장음표시 사용
141쪽
ψIridi, Iuleo, aliisque eolo ibus insecto atramentum fieri passim observatur . Sed In haee impingit vir eruditissimus , ut evincat omnia Zagi genera, dici non debere atramenta e quare verba illa ZOIIo ouebro , legit, atque interpretatur Zagio, quod est atramentum , quasi Avi-eenna hau solam Zagi speciem aeramentum esse his verbis express siet, eum potius interpretandumst Zagio athebri, idest Zagio atramenti; nimirum ex quo eonficitur atramentum; qui loquendi modus Arabibus est frequens , ae sensus congruens est cum communi versione , quae se habet : EMatramento, quod in encaustroponitur M.
C A P. VI.5 O in Arabes frJ Suria, vel Alfuria, sive Assuri vocanti laecus est conere
tus melanteriae colore simillimus , ex qua plerunque efflorescit non secus, ac misy cx chalciti: differt autem Sory a melanteria non solum, quod fistulosus, ac lapidosius appareat; verum etiam odoris gravitate, qua nauseam olfacienti confestim movet. Praecellit ut Dioscorides ait) quod terendo nigrius apparet, & splendens foraminosumque, ac leviter pingue, quodque olfactum stomachum subvertit, &gustum astringit. Reperitur non modo in AEgypto , Africa, & Cypro; verum etiam in Germania, Italia, ac aliis Europae Provinciis, ubi chalcanthi, & aeris fodinae inveniuntur. Facultates habet easdem cum s pradictis: etenim non nihil astringit, & urendo escharas excitati varos in facie cum aqua inunctum abigit: unguentis miscetur, quae ad inficiendos capillos parantur: Ischiadicis doloribus ex vino clysteribus insusum auxiliatur: Doloridentium cavernis inditum medetur.
si I Sory Arabibus AssurIo , t Zario acδmaro voeatur. Quapropter Salmasus soJ existimat Arabes Sory eum Sandyce , seu Syrteo, ob nominis similitudinem confudisse ;Sory enim nigrum filisse tradunt: de quo sic scribit si J Dioscorides : vo Mas θ άμιο, de αμα φαινοῶ - . Seligendum autem e Poptium, quodque cum stangitur nigrius apparet. Verum hae aliaeque Soryos proprietates Arabes minime Iatuerunt 3 nam eadem pene Graecorum verba suis seriptis Arabice reddiderunt. Sic enim ut caeteros omittamus Avicenna de Soryos electione,
Dioscoridis locum expressit. Et melius AIDrie est , qu)d assertur ex MEInto, G stauitur d nigredine ,idest nigrum dum frangitur eouspieitur,in Arabico enim est-ωα - δενσα quod verti hic aptius potest , in nigredinem . An igitur eredendum est , viros alioqui doctos, ita hebetes suisse , ut
res adeo diversas ob solam nominis assinitatem confunderent, ac adeo turpiter impingerent, ut pene quid dieerent ignorarent λ Probabilius itaque est, Arabes pro Graecorum Sory aceepi se aliquod vitrioli genus colore heluo , qui ex rubro in atrum vergeret, inscctum , quodque fractum interio rem substantiain magis nigrescentem exhiberet. Etenim eonereta vitriolica , diversis coloribus inficiuntur , coeruleo nimirum , luteo, viridi, albo, rubro, aliisque : immo saepius fit ut colores mutent, iuxta varias circunstantias, nimirum ob aeris circunsu si diversas qualitates , ob calorem magis aut minlis intensum, ac praecipue ob diversorum succorum , aut salium adiniitionem , ut passim ex chymicis experimentis observatur ; nam vitriolum commune admisto heliotropii tricocei iaceo rubescit, sympo violaceo viridescit, oleo tartari, aut aqua calcis ex cinereo nigrum evadit. Diu autem in loeulis asservatum varias induit species; extrinsecus enim , quadam crusta obducitur, ex luteo rubescente , interius album viride , aut eooruleum visitur .
HRYsoco AM Graeci, & Latini, ut ante monuimus, voeant, idest auri glutinum,& ideo capistrum auri ab Avicenna nuncupatur. Aurifices hanc sibi vendicant ad glutinandum aurum, unde & nomen accepit. Arabibus f IJ Tincar vocatur: vulgo Boracem appellant. Quae duorum est generum; fossilis,&factitia: fossilis propter similitudinem quandam, quam cum factitia habet, Chrysocolla nuncupata est; quandoquidem Chrysocollae nomen prius factitiae inditum fuit, deinde in fossilem ob dictam causam derivatum . Chrysocolla I et veris
per genera Descriptio. Plinius lib.ῖ . e. sinu. lib. 2. tras . 2. cap. s. Serap. de Simpl. exmis. cap.3s6. A erroes de Simp. ex
Arabes a Salmasio reprehensi .sbJ Lib.vesp. 2 6. Arabum sentestia explicatur .
Chrysoeolla fossilis quid sit.
142쪽
Chaleanthi color. seJ ρ. MNI. mcd. aJ Galanus lib. s. Si aEtymologia. Melanteria quid sit
Tria Melanteriae ge neta in Italia repe
Melanteriae proba tio . Pgineta Itb.7. Aetius tetrabibl. I.
