장음표시 사용
31쪽
dij sumatur ex necessitate finis, fit ut ex necessita indite sciae necessitate venemur demostrationis. Her cite ergo & Cratylus quoru meminit Aris A. met. . tex. 3 2.negates sciam haberi posse de rebus, toti bat subinde necessitate demostrationis. Plato velo per oppositu extremu afferebat quidem esse scistiam,tu negabat ea de nouo acquiri.Erat.n .in e usopinione ideas separatas esse, principia essendixerum,& principia cognoscedi, ut tu alibi saepe, tit
presse. i.met. text. 4. & infra meminit Aristote.
Exempli gratia. Homo iecundum Plat. cum gen Crat hominem solum dissiponit materiam , sed ideabois inducit sorma plena omnib. speciebus intelligibilibus ad oes scietias,ad modu quo S. Th. dicit angelos creatos esse cu omnibuslspeciebus rerum, quas possunt naturaliter cognoscere,quia illas nequeuta reb.accipere. At quia ala infunditur in materia,non fit exire in actu, nisi P exercitiu tollantur impedimenta.Vnde colligebat nostrum discore nihil aliud esse,quam quodda reminisci. fune quida neoterici qui aliter explicant opinione Pistonis, nempe s tuerit in illa deceetione Pythagorae de migratione animi a corpore in corp .fQ aia exuta corpore iteria reuertitur in aliud corpus. A qui cu separata est a corpore,multa addiscit , quae immersa postea corpori,quodammo obliuiscitur, quom ter exercitium recordatur. At re vera hic nunqua fuit opinio Plat. Immo in Menone quem ,
dialogu isti citat) resere illa opinionyltans Pindari
di alioru poetaru Et opinionem Plat.fuisse,st ideae sunt principia cunitionis, sicut sui principia rerumodo quo exposuimus,est compertissimum,apud Aristibro citato tex. 8.dc alibi frequentissime. Ex ud S.Th. I. 8 .art. .Immo idea hoc sonat, qδ
α exesar faciendi di cognoscessi res,vi ai A
32쪽
Augli .li. 83. quaestionu,&S.Th. I .parte.q. I s. Ari. ergo more suo statim primo verbo,velut agens na iturale,euellit duos istos extremos errores,ut pro Priam sententia inferat. Asserit. n.& sciam esse aduersus Heraclitum , &eam de nouo gigni adire .fus Platone. Et ideo sponit:Omnis doctrina&oni
Dis disciplina ex praeexisteti fit cognitione. Itaq; sicut esse reru non fit ab idea,vt dicebat Plato, neq; ex nihilo,sed ex virtute seminali, ita scia fit ex alia .
quo prius cognito,qa se habet ut semen sciq. Aevero non dicit tantum particulariter,Omnis scia,
sed ab uniuersalioribus inchoans , Omnis doctriana de disciplina, idest omne iudiciu intellectivum ex praeexistenti fit cognitione.Neq; vero ait,omne doctrinam ex praeexistenti doctrina fieri,neq; om nem cognitionem ex praeexistenti cognitiqne,alias abire esset in infinitu aut in doctrinis aut in cognitionibus, quod constat esse falsum, cum exterior sensatio ex nulla priori fiat. Sed ait, si omnis doctrina fit ex priori cognitione. Vbi notandum est, doctrina & disciplina ut Philoponus & S. Tho. aiunt ijdem habitus sunt sola ratione differentes . Vt.n. motus idem v Trocedit ab agente,est actio , di vi recipitur in passo,est passio, ita idem habitus quatenus a doctore gignitur est doctrina, inquantum vero ad