장음표시 사용
21쪽
et Tosteriori primus. principio constat. s. sormali, qε eit illationis dispositio in modo &'figura:& materiali,quae sit ni propositiones ex sibus extruitur. De principio sormali differuit in libris Prioru :quoru expositione eo inrsam nos facimus,st in quinto libro Summularum de arte syllogistica satis superq; diximus. At vero materialia principia in triplici sunt deia. Id nanq;qJ in operibus experimur naturae,in operibus etiaionis usu venire compertu est qa S.I hom. in hoc prooemio adnotauit. quaeda. n. lunt quae ex necessitate agrit,ita ut deficere no possint:quales sunt celestes orbes,si a motu cessare nequeunt. Alia vero sunt q ut plurimu quidem regulariter & sim naturam operantur,deficiunt in nonnunqua: ut viventium semina, quae frequetius persectos naturales. que partus ardunt:quandoque in pariunt monstra. Huc ad modum in operibus ronis sunt aliqua principia necessaria, quae ex necessitate gignunt 1 cientiam:quaedam vero probabilia quae ut plurimu vera generant iudicia: sed alia sunt sophismata quae cum sint vero similia, in errorem tamen nos inducul.De principijs primi generis est huius libri tractatio:de secundis extant libri Topicoru:atq; adeo de tertiji libri Elenchoru . Quo fit ut inter libros uniuersos dialecticae iste sit materia & obiecto dugnissimus mam simplicium apprehensio atq; enuntiatio ad syllogismum ordinatur: & inter syllogis mos ille qui generat scientiam praestatis si mus est:
quia intellectius nulla alia cognitione quiescit, quoad scientiam adipiscatur, quae est certu Ac eui des rei Iudicium. At veris,ut est omnium finis , ita est omnium abditissimus & obscurissimus. En ima uero Aristoteles,cum in alij s plerisque, tum prae
sertim in hoc opere quod & Themistius confiteatur cosulto visus est obscuritatem assectasse: Adeo
22쪽
De Praecognitis. cap. I. ryt cum in hunc usum editu fuerit, ut ad alias scie-
tias viam sterneret atque pararet, invium ipsum ac propemodum inaccessibile habeatur. Quo factum est,ut huius aetatis dialecti,literam intentionemque Aristotelis post habentes . materiam p tius notitiarum huc accersant,quam libros post riorum exponant. Dabimus ergo Deo dant ope-'tam pro viribus & ingenio nostro , ut opus quod& longum est , & obscurum , sed tamen cognituper necessarium, neque prorsus inexplicatum maneat, neque rursus ad fastidium usque procedat.
T I T v L v s libri sic habet Graece, Analut ca lihystera.quod ad litera Latine sonat, Resolutiva po steriora.Ut stipleatur substanti uti,biblia. i.libri: naGrice, biblia,e plurale neutru: sicut,volumina, Latine . Mos nanque Graecoru est denominatione libri 'facere ab eius materia: ut libri Topici. i.locales diar quia tractat de locis:& Iibri Ethici. i. morales:quia tractat de moribus.Et ita libri Analytici.i. resolutiui aut resolutorij, va tractat de resolutione. a- propter Latini potius ad sensum g ad verbu)transferunt de resolutione polleriori, seu resolutionuposteriqrum libri. Vbi adnotadum proprie
resolutio est examinatio qua iudiciu inait de aliqua re,an legitima sit,& perfecta secundu sua n
turam. Et dicitur resolutio , quia talis examinatio
no fit nisi re tu edo rem usq; ad prima principia ex quibus composita est. Atqui ut syllogismus sit legitimus & perfectus, necessarioq; euideter concludes,duo habere debet legitima principia. s.& il .
