장음표시 사용
41쪽
. vosteriorum Primus . oso quadrato.B ad modii crucis in quatuor aequali quadrata,interrogabo de quolibet illoru an sit aequale suadrato.A.& id pariter cocedet, ga ad oculum est manifestu.Mox interrogabo,qua Sporti nε ergo habet quadratum.B.ad quadratu.A .Respo. debit ili est quadruplum, atque adeo quod ex costis duplis fit quadratum quadruplum,cotra aliud quod antea dixerat.Cu ergo ille rusticus qui prius respoderat fessum, paulatim postea sine aliquo doctore respondendo ad interrogata,tandem respondit veritatem,signum est inquit Socrates s id antea naturaliter sciebat, sed fuerat oblitus Huic ambiguitati intendit hic Arist aliter respoderet.' non inquirimus, nec addiscimus id quod simpliciter sciebamus, nec id quod nullo mo sciebamus , sed id quod simpliciter nesciebamus: sciebamus in in uniuersali,& taqua in virtute. Itaq; ille rusticus sciens naturaliter, qε est costam esse dupla, & quadratum esse quadruplum, sciebat in uniuersali &in virtute suod ex costis duplis sit quadratu quadruplum,sed id simpliciter non sciebat. Et eodemmo qui scit hanc uniuersalem, Omnis triangulus habet tres angulos aequales duodus rectis, icit in uniuersali quencunque singularem trian3ulu h bere tres. Et hoc est quod dicit, q, nisi per hanc distinctione respodeamus, continget Menonis ambiguitas , scilicet aut ' inquirimus ea qui sciebam
aut ea quae nullo mo sciebamus.Itaq; qa Arist.n uit in rebus naturalibus, id de in scietijs docuit coAΠλη δ' tingere. Anaxagoras.n dicebat nullam formam reru naturalium de nouo generari, sed omnes prius latitare in materia. Et idem sensit Plato de scietiis. Arist. vero intellexit formas de nouo generasi, sederatexistere solu in potentia materiae & in virtute seminali agetis,sicut rosa in hieme est in virtute a genus,
42쪽
irentis,& in Vere in re. Et ide astruit de scietijs, vi-zeIicet stante exercitiu & doctrina sunt qua da dignitates naturaliter cognitar,tanquam lumina & semina scientiarii, vn postea P doctrina generantur sciae. Et eodem mo in conclusionibus uniuersalib. virtualiter sciuntur singularia. In secuda particula textus. Non. n.ita respondendu est ex ludit modu quo alij philosophi respondebant ad dubitationem Menonis. Respondebant. n. quod inquirimus ea quae nullo modo sciebamus,Aauersus quos Platonis discipuli replicabant interrogando,an sciret omnem dualitate esse numerum parem. Quod illi
concedebant ta nouam naturaliter notum. auibus
mox ostendebat duo minuta pugno clausa interropates an scirent illud q1 in pugno latebat esse dualitatem rarem .Respondebant illud se nescire. Tuc Platonici arguebant. Scitis omnem dualitatem esse parem,dualitas pugillo clausa est dualitas,ergo scitis hanc dualitatem esse parem. Negabat maiore dicetes,' nemo scit simpliciter oem dualitatem esse pare, sed omne dualitate quam scit esse dualitate. Hac ergo responsione impugnat hic Arisprobans ,' illa uniuersalis simpliciter est scita. Ea .n. inquit scimus quoru demonstratione habemus , atqui in demonstratione non subsumimus cu ali- ua limitatione, sed simpliciter. V.g. ois numerusi uisibilis in duo squalia est par,omnis dualitas est numerus diuisibilis in duo aequalia, ergo omnis dualitas est par. Concludit ergo tande Art. 9, nihil incouenit respodere ad ambiguitatem Mehonis, linquirim' & discini id qε non sciebamus simpliciter, sed in uniuersali: esset in inconuenies dicere
vinquirimus &addiscimus id quod nullo modo
sciebamus,nec in re,nec in virtute, na tuc doctrina & disciplina no fieret ex praeexisteti cognitione. . b Sicuti
43쪽
2 Tosteriori Primus. Sicut absurdum esset dicere in lumine naturali, 'sormae naturales fiunt ex nihilo . Et ita artificiose virtualiter intedit concludere in calce capituli conclusionem quam in fronte proposuerat.
