliatur praesertim si fossile, quod Coppa rosam vocant, propinetur; dissolvitur enim in aqua rosarum , & iterum cogitur, re iteratis tribus, aut quatuor vicibus, daturque obulus ex aqua Oxalidis, vel bu glossa: ad pellendas etiam ventris tineas denarii pondere sumptum utile admodum est e caput purgat , si dilutum aqua naribus instilletur: passim utuntur usto, lotoque ad fanguinem profluentem sistendum, atque ad maligna ulcera, fistulasque detergendas. Ex eo autem tam nativo, quam factitio oleum extrahitur magna ignis vi, vitreis vasis; quo quidem utuntur in peste, guttam unam, aut alteram potui exhibentes, cum acetosa, vel borraginis aqua. Sunt, qui calculosis, &adciendam remoratam urinam valere a firment, si se miscrupuli pondere ex aqua agrimoniae exhibeatur : cum vero sit causticae naturae, quidam pro igne potentiali uti solent, & cum hoc ipso incidunt membra, cultro scilicet inuncto tangentes . Eo si jam sauciatae tangantur verrucae, abscedent.
nian. in Solinum istJ Quod LatInis Atramentum Sutorium , Grae eis χάλκανθΘ, & Uraia is ti aptissime vocatur, quasi aeris flos , ob quandam eognationem , ut eleganter ac vere saJ Plinius, triae quidem re , non autem solo nomine , ut existimat fl=J Harduinus , cum aere, Chaleantho intercedit: nanque in aereis sodinis plerunque efflorescit ,& ex ipso aere componitur. Frustra igitur Salmasius, hujusmodi etymoloetiare lecta, suo quodam more , atque instituto Plinii reprehendendi studio ductus obvia, ac in me)io posita omittens, remotissma , qua est vasta eruditione , sectatur , & captat: contendit enim Chalcanthum a De λύκη potius , idest purpura caerulea dictum ob coloris similitudinem : nullamque inter aes , & Chalcanthum a finitatem agnoscit, IxJ Chaleanthum Arabibus dicitur Calcasson , a Graeco Zagio Auchadaro , hoc est , ration viride , ut vulgo vertunt, seu viride ad caeruleum vergens , ut vult Salmasius . in Act 5 in Catiadison vero dicitur potius de Chalcitide,licet nonnunquam pro Chaleantho accipiatur .s3J Coperosae nomen tractum esse existimat Salmasius ab Arabico Labroon, hoc est Cyprium Chaleant humas J Iniuria rursus fessitatis , atque ImperItiae Plinium areuit Salmasius, scribentem Chalcanthum frigore prosigni: quod ipse omnino falsum , immo ridiculum iudicat, eo argumento , quia si Chalcanthum frigore concresceret, deberet calore regelari. Et si enim id ita evenire in liquoribus aqueis passim eomperiatur, longe tamen secus res sese habet in salinorum Corporum concretionibus , quae licet frigore saei lius densentur , ae coalescant, ut expositum est in salium generatione ς ac evidenter apparet in lixivialium consectione , nihilominus non eodem modo, ac glacies calore liquescunt: immo siceiora , duriora, ac compactiora evadunt, dummodo ignis temperatus adhibeatur , nec adeo vehemens , ut ab eodem fundantur .ssJ Nulla quidem apud Graecos Auctores fit mentio de Chaleantho hoc , Leucoio appellato, itaque ex seqtientibus Plinii verbis id accepit Mereatus . Sed ex eo conrem eandidum sentientem violam Ducolon appetunt. Verum locum hunc corruptum esse admonet Salmasius, ac se in veteri codice ita scriptum comperisse tradite Sic ex eo candidum sent entem violam, Ionehoton appellant; quod ipse sic omnino censet emendandum . Sic ex eo quia dependet ut Iancisa, Ioneboton aveliant. Nam
Chalcanthi genus , λο χωτὸν apud Dioscoridem appellatur, quasi lanceatum, quod in lanceae figuram
135쪽
DE FACTITIO CHALCANTHO,Ejusque conficiendi ratione.
