장음표시 사용
51쪽
armitur,' ly ex, no possit hic dicere curcus antia
termini a quo: nam terminus a quo secudum Ari. est priuatio illius qε generat aut contrariu eius:si cui homo fit ex no homine,aut album ex nigro,de dies ex nocte. Itaqi lius a quo no stat cum termino ad que. Praemissae aute stant simul cu conclusione,& omnis cognitio ex qua fit alia stat simul cu ipsa:sed potius hoc modo dicendu esset, ' doctrina fit ex ignoratia. Et tertio arguit,q, nec dicat habitudine partis coponentis. Doctrina & disciplinaeno dicitispositionem apprehesi ualed iudicati uariudicativa vero no componitur ex notitijs apprehensuis. Igit pro inlutione argumeti notandum est secundis,a, nomine doctrinae,& disciplinae intelligit omnis habitus verus iudicativus acquisitus et
noctrina vicirca textu expositum est. Dupliciter aute natu- dupliQxςr raliter acquirit habitus. Vno modo per inuentio-P homines propter admiratione philoso- . phari csperuntriti habet P. metae. a. Et alio modo doctoris vlh Aut scripturae,quae locu habet docto ris:quemadmodumm. natura arte medici adiuta,
s aula est sanitatis, ita & intellectus ope doctoris directus,generiat scientias. Etenim sicut medicinano est quae principaliteronat, sed natura r ita nec doctor est qui generat scientia ted intellectus. de vi naturq virib.destituis,nihil prodest ars medici:ita ubi no est iogeniii,superuacanea est doctoris opera. Aegidius putat homine doctrinae intelligi babiis inuentione acquintinnempequo homo p γ
docere alios: nomine vero disciplinae in test igi habitu a doctore produJu.At vero doctrina certe
ho debet accipi active:sed passive pira habitu qui est in discipulo a doctore.Et ideo dicendu est, abe. utroque nomine eunde habitum intelligit. Aric Quersis respostibus t circa textu diximus aut
52쪽
nomen disciplinae accipiatur latius j nomen do-
ctrinae.f. pro omni habitu quomodocuque acquisito siue a doctore siue P inuentione. SNomine V ro cognitionis intelligit,non notitiam apprehensiuam: sed solutu dictu,aut habitum iudicati iiii. siuest acquisitus siue naturalis. Et ideo sensus Arist. est secus Aricisse. Ois habitus iudicativus quomoductique ac
uisitus it in gne causae efficie is ex alio priori iuicio,aut acquisito,aut naturali. Et illud iudicium naturale non appellat Arist. dod trina aut disciplinam, quapropter non opus e fieri ex alia cognitione. Exempla ED.Haec iudicia quodlibet est vel non est,oc totu est maius sua parte, & his similia non fiunt ex praeexistenti cognitione, quia nec sunt doctrinae,sed sunt potius naturalia semina doctrin xu. Enimvero doctrina,vt ait Linconiensis, non est
nisi eoru q prius dubitamus 8c discuredo cognouimus. od si quis arguat adhuc,illos asseulus generari ex notitijs apprehesiuis temino ru, ut diciat, Rndetur,' apprehensiones terminoru diar producere assenium propositionis p se notae, solu in graecausae obiectivae, Ia faciut obiectu prisens, sed in in pne caust efficientis proprie selu lumen natura
