장음표시 사용
11쪽
mentum allanis edat sῖ arum virium, nun ejus faseat. ratio, nee de illi cogitetur. Forte dices , indolem tuam te ad aliquid petendum non ferre, nee ad loqtiendum de te ipse magni e , quia alterum videtur af jectiorem animum notare, alterum supersiorem Ῥed pertendo, hane indolem esse corrigendam , ceu natam potius ex errore ct imbecillitate quam ex honesto pudore ct modestia. Num quod attinet petitiones , istarum seiarum pudere duet quae ex propria manant indigentia , ct apud eos fiunt a quibus nefas est aliquid exigere. Sed
tantum abest ut earum pudere oporteat, qua tendunt ad utilitatem se emolumentum eorum ad quoae fiunt, xt ὸ contrario gloria
inde quaerip Θ praesertim ubi jam ipsis ea data sint quae pretis superant quod petitur. Magnifice vero loqui δε se ipse , tum δε-
miam supersia est admodum ridicula ct carpenda , eum quis deseipse fusa jact.it. Imo vanitas est contemnenda , etiam cum vera dicuntur , ubi per sentationem id sit . nulti ad quemquam inde redeunte emolumento e se cum issa talia sunt, ut alioriam intersit ea Icire, certum est taceri non posse nisiper humilitatem vitio . quae oecies est ignavia ct imbecillitatis. Multum autem interest piastici, illadpraemoneri de iis quae in silentiis reperisti, tit inde judicans quid in istis asiue possis reperire, inritetur ad id omne conferendum quod poterit, ut te juvet , tanquam ad opus cujus βω- pus est commune bonum omnium hominum. Et ea quae jam dedi . si, nimirum veritates magni momenti quaι explicuisti in tuis fieri .ptis, incomparabiliter pretio superant quicquid possis ad eam rem
Dicere quoque potes, tua opera satis loqui, nec opus esse ut addas promisi se jactantias , qua eum sint ordinarsae circumforaneis se aeruscatoribus qui decipere volant, videntur minime convenire
viro honesto qui sitim Hritatem matur. Verum non dico , istiearpendi, quod res quas dicunt sint magna ct bonae , sed tantum quod falsa sint, nec eas probare possint. Cum in qu u pertendo te degere is te dicere , tam vera sint, ct tam evidenter probata persiripta tua , ut omnes decori regula tibi permittant de ussis Mente
12쪽
liqui, ct eu Maritate ad id te Maria, qtioniam aliorum interest eas siWe. Et si enim tua siripta satis loquantur, res ectu eorum qui ea examinant dugenter , ex intestigere possunt, attamen id non se spicis ad siopum quem tibi velim propositum es s quoniam singuli ea legere nequeunt, nec facile vacare ii qui rempusticam administrant. Evenit forte ut qui ea legerint apud ipsis de istis quandoque meminerint; verum quicquid istis dicatur , cum fiant te parvum strepitum de te excitare, o nimia sit illa modestia quam sim per servasti. eum de te ipsi loquerti , inde sit ut animum ad ista non multum re lictant. Imo quia sepe apud illis adhibentur sirmones e usitissimi , ad laudandos eos qui nonnisi valde mediocres sunt,nusiam causam habent stimendi Iaudes immensas , quae tibi dest-runtur ab isiis qui te norunt . pro veritatibus admodum certis; δcontrario eum quis de se loquitur , ct miranda ct extraordinaria sibi tribuit , auditur attentiis ι praesistim si vir sit praelaro loco natus , ct quem Fitur non ejus es indolis aut genii ut syrtam agat. Et quoniam si ridiculum praeberet si tali occasione hyperbolicis loquutionibus uteretur, ejus versa sin muntur uti senoni, sequi ea credere nolunt , saltem feruntur sua vel curiositate vel amulatione ad examinandum an vera sint. Idcirco eum certismmum sit, o publiei inter is scire , nullum unquam praeter te exiniisse in mundo cujus saltem siripta habeamus qui retexerit vera Principia , o cognoverit primas causas omnium qua in natura producuntur ; O postquam jam reddideris rationem ex sti Principiis omnium qua apparent, ct observantur frequentius in mundo , Flummodo egere te observationibus flectatioribus ad reperiendum eodem modo rationes omnium quae hominisus in fise vita