FAcri vis Μ Chalcanthum est, quod Dioscorides secundum , & tertiunta facit , & hoc proprie .mιτιν, idest concretilium, illud. ν. id est coctum appellari asserit; hujusmodi reperitur in AEgypto, in Africa, in Cypro, ita
Germania, in Hispania etiam dixere veteres auctores ; item in Italiae locis multis, ut in agro Romano , non longe a Balneo Regio in Comitatu S. Florae ad Sylvenam , in agri Senensis loco , qui vulgo dicitur Petrojo , non procul 1 Pientia Civitate, in Ilva Insula, in Volaterrano agro circa lacunas ad Strissiae pagum, & alibi. Non eodem modo conficitur nunc, veluti olim conficiebatur: majori enim industria , & artificio in hoc ipso parando utimur nos , quam veteres unquam usi fuerunt. Hujus autem conficiendi rationes variae fuerunt.
Plinius faJ Fit, inquit, ct in Hispania ex puteis, stagni e id genus aquae habenti
bus. Decoquitur ea admisia dulci pari mensura , ct in piscinas ligneas funditur. Immobilibus super has transtris dependent reses lapillis extentae , quibus adhaerescens limus vitreis acinis imaginem quandam uvae reddit. Exemptum ita Aeatur diebus triginta . Color es caeruleus , perquam spectabili nitore , vitrumque esse creditur: diluendo sit atramentum tingendis coriis. Fit O pluribus modis, genere eo in scrobes cavato r quarum e lateribus Asillantes θberna gelu strias saladimiam vocant. Dioscorides f J ait, aqua madefactum decoquunt, mox in piscinas transfundunt, O residere patiuntur. Hoc certis diebus eoalescit, in eo lures formas digesum, tesserarum speciem reddentes , qua racematim inter se cohaerescunt. Galenus vero lib. s. Simplicium, inquit, Aquam tantum Chalcantho refertam , quae guttatim quotidie ex pertuso Curi colle dissilabat, colligebant , eamque δcuniculis in piscinas quasdam quadratas statiles esserebant, in quibus pauι is diebus frigore , vel Solis calore, concrescebat, flebatque Chalcanthum, quod πηκτον Graeci, Latini autem Concretum nominabant: Nostrum vero, quod Uitriolum Romanum appellant sequenti san E modo fieri conspeximus, cum in Romano agro non longe a Balneo Regio, tum in Comitatu Sanctae Florae ad Sylvenae Castrum; ubi ingens copia quotidie fit: nam undecunque terra effoditur , vena ChaI- canthosa reperitur ; quamobrem aptissime Sylvena vocata fuit, quasi venarum sylva, in qua non tantum Chalcanthi, sulphuris , pyritis , stibii, venae sunt, verum etiam aliorum multorum, quorum nec minimam partem in reliquis Italiae locis invenimus unquam , nec alios invenisse legimus . Vena igitur ex qua Chalcanthum arte conficitur terrea prorsus est, colore exterius nigro, interius vero cum frangitur, & siccatur, aliquando ad cinereum tendens , acri, astringentique sapore ; quam quidem antiquorum melanteriam esse putamus, quod ab iis eisdem notis, quibus apparet, describitur Foditur haec interdum in subterraneis specubus, vel montium cavitatibus ; interdum vero aperto undique coelo puteorum instar, non quod pestilentes , & Iethales exhalationes emittat, vel potius conclusas habeat, ut male sibi persuaserunt nonnulli sed quod aliquando cuniculos in quibusdam locis effodientes agere nequeant; tantum enim abest, ut in subterraneis speluncis noxium vaporem erudiet, sicuti quotidiana docet experientia, ut potius eorum sanitati conducat . Postquam autem materiam effoderint in amplissimam aream sub dio, vel potius sub constructum tectum, nE , aut Chalcanthi materia imbribus eluatur, aut Solis ardoribus silentem intra se ignem excitet, eam comportant, ibiqu in Iongitudinem extractam in acervum accumulant, tandiu rastris, & ligonibus eam dilacerantes, ac subvertentes , donec in pulverem redigatur; quod quo diutius fit, &s aius eo aptior materia redditur ad Vitriolum excoquendum sChaleanthum ubi
