장음표시 사용
51쪽
uersae cognitionem hauserunt, qua totus terrarum orbis,ac ipsa demum humana vita omnis est illustratat Possem Athenas praeterea, perbeatam illam Civitatem hic excitare : ad quam Romani etiam in avnplissimo dominatu se. conferre soliti sint, ut eos de sapientia consulerent, qui a se iura petere cogerentur. Sed ut haec , aliaque facile praetermittantur, Lutetia Parisiorum facite quae Urbs, ut omnium liberalium artium semper habita sit quasi dux, & magistra, illo tamen
tempore, quo dicita est florenti ii ima, ea maximet uda a coluit, quae in sola veritatis conquisitione pernoctant. qua tempestate acceptum est, ad triginta adolescentium millia numerata fuisse, eo-.' Ium, qui solo disciplinatum 1ludio in ea ciuitate commorabantur. Quid ijs tectis aut splendidius, aut selicius dici potuit,ad quae usque a postremiSterrae finibus scientiae conquirendae causa tam avide concurrebatut Quid Academia illa fieri potuit honorabilius, quae tanquam sapientiae domicilium,ac veluti Delphicum templum i tanta peregrinorum multitudine consulebatur Quid illa Ciuitate frequentius,quae sola liberalium atatium doctrina tot homines intra moenia continebat, ut non modo iustam, verum etiam amplam, copiosamque ciuitatem ipsi per se constituere potuissent quorum ego magnam partem idcirco crediderim operam veritatiS commentationi de- disic, quod eorum pluiimos, qui ex illa multit dine
52쪽
dine scriptis litteris etiam nunc apud posteros nominis immortalitate stipersunt, vel in naturalium, vel in diuinarum rerum cognitione peruigilasse
Sed ut orationem infinite siuentem ab effuso cursu reprehensam tandem aliquando reseramusin. gradum , vos appello , atque obsecro Adolescentes, ut quantum Reipublicae prosit illud sapientiae genus, quod in naturae veritatisque din quisitione versaturi vestro ipsi studio, vestra diligentia, quasi certissimo suffragio constituatis. Vos praecipue mea spectat oratio, qui huc sapientiae perdiscendae causa conuenitis Istud agite per Deum immortalem e & qua coepistis, cum e dem animi alacritate contendive: rati, non Vu gare vos aliquod, aut medium officium patriae, , propinquis, amicis,vicinitati,diominum denique societati uniuersae praestare, cum in ea studiα neruosius incumbitis, qua i opinionum portenta Herculeo prope labore dei medio tollunt, quae superstitionum, & varietatem, & vanitatem excludunt, quae tranquillas, quae admirabiles,quae amplas, quae frequentes, Quae honorabiles, quae beatissimas , quod caput est, essiciunt ciuitates. Diuinitui dictum existimate : lucis usuram ita nobis tributam esse, ut ex ea partem patria, pasetem propinqui, partem amici, partem communis hominum societas suo plane iure repetere possr .
Quid ergo i parum ne Reipublicae, parum parui aes
53쪽
triae, patam propinquis , atque amicis, parum communi hominum societati retribuetis,cum rerum aspectabilium naturam e suis inuolucris, atque integumentis explicabitis: cum eam hominis partem doctrinae cultura expolietis, in qua beatitudo principem,ac primariam veluti sedem habet collocatam : cum opinionum de diuino cultu dissentientium multitudine, ac diuersitate sublata, consensionem, mutuamque Ciuium conspirationem Quebitis : cum sit minos, medios, infimos, externos, propinquos, alienos in admirationem sapientiae vestrae conuertetis 3 cum vestrae
ciuitatis amplitudinem, dignitatem, frequentiam beatitatem pro virili parte studiosissimc promouebiti; Habet Roma, caput hoc urbium,innumerabilia, quae humanum supra fastigium possint namquamque ciuitatem amplificare. Si positum
attendas,amoeni ssimos vides circa colles, flumen opportunum , quo ex mediterraneis locis fruges, ex maritimis commeatus accipiantur: mare , adcommoditates vicinum, ad pericula classium externarum satis remotum. quid plura' prouinci rum medium, Italiae umbilicum, atque ad incrementum urbis, ut ille dixit, unice natum locum. Si externa magis,atque adiacentia circimaspicias,
quae agrorum bonitas i quae frugum ubertas iquae hortorum pulchritudo quae villarum frequentia i quae celebritas suburbiorum Si magis insita, intimaque consideres quae urbis fa