Vtrum quatuor omnes textus huius capiatis verum habeant.
AD v E R s vis partem affirmativam arguitur primo.Scientia intelligentiarum, scilicet angelbrum, non fit ex praeexistenti cognitione na descientia Dei id est manifestissimum, cum scietia in illo sit eius essentia ergo non omnis cognitio fit ex
praeexistenti cognitione. Probatur antecedes. Angeli cu non sint rationales,non discurrunt ex notis ignota inuestigates. Et id confir .de Prophetis & Apollolis qui reuelatioties immediate suscepertint, es de Ada qui in sua creatione fuit scietijs plenus. Et in oes istae scietiae positit appellari doctrinae, nana angeli inferiores illuminantur & docentur a luperioribus,ut autor est Dionysius in de coelesti Hisrarchia,& Ada & Prophetae & Apostoli edocti funea Deo, ergo non omnis doctrina fit ex pretexistentico altione. Secundo arguitur. Doctrina ut dictu est si iudicium inuentione aut doct're acquisitu . Tuc aut nomine cognitionis intelligit generaliter quaecuit; notitiata iudicati uast apprehesiua,&hoc non ,na ly ex ,in conclusione Ari. dicit genus cause essicientis sicuti assensus primissarum generat asia senium conclusionis N in notitia apprehesiua isto modo non generat assensum conclusionis,led soluin genere causae materialis intrat eius compositi
44쪽
, ne. Aut nomine cognitionis intelligitur Iu habitus iudicativus,ut est mens philosophi,de iuncti queretur,l esset processus in infinitum, na omnis habitus iudicativus etiam naturalis est doctrina suam natura magistra docti sumuς, ergo quocu8; iu dicio dato ille debet fieri ex alio priori, quod et esset doctrina quae deberet fieri ex alia, &y conseques esse processus in infinitum. Et confir. primo. Si omnis doctrina fit ex praeexistenti cognitione,&non solu vera scientia,ut aitAris sed etiam fides opinio, quae generatur ex autoritate, aut syllogi Lmo dialectico,aut exemplo rhetorico, sequitur φopinio debet generari ex alia priori opinione,& iIIa ex alia.Tuc quaero,prima opinio an generatur ex iudicio naturali 2 se notoλ& hoc no, ga iudiciu e- uides non pol generare opinione,aut generat ex M ia opinione,& sic illa non erat prima ,sed erit pro cessus in infinitu in opinionii gene ration e.Et ide arguitur de fide,sia iudiciu euides non pol generare si de ineuidente,& P consequens Ois fides generat ex alia priori,& sic in infinitu,v. g.si habeo fide diois Petri,est ga credo eu esse veracem:oe aute credo eum esse veracem,est ex alia priori fide,& sc in infinitu. Et confir. secvdo. Doctrina & disciplina non poeteit esse nisi in intellectu ,ergo superflue additum est intelle titia. Tertio contra secundu tex tum arguitur: an Ari. dicit, ' de subiecto oportet Praenosce quid sit, aut intelligit solum de defiestio ne quid nominis,aut de definitione quid rei,no primu , quia manifestu est in demonstratione a priori mediu esse definitione quid rei,&x conseques illaee ou de pcognitis.Aut .telligit de definitione sidaei,& tunc sic arguitur,Sequeretur inde, q= omnis
scientia deberet praesupponere de suo subiecto sidbeshconsequens est contra ipsummet Aristote. nainscie
45쪽