saJ Lib.3q. cap. 2. Modus Chalcanthi conficiendi ex Plinio a
canthum conficitur deseriptio . Vena Chalcanthi veterum Melanteria existimatur . Eadem quomodo diatura Chaleanthi vapores fossorum sanitati ii tiles. Quomodo ex effossa vena Chalcanthum
136쪽
dum . Hoc cum factum fuerit, alveum quendam ex lateribus, & calce extruunt,& crusta quadam tenuissima undique circunt inunt: hunc aqua replent canali- Materia Chalc nihi bus eo deducta, deinde tantum illius Chalcanthi materiar in hunc alveum , quum' ' d 'μ- η ' eo ni ieiunt, quantum sat fuerit, & tandiu ministri ligneis quibusdam instrumentis tragoli vulgo vocantur immissam materiam aquae commiscent, usque dum aqua omne quod inest vitrioli in se conceperit ; postea bene quiescere sinunt, donec recrementa in imum descenderint: Quo facto aquam Chalcaniatho refertam, beneque defaecatam, aperto in alvei latere foramine, extrahunt,
& in magnum transferunt receptaculum: hinc postquam claritatem, & viridem colorem conceperit, eximunt, & in cortinas plumbeas, quas caldarias vocant, zXtructis prius fornacibus crates ferreas intus habentibus per canales dedu
137쪽
cunt. Deinde validissimum succendunt ignem, ut infusa ferveat aqua r interim ferri frusta: caetera enim metalla injecta non colliquescunt in aquam injiciunt, quo ponderosius , & pellucidius postea Chalcanthum concrescat. Ubi autem ad dimidiam partem vel mellis spissitudinem decoxerint, iterum novam superindunt aquam, quatuor , aut quinque vicibus repetendo viginti quatuor horarum spatio r mox decoctam aquam in quendam adjunctum alveum transferunt , sinuntque quiescere, donec tepida fiat, quam tepefactam alveolis quibusdam ex castaneorum ligno factis excipiunt: ibi enim spatio quindecim dierum concrescit, fitque Chalcanthum vitream reserens substantiam, colore viridi , vel subcoeruleo , redigiturque in panes , & a mercatoribus ad omnes ferὰ Europae oras exportatur. Decocti vero reliquum , a quo secessit Vitriolum , ad caldarias iterum coquendum remittunt cadem, qua diximus, ratione. Affertur etiam hac tempestate ex Cypro Insula factitium Chalcanthum Coeruleum, ac nitens , nec non ex Germania. Cyprium veteres in Medicinae usu maxim h probabant Plinio auctore nostra vero tempestate Romanum omnium validissimum censetur , tam ad Fortem vocatam aquam conficiendam, quam ad pelles denigrandas, lanasque inficiendas. Germanicum vero infimum omnium tenet locum.
Chaleanthum ex ae Ido mlnera II sulphureo ferri, aut eupri poris exeepto, atque intime misto progigni , convenit pene inter omnes : Quod satis aperte demonstrari videtur , tum ex esus generatione artificio comparata , tum ex ipsius analysi. Siquidem duplici ratione clial canthum e bymicae artis ope conficitur. I. Ex serri, aut aeris una cum sulphure calcinatione ; qua sales acidi sulphuris exoluti praedictorum metallorum compastem subeunt, atque cum eis arcte copulati in salem abeunt ad chalcanthi naturam summopere accedentem . II. Ex serreae scobis, vel aereorum ramentorum dis Hlutione in spiritu Iphuris , vitrioli, aut alterius consimilis , chalcanthum pariter concrescit , ex mutua particuIarum metallicarum una cum acidis complexione . Acidum vero multis indiciis deprehenditur in chalcantho . Etenim ejus solutio heliotropii tricocci solutionem, aut papyrum codiruleam rubro colore tingit, licet non adeo intenia , atque ejus spiritus r quoniam sales acidi male ria metallica irretiti, nequeunt suas vires exerere , aeque ac dum exoluti, atque expediti fluitant in phlegmate. Eadem iolatio lac coagulat, oleum vero tartari , atque aquam calcis, sibi commista cinereo colore infieit . e Sed nihil aeque ad chalcanthi naturam illustrandana sacere videtur, atque eius commistio cum solutione gallarum I ex qua atramentum confici notiis mutn est . Atramentum enim es hil aliud c sse videtur,ue optimὰ experimentis conjicit Cl. Lemerr sod , quam serri particulae minuti si niae, ab acido , cui prius jungebantur , separatae , atque in liquore aqueo fluitantes , ac suspensae . Etenim di ιsoluto chalcantho , in diluto gallarum , aut aliorum vegetabilium adstringentium , nimirum , balaust iorum, Rhois , Rha barbari &c. pars ipsius acida ferri ramentis relictis cum aikali gallarum jungitur , partieulae verδ serreae in tenuissimum pollinem , ab acido corrosivo comminutae, per liquoris substati tiam disperguntur , ac partim molis parvitate , ac levitate , parti in viscositate quadam gallarum ad quam augendam gummata quoque admisceri solent suffultae non praecipitant, ut alia athalia solent ab aeidis separata in solutionibus , sed per universam liquidi substantiam dii persae sustinentur, atque atro suo colore liquorem inficiunt. Hinc etiam ex solo ferro , aut in spiti tu sulphuris dissoluto , aut in minutissimum scobem redacto, ac gallarum solutioni permisto, atramentum paratur. Spiritus autem vitrioli atramento conficiendo ineptus est , quod ferreas particulas exuerit, ideoque gallarum solutionem tantum turbat, ae cinereo colore tingit. Immo atramenti lituras de Iet, quod ejus sales acidi ferrearum particularum porulos iterum subeuntes, externam superficiei texturam immutent. Propterea vitreolum caeruleum, Cyprium nimirum, & Hungaricum atramento con ficiendo miniis est idoneum , quod magna curri quantitate, parva serri scalpat. Etenim si solutioni serri aes adj IcIatur, color ex viridi fit coeruleus : quo major autem copia aeris vitreolo admiscetur, eo magis atramentum , ex eo Conscctum ad rubrum colorem versit. Atramentum chartam coeruleam rubram reddit ob sales acidos , qui gestarum porulis copulati latent. Vitrioli erystalli reser une figuram Rhomboideams . . . Cum ehabcanthum in medicinis Internis adhibetur, viride , ac Romanum seligendum est , utpote quod serrum admistum habet humanis visceribus magis amicum : nam coeruleum , ob aeris admistionem , omnino vitandum ; noxium enim admodum est , ac vomitum ciet. Nisi quis pro emetico uti velit. Quo tamen in genere tutiora semper sunt anteponenda : Usu vero externo coecuIeum est praestanti Nsimum , juxta Μercatum nostrum, aliosque . Propterea , ut tutiora ex chalcantho parentur remedia omni prius aere est probe expurgandum , quod prae exteris sequenti ratione facile absolvitur. Chalcanthum aqua communi dilutum igni admoveatur; eumque efferbuerit, rudicula ferrea agitetur : nanque acidorum cuspides, aeris particulis dimissa, ferreis , cum quibus facilius congruunt, dissolutis copulantur : quo fit , ut fictae aereae partieulae acido, quo sustinebantur destitutae , invicem paulatim coeant, ae in locum ferri, a salino Iiquido dissolvente abrepti, sensim facetant, donec totius rudiculae spatium compleant. Quo expe perimento nonnulli decepti rudem dictam, aerea crusta obductam cernentes , ferrum in aes immuta tum eredunt, cum revera aereae particulae locum serri decedentis tantummodo occupaverint.
Para- Solutionis excoctio. Chaleanthi concre
Chaleanthum Cyprium , de Germa
validiis inum Chalcanthum quid sit. Artificiosa Chaleanthi generatio. Acidum qua ratione prodat Chalcanthv. saI Memoir. de rὰ ea .RONI. Scio
Qua ratione ex vitriolo atramentum gignatura
thi, cur atrament conficiendo sit ineptus .
atram rato parando sit comm ius.