δυνάμεις πιλλῆ λει mτα. aptum autem ρv d ad alia a tinet, praestantius est, utpote σcaetas revis);qtiood virtutes verὸ ophthaImicas, Ioneὸ ignavitis. Et paulo infra: Et subtiliora eis idest Zari generihus Iunt alchastaris, o viride; 6 aequalius eorum es okoleotor , O grosui eorum est risurie : Quae desumpta sunt ex hoc Galeni saJ Ioco :- οῖς ἀσυρυ s Miuερ α ν recti msta δ' ἀμφοῖν δὐνα- ἡ ΘManu . Crassil=imum enire est inter P a Sori, ct tenvi um MLI , mediam utriusque facultatem habet Chalcitis. Quae igitur hie de Misy dicuntur a Galeno , Avieenna tribuit Alcaicadisi, & Zagi viridi. In serius denique , eum hoe modo Misyos naturam expressisset: Et virtus quidem Zui, in quo sunt sphndores avrei propinqua est virtuti auoliotar ζ quae uti alie de Misy intelligenda sunt; nam Dioscorides IbJ se de eodem Misy habet. Μία 1-του - δεπ,H-ρανδε , σκληρον , vi ὀν - θραυανω-, em s-ιλω δε ρομως - Δυναμιν 1 υ-ν κω ἀχῖ τῆ χαλ-Πδ. Caprium erigendum est Miae , quod aurispeciem praesestri , durum est, ct cum friatur aureas scintillas mittit, di stularum instar splendet: sunt eaedem itu, quae ebrieuiri vires. His non absimilia scribit idem Avicenna paulo insea de Sahira : Ex atramento veris , quod in enc stroponitur, quod nominatur Sabira, melius est durum habens quo atiretim θIendorem; di dilatur ejus est sicut anοι- cotur. Hinc susticamur, hunc Avicennae locum depravatum esse ; neque enim credibile est , tam absurde, confuse, ac inconstanter ab Auctore seribi potuisse . In Serapionis seJ versione Misy, initio capitis Zet ab tolute appellatur, exinde vero Zu viride semper exponitur; nam prosecto de Misy ibi loquitur a squidem Galeni verba vertit, apud quem ubi eunque Misy habetur, Serapio Gg, aut Zu viride exponit. Salmasius sdJ autem omnino eontendit hujusmodi Zeg viride Serapioni, fuisse chalcanthum Graecorum : quod ex nuda nominis etymologia suo arbitratu etiam explicata deducit zita enim arguit: --, seu θλοινθω nomen duxit a ἡλκη, id est purpura caerulea ; ideoque chalcanthum c ruleum est: quod apud Serapionem exponitur Zeg viride in Arabico habeturi Zogio ODcbadaro, quod Zagion coeruleum vertendum est; itaque hujusinodi Zeg Serapionis eit procul dubio chalcanthum. Quae quidem auctoris Ingenium, atque eruditionem sapiunt, verum attente perpensa , quam levissimo argumento niti comperientur. Primum enim supe vilis satis demonstratum est, chalcanthum non a coeruleo eolore nomen traxisse, sed ab aere. De inde chalcanthum Graecorum erat interdum vir ide, interdum eoeruleum , & sortasse etiam alterius coloris , quod ex Dioscoridis verbis de dueitur, qui ait, chaleanthum coeruleum prae caeteris mapis probari. Quid enim opus esset monere , ut coeruleum seligeretur, si nullo alio colore insectum inveniretur viride autem fuisse chaleantum probabiliter deducitur ex Galeno seJ , qui illud concrescere scribit ex quodam liquore crasso, quem υδ χ', ὸν , id est aquam viridem appellat. De mum neque satis firmas rationes adducit, cur aut Badaro explicandum potius si Coeruleum , quam Viride , ut communiter vertunt.
CAP. V. MEL Au τε λ a ι J Graecis dicta Latinum nomen aliud non habet: appo
sito vocabulo Atramentum metallicum nonnullis nuncupatur, tum quia atro colore plerunque conspiciatur, tum vero quod terra sit atramenti sutorii succo semper infecta, quam diximus vitrioli venam a metallicis appellari, quae cum nigra sit,exiccata tamen plerunque cinerea apparet. Ab DIJ Arabibus
proprio idiomate fbJ Bitirias, & Maltina dicitur. Haec auctore feJ Diosco
ride triplex est : altera, quae in faucibus cuniculorum , quibus aes eruitur, salis modo concrescite altera vero, quae terrena est, & in summa facie supradictorum locorum coit; fossilis alia, quae in Cilicia invenitur, atque alijs multis in locis. In Italia vero tria haec genera inveniri solent, praesertim ubi chalcanthum arte parari diximus. Quae si quis omnia diligentius expendet, Melanteriam veram esse judicabit, utpote cui nulla plane nota, quae a Graecis, Latinisve, aliisque fide dignissimis austoribus Melanteriae tribuatur, non perapposite quadret. Praestat sulphuris colore , levis , pura , aequabilis, quae contactu aquae Ocyus nigrescat. Ea Medici utuntur ad putrefactam, atque excrescentem carnem consumendam e eandem enim facultatem habet, quam Misy; astrictoriam videlicet, & causticam .
Melanteria ου. λα- Sabira a Glossa Arabica in veteri Dioscoridis codῖce exponItur, ut resert J Salmasius . Avicenna quoque Sahira nominari scribit Zagion , ex quo fit atramentum , licet eidem, uti dictum est , missos qualitates tribuat. Ideoque miratur Sesmasius, quod atramentum ab Avicenna appelletur huju odi Zagi aureum colorem praeseserens . Cujus sane admiratio . admiratione digna est ; cur enim ex vitriolo coloris aurei confici non potest atramentum p aut quis ignorat, atramentum suam nigredinem a vitrioli colore haud mutuari Siquidem ex albo, vii μ
143쪽
vἔridi, Iuleo, aliisque eoloribus insecto atramentum fieri passim observatur. Sed In haee Impingit vir eruditissimus , ut evineae omnia Zagi genera, dici non debere atramenta : quare verba illa at Zuis ouebr. , legit , atque interpretatur Zagio, quod est atramentum , quasi Avi-eenna haliz solam Zagi speciem aeramentum esse his verbis expressisset, cum potius interpretandum sit Zagio athebri, idest Lagio atramenti; nimirum ex quo eonficitur atramentum; qui loquendi modus Arabibus est frequens , ac sensus eongruens est cum communi versione , quae sic habet : Eustraretato , quod in encaustro ponitur oee.