54쪽
cies, quae magnificentia aedium quae striictura. templorum i quae viarum amplitudo i quae Ciui uni humanitas i quae copiae, quae rerum omnium assuentia i quae iudicia λ quae immunitas , quae religio λ Tecta ipsi, Deus immor-
talis, ipsae parietinae , ac saxa , non tam ciuium Cattrita pedibus, quam ostialis peregrinorum exesi, e remotissimis terrae finibus Ciuitates , prouincias, regna ad se trahere sua sanctitate 3 identur. Declaratum est a nationibus illis in orb tatam longinquo positis, ut aduersa nobis vcstigia urgere dicantur: quae hae nostra memoria e sivis sedibus excitatae in hanc urbium arcem ad diui- na iura religiose petenda conuenerunt. Te stem appello lustralem hunc annum, quo tot, tam re motarum gentium huc concursus esse factos, atq; adeo si eri scimus, ut plane pollit intelligi, de Romani nominis amplitudine omnium populorum animis hanc esse opinionem impressam; eos habe re secundum obitum iter ad caelum expeditissimum, quibus autea suerint horum templ*um
aditus patefacti. Sunt igitur huic Vrbi permina praesidia ad bene, beateque vivendum, simi ad
omnem amplificationem, ornamentum, dignitatemq; permulta: quibus si liberalium artium studia uniuersa, florentissimasque disciplinarum omnium ossicinas addamus, nescio quid hac urbe frequentius, quid auctius,quid nobilius,quid instructius,quid admirabilius positi,aut beatius ex-b ' C cogi-
55쪽
cogitari. Sin autem contemplationis artes contemnerentur ; Verendum profecto esset ne de bu-ius Vrbis frequentia, persectaque selici φate plurimum detraheretur: quae ut in Opportuno, om- modoque situ, in copia, in opulentia,in omni bonorum genere multum habere praelidij videatur, maximam tamen partem in religione, ac pietate illi quodammodo propria, est constituta . quata odempta,non video, quid admodum amplum, quid magnificum ei possit ex tanto splendore, ac gloria remanere. Quod si persuasum est , sine contemplationis beneficio.nec promoueri posse religionem , nec conteruari, illud quoque certistimum esse debet, persectam Romanae V bis,atque adeo terrarum orbis uniuer- . si felicitatem sine illarum at tium praes dio retineri non polle,
quae rerum contemplatione,verique perspicientia conintinean
56쪽
N NVS plane tertius, ac decimus est, Cardinalis Amplillime, viri petillusti es, Religiosissimi.
PP. Auditores ornatissimi: cum e solcmni litteraturae nostrae tyrocinio ad dicendi tradendam artem infresitrus adole scentior,multa evhoc ipso loco, de rerum natura lium, diuinarumque scientia disserui,multa in speroravi, qui philosophorum damnarent otium , &eam philosophiae partem,quae sola cognitione circumscribitur, explodendam e Republica existimarent. Hodie,qui veluti sarctis, ac tectis
huius Gymnasij scholis, & iuuenum
57쪽
industriae reparandae a Maioribus nostris institutus est dies, huc iterum,& vestris in me stud ijs, quorum in vultu significationes video, & Moderatorum meorum allegatus imperio , statui nonnullorum, vel insatiabili doctrinae cupiditati, vel audaciae obuiam ire : qui, ut in caeteris humanae vitae rebus inueniant finem , in pulcherrimis ingeniorum tractandis artibus modum omnino nullum habendum putant lic prorsus,Vt perexiguam iis polliceantur e laboribus animi gloriam, qui non aeque omnia genera liberalium disciplinarum adipiscantur. Nam, quia fieri vix polle vi deo, ut humanus animus tam varijs, tamque di mactis iniet se itii di s quibtisdam quasi fluctibus huc illuc impulsus, ullam verae, solidaeque doctrinae laudem attin pat, illud a me demonstrari debere intelligo , plus ad nominis famam , glori atraque parandam in aliqua e multis certa,prae cipuaque rerum cognitione politum esse praeli dii, quam in omnibus opera tumultuaria, incertoque labore persequendis. Quod antequam sacere instituo, necesse habeo, nonnulla pro me dicere a causaeque aditus obtrectatoribus, si qui
sunt, apertos, & pervios occupare : ne,qui disciplinarum omnium societatena,& in aliis cum admiratione siuspicio, & in me non sine dolore te quiro, videar hodierna die, vel parum intelligere,quid sit in illa doctrinarum coniunctione laudis, S gloriae, vel idiotarum inore contemnere