in medicina . Qua ratione Cha I
138쪽
Spiritus chaleanthi Paratur ex Chaleantho spiritus acerrimus: qui in aquam astulas ingentem calorem excitat; eo quod cur aquam cale sa- praeter sales acidos magnam copiam materiae sulphureae, atque inflammabilis contineat, quae aquae dissolventis actione a nexu praedictorum salium liberata , celerrimo motu cietur, ideoque incalescit. Si vero dictus spiritus phlegmate probe expoliatus , acut aiunt, rectificatus, cum oleo terebinthi nae , caryophyllorum , aut cinnamomi, vel alterius exotici aromatis , pariter ab omni liquore aqueo optime expurgato , societur, flammam repente concipit: quoniam acidorum salium spicula particulas sulphureas, quibus dicti liquores statent disruptis vinculis citissime expediunt: quod non eveniret si tantillum aquae admistum foret: haec enim partim salium activitatem retunderet, ne adeo vehementer , celeriterque suas vires in sulphuream materiam exererent; unde repentina ejusdem solutio fieri nequiret; partim suis particulis crassoribus liquoris interstitia obstruendo, non soluin elementi sulphurei motum eohiberet ac infringeret, verlim etiam materiae lucis , quae in circunsus aere perenni motu agitur , corporumque inflammationem potis imum promovet, accessum praeclu
Clinteitidis deseriptio, & electio. PDstorides ibidem. Chaleltis in quibus Iocis hodie reperia
Chaleitis non est Chaleanthum albu . Etymologia.
C H a x ciris faJ Graecis pariter, & Latinis vocatur, tum quod ad aeris ,
quod χαλκος Graece appellatur,colorem tendat,tum qubd ea aes augeatur: quamobrem a Plinio aerarius dicitur lapis , ab fbJ Arabibus verb DIJ costatar, vel Cholcothar nuncupatur: succus quidam est, quem calor, vel frigus coegit, non secus , ac atramentum sutorium, & reliqui cognati succi mediar inter misy, & sory substantiar, illo crassior, hoc tenuior . Praefertur, quae aeris colorem habet, friabilis, nec lapidosa, nec vetus, oblongas habens venas, atque nitidas . Nonnunquam usuuenit, ut majorum negligentia , quibusdam nos carere crediderimus , quae postea eorum , qui diligentius indagarunt, reperit industria, ut Chalcitim ipsam in Italia nunquam reperiri omnino putabant: quod tamen hodie ipsa experientia rerum magistra refutat: optima enim non tantum
reperitur in Cypri aerariis, & Germaniae fodinis; verum etiam in Italia, & pluribus quidem locis, praesertim ubi chalcanthi venae reperiuntur. Plurimam sanE Chalcitidis copiam nobiscum detulimus ex Sylvena, atque etiam ex Volaterrano agro , quam diligenter ad suum usum affervamus. Caeterum feJ Chalcitis calida, &sicca est, cum acredine, & astringenti haud obscura facultate rangulos oculorum , auctore Dioscoride ipsosque oculos purgat, & leviter mordet: crustas ulceribus circundat: ignes 1acros, ulcera serpentia , sanguinem erumpentem e naribus cum succo porri suspendite genas , callos , scabritias erodit, & discutit: collyrii modo adacta fistulas tollit: theriacae compositionem ingreditur , atque varia unguenta , & emplastra ab ipso sM Galeno ex eo praescripta. Uritur, ut usus ejus sit tutior, quam cruda , id est ignem non a caeperta; tantam vim habet, ut crustas moliatur : urendi vero ratio a Dioscoriis de est petenda. Quan vis huic cognata sint chalcanthum , misy , sory, & melanteria, faJ atque horum omnium quasi parens, pyrites arrosus existat, tamen ut diximus & colore, & aliis notis inter se valde discrepant. Quare non recte sentiunt, qui putant, chalcanthum album veram Chalcitim esse, ut eos, eorumque opiniones a nostris Armariis abesse procul velimus. NOTAE.
si a Vocabula Castadison, Chοkotaron si nomInIs rationem spectes Idem paene significant . Primum enim tractum est a Graeco D unci aIterum ab ejus diminutivo χαλ---ν. Hinc utrunque pro Chalcitide usurpatur. Apud Avieennam vero ea distinguuntur et nam Gostolarsemper accipit pro Chalcitide, atque assaro , idest eitrinum facie I Chalcaris autem scribit esse Abbiado , idest album, ac nonnunquam pro chalcantho usurpare videtur . Recentiores Chymiet Cholaotar voeant caput mortuum vitrioli, & quandoque etiam ipsum vitriolum . ta J Uerum Galenus non omnia hae ex Cheseitide gigni, sed iory in Chalcitidem , Chaleitidem inmise abire scribie, & ehaleanthum in Chalcitidem immutari. Hinc pyrites iste aerosus, de quo Mercatus , diversus fortasse est a Graecorum Chalcitide.