C A P. VI.SO a. et Arabes frJ Suria , vel Assuria, sive Assuri vocanti succus est eo nereia
tus melanteriae colore simillimus , ex qua plerunque efflorescit non secus, ac misy ex chalciti: differt autem Sory a melanteria non sollim, quod fistulosius, ac lapidosius appareat; verum etiam odoris gravitate, qua nauseam olfacienti confestim movet. Praecellit ut Dioscorides ait quod terendo nigrius apparet, & splendens foraminosumque, ac leviter pingue, quodque olfactum stomachum subvertit, &gustum astringit. Reperitur non modo in AEgypto , Africa, & Cypro ; verum etiam in Germania, Italia, ac aliis Europae Provinciis, ubi chalcanthi, & aeris fodinae inveniuntur. Facultates habet easdem cum s pradictis: etenim non nihil astringit, & urendo escharas excitati varos in facie Cum aqua inunctum abigit: unguentis miscetur, quae ad inficiendos capillos parantur r Ischiadicis doloribus ex vino clysteribus infusum auxiliatur: Doloridentium cavernis inditum medetur.
Nomina a Galanus lib. . Sisp. ct A. de Comp. mcd.
Dioscor. lib. s. c. S. Oribas lib.2. v. 6. Electio.
si I Sory Arabibus . A amat Assuris , & . . t -t: Zuἰo atamaro voeatur. Quapropter Salma- saJ NIL Tatris. Arahes a Salix sus soJ existimae Arabes Sory eum Sandyce , seu Syrteo, ob nominis similitiidinem confudi si 'ς re, ehensi . Soty enim nigrum fuisse tradunt: de quo sic scribie sbJ Dioscorides : NOMM. 6 - - φην -'sba's eo. 1
2σωθῆναι μλακαρον φαποίμν 4 Seligendum autem ea Dptium, quodque cum frangitur nigrius apparet. in Verum hae aliaeque Soryos proprietates Arabes minimc latuerunt; nam eadem pene Graecorum verba suis seriptis Arabice reddiderunt. Sic enim ut eaeteros omittamus Avicenna de Soryos electione,
Dioscoridis locum expressit. Et melius Aburie est , qu)d assertur ex Mumto, G frangitur d nureM- Salmasio
m;idest nigrum dum frangitur eouspieitur,in Arabico enim est AEn Da Lepuod verti hic aptius potest , in nigredinem . An igitur eredendum est , viros alioqui doctos, ita hebetes fuisse, ut res adeo diversas ob solam nominis amnitatem confunderent, ac adeo turpiter impingςrent, ut pene Mibum sentesila quid dieerent ignorarent λ Probabilius itaque est, Arabes pro Graecorum Sory Reeepisse aliquod vi explieatur .
trioli genus colore heluo, qui ex rubro in atrum vergeret, ῖnscctum , quodqtie fractum interi rrem substantiam magis nigrescentem exhiberet. Etenim conereta vitriolica , diversis coloribus inficiuntur , coeruleo nimirum , luteo , viridi, albo, rubro, aliisque : immo saepius fit ut colores mutent, iuxta varias circunstantias , nimirum ob aeris circunfusi diversas qualitates , ob calorem . magis aut minus intensum , ac praecipue ob diversorum succorum , aut salium ad in illionem , ut pansm ex chymicis experimentis observatur ; nam vitriolum commune admisto heliotropii trieoceisueeo rilbescit, strupo violaceo viridescit, oleo tartari , aut aqua calcis ex cinereo nigrum evadit. Diu autem in loculis asservatum varias induit species; extrinsecus enim , quadam crusta obducitur, ex luteo rubescente , interius album viride , aut caeruleum visitur .
CHRYsoco LLAM Graeci , & Latini, ut ante monuimus, voeant, id est auri Et moloeia, & no- glutinum,& ideo capistrum auri ab Avicenna nuncupatur. Aurifices hanc m η sibi vendicant ad glutinandum aurum, unde & nomen accepit. Arabibus f IJ Tincar vocaturr vulgo Boracem appellant. Quae duorum est generum; fossilis ,&factitia: fossilis propter similitudinem quandam, quam cum factitia habet, Chrysocolla nuncupata est; quandoquidem Chrysocollae nomen prius factitiae inditum fuit, deinde in fossilem ob dictam causam derivatum. Chrysocolla , Chrysocolla fossilis I et verb '
144쪽
Usus Chrysocollae in pingendo.