Iationis sorma euidente,& materia. s. praemissas necessarias & itide euidentes. Et quia sorma dignior est,& prius sese oculis ostedit qua materia, prima, resolutio est rotae formae. s. iudicare an habeat di-0ositione liguret necessario cocludente:quo semel
23쪽
constituto secunda examinatio est perpendere ne ceSsitatem praemissarum.De priori retolutione disserunt libri duo priorummempe qui docet quemuis datum syllogismum imperfectu aut ineuidenatem ad aliquem illorum quatuor euidentium pri- figurae resoluere: qui immediate regulanturo
prima principia quae sunt, dici de omni, & dici de
nullo, ut lib. s. Summu. latissime est laueri.De secuda & posteriori reselutione tractat duo isti lib. qui
nobis in mani sunt. Vbiadn'tandu est,st natura cuiuscuq; rei, q definitioe quid ditativa exponit' cau sia est omni upassionu quae de tali re sunt demostrabiles: est in causa ordine qu'da,ut priores passiones sint posteriou cauis. Et quia ut hic tex.J .memmit Arist. scire est causas rei cognoscere, no eri' scimus aliqua 'clusionem,quam seriem causaru iIlius cognoscamus usq;ad definitionem, quae est 'nantu prima radix.Exempli gratia: ga homo est animal rationale.i. discursiuum,statim sequiturin no simul cognostat omnia,sed prius effectum qua causam, & inde secundo sequit si sit admirativus inaadmiratio prouenit eo si quis ignorat causa alicuius effectus & inde tertio subsequitur φ sit risibilis:Si ergo fiat haec demostratio: Omne animal admirativum est risibile,omnis homo est animal admirativum:ergo omnis homo est risibilis, est qui- quidem necessaria & euidens ratione formar : sed
est ineuidens ratione materiar'.quia nec demostrat causam admirationis,qua maior significat:nec cur Iatentio . homo sit admirativus:quae est minor: Intentio e go Arist.in hoc libro est, docere quomodo resol uatur utraque in suam causam. s. minor sic., omne
animal quod prius cogn'scit effectum quam causa in est admirati uu omnis homo est tale animali ergo. Et rursus haec minor sic per definitione, omo ne
24쪽
ne animes rationale prius cognoscit effectum qua causam:omnis homo est animal rationale: ergo. Et maior resoluitur sic : omne animal cui poteli esse repentinu gaudiu est risibile: sed omni animali admirativo offertur repentinia gaudiu nam illud ostre rentinu cuius causa ignoratur ergo Oe tale est riubile.Quod si forte demostratio procedat a causa remota , tuc applicada est illa a causas intermedias ad conclusione. Et id vocat in serius Arist.quoniam illius est causa. Vt data hac demonstratione, omne animal rationale est risibile, omnis homo est animal ronale: ergo omnis homo e risibilis, 2 a esse animal rationale non est immediata causa risibilitatis,sed esse admiratiuuu,debet ergo prius ex
definitione demqnstrari,admiratiuubia inde,risibile. Ex his quae dicta sunt sequutur corrotaria querem Pspicacius elucidant. Sequitur. n.primo,st resoluere non est .lii rem in partes diuidere & soluere, sed compositione usq; ad prima eius elementa dis luere,ut eius natura manifeste perpendat. Qiiemadmodu actione naturali compositu resoluitur usq; ad materia prima, & Arist. i. prioru dicit, trum esse in que resoluitur propositio,nam intenti' dialeqiei in subiecto & praedicato sistit, sed in
gramatici oratione in dictiones resoluut, & dictiones in syllabas,ac demu syllabas in literas, q sunt O ima elementa. Secudo sequit, no est ide syl- Syllopiclogismus demostrativus que Graeci, apodicticon, utiε appellat &resolutorius,que vocant, Analyticon, na syllogismus demostrativus est quicunq; procedit euidenter ex duabus premissis necessarijs, sed resolutorius est ille qui resoluit principia. s.consequentiam vel pretinissas in sua prima principia. Vesyllogismus impesectus iuxta arte traditam. s. lib. Summumreducitur ad perfectum inset edo ex λ 3 pra
25쪽
Tomrlarum Primus praemissis impersecti pinill aspersecti,& inde propriam conclusione: ex qua rursus insertur conciu-sio imperfecti, totus ille discursus di syllabismus resolutivus priori resolutiqne Atq; syllogism que