Ie intellectus est qui producit tale assensiim,& illi assensus naturales sunt postea lume ad alios assensis acquirendos. Et ideo Arist.non doceret,* talis assenses naturalis fieret proprie ex praeexisteti connitione. Vn adserma argumenti negatur,2 assenius naturales appellent doctrinae ab Arist. Neque natura est proprie magistra,nisi P metaphora. Eadem ratione neque cognitiones,q habent per sensum,ut hic ignis est calidus aut Luna eclipsat, iunt sciae,nec fiut ex prioribus. Hinc sequitur qua sit Fide, o Praeter intentionem Aristot. disputare de notitijs, pinio stilo
omne iudicium fiat ex notitijs apprehensi uis,
53쪽
& omnis intellectiva fiat ex sensitiua,aut sensitiva interior fiat ex exteriori. De materia primae cofiomationis amplior futur' est sermo. cap. 26.tex.- ubi Aris. ponit differentia inter scientia & opinio nem, sed quantu ad locum attinet praesente nega tur,l in opinionib. sit processus in infinitu,sed ueniendii est ad prima opinionem, quae generatur ex assensu euideli lumine naturali per Mequentia ineuidente. Exempli gratia. Perinductione ex singularib iis quq sentiamus inseri uniuersalis, ineuia denter tia. f. hic piscis non respirat & hic piscis nore spirat. ergo nullus respirat. Et in rhetoricis, iste habet ensem nudu sanguine cospersum prope ca-d iuer,ergo occidit homine,antecedes est euidens tac0seq uens est opinio propter ineuidentia consoqtietiar. Ite hic sphqra tangit anu indivisibiliter; ergo dat punctu indivisibile, &ycosequens qua, titas distinguitur a re quanta,ut arguebamus in C. de quantitate, antecedes est euidens &cosequens est opinio. Cum . n.ad generandii scientia requirat euidentia utriusq; principi3. s. praemissarii & consequentiae,quodcunq; illoru sit ineuidens generabitur opinio. De generatione fidei maior est diffita cultas an requirat pia affectio,' cap. 26.disputabimus,sed interim proportionabiliter dicimus ut M. Opinione,videlicet,l fides quamuis est assensus iii euideus,gene attia ex euideli. Euidens. n.est in linmine naturali adhibenda esse fidem homini sapieti qui no leuiter loquit,quamuis no sit euides verirum esse id q1 dicit. Et ita dicemus euides esse P. dicta Christi erat credibilia,nihilominus sa essendVera no erat euides,& ideo ex hoc assensu euideli, hoc est credibile,sequit hic assensus fidei, hoc qriste dicit est verum.Sed de hoc latius in loco cita-lto. Ad secunda confirmationem respondetur,l. sorte
54쪽
De Praecognatis. seste nullo alio inysterio additu est ab A ist. intellectiva, nisi ad exprimendu quo modo in solo in lectu est proprie doctrina & disciplina,quia potentiae sensitiuae non discurunt, & ideo earum coiagnitiones noti sunt doctrinae. Et lisc est solutio Suno. Alij nihilominus dicunt ponitur intellectiva ad excludendii cogitationem senstitiam brutorum, quq quodammodo potest esse disciplina, ut ait Aristo.loc' citato in argumento. Sed prosecto melior est prima solutio, na eo modo imperfecto quo iudicia imp secta brutoru possut dici disciplinae, eode modo etiam si ut ex prae existeti cognitio ne naturali bruti, ut patet in his qui docent canes itare, & ideo in hoc no differt disciplina intellectiva a sensitiva. Potest tertio modo dici; l, cum in 'tentio Arist. solum erat hic tractare de scientia inmtellectuali,addidit intellectiva,quasi sensitiva co-ginitio nihil ad propositum pertineret. .