xtilia esse ροί t, ct ita nobis suppeditanaeim persectissimam no -
ιitiam natura omnium mineralium , virtutum omniam planta
rum , proprietatum animalium , ct in genere omnium qua inservire possunt Medicina ct aliis artibus i ct denique, cum εα osservationes non possint omnes fieri brevi mo tempore absque maximis sumptiόω, debere omnes populos terra eo costi mare, is alacri-νer conferre , tanquam in rem Fummi in orbe momenti , ct quae ad
13쪽
AD D. C ARTESIUM. omnes exaspes'ectat id, inquam, cum certissimum sit, θρυ'satu
probari exscriptis quae jam Upis evulgasti, deberes id tam elare dicere. θ promulgare tanta cum cura, ct tam expresse edicere in omnibus ti . tulis morum lurorum, ut deinceps nemoposset dari qui idnesiιNir sie ad Minimum primo intuitis impellires multos adexaminandum quid de istosis, o, qtio in id diligentius incumberent , ct attentius legerent tua scripta, re evidentius cognserent,re de resinfalsis gloriatum non
Praesertim tria fiunt quae optarim recte omnibus inculcares. Primiam , infinita reperienda restare in P sica, qua admodum xtilia vita esse possunt. Secundum , non sine causa inventionem istarum rerum a te expectansem esse. Tertiam , te eo plura reperire posse Do majorem commodiιatem multorum experimentorum Hsisurus es. Refert, homines praem'neri de primo a quia ma xima pars eorum non putat, aliquid pos in scientias reperiri titi- Iius eo quod ab antiquo repertum fuit ι imo quia plures non con
estiunt quid sit P0sica, vel cui rei inservire possit. Facile autem
es probare , nimιam reverentiam qua ducimur erga antiquita- . tem , Vmmodi errorem esse qui multum obsit sile uiarum incremento. Nam videmus, populos rudes America , est plurimos quoque alios habitant in regionibus minus remotis , multo pauciores commoditates ad vitam habere quam nos e sum tamen
Originis aque antiqua , ct aeque possum profiteri , se acquiescere in sapientia suorum Patrum , nec credere , quenquam pos aliquid melius docere eo quod Iam notum ct factum fuit ab avo inter se.
Gque haec opinio adeo damnosa , ut donec exuatur , cerιum sit, nustam novam cognitione os acquiri. . suis experientia constat, Populos reui ea maxime imbuti sunt, eo ipse rudιores ct ignorantio
res permans se. Et quia adfuc satis frequens est inter nos . si Mityrobando , nendum nos omnia sitre qua seire poss min. Guod etiam elaνe a stdum probari potest ex plurimis inυenι. osibias uti simis. ut Fnt usus Vidis nautica, ars imprimendi, tubi ορ- tici , ct simitia, clonnisi ultimis saeculis reperta fuere , quamvis videantur jum s acissa iis qui ea norunt. Verum nihil est in set a quo
14쪽
O magis eluceat necessitas acquirendi novad notiones, quam in eo
quia Medisinam θectat. Et si enim non dubitetur , Deum ins-xisse hanc terram omnibus rebus qua necesseria μουnt fomlnιόω ad se in illa conservandos sanos se vegetos usque ad extremam sine-ctum , nihilque sit optabilius in mundo evinitione harum rerum radeo ut olim fuerit pracipuum studium Regum ct sapientum et Emperientia tamen demonstrat, nos ab ista Iota adhuc ita remstos esse , ut saepe lecto affigamur parvis morbis quos spientiores Medio. cognoscere non possimi. quosque nihil aliud quam exabsterani Fιὼ remediis, cum eos depellire conantur. In quo desectus artis ipsiorumo necessitas ejus perficienda tam evidenter apparet, ut in iis qui non coneipiunt quid sit Physica F. meiat dicere , eam esse scientiam qua docere debet rationem cognosceati adeo exacte naturam hominis, er omnium qua ipsi cedere possimi in alimentum aut remedium, ut per eam facile sit illi omnia morsorum genera declinare. Nam ut taceam ejus alios UM , Lesias satis magni momenti est, ad ostiagandos stupidioreae , ut faveant consiliis viri qui jam probavit per ea quae reperit, non frustra as eo expectanda se qua adhuc invenienda restant in hac silentia.