sbJ I.I. 37. estp. s. Primum Chrysocollae facilliae genus. Alterum ejusdem
Borax quo hodie utimur quid sit. Eiusdem parandi
vero fossilis nihil aliud est, quam humor, qui per aerariam materiam defluens , in fibris, venisve metallicis concretus, atque viridis reperitur non solum
usque in duritiem pumicis, ut faJ Plinius ait verum etiam aliquando majorem, nonnunquam minus durus conspicitur. Et quan vis in aurariis, argentariis, atque plumbariis ctiam metallis reperiatur, certum est ut Agricola tradit eorum venas esse cum aere permistas, ita ut plane intelligatur , nihil aliud esse Chrysocollam nativam, quam venam aerariam aquis imbutam , & postea exiccatam , quae vel compacta , & dura , saxis , aliisque metallicis adhaeret, vel invenis., di fibris per se continetur viridi arenae simillima: sed aliquando viridi est saturata, & optima judicatur; aliquando vero viride in ea est dilutius, &vilior est. Laudatissima Armenia, deinde Cypria, quae in aerariis reperitur pura, terrae, & calculorum expers, & πιασίοiam , id est porraceo colore viri descens , ut Dioscorides inquit. Vitruvius autem Chrysocollam Macedonicam pingendis parietibus prae caeteris laudavit, cum praesertim ex locis aerariis metallis proximis fodiatur. Hanc Democritus aeris sitnilem aerugini describit. Legitur& apud alios quotidianum , & multum fuisse quondam in pingendis triclinii cubiculis, & porticibus Chrysocollae usum . Reperitur vero non tantum in Armenia , Macedonia, & Cypro, verum etiam in Hispaniae , Germaniae, atque
Italiae pluribus locis, ubi fodinae sunt metallorum. Largissimam in Hispania reperiri Plinius dixit. Factitia multis modis paratur : Quaedam olim Plinio fbJ auctore ex nativa Chrysocolla conficiebatur, luteaque herba tingebatur; & quia Orobi
colorem rcferebat, ideo a Iric nuncupabatur, atque omnium pretiosissima , existimabatur. Ucrum haec ipsa hac nostra tempestate exolevit meque enim satis explicatum est , qualis nam herba illa sit, quam luteam vocabant: Altera vero, quae in aereo mortario, pistilloque aereo ex pueri impubis urina aestuosissimis diebus circa canis ortum praeparatur, Santerna a Plinio nuncupatur : Praestat
autem in hac parandi ratione aes Cyprium , & ut Galenus docuit quod rubrum sit: nam quo aes mollius fuerit, eo plus circumagendo pistillo deteritur rcujus meminit Strabo libro decimo sexto r Nicolaus autem Myrepsus in unguento e citriis ubi lapidis borachii mentionem facit, Graece , hanc quam Santernam vocant, intellexit; nam plus quam Chrysocolla metallica dc siccat, & minus mordicat, tenuiorumque partium existit; quapropter medicamentum optimum est ulceribus contumacibus, tum per se , tum aliis mistum , ut Galenus memoriae prodidit. Porro ipsa Chrysocolla, quam Boracem vocant, aliis modis solet comparari ; quorum clim historia ita nota sit, ut a ine explicari minim E debeat, operae pretium non est, ut de his pluribus agam, aliasve boracis componendi normas huc afferam: sed quoniam tam v cieres , quam recentiores, quod sciam , nihil de ejus ratione , qui vulgo dicitur Borace rigatio, memoriae prodiderunt; nonnullos fortasse delectabit, si rectum ejus conficiendi modum ex me audiverint, praesertim cum nostrae aetatis hominibus maximo sit usui, paucique sint, qui ipsum recte, proboque ossiciant: ut igitur illis ,& mihi satisfiat, rem paucis aperiam, primumque ex qua materia, & quonam modo paretur, brevi referam. a J Haec itaque materia nihil aliud est, quam pinguedo quaedam contrita , &in massam compacta, quam si disjeceris, pluribus refertam lapillis invenies , varias formas referentibus. Optima a mercatoribus quibusdam cadis e ligno constatis rccondita Alexandria Egypti ad nos convehitur , etsi etiam Venctias hac tempestate ab occidentali plaga praestantissima afferatur di vulgo dicitur
Pasa di Boraee. 3J Sic ergo eam si mercatoribus fides habenda sit incolae conficiunt : In aureis , & argenteis, nec non aerariis metallis invenitur aqua , quae per se quidem ad aurum serruminandum cst aptissima : cam aquam una cuin
limo , qui eam circunstat, & in fundo subsidit sumentes tam diu igne coquunt, donec debitam spissitudinem habeat, tunc ab igne ablatam, excolatamque frigefieri sinunt usque dum concrescat, & in Iapillos coeat hali nitri modo i sed quoniam ex iis diu per se nulli, vel pauci admodum conservari possent, hac
145쪽
ratione postea utuntur, quae ad durabilem eorum integritatem, haud exiguum adfert momentum . Excolatae supradictae aquae faeces accipiunt, quibus pinguedinem porcinam, aut alterius animalis admiscent, & ita simul in certo pondere in alveum quendam ad id paratum , sive in dolia lignea , aut similia vasa suo quisque arbitratu coniiciunt; deinde lapillorum partem affundunt, id tribus, aut quatuor vicibus ulterius repetentes in planum componunt acervum,&aperto coelo aliquot menses simul fermentari sinunt, donec in materiam ben unitam coeant, fiatque una, & aequalis omnium massa, quam quovis anni tempore doliis exceptam, occasione sibi oblata, mercatoribus divendunt. Et haec de praeparatione dicta sufficiant. Artificiosa vero, & pro maximo Thesauro , Borax quo artifiςio ac secreto habita boracis praeparatio hoc modo perficitur, qui, ut est omnium φ Pμ ῖς R 'facillimus nam alios aliter facere novi ita quoque omnium est praestantissimus. Sumunt recentem massam nondum rancidam, neque diminutis, sed integris pluribusque lapillis refertam , deinde in catino lapideo, vel fictili vitreato in singulas decem libras massie , dimidiatam situlam aquae fervefactae adjiciunt , & magna quidem diligentia Iavantes, manibusque, ut citius opus cxpediant, agitantes, per incerniculum tandiu exprimunt, donec aqua omnis exeat, nihilque praeter lapillos in eo remaneat, quos oleo ex olivis albissimo inunctos , panno, aut sacculo lineo excipiunt, & diligenter asservant; posthaee eam ipsam aquam a lapillis excolatam , cui si vel minimum coaguli leporini admistum fuerit, eam facilE cogit, &astringit, in caldarium conjiciunt, &super prunis leviter coquunt, rudicaea, sive spatha ferrea continenter despumando , quodque utile est, & crassum diligenter detrahendo , dum sordidum nihil emergat, & justam spissitudinem coquendo sit consequuta, quae cognoscitur, cum guttatim in subjectam tabulam, aut chartam decidens consistit, nec in latum dispergitur. Tunc ab igne ablatum caldarium diligenter occludunt , ne eo pulvis, aut sordes decidanti deinde in fimo sex , aut octo diebus sepeliunt, donec crusta supra concreverit , cujus minutae particulae , grandinis instar , visuntur , eas aqua purissima in patina terrea vitrata, seorsim elotas in umbra, ne exiccatae corrumpantur, reponunt: id ubi recte , & ordine factum est, mox eas sibi sumunt una cum lapillis , de quibus paulb ante dixi, atque alumen quod vocant faecis albissimum: Horum libras quatuor in tribus situlis aquae, additis salis nitri unciis octo , lento igne decoquunt, & recrementum auferunt. Postquam autem justo tempore decoxerint, permittunt quiescero decoctum , quousque egelidum , & limpidum reddatur et hoc fusto, iterum in aliam injiciunt cortinam eodem , quo diximus modo recoquentes r clim vero effer vescens spumaverit, ne effluat, & magis purgetur, in ipsum infundunt libras decem crustae superioris asservatae, & coquunt, usque dum spissetur, aut summo pollici gutta inherens non defluat: Coctum autem transfundunt in Iabrum , cui super imposita sunt duo bacilla crucis instar, ex quibus quatuor pendent restes plumbo extensae, ad quas adhaerescens paucorum dierum spatio concrescit in cubos , qui inde ablati reponuntur, & oleo olivarum inunguntur : Porro borace ita concreto , decocti, quod est reliquum non congelati in
cortinam refusum recoquunt, quod toties facere oportet, donec omne cone restat, & nihil amplius decocti supersit. Caeterlim quod ad facultates atti- VIres utrἰusquonet, tam fossilis Chrysocolla, quam factitia calefacit, astringit, purgat, valen- Chrysocollae.