. C I R C A tertiu argumentum notandu est primo,ν Themistius, cui Aegidius,& Paulus & fere expositores subscribunt, censet Aristo. intendere , D tam de passione quam de subiecto sbium praerequiritur definitio quid nominis. Definitio. n. quid nominis,& quid rei differunt, quia definitio quid nominis solum explicat significatione nominis . i. Tidiet quid nome significat. Definitio vero quid rei explicat na ara rei significatae. Dicut ergo ' ante noti tiam coclusionis selum oportet praenosce quid tagnificat,ir homo,& quid ly risibile. Hoc tamen si uniuersaliter intelligat manifeste est falsum , naan demostratione,ppter quid, medium debet esse definitio quid ditativa,& per consequens talis demostratio praesupponit gd est subieAi. Et cofir. qatalis demonstratio reddit cam conclusionis, ut ratio quare homo est risibilis est, gaest animal ratio:
55쪽
locum ad probandia, s scientia praesupponit quid est de suo iubiecto. Et ideo dicendu est,' Aristota causa breuitatis unico verbo. cquis est quod didiatur,intellexit quid subiecti & passionis Sportiona
biliter quatenus utrunq; habet definitione, At su-hioctu habet definitione quid rei,passio vero no vi dictu est in expositione textus. Sed notandu est tacun do ex hoc textu male intellecto ortu habuit error p aliud extremit, qui fere dialecticos & philosophos huius teporis tenet. Existimauit. n. 91 Ois
scietia praesupponit a.d est de suo subiecto, taliter' ad nulla scietiam pertinet constituere definitionem si iditativa tui subiecti, quod re vera falsu esse probat tertiu ar umentu.Definit. n. hic Aris. q. 1
est demonstratio,qu est subiectum huius libri. Et secudo de anima definit quid est anima. Et mathematici qui tractat de lineis & puctis.&c. definiunt quid est punctu,& quid linea. Et philosophus natu ratis definit quid est motus: ut patet in tertio Physicorii. Nec valet solutio si quis dicat, i philosophus naturalis & mathematicus definit suu subie ictu,non inquantu philosophus, sed inqua, tu metaphysicus: eos metaphysicus tractat de rone enitis coi. Hic inqua resposio non satisfacit:ga statim Aris c. sequenti docet aliquas esse dignitates coes, omni scietiet, ut qεlibet est vel no est: alias vero esse positiones peculiares cuiuscuque scientiae , intes
quas ponit definitione proprii subiecti. Vbi docetlprium esse cuiuscuq; scientiae,instituere definitio ne proprii subiecti. Et rone id confirmatur: na scietiacuiuscunq; rei in tedit manifestare eius natura rergo ad unaquamq; scientia pertinet definire suuRpriuin subieetu eo modo quo habere potest definitione. uod ideo addiderim,si metaphysicae su--: biectum A
56쪽
biem sens & subiectu theologis,puta Deus,defi-
aitiones non habet quidditati uas,ut ca. . Praedicamentotu ostensu est. Igit tertio notandu est φ
liud est loqui de particulari demonstratione,& aliud est loqui de tota scientia unius subiecti, qualis est scietia de anima,aut dialectica, aut geom tria.&c.Si loquamur de demonitiatione, tuc in demonstratione ga est,puta quae procedit ab esse stutici causam,ut infra videbimus,no praesupponit de .
finitio subiecti: in illa accipitur pro medio effectus subiecti: ut omne illud qε purgat cholera est
Calidu: scamonea purgat cholera: ergo. Et ita habemus scias multas particulares de altiis ignorantes definitione illoru.Scimus. n.unde proueniat eclidi sis Lunae,& quomodo moueat mare, & quomouo sol sit causa gnationum inferioru, antequa sciam definitione lunae aut solis. At vero in demonstratione propter quid praesuponit de subiecto quid nominis & ad rei: ut omne aiat est risibile.&c. Et hoc solu est qd hic intedit Arist. Si aut loquamur de- sei fiatota scia via ius subiecti,tuc dicendu est, φ scia sup eonstiti te ponit quid est subiecti,ad hunc senium,s non po qui i. o si. test demostrare definitione:non in ad huc sensum,s ad ipsam non Ptineat statuere definitione quid ditatiui subiecti. Exepli gratia. Geometria het duas partes,quaru prima praeparat principia sciat statuedo definitiones lineae & puncti,& principia, & diagnitates,q non demonstrantur. Secunda pars sciae