Aerum praecipue fri refert, te uia de te ipse probasse. O ad
id necesse est ut vim aliquam tui facias, expetias nimiam istam modestiam quae te impedivit Me usque de te ct de aliis direre id quod teneris. Nolo idcirco te committere eiam Doctis Mjus saecu-ώ. Ad pleroaeque eorum quibus iliad nomen truuitur , cujusmodi sunt omnes illi qui ratant quas vulgo vocamus litterin humani res , ct omnes iurisconsulti . non 'ctat id quod te dicere velim ut nec ad Geologos aut Medicos , nisi quatenus sunt Pwil θέλNam Theologia nusio modo pendet a Phet sica , nee etiam Medicinaco modo quo hodie exercetur a Doctiorιόω ct nudentiorum in iduarie. IE. Frit siqui regulas aut axiomata qua longa experientia Leuit nec adeo parvi faciunt vitam εominum xt fundent ju-Heia sua , a quibus saepe illa pendet , super ratiocinationes incertas
Nilosophia siselasticae. Soli ergo restant Phil phis inter quos omnes qud sapiunt jam tui sunt, o latabuntur cum videbunt te
15쪽
ita producere Veruatem, ut eam opprimere nequeat malignitas Pa.dagogorum e adeoque Ioli demum Padagogi poterunt offendi ex eo qtiod dictarus es. Sed eum contemnantur is Aduris haseantinas Anestiori , non multum debes eurare ut ipsiae placeas. Adde quod jam fama tua eos tibi reddidit adeo infestos , uι maeis esse non possint. Et pro eo quod modestia tua eoicit ut jam quiaam ex iis
non vereantur te impetere , non dusito quin si te tantum commendares ac potes se teneris, adeo depressos eos sus te videres, ut nunius foret quem id ageredi non puderet. Nihil igitur video Pod te morari debeat, quominus in lucem edas quicquidjudicaveris p ettiis eonsiliis inserυire; o nMil eo utilius misi viariis quam id quod jam scripsissi in epistola ad R. P. Dinetum, quam eurasti imprima ante septennium dum Proυincialis Iesultarum in Gallia esset. Non ibi, Hebas, loquendo de Speciminibus qua in lucem edideras quinque aut se annis ante , unam aut alteram , sed plus sexcentas quaestiones explicui, quae sic a nullo ante me fuerant explicatae ι ac quamvis multi hactenus mea scripta transversis oculis inspexerint , modisque omnibus refutare conati sint, nemo tamen, quod sciam, quicquam non verum potuit in iis reperire. Fiat enumeratio quaestionum omnium quae in tot saeculis, quibus aliae Philosophiae viguerunt, ipsarum ope solutae sunt, & sorte nec tam multae nec tam illustres invcnientur. Quinimo profiteor, ne unius quidem quaestionis solutionem, ope principiorum Peripateticae Philosophiae peculiatium, da tam unquam fuisse, quam non possim demonstrare esse illegitimam & falsam. Fiat periculum 3 proponantur , non quidem omnes, neque enim operae pretium puto, multum temporis ea in re impendere, ) sed paucae aliquae selectiores, stabo promissis &c Sic invita omni tua modesta vis veritatis te
coegit ibi siribere, te jam explicuisse in primis tuis Speriminisus,
quae tamen vix aliud quam Dioptricam ct Meteora continent, plus quam sexcentaς quasilones Philose icas, quas nemo ante te tam filiis explicare potuerat. Et quamvis plurimi inspexissent tua scripta oculis malevolis , ct qua sent omnia media ea refutandi , igno-3 rasas
16쪽
rabas tamen. ustum adhuc quicquampotuisse in istu deprehendere ριod non esset verum. Gωιb- adris, quod si quis voluerissi statimenti
merare quotcnci , qμα potuerunt resolvrper omnes Hi philosiophandi modos qui viguerunι - quo Mundus est, forte nec tam mvillas nee iam notatu dignas apparδm s. a mimo Uirmas, nunquam repertam fuisti ope principiorum peculiarium Philosephia quae Ars teli tribuitur , ct qua sola hodie in scholis obtinet, letitimum alia