139쪽
C A P. IV. MI , Y faJ Graecd , nec aliter Latine vocatur, quemadmodum & tria, quae ...
sequuntur eodem nomine Graeci, Latinique appellarunte hoc ipsum , s '' autem Mysi fl=J Arabes f r J Zet,sive Zagi vocant. Succus est eodem modo, quo ΓbJ A Denna m. 2.chalcitis , & id genus alia, concretus , nisi quod tenuissimus sit, qui in fodinis ' et e tum aeris , tum chalcanthi plerunque invenitur, & non tantum in pyrite efflo - ' π' rescit, verum etiam in chalcite, sory, melanteria, & in omni denique chal- Serap. de S mp. ex cantho tam fossili,quam factitio. Colore est subflavo in morem sulphuris ignem jam experti. Praefertur vero , quod durum sit, & cum frangatur perpoliti auri E. Q. colorem referat, atque stellarum modo sparsim scintillet, quale Cyprium, & GaIemlib.3.AComp.
Reperitur hodie in Germaniae , atque Italiae metallis, ubi chalcitim inve- yeotis stibi diriniri diximus t Cyprium vero ad oeularia medicamenta validius: ad caetera au- Color . tem remedia AEgyptium essicacius e fel uritur perinde ac chalcitis , easdemque o ibUI3ζλα. eo. svires obtinet fert: Hujus meminit Hippocrates Iibro de natura muliebri, ubi Loeus. remedia menstrua provocantia recenset his verbis r Misos obolos duos tria M Golanus t. de tos, ct vino subactos apponito ; ut eodem libro inquit et Si concipere nolis Misos , hfabae magnitudinem aquam dilutam bibendam dato , ct per annum non concipiet, not. DFL& libro primo de morbis muliebribus ad finem in remediis oculorum. '
cantho; chalcitide , sory, ae melanteria dicitur, quae colorum differentia apposita, Invicem di- mentione IIIIus fecit. stinguuntur; ideoque Avicenna ea omnia eodem eapite, ae vocabulo Antulaton com-Plectitur : quod vocabulum, atramenta vertIt Alpagus, non adeo absurde , atque ineptδ , ut saJ Sal- H---Η L D'masius contendit. Licet enim non omnia haec Zagi genera colorem atrum praeseserrent, neque ad tr ς' atramentum conficiendum aeque essent idonea quod tamen non satis constae ex veterum monumenia Alpagi versio de tis ; nihilominus eum adeo inter se natura sint affinia , omnia enim in eisdem locis effodiebantur, Wnditur & interdum unum in aliud convertebatur , ut resere Galenus sbJ , qui propterea coneludier LbJ 9. SimpL meae. ze ων --τὶν όα-οῦς Aναμ- -ὼ μ-, uo ut Misi mirum , ρυθι Diu facultatum genere Baeι stria remedis praesita sint quid vetat eodem nomine ea appellare licet illud tractum sit ab
aroumento cujusdam proprietatis non omnibus aeque communi. Etenim passim observare lieet nominum generalium rationes , non aeque sinῆulis speciebus respondere , immo aliquando contrarias penitus nonnullarum naturae facultates exprimere, veluti, ut exemplo res fiat clarior, nomine Ar
gillae , quod ab albedine duetum est , non modo Argilla alba , verum etiam aliae Ionse diversis eoioribus insectae appellantur. Aecedit quod nullum aptius vocabulum Latinum occurrat,quod Arabieo substituatur. Interdum Misy adjecto coloris nomine a caeteris cognatis distinguitur , ac a lMilo assaro, idest Zatio eItrinum , aut luteum vocatur. Avicenna autem vocat Zagio , in quo sunt splendores aurei; colorem enim hunc, quem luteum vertune, tribuit potius chale itidi i ait