est, quae per huiusmodi principia demonstrat Diasiones desii ecto . Et ita scia de ala non demonstrat suam definitione.sed supponit illa: nihilomianus ad illam perti oet definire quid est anima. Edisa hic Arist.no demonstrat definitione demonstrationis, sed pstituit & supponit illa. Et hic patet solutio tertii argumetiat hoc est qε ait Ari. I .TOpα. 3. c 3 scit,
57쪽
τὴ eriorumPrimusP LAicilicetin scientia nulla probat sua principia
supponit ea. Ad confir. respondetur, φ scientia ldemonstratio non supponit de subiecto Q sit actualiter, ut probat argumentu,s ed supponit de suo su biecto D sit veru ens,puta habes esse in caussi, naturalibus, na de chim rano babetur scia,Mc im non si in causis naturalibus,no .het vera quiri ΑΛ. st sub ditatem Et hac de causa ut dicturi stimus in secuniEai. libro,quaestio an est ,praesupponit qui stione
est,nam sola vera entia habent vera quidditates a& vera entia dicuntur quae habent esse in causis naturalib. Et ante creationem rerum de entibus cluae nunc sunt naturalis potuit esse scientia , quia licet no essent tuc actu, erant in in p0Iuuae naturali,nora' prima productione possent naturaliter produci, seu quia erant aliquando producibjlia per causas naturales.. Hinc sequitur,l non bene exponitur de subiecto prs cognosci an sit per hoc: qa est subie letu supponere. Primo quia nullo homine existem te est vera demonstratio & verascia de homine. Et γ, prεterea quiadicet demonstratio instrumentaliter: - l . fiat per terminus&propositiones , tamen sciesia qgeneratur principaliter est de rebus ut in toto pincessu videbimus, & ideo de re significata P subi ctu pnosce oportet,'st in reru natura modo exprisito. Quod ii quis arguat Amst, .ph demostraret aliquas conclusi'nes de vacuo, licet vacuum no sit in rerum natura. Respondetur primo,' scienti
de vacuo no est subpliciter sci , sod in suppositio ne,scilicet,si esset vacuu. Et seςudo Mia pl0csi reripletu, P modu priuationis cognostimus vacuum. M Ad secines confirmatione reii Metur princiri piorum scientiae alia sunt extrinseca, communi iqu non demonstrantur in scietia,sed supponuturista de his loquitur Arithintistu unde Ponit exeium
58쪽
plum,ut quodlibet est vel non est.Alia vero sunt intrinseca in quibus affirmantur passio de definitio- ne,aut definitio de subiecto, & haec no omnia scie intia ipponit ted aliqua demonstrat, &alia aliquomodo explicat, ut in subsequentibus videbitur.
p:. A D quartum principale bene responsum est, P Ad quar- Axiit. non negat quin possit minor aliqua do cogno tum prin-sci ante conclusione, nepe quado cognoscitur ante ς PMφ' maiorem mino posset quis formare demonstratione .hoc in o. Triangulus in semicirculo est triangulus,& omnis triangulus habet tres aequales.&c. ergo. Et tuc singularis cognosceretur prius tempore, uniuersalis simul cum conclusione. Sed regula
Arist. solum est, quod non stat ambas simul pr missas cognoscere quin naturaliter simul tempore cognoscatur conclusio. At vero ad replicam argumeti respondetur,quod neque vult Arist.quod in eodem instanti quo formatur minor necessario fommetur conclu fio, sed intelligit ' si quis habet sormatam tota consequentiam ex propositionibus apDrehensi uis,&habet assensum cosequetiae, de quo hic no fit mentio, tunc quam primu quis habet ai- sensum maioris & minoris, illi assensus generabutassensum conclusionis tanqua causae naturales. An vero assensus producatur in instanti, videbitur in sexto argumento. Ex quo sequit, quod si rusticus ex extremitatibus nescit sormare conclusione, potetit assentire praemissis sine conclusione, quia ne-idit applicare causa ad effectu. Et eade rone si Dessoncurrat ad assensum praem si aru,8c nolit cocurrere ad assensum conclusionis, deficiet regula Arii quq solum intelligitur naturaliter. Confirmati
ne quarti argum est formavimus, ut ostende emus quam gratis doctores huius teporis tot verba multiplicant aduersus Saliomam,dicentem, quod no .