discipulo suscipitur , est disciplina. Nec deniq; ait,' omnis doctrina fiat ex praeeristenti cognitione naturali,aut acquisita , sed generaliter aut ex hac,aut ex illa. Sensus igitur is est. Om diua tu. ne iudiciu intellectiliu aut industria inuentum,aut doctore acquisitu,fit ex priori co*nitione, siue illa prior sit doctrina acquisita,sue aliud iudicium naturaliter insitum. Probat Aristo.conclusionem tri Tres γ' busefiplis, nam tres sunt gradus certitudinis mi mus est scientiarum mathematicaru qitae euideret demonstrant,
33쪽
demonstrat:&in his praesupponuntur aliquae pro positiones lumine naturali notς, videlicet, a quo
Iibet puncto in quodlibet pluietum lineam duci , quod sensu percipitur, cui adijcitur alia. s. superlineam datam triangulum constitui, & ita paulatim
tanquam ex naturaliter notis, quae sunt veIut semina naturalia,acquiritur scientia , quam vocat Aris,ilistic stotele doctrinam . Secundus gradus est indi-αM. scursib. dialecticis quae hic vocantur orationes. Procedit. n. dialecticus aut svllogismo,aut inducti ine. cuius euidenti. m nota dum est, ' syllogismus
dialecticus est ille qui non est demonstrativus, sed ex probabilibus generat opinionem. Et ideo dialecticus non re luit praemissas in prima principia per se nota, sed supmnit aliquas praemissas, quas respodens quia credit esse veras, admittit: & ideo dicit Aristo.quod in altera,scilicet,in ratiocinati ne dialectica ostenditur conclusio ex propositionibus quae tanquam a cognoscentibus accipiuntur ;x i id est,quas arguetes accipiunt a respondentibus , . quas respondentes dant ac si essent sibi iam demostratae,cum tamen non sint. Boetius vertit ' hae. Cratiocinationes dialecticae sunt incipientes tanquaa notis, quae litera non consonat Grsce sicuti lit ra Argyropyli. Exempli gratia . Rusticus putat pisces respirare,propterea I ridentur aquam immittere & emittere. Volens ego probare q1 non respi- rant, suppono illi, si sola animantia habentia pul- . monem respirant. Ille nescit hoc esse verum , sed autoritate mea vel aliqua facili peribasione admit.tit. Illud admittere est dare mihi quasi gratis,quia non est conuictus demonstratione. Illam ego acci Piens sermo syllogismum dialecticum.Omne aiat ' ii quod respirat liet pulmonem,piscis non habet pes' monear.ergo non respirat.Si vero negat minorem
34쪽
De Praecognitas. cap. I. I stunc inductione id probo ad sensum .Hic piscis nuli et phil monem,& hic non habet pulmone, & hic ruc. ergo nullus habet pulmonem. Et hoc est quod subiungitur in textu, in altera scilicet in inductic
ne ex cognitione singularium concluditur uniuersale. Vbi id quod secundo libro summularum di . , ximus hic adnotandum est, videlicet s inductio 'μ'
non est consequentia euidenter concludens. Et uideo non est necesse subsumere, & sic de singulis , vel, isti pisces sunt oes pisces, alias rosecto esset petitio principii, & tam ignotum esset antecedens licui consequens. Sed ind.ctio est quando ex sina lyularibus quae experimur,concludimus uniuers le .eo quod eadem videatur esse ratio de omnibus.