Gius quaestionis solutionem. Et expresse provocas omnes qui eam doeent, ut designent aliquam quam ita accurate resolverint, ut nullum errorem in eorum sol ιιone ossendere possis. Haec aiatem
eum siripta fuissent ad Provincialem te Fuit arum, se in tacem edi-ia ante septem annos ct ampli- , proculdubio quidam ex eapacis-ribus in vasto hoc corpore conati sent rati refutare , nisi omnino mera essent, aut si sitem potuissint cum aliqua rationis verisimi titudine impugnari. Nam etsi non magnum excites strepitum, quisque novit , famam tuam jam adeo celebrem esse , ct adeo ipsortim referre vendicari quod docent , ut dicere ne eant si id neglexist. Sed omnes Eruditi sat norunt, nihil in Phusica Scholasti- ea esse quod non sit dubium , nec nesiiunt, in istis materis diabitim non valde a false diseare a quia silentia certa esse debet o demon-sraiisa, adeo ut mirari non debeant quod Ufirmaveris, eami oriam nustius quaestionis veram solutionem continere ι Nihil enim Aiud idsignificat , nisi quod non contineat demonstrationematisfias veritatis quam ignorant alii. Et si quia eorum examinaverit tua siripta ut ea refuteι, e contrario reperit, ea nihil aliud eontinere quam demonstrationes materiarum qua antea ignora bantur ab omnibus. Idcirco prudentes cum sim ct sapientes, non miror ipsos tacere; verum magis miror te nondum triumphasse de eorum silentio , cum nisu magis exoptare que- , quo melius constet
quid at aliorum Physicis tua Met. Et sane refert, earum disserentiam notari, ut se serum de Phil phia judicium , quod ρώ- νώmque faciunt qui rebus prasint fellei mὸ , non impediat quominus tuae pretium cognosiant. Nec enim ut plurimum judicant de eo quod eventurum est , nisi ex iis qua jam evenisse videriant: quia
17쪽
quia nunquam viderunt. Et quia nunquam viderant, alium fructum ex Philosephia scholastica ad pusti m rediisse , quam quoή reddiderit plurimos homineo Paedagogos , imaginari non possunt, meliorem ex tua expectandum , nisi ipsis ostendatiar, quod, cum haec Omnino verissima , ct altera falsilura sit, earnm fructus necessa rio ἐβerre debeant. Et revera maximum argumentum est quo probetur nullam veritatem inesse Physicae sublustiea , si obsisvetur quod instituta sit ad docendas omnes inventiones vita utiles, nulla tamen earum seisi multae reperta fuerintsecesis temporis prodierit ope italus Physicae, sedFluminori fortiana ct usus aut fleo unycientia quicquam contulit, sola Mathesis fuit, ceu unica ex omni-bi scientia fumano , in quai hactenus potuerunt reperiri quadam veritates qua in dubIum revocari nequeunt. Scio equidem , Phi- ώνσέos eam veste partem facere sua Physicae, sed quia fere omnes eam ignorant, ese falseum est eam istius startem constituere , cum ὸ contrario vera Prisica sit pars Matheseos, id pro iis nihil facere potest. Sed certitudo quae jam agnita fuit in Mathesi, multum pro te tacit. In ea enim scientia tam certum es te excellere , ct in eo adeo si/perasti invidiam , ut qui aegre ferunt laudes qua in te eon geruntur os alias scientias, solent aerere te eateras omnes in hac severare s quo tibi concedentes laudem qua in dusium vocari non potest , eo minus calumnia sussecti sint, eum conanturtisi alias quasdam auferre. Et in eo quod de Geometria in lucem edisti , observatum es , te ita determinare omnia ad qua mens humana penetrare potest , ct qua sint solutiones qua singulis disi. eultatibus adaptare queunt, ut videaris totam messem collig4est, cujus alii qui ante te scripserunt θisas tantum legerant imma:uras, ct qui post te venturi sunt, nihli aliud quam iliciaegiumpoterunt exercere, eas costgendo quaι data opera i s reliqueris. Adde quod ostendisti ex Jlutione prompta ct facili omnium quaestionum, quas proposuerant qui te tentare voluerunt, Methodum qua uteris in hune finem adeo infallistum esse, ut ejus su dis nunquam non reperiaν, quoad ea qua expendis, quieγid as humana mente reperiri potest. Meoque ad certo persuadendum , te posse Pό cam ad umbia