as Tosteriorum Irἰmus. scientia huius libri est de demonstrationer & tamehie definit quid sit demostratio. Et cons .primo,Pde subiecto non oporteat praenosce cpsit.Scientiae, ut dictum est.q. I.de uniuersalibus, sunt de reb. in ivniuersali abstrahentes ab hie & nunc:& ideo ut infra videbimus dfir esse de rebus ypetuis,ergo scian5 supponit de subiecto p sit, immo est scia dero
ta scia quae est de uno subiecto non psupponit de ol
hus principijs in sint vera:ergo conclusio Aris non habet uniuersaliter verv.Probaturans. Scia de homine non praesupponit veritate horum principiorum.Omne ais rationale est risibile, omnis homo est ais ronalerimmo demonstrat illa:ergo. Quarto principaliter arguitur contra tertium textum. Quemadmodum stat scire maiore prius tpe si con 'Husionem, ita stat scire minore:ergo mare Aristota dixit,s non stat scire minorem prius tepore. Pr batur antecedens,ga stat doctore prius docere minore q. maiore: videlicet in semicirculo posse fi ri triangulu,qua omnem trilauiu habere tres &C. Quod n dicas Aristotelem non negare quin possit minor sciri ante conclusionem,quando scitur ante maiorem,sed solu docere,'non stat ambas simul primissas sciri quin simul tepore sciatu r coclusio . Arguitur sic alter: Intellectus humanus qui agit PConuersionem ad phantasma corporale, & per consequens successive,non pol in eode instanti fornaare omnes tres propositiones, ergo habitis assensib., praemissaru trasibit aliquod tepus antequam formetur propositio apprehensiva conclusionis, & per Conseques antequam producatur iudiciv. Et confir.Intellectus saltem in via S. Thom .non potest simul plura intelligere,ut patet p.par.q. 8 .art. .e
go non sui simul assetire prεmissis de coclusioni. Quin-
46쪽
Quinto principaliter arguit. Intellectus omnis
creatus est finitae activitatis.Detur ergostpossit tatum habere.V. g. decem notitias,& alivde habeat alias,ita ut notitiae apprehesiuae & iudicatiuae pri missaru compleant denariu numerum,tunc cognita maiori & minori nullatenus cognoscet conclusio,quia intellectus no est potens formare nouum iudiciu supponatur enim causas coseruati uas aliarum notitiarum esse aeque fortes,aut sortiores qua
sint istae praemissae ad producendii iuditium coclusionis ergo coclusio Aricno est ubiq; vera. Sexto principaliter alguit ad idem .Detur casus quoquis habeat erroneu diffensum huius coclusionis, omnis triangulus habet tres angulos aequales duobus rectis,& adducatur demostratio,ita ut in hoc instati incipiat assentire praemissis & c5sequentiar:in eo de instanti non assentit coclusioni, ergo regula falf .Probat antecedes. Assensus coelusionis no stat simul cu cotrario eius dissensu, nec in instati potuit corrumpi dissensus,quippe qui aliquo modo re
steret contrario corrupenti:ergo stat assensus pra missaru &consequentiae cu dissensu conclusionis. Et cofir. Sit casus quo geometra sciens hanc unitier alem, quaecunq; sunt aequalia uni tertio, sunt aequalia inter se,conspiciat tria corpora.a.b c.quorum b.est maius quam a:& c.maius quam b.ita ut excessus inter b.& a.& inter c. & b.non sit rceptiabilis sensus: excessus vero inter a.& c.sit sesiuilis:&aduerterit ante ad has solas,ppositiones. Quicuq; sint aequalia uni tertio junt aequalia inter se:a.& C. sunt aequalia viai tertio puta b.quaru maior cognoscitur intellectu,& minor sensu:& incipiat nuc aduertere ad conclusione,a.& c.sut qualia inter se.
