Sam. Frid. Nathan. Mori theol. quondam doctor. er professor. ordin. in academia Lipsiensi super hermeneutica Novi Testamenti acroases academicae

21쪽

PRAEFATIO.

verterunt fune ad eam, sed ita, ut satius fuisset, ab sacris litteris omnino abstinere. Rediit enim 'simul iudaicus tractandarum illarum abusus, isque Vel temporum diuturnitate, Vel hominum vecordia gravior factus atque insolentior. E

stitit allegorigandi non conatus, sed peritia; detorquendi sensus non lubido, sed furor: Contextus scriptorum, consilii, ingenii, scribendi

generis nulla usquam observatio, regularum hermeneuticarum impudentissima neglectio. Talis autem tamque perversa ratio non erat admonitionis lenitate elevanda, sed contentione et impetu frangenda. Parum igitur profuit au-

GENSIS, CXCellentium Virorum, qui quarto decimo saeculo grammaticum atque historicum Scripturae sensum vindic are conarentur. Ac licet paullo ante Reformationis aevum Eras mus aliique coepissent melioris interpretationis exempla proponere, Scholasticorum auctoritatem

et docendi genus impugnare, superstitionisque et servitii fulcra, ex latina bibliorum versione per infestas temporum tenebras a callidis insciisque hominibus efficta summovere et labefactare Omne tamen illud studium tam arctis fuit limi-

b tibus

22쪽

PRAEFATIO.

tibus septum, Ut et fructus eius perventuri ad panc OS, nee diu duraturi viderentur. Postea vero Opera et contentione illorum, qui religionis nostrae instaurare puritatem instituerunt, factum est, ut reiectis falsurum Opinionum terri-CUlamenti S, revocata in usu na grammatica interpretatione, vindicata litteratis sensus indagatione, consitito denique et e X plicato loquendi usu, nova luae tum universae theologiae, tum in primis CX egeticae, accenderetur. Inde exorti sun . ii hermeneuticam disciplinam, pro sua quisque DCultate, tractandam excolendamque susciperent. Lentum fuit negotium et controversarum iteratione non semel retardatum: progressus tardi, at progressu S tamen. Sustulit signum MATTHIAs FLACIVS, tib ricisy, vir sua aetate longe doctissimus. Is tomo secundo Cladis Scripturae fac rae varios inseruit tractatus, Complectentes regulas h) de ratione va Candi sacris litteris earumque genuinam sententiam feliciter scrutandi aliisque pro

a. ISIS . f. Ienae cum praefatione Io. Misaei emi lia est; tum et Lipsiensis cum eadem praefatione et ex recen

sione Theod. Si iceri I 69S. f. Posui ipsas capitum inscriptiones.

23쪽

pRAEFATIO.

ponendi; de lectione sacrarunt litterarum deque variis earum proprietatibus ac modis loquendi; de agnoscendis tractandisque hebraismis; de tropis et schematis perpetuis; de sermone et multiplici rerum tractatione sit ori voluminis. Tota haec pars Clavis Fla lanae sic ut ad cognoscendam rationem, quam sequuta sit quaelibet aetas in interpretando, apprime facit: ita etiam

prae Cepta hermeneutica continet, auctoris insigne acumen et eruditionem testantia, traditaque sic, ut Opus pro prima hermene Utices in artis qUamdam formam redactae institutione merito habeatur. Ipse autem MARTINUS LUTHERVS, quum de aetate sua insequutisque saeculis egregie meruisset germanica versione sacrri CO dici S atque eXplicatione uberiore non modo integrorum librorum, sed singulorum quoque loco. rum lites et Controversiae, super illa versione a Pontificiis motae, eum impuleriant, Ut rationis scisse Ca uisas defenderet, eoque interpretandi etiam quasdam leges litteris mandaret. Celebratissimus est liber, quem de interpretationesti cri codicis Vom Dol et schen) composuit: in

quo permulta sane declarantur verissime et intelligentisiniae. Caeterum ut Lutherus saepe nimium sese applicuit ad Augustini explicationes, Hieronymum et alios interpretes grammaticoS

24쪽

propemodum publice adspernatus : ita se latores eius, si Melanthonem, Camerarium, birigelium, Chytra eum paucosque alios eXCipia S, a recta interpretandi via multo crebrius riXiS et concertationibus theologicis abducti sunt. Ad quas sedandas quum Formula Concordiae doctrinam publicam sanxisset: multi etiam argumenta doctrinae, quae in singulorum inessent interpretatione locorum, istius libri auctoritate simul sancita, neque ullo pacto deserenda existi

maverunt.