18쪽
. bilisum perficere ,sufficit probra eam nihil aliud esse quam partem Muthe si . Id vero jam si senter probasti in tuu Prine iis, eum explicando omnes qualitate sensibiles, stam consideratis met, nitudinistis , figuris ct motibus, sendisii , hunc mΔndum visibilemqtii totum objectum Physλα es , nonnisi partem minimam eorum
Forum ivnitorum continere, de quibus concipi potest, omnes u lorum proprietates aut qualitate in iis solis rebus conssere eum objectum Mathesios ea omnia complectatur. Idem quoque probari potest experientia omnium seculorum. Guamvis enim ab avo
multi fuerint sapienteae qui operam na runt in disquisitione Pέν- sica , non potest dici , ullum unquam in ea aliquid reperise, id est
pervenisse ad aliquam veram not/ιιam quoad naturam rerum coris
porearum) per aliquod principium quod ad Mathesim non pertineat. Cum ὸ contrario principiorum illius ope jam reperta sint infinita utilissima , nimirum fere quicqοid notum est in Apronomia , in Chirurgia , ct in omnibuη artibus Mechanico ; quistis si aliquid am pliis inest quod non pertineat ad hanc silentiam , ex nulla alia δε- doctiam est , si lummori ex certis observationibus quarum veraenus ignorantur. Guod expendere attente nemo potes, quin fateatur , per Mathesim solam pos ad cognitionem vera Ph ea per. ωeniri. Et quoniam non dubitatur te in ista excellere, nisu ess Od a te circa hanc expectandum non sit. Attamen adhuc serti. piatas restat ex re, quod omnes qui aliquam per Mat ematicas dissi. plinis famam sibi acquisiverunt, non ideo capaces videntur aliquiἱ in Pseska reperiendi ; cum etiam quidam ex istis minus percipiantea quae de ista 'st i , quam qui nudum antehae didicere mentiam. Herum ad id restonderi potest, etsi, qui animum aptiorem habent concipienia veritatibus Mathematicu, facilius proe I --sio itiam Physicam intelligant, quoniam omnes ratiocinationes Η-Bu, ex Mathesi depromptae siunt, non tamen simper evenire eosdemeelesrari ceu doctiores in Mathesis quia ad acquirendam eam famam opus est libros eorum perlustrare qui jam δε ista mentia 'i' sire quod maxima pars non facit, ct saepe, qui eos evolvunt, cum conantur obtinere laboreos dis quoΜ vi ingenii sol rensem
19쪽
nequeunt, fatigant nimo Γιam imaginationem , imo eam Ddum, si acquirunt multa praejudicia r qua ratione litas L iliis es concipere veritates quas Fribis , quam haberi pro magnis Mathematico , quod tam pauci huicscientiae se addicant, insaepesine soli in magna aliqua regione , ct quamvis quandoque etiam alia praeter ipsos sint , magnum nihilominus strepitum excitant, qua inniam parum EDd quod Fiunt magni iris constitit. Caeterum non est dycile concipere veritates quas alius reperit et ad id si cit mentem hasere liberam omnibus falsis praejudiciis, eoque viali suam attentionem satis applicare. Nec etiam valde discile est quas amreperire ab aliis separatas, ut fecerunt olim Thales , Pythagoro, Archimedes, ct nostro saeculo Gilbertus , Replerus, Galilaeus, Her-vjus, ct quidam alii. Denique absque magna labore rancipi potest corpus Philasophiae minus monserosum , is nixum conjecturis vero similioribus , illo quod ex scriptis Aristitelis eiacitur e quod etiam factum fuit a quibusdam hoc saeculo. Verum tale erepus Philosophicum formare , quod nonnisi veritates contineat pro3atas