59쪽
. o Tosteriorum Prisus. possumus plura simul intelligere per modum pia.
Plura in- rium. Qtiam sententia sic fere neoterici intelliguttvlligure. videlicet, quod intellectus nullo modo potest habere plures notitias plurium rei u non facietes una
Propolitione,aut unum syllogismum. Itaq; possum , videte plures homines simul cum pluribus lignisti lapidibus, & rebus omnibus qui sunt cora me , i S tamen non possum illa P plures simplices notiatias intelligere. Immo sunt rhom ista qui hoc manibu ambaous tenent. At vero in primis S.Tho. ve est videre loco citato i .part.q. 8 s. nihil aliud vult dicere nisi quod expresse dicit Ari. 2.Top. ca. . Vbrait,st contingit simul plura scire , cogitare vero in nisi v nu. Et pterea nec Ari. nec S.Th. fuerunt ra inope Singenij,ut negarent nos posse simul habere plares notitias intellectivas rerum singulariu, quaru habemus lensitivas ut isti putant, qε re vera esset negare experientiam. Et ideo no opus est plura verba prodigere ad hoc impugna dum. Sensus ergo de Aris.& S. sh .est manifestissimus,quem nemo negare potes .Scire. n.apud Arist. non dicit actu, sed nabitu,qui .n. dormit, sciens est,sed actus scietis apud ipsum vocatur intelligere,vel potius, considerare aut cogitare.Ait ergo Arist. st habitus scientiae,etia' in esse Picino , nihil vetat esse simul plures & di uersbs in eode intellectu, sed in actu considerare S cogitare plura P modu plurium, non potest limmo persecte id facere,nam pluribus inretus minor est ad singula sensus .:Itaq; possum cogitare simul.& considerare diuersa obiecta P diuersas notitias,
imperfecte in, quia cogitatio unius remittet cogutatione alterius . Quando vero illa cogitantur per modum unius,cogitatio unius non impedit cogitationem alterius . Cum . n.considero hominem esse animal, aut hominem currere , cogitatio subiecti
60쪽
sion remittit notitiam praedicati. Wnde adton 'mationem respondetur, v assenuis praemissarunt, etiam perseeti,non impedium luin simul perse assentiamus conclusioni, quia omnes cognitiones eiuldem demonstrationis 1 e habet y modu uniusta ordinantur ad eadem rem cognoscendam. Si tamen essent assentus actuales diuersi, qui non ordis narentur ad unum,possent quide esse simul, sed tamen essent remissi,& quanto essent plures , essentremissiores,& tot possent esse,ut plures non posset intellectus habere. P E R haec patet via ad respondendum quinto, qui argumento principali de capacitate intellectus,de qua multa et plura conium unt hic dialectici ver- ζba,quam pio rei dignitate est necessarium,an videlicet capacitas intellectus terminet,vel ad numeru se . notitia ru,vel ad intensiope,vel ad utruq;.Ad quod breuiter respondetur, v capacitas intellectus est li
mirata quo ad utrunq;. Enimuero,ut est doctrinas. Τh. I .paLq. 86.a t. i. intellectus noster est tantum
infinitus in pote lao non in actu . in est dicere .
Potest qui de successive notitias in infinitu recipiare,alia post alia,quia est perpetuus, sed tame simia
non potest quencunq; numerum notitiaru haber .
Veluti continuu diuisibile est in semper diuisibilium non possunt esse infinita actu diuisa. Et ratio estiquia potetia sequit essentia,& ideo cu solus Deus habeat infinitam essentiam, ibius ipse habet infinitam potentiam. Et confir.experietia. Experimurara
quanto ad plura esse intellectus diuertit, tant, remissius intelligit singula,iuxta illud,Pluribus in tetus minor est ad singula sensus ad tot obiecta P test aduertere,ut ad plura non possit.Quo fit ut ted 'minetur ad numeru. Et hinc sequitur,l etiam iniaellectus sit limitatus quo ad intensione.Cognitu