At istiusmodi qui erant opinionibus imbuti, turbisqUe perpetuis et controversiis distracti, hermene Uticam artem squa quidem et nostra et reformata Ecclesia, quamquam Dord raceno mox concilio similem fortunam experta, romanam longe superabat,) excolere et perficere minime potuerunt. Nam et publicis criminationibus, et principum interdum legibus, et doctorum imperitorum e X istimatione et publice et privatim liberalioribus ingeniis impedimenta obiecta sunt. Litteratis sensus, seu grammaticuS, VerbiS COmmendabatur, re deserebatur, regnante ubivis et ferocius sese efferente arbitrio Dogmaticorum. Qtiorum dominationem et illius et decimi septimi

saeculi interpretes tanto minus detreCtare atqUe excutere poterant, quanto alieniores erant tum

25쪽

pRAEFATIO.

ab notionibus iustis de sensu historico per interpretationem eruendo, tum a lingitae graecae,

praesertim eius, quae est in T. hebraismis infecta, subtiliore cognitione. Proinde adve arios quidem suos nactus est Cocceius, qui initio superioris saeculi denuo replere omnia allegoriis, typis, tropis, Vaticiniis aggrederetur: Oppugnati sunt et explosi Iansensae, qui practicam ubivis utilitatem iactarent; sed eodem fere tempore quum Arminiani, duce magno Grotio, auderent paulo liberius sentire, ' interpretationes novaS, usu philologiae profanae culti, proferre, scriptorumque cuiusvis aetatis ingenium et linguam perscrutati, dogmaticos erroreS redarguere etiam Contra hos agmen surrexit novorum gravissimorumque obiurgator Um. Effecit tamen haec erectiorum ingeniorum

libertas, Ut, quae hucusque dogmaticis et homi- leticis cancellis inclusa fere fuisset, Hermeneutica per Geo. Calixtilm, Rich. Simonem, alios, ad maiora et ampliora spatia traduceretur. Atque ex hoc rectioris interpretationis novo quasi diluculo prodiit SI XI 1NI AMAM ΑΕ, Professoris quondam Fra nequerant, Antibarbarus biblicus, qui totus in eo versatur, ut linguarum originalium neglectum et insanum allegorirandi pruritum tamquam barbariem exprobret et reiiciat.

26쪽

XXII

PRAEFATIO.

Constat autem, ex ultima quidem editione libris quatuor: quorum primo septem errore S generales, Ut totidem Omnis, quae si perioribus saeculis sacras litteras foedavit, barbari ei fontes magna cum libertate Ostenduntur, reliquis crassis 11 mi aliquot errores et ineptae interpretatione S, quae ex istis fontibus manarunt, secundum Ordinem

librorum V. T. docte et accurate Confutantur. Eodem diluculo nata sunt VOLGANGI FRAN-

M A II. Accesserinit variae dijssertationes et orationes, nec non reis Donyto ad censuros D. Martini Marsenui, Theologi Parisen sis , accessit et huic editioni eiusdem Commentariolus de Decimis Mosaicis. Haec huius inscriptionis editio prodiit Franequerae a. 16S6. .pJ V. FRANTII Tractatus theologicus novus et perspicuus de interpretatione sacrarum litterarum maxime legitima,

e A. PFEIFFERI Hemneneutica sacra, sive Tractatio luculenta ne interpretatione sacrarum litterarum, Dres d. 168 . auctius edita cum praefatione Benedicti Carpetosii sub titulo: Thesaurus hermeneuticus etc. LiPs. I 69G. 4. r) 1 C. DA N HA VERI Idea boni interpretis Argento. rati 17Sa. describit dotes interpreti sacro hecessarias. Idem V. D. edidit Hermeneuticam s cram seu Methodum exponendarum sacrarum litterarum, Argentor. 784. 8.IO. G. BAIENI corripendium theologiae exegeticae, post auctori, Oditum editum, 17 8.

27쪽

XXIII

MAII ), aliorum 'n, hermeneutica scripta: ad illud reserenda quoque sitiat et exigenda merita

o I. H. ΜΑΙ 1 Introductio ad sudium philologicum, criticum et exegeriami brevis et perspicua, tu qua simul Io. Clerici ars critica et Maret Meibomii novin specimen biblicarum emendationum et interpretationum examinatur, sub -'nexa eiusdem repetito examini historiae criticae textus, N. T. Richardi Simonis, I IO.ti P Horum nomina et scripta brevi nota complectar. Nam de singulis singulatim dicere, vix operae pretium est. Pertinent igitur huc ABR. CALO VIX Protegomena in Genesin; ut et Praeleci. generat. in Biblia illustrata Tom. I. de catlbi, IOACH. IVST. BREIΥHAVDΤI Institutio hermeneutico - homilitica, supra pag. XIV. memorata; IO. GUIL. HATERI Gmpexdium theologiae exegeticae: quod est opus posthumum; IO. OLEARII Elementa hermeneuticae ferae in usum studiosirum iuvenum Academiae Lipsienisis, cum praxi hermeneutica in quibusdam exemplis Lips. 1699. FR.m E R N E R I Praecepta theologiae exegeticae de Hermeneutica Sacra, fert legitima Scripturae sacrae interpretatione - in studiosorum Uum edita, Lips. IZO8. 12. Olearius mediocriter, re eruerus, decem concinnatis interpretationis regulis illarumque illustratione per varia exempla tentata, inepte rem egit. x In Philologia Sacra - aucta et his temporibus accomm&data a Io. AVI. DAΤHIo, Lips. Ι776. 8. Post primum volumen, Dathii opera tu lucem emissum, co=itiuuata et tu novi plane operis formam redacta a GEO. LV D.