Qua de causa non ponitur hic ab Aristotele in primo gradu certitudinis,sed inter orationes dialecticas quq faciunt probabilitatem. Infimus gradus certitudinis est in rhetoricis suasionibus,qus non faciunt semper certam opinionem, sed solu coniecturam &persuasionem. Qiis etiam expr*cogniatis procedunt ad conclusiones .Et sicut dialecticus utitur syllogismo & inductione, ita rhetor utitur
enthymemate 8c exemplo. Enthymema.n. dicitur ab enthymo. i. in animo quasi 'in animo reseruetur maior praemissa, ut hec mulier ornat se priter Voluntatem mariti:ergo est adultera. Et in hoc dii
fert a syllogismo,quia syllogismus exprimeret maiorem. s. omnis mulier quς ornat se prster volumitatem mariti est adultera. Et ideo dicit Aristote. enthymema est ratiocinatio,vel ut grsce habetuo est syllogismus.Boetius vertit vere est syllogismus u . . TCum in Grςce non sit particula,vere. Soliciti suti hic,etiam antiqui expositores , quo moenthyme
ma sit syllogismus.Themistius.nait, si est quodae modo.i.impersecte syllogismus.& s.Tho.9, ςst tru
35쪽
moneriorum Primus 'catus syllogismus,& Paulus Venetus ait, penthymema est syllogismus solii causaliter, quia ex en thymemate fit syllogismus,addita maiore.Attamevidetur Aristo. nihil aliud intendere, nisi oe ident est apud rhetores enthymema quod apud dialecticos est syllogismus. Veluti quod apud dialecticos est inductio,apud rhetores est exemplum.Itaq; neque enthymema simpliciter est syllogismus , ted syllogismus rhetoricus, neque exemplum simpIiciter est inductio sed quodammodo inductio rhetorica. Vnde exemplum in hoc differt ab inducti ne, ς inductio ex singularibus omnibus quq sentimus numeratis inseri probabiliter uniuersalem . Exemplum vero non inseri uniuersale, sed ex uno
sin rutari, aut pluribus inseri illud singulare de quo est quεstio.Vt si quis arguat.Iudas quia loculos habebat pret auaritia vendidit Christum: ergo hic facerdos pecunil cupidus periculum est nὰ
spualia vendat. Et ideo rhetor nom gnat sciam,2aim intedit persuadere conclusione singularem.Demonstrator vero & dialecticus cocludut in uniuersali. Potuisset Aristo. conclusionem in artibus et mechanicis ostendere. Exempli gratia.Faber serr
rius sine arte naturaliter scit φ ferrum pol scindere corium,lignu,& lapidem,sed ex illa praeuia cognitione inuenit vel addiscit arte faciendi serram ad secandum lignum',& cultrum ad secandum corium,& excusorium ad dolandum lapidem. Item faberlignarius sine arte scit ' serra secat lignum, sed per artem discit isecare apte ad faciendam a cam vel scamnum. In textu secundo Dupliciter autem postquam dictum est scientiam fieri ex pricognitis,pergit Aristo.explicare quae sunt illa quae
Dpus est praecognoscere ante notitiam conclusi
.is,ia de quibus oportet illa praecognoscere. Att.m
36쪽
luo esse quae praenosce oportet. s. an res 2d nomen sigini ficet.Tria tamen sunt de quibus aliquod istorum debemus pr cognoscere. De principio.n. oportet pcognoscere an sit. s. st veru sit, de passione vero,quid significet, sed de subiecto utruq . s.&illud esse,&gd sit. Ad cuius intelligentiam nota dum est primo,' subiectu demonstrationis est id de quo passio demonstratur, quod in prima figura
est minor extremitas. Passio vero est quae de subiecto demonstratur, quae est illic maior extremitas, Principium autem est utraque praemissa. Exempli pratia in hac demonstratione,Omne animal rati Dale est risibile, omnis homo est animal rationale,
ergo omnis homo est risibile. honio , est subiectu,& risibile,est passio, & utraq; praemisia est princiaptu. Notandu est secundo circa exemplum Arist. una iter alias causas obscuritatis huius libri est, si exempla, quae deberent esse velut splendor do- et inar,sunt apud euobscura, eo q, sunt ex mathematicis accersita .Quod factum ess,quia proprijssi-inet & certissimae demonstrationes,desibus hic agi
tur,in solis mathematicis reperititur. Nomine unitatis intelligit hic subiectu, & nomine tria guli intelligit passione,&y afficinatio inem aut negatione de quolibet dici, telligit principiu.Quar e, empla non posuit,inredes φ una demonstratio pyssit confici ex his terminis q, nonnullos id putates confundit sed ga figura est passio qualitatis, de triagulus est prima figura, nomine trianguli generaliter intelligit quacunq; passione. Et ga subiectu est id q rponitur in definitione passionis aquilitas enim est nasi curvitas & unitas est idy quod definitur Ois