paulo ante faciebamus resoluetes pinillas in alias priores usque ad definitionem,aepellat resolutivus polleriori resolutione. Tertio sequitur quodnam 1it subiectu huius libri. Dubitari. n.pot,sit ne syllogismus resolutivus,an vero demostratio, potius subiectu 1cietia. Apparet in ex dictis ' proximum subiectu libri. huius libri eli syllogismus resolutivus.Costat naq; ex titulo libri,sane g est, de resolutione, sed ga resolutio ordinatur ad examinandam de docenda naturam demonstrationis, parum resert si dicamus demonstrationem esse subiectum.Scientia vero potius est finis libri qua subiectu, est. n. proprius finis Necessi-- effeci' demonstrationis generare sciam. Qua to sesitur quae na fuerit hui' artis necessitas. Enimuero cu natura hominis qa est ronalis sit res, non simul, sed successive cognoscere, necessaria mit ista ars qua causas rei ignotas P prius nota inuestigaret. Quo fit ut angelus sui cum sita materia separatus re quan cuq; & oes eius causas simul & sine discursu cognoicit, arte hac resolutoria non indigeat, neq; in naturalium cognitione errare potest.' Atqui, ut hoc obiter dixerim , haec causa est cur philosophis huius temporis ars haec posteriori stica pene ignota sit, quia ars exercitio & coparaturdi custoditur. hac in aetate minima philosephis cura est rerum causas pervestigare, suas proinde doctrinas claras & faciles existimantes,quia res in superficie tractantes causas non perscrutantur, ubi ut ratio sciendi, ita ta difficultas & labor consistit. Atq; adeo Spterea S.Tho.obscuritatis redarguuntst intelligens, scire esse rem per causas cognosse
26쪽
r uniuersa contendit ad primas causas reuocare.' into demum colligitur ordo huius libri ad reliquos dialecticae. Sequitur.n.libros pridicamentorum & perihermenias qui tractant de partibus syllogismi,& libros priorum,praecedit in libros Topic rum & elechorum,ut patct in codice Giarco. Et Latio huius ordinis est non solum dignitas obiecti quia demonstrario generas 1 cientiam dignior estyllogismo generanae,ut opinionem aut errorem sed etiam quia doctrina posterioristica est iudicativa. Iudicium. n.non sumimus de re nisi per rationes necessarias: nam quemadmodum architectus
ut Philoponus ait utitur amussi& perpendiculo adiudicandu ,an lapis rectussi,& paries directus: ita dialecticus & quicuq; philosophus utitur prioristicaresblutione & posterioristica ad iudicandu de alijsquibuscunq; argumentationibus. Qua de causa Stoici solos dialecticos appellabat sapientes
.i.de rerum uniuersitate iudicantes. Modus procedendi huius libri doctrinalis est,procedit. n. definiendo quid sit demonstratio , Nostendendo ex quibus principijs constet,quo'; habeat effectus P
comparationem ad alios modos sciendi. Sed solet hic esse dubium, utrum hic liber demonstrati-uὸ procedat,nam cum doceat facere omnem demonstrationem,id docere non potest per aliam demonstrationem , alias iam esset illa demonstratio antequam doceretur quid esset demonstratio, vel illa esset doceta per aliam,'&sic iretur in infinitu. Respondetur tamen,q, definitione & exemplis. s.construendo demonstrationem,docet Aristo. quid
est demonstratio, de qua postea demonstratu g nerat scientiam . Quemadmodum de syllogisino dialectico demonstratu generat opinionem,& de sophistico, demonstrat-facit apparentiam. Est.n.
27쪽
msterioriim Primus. IDialectica quo ad omnes suas partes vere scientia, ut secunda quaestione prooemiali monstratum est. l l
31NI s domitia, omnisque disicia plina intellectiva preexistente Ecognitione sit. Id,s omnes quo fiant
Q c pacto consideremus,manifestu profecto fiet. Mathematicae nanque scientiae illo comparantur modo, caeterari que artium naquae que.Sanὸ circa orationes quoque,siuὲ illae per ratiocinationes ne per inductionem sunt,seruari modus idem solet : in virisque nanque, per anntea nota doctrina nimirum sit, quippe cum in altera tanquam a cognoscentibus propositiones accipiantur,in altera persingulare iam notum ipsum vniuersite ostendatur . Simili profecto mo- oratoriae rationes suadent,aut enim exemplis,quod est inductio, aut enthymematibus, q4 quidem ratiocinatio est, facultas ipsa solet or toria suadere .
Tex.-.FDupliciter autem praenosces: quodam euim esse, quaedam quid dictu significent, quaedam Niros modo antea percipiamus opor
28쪽
tet raelati de quouis quidem a mathnem,aus, ηegationem dici Nerum esse: triangulum autem hoc significare:νηitate utroq; modo, ct quid .gnificet, or etiam esse: non enim unumcuodque
istori simili nobis modo manifestum est.
