장음표시 사용
41쪽
ita orificia cordis, aut qui agitant ita alias partes ex quibus sanguis ad ipsum mittitur, ut hie sanguis rarefactus alio modo quam solet, mittat spiritus ad cerebrum qui apti sunt nutriendae & se vendae Passioni Terroris; id est, qui idonei sunt adapertos tenendos, aut ad aperiendum rursus peros cerebri, qui illos deducunt in eosdem nervos. Nam eo ipso quod hi spiritus ingrediuntur lios poros, excitant specialem motum in hac glande, qui a natura ad id institutus est, ut anima hanc Passionem sentiat. Et quia hi pori reseruntur praecipue ad nervulos qui inserviunt dilatandis vel contrahendis orificiis cordis,inde fit ut eam anima seiulat praecipue
Euomodo appareat, eas omnes esci a quodam motu stirituum.
Ε 1 quia simile quippiam accidit in omnibus aliis Passi nibus, nimirum quod principaliter oriantur a spiritibus contentis in caritatibus cerebri,quatenus eum sum suum dirigunt versus nervos, qui inserviunt dilatationi vel contractioni otia elotum cordis, aut impellendo varie ad ipsum sanguini qui in aliis partibus est, aut luocunque alio modo fovendae ei dem Passioni; Hinc ci are intelligi potest, quareuperius posuerim in illarum definitione, eas produci per motum aliquem specialem spirituum,
ARTICULUS XXXVIII. Exemplum motuum corporis qui comitantur Pasiones, G at anima non pendent.
CAEterum eodem modo duo cursus quem capiunt hi spiritus versus nervos eordis, susscit ad dandum motum glandulae, per quem Terror animae inducitur ; sic etiam per id solum, quod quidam spiritus eodem tempore tendunt versus nervos, qui inserviunt movendis cruribus ad fugiendum, efficiunt alium motum in eadem glande, cujus ope anima sentit & deprehendit hanc fugam; quae hoc modo excitari potest in corpore, per solam dispositionem organorum ejus, absque ulla
Euomodo eadem causa possit excitare diversas Pugston s
in Darus homin m. ΕΑdem impresso quam praesentia objecti terribilis eiscit in glande, & quae Inducit Terrorem in quibusdam hominibus, potest excitare in aliis Animum &Audaciam: cujus rei ratio haee est, quod omnia cerebra non sint disposita eodem modo, & quod idem motus glan iis qui in quibusdam excitat terrorem, efficiat in aliis ut spiritus subeant poros cerebri, tui eos deducam partim in nervos qui inscrviunt manibus movendis ad sese tuen sum & partim in illos qui agitant & impellunt sanguinem versus cor, eo modo qui requiritur ad producendos spiritus aptos continuandae huic sui delensioni, & retinenda illius voluntati.
42쪽
Enissit praecipuus essectus Passionum.
ETenim observandum, praecipuum effectum in hominibus omnium Passionum esse, quod incitent & disponant eorum animas ad volen dum ea quibus sua eor- apora praeparant: Ita ut sensus terroris eam ad voluntatem sugiendi incitet, audaciae vero ad voluntatem certandi, & sic de aliis.
ARTICULUS XLI. αuaesit potentia animae restectu corporis.
SEd voluntas adeo libera est sua tura, ut nunquam possit cogi; Et ex duabus speciebus cogitationum quas in anima distinxi, quarum aliae sunt ejus actiones, nimirum ejus voluntates, aliae eius passiones sumendo illud vocabulum in latiori illa significatione quae complectitur omnia perceptionum genera; primae sunt absolute in illius potestate, nec possunt nisi inditecte mutari a corpore; ut E contrario ultimae absolute pendent ab actionibus quae eas producunt, nee possimi aliter quam indirecte mutari ab anima, nisi cum ipsemet earum causa est: Et omnis actio animae in hoc consistit, quod eo ipso solo quod vult aliquid, essicit ut glandula eui arctissime jumsta est, se moveat modo convenienti ad producendum effectum qui huic voluntati respondeat.
ARTICULUS XLII. uomodo reperiamus in memoria ea quorum reminisci volumus.