terque digerit, & siccat: valet ad excrescentem carnem coercendam, & cicatrices purgandas: inter lethalia quoque medicamenta, vomitumque cientia a Dioscoride recensetur.
st J VIde Notas Armar. II. Cap. VIII. pag. q. num. . & 6.LaJ Borax , eujus insignis est usus in medicina, nostra aetate affertur ex Indiis orientalibus , 8e Per sde :n Bataviam . & Alexandria Venetias , cadis vel utribus conditus , ac comminutus in exigua frusta nitri speciem exhibentia, sordida atque impura, ob admistam quandam pinguedinem . Ubi ut aecepimus a Clar. Io: Hieronymo Zannichellio celebri apud Venetos Chymiatro expurga
146쪽
tur instar aliorum salium hae ratione. Aqua simplici dilutus probe pereolatur , adiectaque modica alii minis portione, ut facilius salinae particulae in landum subsidant, ac in crystallos concrescant , abit in salem hune puriorem, qui Borax venetus factitius vulgo nominatur. Hodie vero Venetiis paene parari desiit, quod non eadem copia , qua olim solebat, illuc afferatur: Quare huius rei artificium omnino ad Batavos migravit; apud quos magna quantitate conficitur . Falso itaque nonnulli tradiderunt Boracem ossicinarum Venetiis fieri ex nitro, sale ammoniaco , atque urina ; nulla enimalia ratione illic boracem parari, quam superius memorata certiores faeti sumus a laudato viro eruditissim .s3J Ex hactenus dictis, atque ex chymica BoracIs analysi , de qua mox, satis comprobantur , quae de ipsius natura, ac conficiendi ratione scribit Mercatus . Borax hoc modo expurgatus sal est candidus, nitidus ac pellucidus e saporem, gustatus , primo prodit subamarum , quo evanescente , subdulcis percipitur. Est admodum compactus, ac durus; hinc aeri humido expositus , non adeo facile , ac caeteri sales , liquestit. Seatet ingenti copia salis salsi , urinosi ac volatilis , atque olei bituminos , ut ex ipsius analysi deprehenditur. Etenim distillatus , nulla alia re admista, aquam tantummodo emittit insipidam , ae durior & perlucidior evadit , si iterum admista argilla distilletur, spiritum praehet urinosum ; eum sale autem tartari, exhibet aquam quandam insipidam ac fatuam, erassam, re oleosam I teste Cl. Lemery fad , qui nullo artificio acidum ab eo se extrahere potuisse , asserit.
Nomina Dioscorid. tib. e.66. Galenus lib. 9. Si . Serap. de Simp. ex
in pietura Oribas. In exam Simp.