species quantitatis ternarius .n. est numerus ex tribus unitatibus compositus,& triagulus figura triulinearum aut angulorum, ti quadrangulus figura, b quatuor
37쪽
quatuor linearu.&c. ea ratione nomine unitatis, quae est primu subiectum in mathematicis)intei aligit generaliter quodcunque subiectum, & quia primu principiu per se notu est qd libet esse vel noesse,y hoc significauit generaliter quodcunq; principiu . Vtamur ergo nos alio clariori exemplo de homine & risibili. Tertio notandum est, s ut in principio secundi libri ait Aris cum interrogare sieyy scire,tot sunt scita de aliqua re,quot sunt inter
rogationes:quae sunt numero quatuor.Ea.n.q inteς rogauimus aut sunt incoplexa,aut coplexa. De in-
coplexo interrogam' an ut,& sid sit,san sit & quid sit ho.De coplexo vero,an hoc sit illud:puta an h51it risibilis , di propter quid sit illud. s.qua de ca sit risibilis. Et quia scientias commodius denominareno po*umus qua noibus interrogationum : prima scientia appellatur,an est: secunda quid est:tertia,
quia est,i. et hoc est illud quaestio.n.quia,non quaerit causa, sed an hoc est illud. Et quarta, propten quid est.i.ῖῖ quid hoc sit illud. in arto notanduest ' demonstratio duo istoru ultima demostrat.Lhoc esse illud,& lpter sid,hoc est illud,si sit demostratio a priori. In hac. n. demostratione,oe aiat rationale est rissibile,ois ho est alal ronale,ergo omnis ho est risibilis,demonstratur & quod ho est risibilis:& quod est risibilis,propter hoc quod est animal ronale. Et hinc colligitur ut alia duo scita praesupponantur, non.n.demonstramus hominem esse
aut uuid ho sit, immo id supponimus. Et hoc est, quod dicit Arist.s de unitate. s. de subiecto, psuin ponimus an sit& gdsit.At vero de passione no supponimus an sit,quia esse passionis est inesse subiecto, & hoc est quod demonstramus . Nec proprie
de illa supponimus quid sit,quia passio non habet proprie definitionem quidditatiuam,cu no definiae
38쪽
ne praecognitis. Cap. I. I9 . tur per aliquid intrinsecum, sed per suum subiectum .Quin etia nullum accidens proprie habet definitionem quiddita tuam, i habetur. 7. met.tex. 2.
R i s .Pr supponendii in est quid nominis illius .i. O significet,si. n.nescire quid risibile significat, noanterrogarem an ho sit risibilis. Et hoc est quod dicit Aris .de triangulo oportet praenosce quid est quod dicitur.Praemissa vero quia est aliquid coplexum,non het proprie definitionem , nec quid rei, nec quid nominis,& ideo de praemissa non praesupponitur quid sit,sed praesupponitur veram esse. Et noc est psupponere de principio an sit, sicut.n. an sit subiectium, est scire quod est, ita an sit princupium est scire qε est veru . Proportiun biliter portuisset Arist. exempla ponere suo modo in syllogis modialecitico &ssuasione rhetorica, sed qa intςntio huius libri est solii de demonstratione ab alijs supersedit. Qd si quis arguatanter praecognitδ Vnu esse pnosce bonitate consequentiq,N P conseques sunt plura pricognita. Respodetur , , hic se ncognitio pertinet ad libros priorum, hic tamen in tu est sermo de praecognitis posterioristicis quae P tinent ad principia naturalia scilicet ad primissas. In te itio textu Fit aut postqua dixerat Ariisq'qunt necessario praec'gnita,subdit quo ordine prae hcognoscantur. Et inter praeςognitiones subiecti Npassionis nullum constituit ordinem: impertineRs .n. est quod illorii cognoscatur prius ted inter pcognitiones praemissarum.Cv. n.dixerat de principio 1 Ur Praenosce oportere veru esse,& principia sint duo. L. maior propositio & minor,& prioritas, ut dictu est in postpraedicamentis,alia sit temporis,alia naturae, dicit quod maior propositio uniuersalis potprius tepore cognosci st coclusio, minor vero cognita maioriano pol cognosci prius Ue, sed solumb , prius
39쪽
,6 Posteriorum et muri . . prius natura,qua cohelusio. Exepli gratia,' onatis.