58쪽
quicquid ego propter imbecillitatem ingenij consequi non potuerim. Nullus antiquorum est, qui scientiam illam, de eruditionem e liberalibus conflatam omnibus disciplinis non siimmopere commendet, & sapientiae candidatis in trito Iitterarum campo consectandam esse non putet: sed non una omnium est huius doctrinae constituendae ratio , non eadem omnium de liberalium artium partitione sententia . Alexandrinus ille Clemens eruditissimus in paucis, atque doctissimus, eas tantummodo priscos aliquos, eosque magnos , & sapientes viros artes liberales appellasse confirmat, in quibus quaedam esset ad philoshphiam,adeoque ad vi tutem veluti prolusio, & via. Ex eorum quippe decretis diserte pronunciat, virtutis prooemia quaedam esse omnes omnino liberales disciplinas. perinde ac si dicat,quemadmodum magnae, peramplaeque fabulae, longi es, amplioresque prologos habent, sic virtutem, & eam, quae de moribus agit, philosephiam, quia imma,&maxuma est,artium liberalium omnium praemunimenta, quasi protases,& perlochas postulare . Septem enim illi faciebant apparentes,& quasi praecurso 'rias sapientiae disciplinas: tres, quae sermoni m derarentur , Rei, qua bestijs antecellimus orationi: Grammaticam, Eloquentiam, Dialecticam:
quatuor, quae rerum aliarum numerum consectarentur & vim Geometriam Arithmeticam,
59쪽
Mulicam, Astrologiam. Has inquam artes,& sa cultates quia nostra rudimenta, non opera sunt sibseruientes vocaverunt, ac praeparantes : Ecquia liberis tantummodo tradi poterant,atque ingenuis adolescentibus, liberales esse, ac dici v luerunt. Quare Vitruvius in Commentarijs illis, ros de Architectura posterorum memoriae tra-idit, parentibus suis, non modo gratias egit,sed aras etiam posuit, ac sacra decreuit, quod se iam inde a puero liberalibus imbuissent artibus, quarum beneficio praemunitus arci itectandi scie
tiam addiscere potuisset. Sed egere cum liberalibus disciplinis alij liberalius. qui non eas tantum , in quibus ille praeparatus, atque anteces fio ad sapientiam esset, verum etiam sapientiam ipsam, & sapientiae partes , in quibus est meta quaedam supellorum, S quies, habendas, dicendasque putariinmiberales. Nam & Galenus Iurisprudentiam , ac medicinam , qu rum illae sunt administrae , in liberalibus collocat, & Possidonius Panaetij discipulus,cum omnes philosephiae sormas , tum eam potissimum ,
cuius cura morum emendatio , & virtus animi
est, liberaissimam nominat. Placuit his de lia hetalibus doctrinis ita prolixe decernere 3 quia non ea gratia liberales dictas existimant, quod
earum usu, & cognitione seruis Interdiceretur:
sed quod iis instituti mortales, vitiorum libera-3entur mancipio, S rei ana, legi tunamque manu-
60쪽
missionem quodammodo nanciscerentur. Nos virosque sequamur auctores sapientiae Audit res ; nec dubitemus,non modo stuperiores eas artes, posterioresqu e simul liberales dicere,sed principem etiam illam Christianorum propriam Theologiam ;'qua nee quicquam seri potest homine libero dignius, nec inueniri aliquid ad animum nostrum a vitiorum seruitio vindicandum accommodatius . Ita prosecto fiet orbiculata illa disciplinarum series , & veluti quidam scientiae
ductus,ex multis aptus, atque consertus: fiet circulus orbisque doctrinae coagmentatus ex omnibus: fiet tam multiplicis eruditionis tanta,& tam ampla coniunctio, ut eam haud dubie superatura sit, quam Graeci dicebant encyclopae diam. Quibus ita constitutis, illud hoc orationis ingressu, antequam penitus in causam intro, magna voce denuncio, planeque profiteor, nihil optab Ilus homini, nihil honestius, aut utilius esse posse, quam uniuersiim illud informare quasi doctrinae corpus ex omni disciplinarum varietate compositum, & totius eruditionis absolutissimo circulo vincire, atque instruere animum: quo multo gloriari par est magis, quam torquibus illis, ac monilibus aureis, quae vel mollium hominum ornamenta sitiat , vel Imperatorum sexhibita militari sortitudini, ac fidei donativa. Immo vero nullam esse putauerim tantam auri, gemma-τumque pulchetitudinem, nullum torquium ta