SE qui τυα chrysocollam Cyaneus, propterea quod persaepe simul, & na
scantur, & se complectantur; adeo, ut in eadem gleba, modo plus Cyanei concrescere soleat, auctore Theophrasto modo chrysocollae, ut se vidisse Agricola scribit, & nos quoque vidimus , atque in Armariis aliis cognoscendam asservamus . Dicitur Graecis ἰάν. , Latinis Caeruleus r Arabibus vero fr) Lapis Lazusi,vel Aetuli: a Mesue lapis vocatur stellatus, quoniam aureis pulvi lculis , nonnunquam etiam punctis , stellarum instar intermicare videatur rquamobrem a Myrepso lapis radians appellatur. Duplici autem differentia reperituri fossilis scilicet,& arte paratust fossiIis nihil aliud est, quam succus, qui perinde ac chrysocolla in fibris , venisque metallorum concrescite generatur autem cum salsus, astringensque humor metallicam materiam corroserit; qui nonnunquam ita compactus , ac durus inveniri solet, ut Iapidem potius, quam succum referre videatur: &ideo inter lapides recensetur ; substantia enim jaspidi .haud absimilis visitur , colore vero coeruleo r aliquando etiar magna caloris vi arenae simillimus conspicitur; quandoque vero ita mollis , &friabilis est, ut digitis facith conteratur. Solinus autem hunc ipsum distinguit, ex peritorum sententia in marem, &foeminam: mas vocatur, qui punctulis ad gratiam interlucentibus , auratisque pulvisculis variatur e foemina vero nitorem purum habet, & punctis aureis caret e probatissimus mas censetur, maxime qui sui nominis colore est saturatus, & qui praesertim in auri metallis ilia orientalibus regionibus fuerit inventus. Reperitur uterque multis sane in locis, nec modo in aurariis venis , sed in argentariis, atque aerariis; &ideo colore differt, quod vel nigrior, vel candidior appareat: reperitur quoque ut Dioscorides ait in arena litorali, atque in ipsis marinis specubus. Saporem mistum habet, acrem scilicet, & parum
Factitii ver5 multae sunt species, atque ex his aliqui nativo pretiosiores, ruibus pictores tantum utuntur: ejus faciendi modos prolixe, & eleganter ocuit Agricola libro nono de natura fossilium, qui quoniam longiores sunt, quam qui hic ascribi debeant, ex ipso auctore petantur, Pictores tam factitio,
quam fossili utuntur: verum ex praestantiori nativo, masculo vocato, coeruleum illum conficiunt colorem,qui vulgo dicitur, saJrieturro oltramarino,eo fortasse ut quibusdam placet quod marinae aquae colorem exuperare videatur: quo ad picturas diutius duraturas uti solent; propterea quδd & igni, & aquae, ac vetustati obnoxius minime existat. In medicina nativus tantum in usu est , qui quidem secundum obtinet caliditatis gradum, siccitatis vero tertiumr digerendi, modiceque erodiendi facultatem habet, unde ut chalcitis uritur, & uti cadmia lavatur : conteritur
147쪽
scilicet in mortario assuta subinde aqua dum sordidum nihil emergat; nam si bene abluatur, pIurimum poterit juvare, nihilque nocere: mirifich atram bilem expurgat, quamobrem melancholicis omnibus affectibus auctore Melae auxiliatur; maniae videlicet, epilepsiae, elephantiae, cancris, quartanis febribus , haemorrhoidibus , aliisque nonnullis facultatibus insignitur, quae ex ipso Melae petendae sunt. Exhiberi potest a drachma una usque ad duas, & ω- Dosis. missem r verum drachmam unam recentiores non excedunt: ut corrigatur addi solet anisum, cinnamomum , camphora, Σingiber, mastix; ex eo pitulae conficiuntur, quae de Lapide Iaruli appellantur.
st J Lapidis IazuII nomen depravatὸ deflexum est ab Arabico. 2 naturais, seu Alanuredo , idest eoeruleus ; Ex quo Graeei recentiores corrupte λίθον , ac deinde appellarunt. IzJ Coloris nomen AEurro detortum pariter est ab Arabico AIanuaraeo.
CAP. IX.LApis Armenus, vel Armeniacus, sive Armenius, vocatur Graecis quod ex Armenia afferatur. faJ Arabibus vero f r J Hager Armeni
dicitur : succus est chrysocollae, & cyaneo adeo similis , ut utriusque naturam referre videaturi colorem enim ex viridi coeruleum habet; nam, ut Plinius scribit, maxime viret communicato colore cum Coeruleor saporem quoquo , non secus ac cyaneus , mistum habet, sed parum acer est, modiceque astringens , cum cyaneus valde sit acer, magisque astringat. Ex eadem generatur materia, qua cyaneus, & chrysocolla constant, nullaque inter hujusmodi succos differentia est, nisi quod chrysocolla minus est excocta; cyaneus vero magis . Quare nihil mirum est , si alter in alterius locum a quibusdam perlap substituatur: olim ex Armenia tantum afferebatur, nunc autem ex Germaniae
fodinis advehitur, unde frequenter ad me est delatus di Nuper sane plura fiusta Tridento allata dono mihi dedit Aurelius Stagnus Mutinensis , vir optimus, &Medicus doctissimus . Caeterlim quoad fb J facultates, secundum obtinet caliditatis, & siccitatis gradum a atram bilem, aliosque crassos, ac lentos humores valide, atque innoxie saJ purgat: quapropter melancho Iicis, eIephanticis , &similibus exhiberi solet: item in renum vitiis, & spirandi difficultate propinari possunt Aetio ,& Actuario auctoribus scrupuli quatuor, plus miniisve pro sumentis viribus. Alexander autem Trallianus praestare asserit helleboro albor non solum quia validior, verum etiam quia citra molestiam alvi dejectionet moveat: lavatur , ut cyaneust illotus enim vomitum excitatr eadem adduntur, quae in cyaneo , iisdemque modis propinatur, in pulverem tenuissimum red
actus, & palpebris inspersias Galeno , & Dioscoride auctoribus earum pilos
ra I. a. cap. t S. Nominas Serap. cap. de Iop. Denu . LapisArmenus quidst. Colora Plinius Itb. s.cap. 6a Sapor
148쪽
AErugo quid sit. Q omodo gignatur. Duplex aeruginis
Nativa. Factitia . GaIerim lib. 9. Sim. Erineta lib. I. Electio Aetius tetrabibI. t. pom.2. eap. I. T 6. Facultat cI.
- Ruco a Latinis, id c dicitur a Graecis: Arabes DIJ Ziniar appellanti Ger-s . mani Spangruen: Hispani Cardentuo : Galli Verd de Gris , & Verdet: Itali Verde me. fa J Nihil aliud est, quam aeris putris quaedam efflorescentia, quar
in aeris ipsius superficie, ubi aer praesertim occlusus sit, concrescere solet: generatur autem propter humidum aqueum, modicumque illius metalli calorem. Quae duorum est generum; una nativa sponte in aerariis metallis nascens: factitia altera: Nativa, vel ex lapidibus ipsis aerariis abraditur, & ideo aerugo rasilis appellatur, Graecis is, ξυσὰς, vel in vermiculorum formam concrescit, qua de causa ι ο ι nominatur, Latinis vero vermicularis , quae in aerariis fodinis non raro reperitur. Factitia autem, quae ubique apud seplasiarios invenitur, a quibus AErugo rasilis , vel viride aeris nuncupatur , propterea quod ex vasis aereis , sive laminis deradatur, quae in massas deinceps conformatur ; omno enim aes aerugine rasili obducitur,ac potissimum aspersione acrium liquidorum, ut experimento quotidie comprobatur. Copiose autem 2Eruginis parandae rationem docuit Vitruvius libro octavo , capite duodecimo de Architectura , &Plinius libro vigesimo quarto , capite undecimo . Eligitur quae plurimum viret , & in os sumpta urit; acris est enim, & ideo detrahendi carnes excrescentes, tam duras, quam molles minuendi, digerendi, & mirificε exiccandi s cultatem habet, usta , lotaque vulneratis nervis prodest : putridis quoque ulceribus , & si nubus expurgandis optima est; non usta vero justo mordacior existit.