triagulus habet tres angulus aequales duo, rectis potest sis cognoscere P annum antequam cognoscat hunc triangulum habere tres.&c.attame,si cognita illa maiori,gs cognoscat hunc triangulu esse triangulu, non stat quin simul Te cognoscat hunc habere tres angulos aequales duob. rectis:cogia . icit tam e minor prius natura oua conclusio, postg est ca conclusionis. In Graeco habetur sic, Triagulus gest in semicirculo est tria ultis,ut vertit, Boetius. Arguro. in vertit,Triangulus si es in hexedra .
1de in pollet,na hexedra ess sella trium pedum almodum serti 1circuli concaua ad admouedum dorsum, ut est incueri in figura textus, si eam consid res esse planu sedis in quo sedetur Quae sella olini studetib. modo tonsorib. est in usu. Et lar an alludit ad triagulu deseriptu in sede abaeqnditu a sedente ut ait Com. que respondes non viderat. Vel sorti Aris.nihil cogitauit de hexedra , 'sed more mathe- Regula po malico posuit ex lum i tria lό semicirculi. Exstmotisti hoc textu elicit illa regula posterioristica.Cognita maiori re minori simul e cognoscit conclusio;
Addit in calce textus,mn6nnullas res. i. singularii quae continentur sub aliquo uniuersali,hoc modo
cognoscim ,& non P aliud mediu extremit, qε est dicere, Cognito aliquo pdicato cola enire subiecto uniuersali, statim cognoscimus conuenire cuiciique singulariu subsumpto sub illo,sine aliquo alio m Text. . dio. In textu quarto Antea veris postqua dixerat aliqua esse prienosceda ante notitia coclusionis,addit φ & ipsam etiam conclusionem antequam d montiretur quodamo cognoscim', no simplf & iri particulati,sed sim sid & 1 uniuersali. Sed ga texta est subobscurus,notadu est,' Plato in Menone , si eli dialogus nuncupatus ab una persona dialogi ἡ
40쪽
De Praecognitis. Cap. f. a Inuae ita appellat,aε ibi tractat de &scietiar
virum doctrina& exercitio acciuirantur, an Verosit naturalis.In illo inquam dialogo explicat mentem suam, nostrum scire est quodda reminisci. Et introducit Menonem dubitante P hQm Q neque M.noni, inquirit id st scit,qiua illius nulla inquisitiqne os ambigui est neque id quod nescit,nam illud licet inueniat, x .no cogn0scet. In vasum enim quis qu rit homunem quod est exemplum Comentatoris que de fahie non nouit: na licet fuerit illi obuius non cognoscet eum. Et haec appellatur hic ab Arist. Menonis haesitatio seu ambiguitas:vt Boe. transfert. Ad qua dubitationem Plato introducit Socrate responde-tem,' homo inquirit id q d scit cuius fuerat oblitus. Et ga Ioc' celebris est. neq; in hic unqua expositus,citra taedium paucis sententia resera, quae illic multis & intricatis verbis habetur:prbbax S crates, si nostru in re scit quoddam reminisci alio
exemplo sed hoc est facilius.Ostendo.v.g. rustico quadratum hoc aequilateru. A. cuius
Λ quaelibet costa sit pedalis:atque adeo tota perisphaeria quadrupedalis. Inter-- rogo russicum , si aliae quatuor Jineae duplae ad istas describantur in quadratu ira,qua proportionem illud habebit ad istud. Profecto ignarusseometriae resipodebit, uisi costae erynt dupl qu dratum subinde erit tantummodo duplum . TVnc
Tursus proferam quadratu. B. cuius exteriores co-
Tl '' stae sunt duplat, d interrogabo,o
B iuno bet ad costa quadrati A. rn-
ta perisphqria quadlati. B. quae est octo pedu, est dupla ad perisphae-τiana quadratia&.Ruod itide concedet. Tunc diui-