Tunc iste habet assensu maioris & minoris , & noeoclusionis: quia ad sensum videt a. ia c. non esse
47쪽
. Posterrorum Primus. aqualia:ergo coclusio Aristo. est falsa. Septim principaliter arguit. Si cognitis principijs statim
cognosceret coclusio, sequeretur homo naturaliter sine aliq uo doctore posset acquirere oes sci rias,per hoc solum i animaduerteret ad principia naturalia. V. .cognito st a quolibet pucto in qd liribet punctu ducitur linea, statim cognosceret si sit Per quamlibet linea,posset triangulus costitui: ira P applicationem posset cognoscere oes conciuisiones Euclidis,quaru secunda sequit ex prinaa, &tertia ex secuda,ec ita cosequenter, ς esset incidere in opinione Platonis. s. nostrum scire esse quo dam reminisci, ut paulo ante mostrauimus in illo rustico. Et confir.s salte quicunque scit aliquam uniuersale noli solum virtualiter, ted simpliciter , scit etiam quacunq; singulare,c5tra quartu tex. Sequit bene. Scio omne triangulum habere tres an gulos aequales duobus rectis:sed triangulus semicirculi est triangulus: ergo scio tri ngulu semici culi esse triangulinsit idem probabit de quocunq;
alio triangulo que nunquam noui. In contrariuPro parte affirmativa sufficit autoritas Aristotelis. v E M A DUM o D ' M in praedicabilibus,& λdicamelis, ita & hic intendimus post expositione literae maiora dubia per quaestiones disputare. Duis bia inquam ,ea tantummodo quae ad rem pertinet; ut singula argumenta singulas intelligas esse quae stiunculas . Congerunt enim huc doctores huius temporis de notitijs multa:quq partim ex libro terminorum accersita sunt, partim vero ad libros de anima potius pertinet,praeter alia quae de Theolo
logia multa submouentur, a quibus proindς abstinendum nobis est,Tantu abest, ut mentione de in ,
tricatissimis sophismatibus &c5 mentis,q hic indi
gae com centur enuone faciamus. Prima vero
48쪽
fion potest non esse longiuscula, nepe opem initeria aperienda nobis est. Ad quaeri nem ergo affirmativa est responsio.Vnde ad primu Anuor 'argumentum ,licet nonnulli contendant scietitiani angelorum fieri ex praeexistenti cognitione , eo sin seriores a superioribtis illuminentur, illud th de falsum est,& praeter intelionem Arist. Ratio enim cur doctrinae & disciplina nostrae fiant ex praeexusseriti cognitione est ut in prologo dictum espropria natura nostra, qui cu simus rationales no possumus res, nisi successive discursu quoda cognoscere,& ideo ex notis ad ignota procedimus.Angeli vero quantu ad cognitionetia naturalem non indigent discursu,&ideo simul recipiunt totam. c gnitionem cuiuscunq; rei. Vnde in prima sui creatione creati sunt cum omnibus lyeciebus eoru, si naturalites cognoscere pyssunt.Itaque sicut nec e se receperui ex alto,sed a Deos creatione, ita nec cognitione aequi rut ex alia cognitione,sed ab actore narusae. Reuelationes vero supernaturales in Ariores angeli recipiunt a superioribus. At neq; illa recipiut ex praeexisteti cognitione, quae sit in reci- .., piente sed immediate recipitit illa a superiori ange lo. Eaderone Prophetae& Apostoli no receperint cognitione& fide ex pretextileti cognitione sed immediate a Deo.Pariter Ada qn creatus est. Arist.ed go solii loquitur de cognitionibus naturalibus hominu pro isto statu At vero si ex reuelata coisitiβne rocinemur ad alias pclusiones,illa erit --.luti theologia procedes ex fide reuelata tanquatae ex principiis est vere scia, ut ait S a h.I al. I.ati. r. Queadmodii Ada ex scientijs infusis postea potuit
nouas cognitiones acquirere,im te experientiaὶ Adseeunc C 1 R C A secundum argumentii novium
primo, duplice esse notitia Vt patram primo libro noui