masus nomen Sinon , seu Asfaro , aeneum potius vertendum esse contendit: nam chalcitis ea magis probatur Dioscoridi s , quae aeris speciem praesescre : sic enim de illa scribite aes ians fovi ,ν Εω l. cop IO
calculosa, nee antiqua . Verum Avicenna inserius cum de electione agit, ita Ioeum hunc vertit pene ad verbum : ει melius auostasar est, quod velociter frangitur , .ereum mundum, non antiquum : in
Arabico ubi est aereum , habetur annabasio , quod derivatum est proprie ab aere , & ab Hebraico Nechosub aes , ex quo Nachus aereus, seu aeneus. Itaque nomen As f ro, seu Sofron luteum potius hic signifieare probabilius est. Quod cliam colligitur ex his AvIeennae verbis in capite de aere : e 1 aliud est rubrum , adcitrinitatem in Arabico est A seralbi Melinans. Ex quibus conjici potest Costolar Avicennae coloris suisse citrini, ex rubro misti I . . ta . hinc reetu modo citrinum , modo aereum appellat. Versim Avieenna in hoc eapite pleraque mire opua HV ςennain confundit, chalcanthum nimirum eum Misy, Misy cum sahira , & ehale adis eum Misy . Cumis P ς δ Iuς sontula enim chalcanthum a caeteris speciebus viridis nota seiunxerit, mox ita seribiti Vmo 'ntitim ΦςgμφθR 'est fortius quam Caprium; sed Pn aegritudinibus ocuti Caprium est fortius. Eadem enim Diostorides sιδ si st talpserat de m0 ἰ σου δε αἰγ ῆιον - ripa τάδας res ἐμπυκb τερπ ον , rem δι - οφ λ M s
140쪽
Chaleanthi color. IeI g. SINI. med. aJ Galanus lib. s. Si aEtymologia. Melanteria quid sit
Avicenna lib. a. tractat. z. cap. 48.
se I Dioscorides lib. .eop. 77 Melanteriae triplex genus . Τria Melanteria ge neta in Italia reperiuntur. Melanteriae probatio . AEgineta Π3.7. Aetius tetrabibl. I.
δυνάμιεις πλώπινα. Dpitam autem qu d ad alia a. t. net, praestantius est, utpote e catius πυθὸς quood virtvites verὸ ophthaImicas, longὸ ignavius. Et paulo infra : Et subtiliora eis id est Zari generibus Iunt subalcaris, o viride ; ct aequalitis eorum es okoleotar , ω grosus eorum est alsurie : Quae desumpta sunt ex hoc Galeni saJ loco : παχ υρι πιν ρω a s e. - ὰ το ρυ s M-μερέων - is sum sm υ δ' αἰμφοῖν δίναφων ἡ γαλ-πς εχM . Crommum enim est inter ipsa Sori, o tenuissimum Μύγ , mediam titriusque facultatem habet Chastilis. Quae igitur hie de Mity die untur a Galeno , Avicenna tribuit Alcale adisi, & Zagi viridi. Inserius denique , cum hoc modo Misyos naturam expressisset :Et virtus quidem Zui , in quo sunt θIendorei aurei propinqua est virtuti a cotiotar : quae ut iuue de Misy intelligenda sunt ; nam Dioscorides s bl se de eodem Misy habet. Μία 1 ε Τίον et: κι μιον, Hυσπανες sσμ ον-τύθρα Maia , s-ιλαν vime ἐώς - Δυναμν 1 ε in , it 4 6 ν Euαυκα τῆ χαλ-πδ. Θρrium eligendum est Medi, quod auri speciem praeseseri, durum est , ct cism friatur aureas scintillas mittit, di stellarum instar splendet: sunt eaedem HII, quae chastillia vires. His non absimilia scribit idem Avicenna paulo infra de Sahira r Ex atramento verὸ, quod in encaustro ponit 'quod nominatur Sabira, melius est darum babens qtia si aureum DIendorem; σ virtus ejus est sicut ano cotur. Hinc susticamur, hunc Avieennae locum depravatum esse ; neque enim credibile est , tam absurde, confuse, ac inconstanter ab Auctore ser ibi potuisse . In Serapionis seJ versione Misy, initio capitis Zet ablolute appellatur, exinde vero Zet iride semper exponitur; nam profecto de Hiis