SIecum anima vult recordari alicujus rei, haec voluntas essicit ut glans sese in elinans Becessive horsum&iliorsum,impellat spiritus ad varias partes cerebri, iusiue dum invenerint eam in qua sunt vestigia quae reliquit objemim en jus volumus ieeordari. Nam illa vestigia nihil aliud sunt quam quod pori cerebri,per quos spiritus antea ceperunt suum cursum, propter praeientiam hujus objecti acquisive lint eo pacto facilitarem majorem quam alii, sese rursus aperiendi eodem modo spiritibus qui ad se ventulit: Adeo ut hi spiritus, reperientes illos poros, eos facialius subeant quam alios et qua ratione excitant motum sipecialem in glande, qui tepraesentat animae idem objectum, & ipsi indicat, idem illud esse cujus recordari volebat.
uomodo animapossit imaginari, attendere, or mo
vere corpur. Se eum imaginari volumus aliquid quod nunquam vidimus, haec voluntas vim habet movendi glandem modo convenienti ad impellendos spiritus versus eoaporos
43쪽
poros terebri quorum apertione hoc potest repraesentari. Sie cum quis suam attentionem sit stere vult in consideratione unius objicti per aliquod tempus, haec volututas per illud tempus retinet glimiena inclinatam in eandem partem. Me aeui tuecum incedere volumus, aut alio modo movete nostrum corpus, haec voluntas eiscit ut glans impellat spititus ad musculos qui huic rei inserviunt.
namquams voluntatem naturaliter sianctam esse cuidam mo. tui glandis, sed et industia vel habitu eam aliisposse fungi.
N Ttamen non semper voluntas excitandi in nobis aliquem motum, aut alium III quendam e techum, efficere potest ut eum excitemus; led muratio in eo contingit prout natura ves habitus varia unicuiqua cogitationi unum luemque motum glandis conjunxerint:sic,exempli gratia si quis velit disponete oculos suos ad intuendum objectum remotissimum, haec voluntas emcit ut pupilla se dilatet:& si velit eos disponere ad intuendum objectum valde propinquum, haec voluntas facit ut se contrahat: sed si solum cogitetur de pupilla dilatanda, nihil proderit ejus rei habere voluntatem ; nec enim ideo dilatabitur, quia natura non junxit motum glandis, qui inservit impellendis spiritibus versus nervum opticum modo convenienti dilatandae vel contrahendae pupillae, cum voluntate eam dilatandi vel eontialiendi; sed demum tum voluntate intuendi obiecta remota vel proxima. Et cum interloquendum solum cogitamus de sensu illius rei quam dicere volumus, id facit ut moveamus linguam & labra longe celerius & melius quam si cogitaremus ea movere omnibus modis requistis ad proserenda eadem verba. Quia habitus quem acquisivimus cum disteremus loqui, essedit ut iunxerimus actionem animae, quae opera glandis potest movere linguam & labia, cum sigia nifieatione verborum quae ex his motibus sequuntur, potius quam cum moti
ussit animaepotestas resectu Passionumsuarum
P Asmnes nostrae nequeunt etiam dilecte excitari vel auferri per actionem no strae voluntatis, sed demum in directe per repraesentationem rerum quae solent jungi passionibus quas habere volumus, &quae contra tae sunt iis quas nolumus reiicere: sic ad excitandam in se audaciam, & metum auferendum, non susscit ejus rei habere voluntatem; sed incumbendum est considerationi rationum, o jectorum, aut exemplorum, quae persua lint, periculum non esse magnum; plus semper securitatis esse in defensione quam in suga; gloriam & gaudium oriri ex victoria, ex fuga vero nihil pr eter aegritudinem & pudorem ac similia.
44쪽
IS DE PASI IONIBUI ARTICULUS XLVI. 'Quid impediat qu ominio anima possit omnino de suis Passioniliustatuere.
V sane datur ratio specialis quae impedit quominus anima possit citd mutare vel sinere suas Passiones, propter quam supra posui in earum definitione, quod
quod non solum producerentili, sed etiam censervarentur & confirmarentur ab aliquo motu speciali spiri uum: haee vero ratio est, quod sere semper eas comiteturaliqua commotio quae fit in corde, & per consequens etiam ita toto sanguine&spiritibus; ita ut doneccesset haee commotio, praesentes nostrae cogitationi inaneant,eodem modo quo obiecta sensibila illi praesentiti sunt, dum agunt in organa nostrorum sensuvin. Et quemadmodum anuna, cum valde attenta est cuidam alteri rei, potest se cohibere ab audiendo parvo strepitu, aut parvo dolore sentiento, sed non potest pari ratione essicere quin audiat tonitru , vel sentiat ignem qui comburit manum; sic facile potest superare minores passiones, sed non vehementiores vel sortiores, nisi postquam commotio sanguinis & spirituum sedata suetit. Id quod voluntas ad summum facere potest, dum viget liac commotio, est non consentire illius esse stibus, & cohibere plurimos ex motibus ad quos disponit corpus: Exempli gratia; s ira inciat ut manus erigatur ad percutiendum, voluntas ordinario eam continere potest; si metus incitet crura ad fugam capessendam,illa sistere voluntas potest; &se de aliis.