per demonstrationes aeque Haras ct certas ac sunt veritates Matheiamaticae, res es adeo di citas ct rara, ut a quinquaginta saeculis quibus mundus jam stetit, tu solus extiteris qui ostendistiscriptis itiis te id conficere posse. At sicut cum Architectus possit omnia fundamenta , ct eduxit praecipuos muros alicujus prae erandis adisicii, non
dubitatur quin adfinem optatum opus suum deducere post, eo quod di eissimum jam fecerit: ita qui eum attentione legerint lilrum tuum de Principiis . considerantes quomodo ibi posueris fundamen, ta totius Philosophiae naturalis, o quanta sint consequentia veri taliam quas ex istas deduxisti, dubitare non posent quin Methodusi a qua uteris susciat, ut absilvas reperire quicquid in rest sica reperiri pote' a quia ea qua j im explicuisti , nimirum naturam Magnetis, Ignis, Aeris. Aquae, Terra, ct omnium quae in caelo apparent , non videntur faciliora ias qua a ue desiderari poss2nt. Attamen addi debet, luitecto quantumvis in sua arte pe-νito imposite esse absistere adscitim emptum , si destituatur
20쪽
materiis qua a iberi deset ι Pariliter licet perfecta sit tua in
thodus , licere non potest ut ultra procedas in explicatione causa. rum naturalium , nisi habueris experimenta requisita ad determinandos eartim essectus. Quod ultimum est ex trasin capitisus qua praecipue explicanda credo ι quoniam maxima pars hominum non
eoncipit quam sint hac experimenta necessaria , acit quanti sitim-ptus ad ista requirantur. sui intra suum Musium consistentes, usquesuos Λίνοs consulentes, de natura disserere aggrekiuntur, possunt equidem dicere quo modo creassent mundum , si Deus ipsis id in mandatu dedisset, id est, po ni deseribere Chimaeras quae a-que conveniant cum imbecillitate mentis sa , ae admirabilis pulchritudo universi cum potentia infinita sui Authoris , sed ab queingenio rev a divino non psum ex se ipsis talem firmare irium reriam , qu.e similis sit illi quam Deis hiauit ad eas creandas. Et licet tua Methonus promittat quidquid as ingenio stimano empectari potes, quoaa inquisitionem veritatis in sementiis , non tamen artem divinandi pollicetur , sed plummodo deducendi ex quiliasdam rebus datis omnes veritates qua ex illis deduci possunt :o ha res in P sica datae nihil aliud possunt esse quam experimenta. Imo eo quod haec experimenta sunt duum generum , quα-dam facilia, ct qua non aliunde pendent, quam ex reflexione ad
ea qua θοnte sese se Uus obserunt, alia rariora ct δ ciliora , ad
quae absque aliquo stud o Cr impensis non pervenitur e notaripotest , te jam instruis tuis siriptii quicquidpotest deduci ex illis experimentis facilisus e imo se ex rarioribus , qtiae ex litris haurire potuisti. Nam praeterquam quod in illis explicasti nattiram
omnium qualitatum quae movent sensus , omnium comporiam quae communiora sint in hac terra , ut ignis, aeris, aqua, quorundam aliorum ι reddid ii quoque rationem omnium quaolservata huc usque fuerunt in cartis , Omnium proprietatum magnetis , ct plurimarum observationum Chymia. Ita ut nunio modo plura a te expectanda sint quoad Physicam , donec Ara faueris experimenta quorum causas disquirere possin Nee miror quod i a mn tentes propriis sumtibus : Scio enim, inqui Dissili es by Q le