ibi loquitur ; siquidem Galeni verba vertit , apud quem ubieunque Misy habetur, Serapio Zu , aut Zeg viride exponit. Salmasius sdJ autem omnino eontendit hujusmodi Zeg viride Serapioni, fuisse chalcanthum Graecorum : quod ex nuda nominis etymologia suo arbitratu etiam explicata deducit zita enim arguit:-, seu nomen duxit a χάλχου, id est purpura coerulea; ideoque chalcanthum c ruleum est: quod apud Serapionem exponitur Zeg viride in Arabico habeturl Zagio alachadaro, quod Zagion eceruleum vertendum est; itaque hujusmodi Zeg Serapionis cit procul dubio chaleanthum. Quae quidem auctoris Ingenium, atque eruditionem sapiunt, verum attente perpensa , quam levissimo argumento niti comperientur . Primum enim superius satis demonstratu in est, chalcanthum non a coeruleo colore nomen traxisse , sed ab aere. Deinde chalcanthum Graecorum erat interdum vir ide, interdum e ceruleum , & fortasse etiam alterius coloris , quod ex Dioscoridis verbis deducitur, qui ait, chalcanthum coeruleum prae caeteris mapi Eprobari. Quid enim opus esset monere, ut coeruleum seligeretur, si nullo alio colore insectum inveniretur viride autem fuisse chaleantum probabiliter deducitur ex Galeno seJ , qui illud concrescere scribit ex quodam liquore erasso, quem ύδ, Θωμν , idest aquam viridem appellat. De mum neque satis firmas rationes adducie , cur Machadoro explicandum potius sit Coeruleum , quam Viride , ut communiter vertunt
DE MELANTERIA.C A P. U. MELAN τε λ a ι JGraecis dicta Latinum nomen aliud non habet: appo
sito vocabulo Atramentum metallicum nonnullis nuncupatur, tum quia atro colore plerunque conspiciatur, tum v cro quod terra sit atramenti sutorii
succo semper insecta, quam diximus vitrioli venam a metallicis appellari, quae cum nigra sit,exiccata tamen plerunque cinerea apparet. Ab f r J Arabibus proprio idiomate fbJ Bitirias, & Maltina dicitur. Haec auctore feJ Diosco
ride triplex est: altera, quae in faucibus cuniculorum , quibus ars cruitur , salis modo concrescit: altera vero, quae terrena est, & in summa facie supradictorum locorum coit; fossilis alia , quae in Cilicia invenitur, atque alijs multis in locis. In Italia vero tria haec genera inveniri solent, praesertim ubie halcanthum arte parari diximus. Quae si quis omnia diligentius expendet, Melanteriam veram esse judicabit, utpote cui nulla plane nota, quae 1 Graecis, Latinisve, aliisque fide dignissimis auctoribus Melanteriae tribuatur, non perapposith quadret. Praestat sulphuris colore , levis , pura, aequabilis, quae contactu aquae Ocyus nigrescat. Ea Medici utuntur ad putrefactam, atque excrescentem carnem consumendam : eandem enim facultatem habet, quam Misy; astrictoriam videlicet, & causticam .
Melanteria Salisa a Glossa Arabica in veteri Dioscorid s eodῖce exponitur, ut resert aJ Salmasius. Avicenna quoque Sahira nominari scribit Zagion , ex quo fit atramentum , licet eidem, uti dictum est , misyos qualitates tribuat. Ideoque miratur Salmasius , quod atramentum ab Avicenna appelletur huiu odi Zagi aureum colorem praeseserens . Cujus sane admira tio , admiratione digna est ; cur enim ex vitriolo coloris aurei confici non potest atramentum p aut quis ignorat, atramentum suam nigredinem a vitrioli colore haud mutuari Siquidem ex albo,