Det quo consistant conflictvi quos mulgo imaginantur inter partem inferiorem G superiorem animae.
NEe in alio quam in rcpugnantia, quae est inter motus quos corpus per suos spiritus, & anima per si iam voluntatem, simul excitare annituntur in glande, consistunt omnes confictus quos vulgo imaginantur inter partem inseriorem animae, quae sensitiva nominatur, & superiorem quae rationalis est, aut inter appetitus naturales & voluntatem. Nobis enim non nisi una inest anima, quae in se nullam varietatem partium habet: eadem quae sensitiva est, est etiam rationalis, di omnes ejus appetitus volitiones sunt. Error per quem ei imponuntur quas in
scena divcris personat; quae sere semper sibi mutuo contrariae sint, inde sol An processit, quod non bene distinctae suetint ejus functiones a functionibus corporis, cui soli tribuendum est id omne quotin nobis potest observari repugnare nostrae rationi: A leo ut nulla hie alia lucta sit, nis quod, cum glandula quae est in medio cerebri, possit impelli ex una parte ab anima, &ex alia a spiritibus animali-hus, qui nil nisi corpora sunt, ut supra dixi, cepe eveniat ut hae duae impulsiones sint contrariae, & ut sortior impediat effectum alterius. Possunt autem distingui
45쪽
duae species motuum excitatorum a spiritibus in glande; alii repraesentant animae objecta quae movent sensus, aut impressiones quae reperiuntur in cerebro,& nulla vi utuntur in ejus voluntatem; alii vero utuntur, nimirum illi qui efficiunt passiones vel motus corporis qui eas comitantur. Et quoad primos, etsi impediant actis ne sani me , aut impediantur ab illis, attamen quia non directe contrarii sunt, nulla in illis observatur lucta; sed demum inter ultimos & voluntates quae illis repugnant, exempli gratia, inter conatum per quem spiritus impellunt glandem ad inducendum animae cupiditatem cujusdam rei, & illum per quem anima eam repellit voluntate qua vult eandem rem fugere: Et id praecipue hanc luctam demonstrat, quod cum voluntas non habeat potestatem directe excitandi passiones, ut jam dictum fuit, cogatur uti arte, & sese applicam successive considerationi variarum rerum: unde si accidat, aliquam ex illis habere vim mutandi ad momentum cursum spirituum, contingere potest, ut quae sequitur ea vi careat, && eursum suum illico resumant, quia disipositio quae praecessit in nervis, in eorde.& in sanguine, non est mutata; quo fit ut anima eodem serme tempore se impelli sentiat ait eandem rem appetendam & sugiendam. Et inde sumpta suit occasio imaginandi in illa duas potentias quae inter se pugnent. Attamen potest adhuc qui .
dam eonili bis concipi, in eo, quod saepe eadem causia, quae excitat in anima alia quam Passionem, excitet etiam quosdam motus in corpore, ad quos anima nihil confert, & qui is sistit aut sistere conatur quam primum eos observat. Ut experientia constar, cimi id quod excitat metum, essicit quoque ut spiritus ingrediantur musculos qui inserviunt movendis cruribus ad fugiendum; & ut voluntas audaciae exercendae eos sistat
ARTICULUS XLVIII. In quo cognostatur robur melimbecissim animarum: quodnam infirmiorumsis Ditium.