49쪽
Fummularum,& latius in libris de anima est vides m.ssensitivam & intellectiva. Atqui sensitiva aliar, in est exterior alicuius quinq; sensuu exterioru, &lia est interior in sensu coi:qui cu sit velut exteriorum centru tormat notitias quasi reru praesentiti; ut patet in somniantib.Alia vero est notitia intellei 'tua quam intellectus passibilis sermat in se ipso
informatus prius speciebus intelligibilibus , quae virtute intellectus agetis abstractae sunt a phantas matibus,& recepti in intellectu pastabili. Rursus notitia intellectiva alia est apprenesiua, & alia iudicatiua,Et apprehesiua alia simplex,& alia copi M.taepli gratia. Prius intellectus apprehendit res simplicibus notitiis,quales sunt,ly homo,& b risibile:ex quibus postmodu sermat propositior qua apprehedit homine esse risibile,deinde format iii Gicium quo iudicat hoc esse vera. od quide iudicium est simplex qualitas,praesupponens notitia apprehensiva. Et solu iudiciu est actus scire aut G dei aut opinionis,& ex illo solo generatur habitus qui est scia,aut fides,aut opinio: propositio nanq; apprehensiva non di scia, fides,neq; opinio. Nec Iocua est hic pluribus haec verbis tractadi. Ad re '-- ' descendedo,ordo coenitionis in nobis est,ut
prima olum notitia sit senutiua exterior: nam cognitio nostra pro isto statu incipit assensia: mox s quitur notitia sensitiva interior: deinde generatur, inplices apprehesiones intellectivae:ex quibus statim coponitur propositio apprehensiva:qua demit ilo: iT subsequitur iudiciv.At vero quamuis hic ordo v rus sit,io nihil spectat ad intentionem Arist.in hoc Dςo. Non.n. taltinomnis cognitio fiat ex priori . mgnitione: aut φ omnis doctrina fieret ex priori ς dqctrina:aut s omne iudiciu fieret ex priori iudia' . ita .i claἰessetin.tuac processus in infinitrivi in textu no tauimus, '
50쪽
rauimus,sed solu dixit V ois doctrina & disqplina
fit ex praeeristeti cognitione. Sunt veruntame qui nomine cognitionis intelligui uamcunque not tiam siue iudicativa siue apprehensiva. Et tunc diastingunt,si ly ex,capitur quadrupliciter, ut est via dere apud Paulum Venetu. Uno modo dicit esum a quinatio modo dicit habitudine partis coponentis,& tertio modo dicit causam efficientem. Et histribus modis ut aiunt conclusio fit ex praeeristincognitionemam fit ex praemissis, idest post cogniatione praemissarum,ut dies fit ex nocte,& coclusio Componit ex notitijs apprehesiuis, di assensus conclusionis generat eneetiue ex assensu praemisserui
Quarto modo I ex, dicit habitudinem subiectissicut ex serro fit forma gladij, & isto modo scientita
non fit ex plexisteti cognitione, quia non rectat a coenitio in alia. Attamen quicquid sit de liniusmodi acceptionibus huius praepositionis ex, in Aristatullo mo accepit nisi in genere cauis es tis.Quod. nait omne doctrina fieri ex praemisteniac nitione,exponit in subsequentibus per hoc O assensus coclusionis fit ex assensibus praemiserum di assensis praemissarum ex alijs assensibus usq; ad Propositiones 'er se notas. At manifestu est asse
tum seu iudiciu non fieri ex priori assensit, nisi in
genere causae efficientis,unae α.physi.tex.89.Pimissas respectu coclusionis reducit ad genus caua se efficientis. Ex quo sequitur,non prorsus re a tingere,qui dicut assensiis praemissarum tanta coticurrere tanqua dispositiones in genere causae na
terialis,& sotu intellectu producere affissum coticlusionis.Quinimmo sicut calor est virtus ignis ad GIefaciendu,ita assensiis prsmissarum sunt virtus lume intellem quibus ipse tanqua e se principalis producit ineruum coclusionis. Et secuta assicitur