si I AErugo Arabibus voeatur, ruat Zeu aron. a J .Erugo nihIl aliud est , quam aeris particulae, salibus ae Idis dissolutae, Iisque Intime eommistat,
ut ex dieendis demonstrabitur . aEs enim tum proprio acido astilla aqua, aut humido aere , di talu to , ex editur , tum multo vehementius ab extraneis salibus in liquoribus permistis , ae fluctuantibus, nimirum aceto , aqua salsa, aliisque similibus corroditur, atque in aeruginem mutatur. Inter eae tera vero menstrua 'd .Ern istem parandam idonea, longe praellare feruntur vinaceorum aridorum racemi , quibus, olim teste Plinio Actruso fiebat, atque etiam hodie magna ipsius vis saI Monsipelli confiei perhibetur. Hi siquid en racemi in vino optimo videIicet, quod non vapidum , acidum , mucidum, nec dulco sit, sed generosum , ae salibus volatilibus resertum diu insus ac macerati , vini partem salino-acidam , volatiliorem, maxime penetrantem , activioremque absorbene , qua imbuti , vapores emittune acerrimos , quibus admistas, atque esternatim interpositas aeris laminas vehementer exolvunt, ac masnam partem in A ruginem redigunt. Cavendum autem esse , monent , ne vel tantillum olei in vasis, in quibus . Erugo conficitur, praeextiterit e particulae enim oleosae, tenaces, ac ramosae sales acidos volati Ies implicarent , eorumque vires te tunderent. Qua etiam de causa vinum dulce ineptum est , quod eius sales oleo sis partibus praepediantur e acidum denique, mucidum, ac vapidum improbatur, quod salibus volatilibus sitellae tum, ac proinde in
Laminas aereas praedictas ex racemis vinaceorum extractas, ac iam Hruginis flore extrinsectis obductas, in vinum rursus infundunt, ac in cella vinaria reponunt: ita enim .Eruginis granula majora fieri perhibent, ac tanquam alimonia ex vino epota nutriri, atque augeri: particulae squidem vini salinaeae volatiliores exhalantes aeruginis poros subeunt, eisque defixae irretiuntur, molemque augent. Laminas aeris , ex quibus libra Abruginis parata suerat quatuor unciis imminutas deprehensas'suisse tradunt; quas una eum ae Idis in Adiruginem abiisse credendum est. Sed apertius .Erupinis natura ex chymica ipsius analys innotescit. Ferunt enim ex libra AEruginis distillata prodiisse primum tres uneias phtesmatis , exinde sex uncias spiritus aceti acerrimi, ac vehementissime cum alliati eis effervescentis ς pulverem denique nigrum ex distillatione residuum admisto borace in igne fusum abiisse in sex drachmas aeris purissimi, reliqua parte tu scorias nee sic nte .
149쪽
RUsico ferri, a rubore nomen invenite Ferrugo vero, quia in ferri suis Nomina. perficie non secus, ac in aere aerugo efflorescere soleat: Graecis irri os,s, .,, rq με si vulgo ruggine di ferro. Metalli vitium est, quemadmodum aerugo; & ideo sca- Plinitis lib. 3 . e. 11.hies ferri a nonnullis nuncupatur. Generatur autem cum ferrum humore tan- Scrop. de min. c. w3.gitur: nota omnibus res est; deraditur nanque ferro humido clavis veteribus . α' - Astringendi, atque siccandi facultatem habet: mulierum fluxiones admota Puteor. de Simp.
cohibet: potu conceptum impedit, ignibus sacris ex aceto illita opitulatur; h b. v quid siς Item palpebrarum asperitati; genarum reduvii. , & condylomatibuS prodesti sistia, AMMA. alopecias capillis explet, & gingivas firmat. NOTAE.
Eadem ratione , qua ex aereis particulis aeruginem generari dἰximus, RubIgo ex serreis gignitur. Appellatur autem a Chymicis Crocus Martis, quod croci colorem reserat : ac rite praeparata utilis admodum est in medicina praesertim in morbis chronicis , de mulierum .
DE AURIPIGMENTO, SIVE ARSENICO.
AR s E N i cu M , saJ Graecis ἀρρενικeν, vel α - , vulgo OrpimenIo dicitur, Nomina. Germanis operment: Gallis O in arsenice Hispanis Oropimente : Arabes 'ὸ ω..uis bJ Narnetb, sive fcJ Sarnich t Latini Auripigmentum vocant, eo quod in pictu- Dea , ct lib. s. de Iis auri colorem referat: succus est acris, qui ex tenui, & pingui materia con- Omp. mei pcrge e- stat , sulphuri quidem non dissimili. Duo sunt ejus genera; fossile, & factitium haneo. eisp. 1gi. fossile , aut crusto sum reperitur, &, ut DdJ Dioscorides ait, χροιζον, idest aureo aminei . 'colore micans, & in squamas scissile lapidis specularis instar ; quod tunc opti- cmo lib. z. mum iudicatur, cum & purum est, & nulli materia: per Tristum . Hujus generas δια d. xisIm ut Plinius scribit magnum pondus , Cajus Princeps auri avidissimus excoqui Duplex Arseni ei jussit, & fecit planε aurum excellens, sed tam exiguum , ut detrimentum sen--u ij, tiret. Aut gIebosum reperitur glandis erigie , colore quodam modo sandara- ὸo.sb. cham reserens , quod vilius est . Invenitur autem in aurariis , argentariisquω Bonitatis notae.