EX eventu autem horum conflictuum quisque potest cognoscere robur aut debilitatem suae animae et nam illi in quibus naturaliter voluntas facilius potest vittiscere P mones, & sistere motus corporis qui eas comitantur, procul dubio habent animas sortiores: sed nonnulli sunt qui nunquam possunt explorare suas vires, quia nunquam pugnare faciunt tuam voluntatem propriis armis, sed solum iis quae ipsi praebent aliquias semis ad resistendum quibusdam aliis. Mihi propria ejus arma dicuntur, Judicia firma & determinata de cognitione boni & mali, secundum quae decrevit actiones vitae suae dirigere. Et animae omnium maxime imbecilles sunt. quarum voluntas non ita se determinat ad sequenda certa quaedam Judicia, sed se patitur semper abduci a praesentibus affectibus; qui cum per pe sibi mutuo contrarii tat, eam per vices in partes suas trahunt. &ipsa utentes ad ipsaminet debellandam, La deploratissimo statu animam constituunt. siccum Metus repraesentat
46쪽
47쪽
delectatione. Quin idem in bestiis potest observari r nam eis ratione eateant & sorte omni copitatione, omnes tamen motus spirituum & glandis qui excitant in nobis Passiones, in illis quoque sunt, & inserviunt conservandis &confirmandis, non ut in nobis, Assectibus, sed motibus nervorum & muscuia lorum lui eos comitari solent. Sic cum canis videt perdicem, naturaliter seriue ut in eam ineurrat; & cum audit i. loperum disylodi, ille strepitus naturaliter eum ad fugam incitat ; attamen ordinario ita instituuntur canes venatici, ut visa perdice subsistant, & ad displosionis strepkum, quem postea audiunt, ad eam currant. Haec autem scite restri, ut quisque contendat regere suos Ase-eluq: Nam cum haud ita magna t. idustria mutari possi it motus cerebri in ani malibus ratione destitutis, evidens est, id mesius in hominibus posse feri, &eos ipsos qui imbeciliores animas haben , posse acquirere invertum absolutissimum in omnes suas Passiones, si sat industriae ad alberetur, ad eos instituendos& diligendos.
S E CV N D A PARS De numero & ordine Passionum, & explicatio sex Primitivarum.
Constat o superioribus ultimam & proxii nam causam Passonum animae, non aliam eis: quam agitationem qua spiritus movent glandulam quae est in medio cerebri. Uerum id non se scit eis a se mutuo distinguendis: Inquirendum ia earum origines, & examinandae sunt primae illarum cauta. Quamvis autem quandoque possiti essici ab actisne animae sedeterminantis ad haec vel illa obicita concipienda ; quin etiam solo corporis - temperamento, aut impressionibus quae casu occurrent in cerebro, ut accidit cum nos ita vel iristes ves laetos sentimus, ut causam hujus tristitiae aut laetitiae neque mus assignare: Apparet tamen ex praelictis, easdem omnes posse excitari ab objectis quae movent sensus, & baec object. esse earum causas frequentiores & ma gis principales. Un te sequitur quod, ad eas omnes reperiendas, sussiciat considerare omnes effectus horum objectorum.
A sina m sit earum ustra: π quomodo enremeraripossint.
A Doxc observo, objecla quae movent sensus, non excitare in nobis varios Affectus ratione omnium varietatum quas habent, sed solim rationc va- es riorum
48쪽
tiorum modorum quibus nobis vel prociesse vel nocere aut in genere ad nos spe. Etare possint: Et usum omnium Pat Maum i i eo solo eonsistere, tuos disponant animam ad res eas expetendas, quas natura nobis dictat esse utilcs. & persistendum in ea voluntate; prout etiam eadem agitatio spirituum, quae solet eas producere, disponit corpus ad motus qui inserviunt earundem rerum executioni. Ideo qui illas enumeraturus est, debet duntaxat ordine examinare quot variis modis, qui ad nos spectent, possint nostri sensus movesii uis objectis. Hic igitur enumer praecipuas Passiones, secundum ordinem quo ita possunt reperiri.
ARTICULUS LIII. Admiratia. amprimum nosis occurrit ali luod insolitum obiectum, & quod novum
esse judicamus, aut valde differens ab eo quod antea noveramus, vel suppo neli, laus esse debere, id efficit ut illud admiremur & eo percellamur. Et quia hoc contingere potest antequam ullo modo cognoscamus num illus objectum sit nobis conveniens nec ne, admiratio mihi videtur esse prima omnium Passionum. Nee habet eontrarium; quia si obiectum quod sese osten, nihil in se habeat insoliti, eo nullo modo commovemur, & illud absiue Passione consiti ramus.
Existimatis N Contemptua, Generositas aut Superlia, π Humilitas aut Afectio.
ADmirationi iuncta est Existimatio vel onti tin, prout vel magnitudinem vel parvitatem objecti admiramur: Eodemque modo possumus nosinet ipsos vel existimare vel contemnerer unde oriuntur Passiones, & conse luenter Habitus Mawεmmmura aut Superbia, & Humibi Mu vel AHQI-is.