Textus iij. FFit autem,νt qus cognoscimur, eorum quadam prius etiam cognouerimus. Quorundam vero cognitionem simul accipiamus,vetuli quρcunque sunt sub uniuersali, quorum qui
dem habetur cognitio inam omnem triangulum tres duobus rediis aequos habere,antea sciuimus et .
at id quod est in hexedra,triangulum es, mul
ut eo inducti siumus agnouimus. Hoc enim pasta nonnullas dissimus reru, ct non per medium ex tremum cognoscimussiticet quscunque singulares rerum formae sunt de subiecto nullo dicuntur.' Textus iis. F Antea verὸ quam fassa ita ctio vel ratiocinatio sit, partim fortasse nos scis re , partim nescire dicendum es: quodin nonsci
uitan esset sim liciter, id modo aliquo ; nempe duobus rectis aequales habere, scire simpliciter licet at patet,quod hoc quidem pacto scit: scitar uniuersaliter impliςiter vero non scit. quod quaadem ni itast,ea se ofecto quae in Menone basit tio est,usu venire: antea enim nihil quisquam diasce aut ea qua scit discet. F Nommita resto dendum '
29쪽
G vosteriori Primus. rindutis est,qualitersoluere quida nituntkrmopiis ste dualitatem parem esse ficis/ annuenti Nero, dualitate ei quandam offert, qua quidem esse nopumabat, ita neq; parem esse putauat:*luunt .n non omnem se scire,dicentes esse parem dualitatem,sed eam quam esse dualitatem sciunt : Et tu sciunt quidem id, cuius demonstrationem tenent. ceperuntque:at non eius sis quod ipsi aut triangulum aut numerum esse siciunt, sed trianguli numeri simplicis er omnis demonIIrationem c perunt. Nulla enim huiuscemodi propositisumitur, quem tu scis numerum, alit quam tu scis recti
lineam figuram, sed absolutὸ quodlibet sumitur. sed nihil ut arbitror obstat,si id quod discit quis
partim quidem norit,partim vero ignoret. 'on
enim absurdum est hoc id quod tenet, addiscat aliquo modosed si hoc pacto, eaque ratione qu
.cit,eodem modo teneat uisio. π I a a st iste Gratia in duos diuisus est partiales libros . In priori nanque agitur de demonstratione , & principijs eius intrinsecis , & de eius passionibus.Et in secundo agitur de me io dem urationis,cuod est definitio, & de extrinsecis principiis,qui sunt principia prima, & per se nota . At
vero neuter liber subdiuiditur aut in capita,aut intex.aut quavis alia partitione: sed perpetuo sermonis contextu scriptus est.Quae confusio ut Τhemistius ait)ad libri obscuritatem accedit.Traductores autem sunt qui per capita eos partiuntur.Sed quia
Commetator Averroys comentarios suos perte
ius distinxit,in usum absit tex.a comentis denoma
30쪽
De Praecognitis. cap r. frtriremi dicatur tex.commenti primi,aut secundi Τametsi no opus est nominare comentu, sed satis est uti solem ites e textu primu, textu se du &C. Cotinet ergo liber hic primus capita vigintis te, textus vero quadragintaquatuor. Et ga diuisiones
ills &subdiuisiones S. Tho.usq; ad minima quanquam textui profecto lucis plurimum afferant iamodo no sunt adeo grator, in sex principalia mebra visu, nobis est primus liber distribuendus. In primo. n. capite,quod quatuor textus habet, iacit priamum fundamentii l. scieti apa omnem fieri ex alijs
praecognitis. In duobus sequentibiis, quae singulos habent textus, explicatur quid sit scire & quid de- monitiatio'. Ihocto sequentibus capitulis, viginti vitaque textus continentibus nempe usq; ad indecimu caput inclusiue arguitur de principiis intrinsecis demonstrationis,qualia esse oporteat et In tribus sequentibus usq; ad quartum decimum, in quibus titi sunt duo text. interitur sermo de ignorantia quae scientiae contraria est. In quihm sequen tius capitulis usq; ad decimum nonu,quae quinqi textus comprehendunt, ostenditur et demonstra
tionis reselutio no procedit in infinitu. In reliqui si vero octo 'sq; ad finem,in Ous sex textus habent,' fit coparatio inter demostrationes,mox inter scientias,& deinde inter stientilam de alios habitus. AD euidentiam primi capitis notandu est primo,' cum materia huius libri sit demonstratio,ne' cessarium fuit primum omnium praesupponere demostrationem esse: duae nanq; sunt qones de re aliqua inco exesignata,vt videbimus,in secsido holius.fan est,&quid est,& prima est an est secsidon'tandu est,s ante Arist.duo fuerut extremi err res negatiu necessaria ee demonstratione.Cv. n. dentionstratio sit propter scientiam, necessitas m