metallis , pluribus sane locis; Uerum quod in Hellespouxi Mysi nascitur u Is i. ἀῶ ἡ Α
ctore Dioscoride omnibus praesertur. Dum uritur, Olet sulphur ; saporem ha- seni eo eouseeit. '
Quod ad facultates attinet, caliditatis quartum obtinet gradum et eXcedit Thh. iu , Misenim, estque septicum, causticum , vcl escharoticum . Tonsores , & Balnea-q;. A GN. in Litores eo auferunt pilos ; verum sicubi diutius inhaerescit, ulcus facit. pcr Icncra . Factitii autem duo sunt genera : quorum unum, quia candidum est, & I, . , ἡ,ιῖM , crystalli modo pellucet, ideo crystallinum Arsenicum vocant. Conficitur hoc sem. a. eno 48. sanc modo e salis, & fossilis Auripigmenti aequar portiones simul conteruntur, Arsenici tactitii duo& in duobus fictilibus vasis simul impositae, lutoque diligenter oblinitae exco- Aisere; Chyn,ii:-:quuntur, donec Auripigmentum omne in altum tollatur , & superiori vasi ad- parandi ratio haerescat, ibique condensetur lapidis instar , quod tandem iterum , atque iterum teritur , & in pulverem redigitur, excoquiturque denuo, donec candidum crystalli modo appareat. Quod vero risagallum vocant, ex eadem constat materia, eodemque modo R Atallum quo ab paratur . In hoc tantum ab Arsenico crystallino differt, quod crocei sit coloris, Arsenico Crystalli-Propterea quod non usque adeo excoquitur, ut purum evadat, & crystalli ''d D - 'speciem referat . Utraque venena sunt certissima: mitius vero risi gallum , Arsenici virus. utrunque tamen, non tantum hominibus, caeterisque animantibus; verum K etiam
150쪽
etiam plantis , si modo suffatur, necem praesciatem infert: si mures , & Iupi ex eo comederint, nec aqua iis oblata fuerit, tanta corripiuntur rabie, ut & sui
generis animantia mortu virulento enecent.
Non est quod miretur Icctor, nonnulla nos paucioribus perstringero, quam alii, qui ante nos scripserunt, fecere t non enim in hoc desudavimus, ut collectanea nostra essent, quaeque aliorum auctorum obscurarent gloriam; sed iis, quae ab illis minus explicata sunt, hisce nostris observationibus illustraremus. Interim vero tangimus & reliqua in nostra Metallotheca reposita,ne , vel in hac aliqui frustra servari, vel in his commentariis ob negligentiam praeteriri arbitrentur.
ArsenIcum eur ve nenatum . Arsenteum arte Pa rari .
si J ArsenIeum Arabes Zarnichon appellant fortasse a Grateo ἁ Mνάν . Vox enIm Narnet depravata est in Serapione apud quem multa etiam aIia Arabica nomina corrupta leguntur pro Zomichon. Gignitur Arsenicum ex acido sulphureo cum materia metalli impersecta , quam cobaltum vocant, eoalescente . Hine ob admistum metallum valde ponderosum est, ob sulphur autem admodum volatile, ac maxima vi corrosiva, ae venefica praeditum . Acidi enim sales sulphurei duris metalli particulis armati vehementius scindunt, ac lacerant; eadem ratione , qua spiritus vitrioli, vel alterius mineralis mercurio additus, abit in venenum corrosivum , ac praesentissmum . Quo etiam fit, ut ex s dinis metallicis vapores venenati asssidue efferantur , utpote Arsenteo insecti: halitus enim sulphurei metallorum venas pervadentes , eorum particulas continenter corrodunt, ac secum abripiunt. Itaque artis ope Arsenicum parari potest ex auro nimirum,uel argento una cum acido sulphureo mistis. Et contra in sua principia , nempe in acidum , & materiam metallicam chymica analysi resolvitur et Si enim sevo, vel oleo, aut saponi Veneto misceatur , vel alicui athali, quo acidum sulphureum absorbeatur, ac separetur, ae deinde ealeinetur, aue distilletur, eorpus metallicum relinquitur plumbo haud absimile , acido interim volatili separato , ac florum forma elevato.
cap. 37. de vernice . Aver de med. ex min.
4 ' Sandaracha faJ Latinis, σανδὰώχ, bJ Graecis dicitur, hanc Arabes
Zarnich, sive Narnetb una cum auripigmento vocant: nam quae Sanda-- rax a scJ Serapione vocatur, non est res fossilis : sed iuniperi gummi , vulgo verniκ scriptoria nuneupata . Ejusdem est substantiae cum auripigmento,& in eisdem fodinis inveniri soleti colore tantum, & quadam pinguedine ab ipso differt ; Cum nihil aliud sit Sandaracha, quam auripigmentum a natura magis excoctum, quam ob causam , & minorem pinguedinem, & rubrum colorem acquisivit, quemadmodum arte quoque evenire solet ; si etenim ipsum auripigmentum uratur, Sandaracha fit. Praeferenda est autem magis rufa, florida, pura , friabilis, & sulphur redolens; huic cadem vis, quae arsenico ; sed validiore urentis enim facultatis est; & praesentissimum ceu arsenicum , Venenum ; quapropter non temere per os assumenda, quanquam ex mulso purulenta excreantibus eam ipsam Dioscorides commendet.