1 TEnim eum magni facimus vel parvi facimus alia objecta, quae eons deramus V ut liberaseausas rapaces benc vel male agendi, ab Existimatione procedit Veneratio, &a simplici parvi aestimarionem usu.
OMnes autem praecedentes Passiones possunt ita in nobis exeitari, ut nullo mecdo depraten jamus utrum objectum, quod eas excitat, bonum sit vel malum. Vsrustiem xliquid ut bonum respectu nostri, id est, ut nobis conveniens, nobis
49쪽
PRIMA PARS. Hrepraesentatur, id sui Amorem excitat ; Et cum nobis offert ut malum aut noxium, id nos stimulat ad Oiuum.
AB eadem eonsideratione boni & mali nastuntur eaeterae Passiones; sed eas in ordinem redacturus distinguo tempora, & eonsiderans eas multo magis nos serre in suturi, quam praesentis vel praeteriti eonsiderationem, ordior a Cumistine. Non solum enim eum appetitur acquisitio boni quod adhuc abest, aut evitatio m ii quod judieatur evenire posse, sed etiam cum solum exoptatur conservatio cujus dam boni aut absentia cujus iam mali, quo demum extendi haec Passio potest, liqueti, eam semper futurum respicere.
Spes, Metus, Zelotypia, Securitas, τ Desseratio.
SUsscit eogitare, aequisitionem boni vel fugam mali possibilem esse, ut illius e pissitas excitetur; sed cum praeterea consideratur num facile vel dissicile sit tem pilam obtinere, id quod nobis magnam rei consequendae facilitatem repraese tat, excitat Spem; & id quod ejusdem potiundae dissicultatem repraesentat, excitat rimorem, cujus Zelotπω species est. Et cum spes summa est, mutat naturam, di voeatur Securatas sue Fuium; prout econtrario extremus metus fit Delerauis.
imisuctuatio, animostas, Audacia, AEmulatio, PusEanimitas,inconsternatio.
ATque sic possumus sperare & metuere, licet eventus rei expectatae i nobis nullo modo pendeat; Verum ubi offertur ut pendens a nobis, dissicultas subesse potest in electione mediorum aut in executione. A prima procedit Amms .ctuario, qua disponimur ad aeliberandum & consultandum: Ultimae sese opponit Animositas sive Audacia, cujus CZSmulatio species est. Et Pusillanimi ιeontraria Animositati est, sicuti Terror aut Consternatio Audaciae.
UBi vero quis se determinaverit ad quampiam aElmem, nondum Animi fluctuatione sive haesitatione deposita, id produeit S teresim, sive conscientiae morsum, qui non respicit futurum ut affectus praecedentes, sed praesens
50쪽
ET eonsideratio praesentis boni excitat in nobis Gaudium; praesentis mali, Tr stiti. im; cum bonem vesinatum nobis proponitur ceu ad nos i pectans. ARTICULUS LXII. i nul*:
Irristo, Invidia, Commiseratio.
SEd cum nobis proponitur ut pertinens ad alios homines, eos dignos vel indigia nos illius existiniare possunt as: Ubi digni illius a nobis reputantur, is pullamia nobis aliam passionem praeter Laetitiam excitat, quatenus nobis vol upe est videre res evenire ut convenit: solummodo cum hac differentia, quod Laelitia quae venit ex bono seria sit; eam vero quae venit ex malo comitetur irriso. Sed si eos indignos alterutrius existimaverimus, bonum excitat Invidiam, & malum Commiserationem, quae sunt species Tristi ἰiae. Quin etiam observandum, easdem Passiones quae reseruntur ad bona vel irrata praesentia, posse saepe etiam reserti adfutura, quatenus praeconcepta opinio dc eorum suturitione illa repraesentat ue
Acquiescentia infe ipse,NPoenitentia.
Possumus quoque coiiderare caui-m buni aut mali, tam praesentis quam praeteriti. Et bonum quod a nobis ipfs praestitum fuit, dat nobis acquiescentiam interiorem, quae omnium aliarum Pasiloaum, dulcissima est; cum a eontrario malum excitet Paenitentiam, quae omnium amarissima est. 'ARTICULUS LXIV. .
Sta bonum quod prxsilium suit ab alus, effrit ut illos Favore prosequamur. quamvis it nobis factum non stet At si nobis, favori jungimus Pati animi officium. ' i
Smili ratione malum ab aliis patratum, clim ad nos non resertur,essicit AIum ut illis Indignemur; sed cum resertur ad nos, movet etiam Iram.