28쪽

XXIV

PRAEFATIO.

DΙ Υ , et Io. OLEARII η , qui in amplissimis Operibus, quibus disciplinam exegeticam Complecterentur, etiam hermeneuticis praeceptis locum fecerunt. Sed isti propemodum omnes Flacianae Clavis exemplum sequuti, praecipiendi minime assequuti sunt. Leges interpretandi scripserunt bonas, vera S, Utiles, exempli Setiam copiosissimis instructus, sed iusto latiores, ambitusque tam parum finiti, Ut, tamquam habenas, et adducere eas posse S, quantUm Velle S, et, si luberet, remittere. Neque enim admodum curae fuit historicus se iistis, et ad grammaticam interpretationem adminicula partim certa adhibita sunt. Posthac sub initium saeculi nostri nova interpretandi ratio novam hermeneuticae tradendae

I79s. 8.) Altera sectio Hermeneutica Sacra Veteris Tutamenti Lips. I797. 8.). ad summam argumenti pertinentes, nostraeque aetatis usui aptas, Bauerus ex aliis libris utiliter congessit, suo salubriter interposito iudicio, novisque solerter prolatis Opinionibus. I Tum in aliis scriptis, tum potissimum in celeberrimo

Locorum theologicorum opere: quod denuo edidit, variique generis observationes adiecit Io. FRID. COTTA,

Tubing. 1762-89. XXL Tomi, 4. EJ Ii, Theol. Univers. System. ΙΙΙ. de Theologia Exegetica; quae et seorsum excusa est.

29쪽

pRAEFATIO.

methodum procreavit. Nam Piet istarum secta, ad litterarum sacrarum male sedulam lectionem reversia, sanati COS magis erroreS, quam doctrinam elegantem et accuratam ostendit. Pressit singulas litteras, rimata est praegnantes Gensus, lusit emphasibus. Atque huiC tam pravae Vel

doctrinae vel consuetudini, Cui VALENT. ERN. L O E S C H E R V S litque MART. CHLADEN ius h)fortiter sese oppositi eruiat, ratiunculas suggestit vana quaedam subtilitas, qUae grammaticis et etymologicis observationibus misere abuteretur.

isti sese rationi addixit. Qui vir quoniam priorum hoc in genere scriptorum omnium mediocritatem sua ipse excellentia Obruisse, suoque lumine caeterorum lumina obscurasse iudica-

a) V. E. Lo EsCHERI Breviarium theologiae exegeticae, legitimam Scripturae sacrae interpretationem tradi a Viteb. I I9. 8- b) Μ. CHLADEN II Institutiones exegeticae, Vileb. ira S. 8.G H. A. FRANCKII Praesectiones hermeneuticae ad viam dextre indagandi et expouendi μι sum Scripturae sacrae, Halae i723. 8.d J IOACH. LANGII Hermeneutica sacra, Halae 1733. 8.

30쪽

xxv1 PRAEFATIO.tur de eius scriptis distinctius paullo agen

dum est. Ac primo quidem RAMBACHIVs dissertatione de idoneo sacrarum litterarum interprete, Iencte d. I72O. 4. in lucem emissa, sibi patefecit aditum ad Institutiones hermeneuticae sacrae , quibus regulas et Cati telas interpretandi traderet, easque Observationibus militis, e dogmatico potissimum et litterario genere, Uberrimi Sque CX-emplis biblicis illustraret. Fuit sane Rambachius dogmaticae vinculis nimis adstrictus; indagandi sensus historici et necessitatem et rationem nesciit; oeCOnomicum exponendi dicendique genus, quod ipsi etiam Patres scriptoribus sacris tribuerunt, prorsus negavit S), finesque disciplinae hermeneuticae tam libere protulit, ut et dogmatica multa immisceret, et quae ad historiam litterariam eli egeseOS pertinerent, Copio

sissime

o Recordemur iudiciorum, quae T. F. B V D D E V S ita praefixa libro praefatione, C WOLLIVS Introduci. in Hermeneulisam p. 27. et alii de Institutionibus Rambachianis tulerunt. Lucem viderunt cum praefatione Io. Francisci Buddei, Ienae a. i723. Editio novi II ima a. Ι7 2. prodiit. g Scripsit etiam peculiarem dissertationem de Scriptura sacra ad erroneos vulgi conceptui accommodata, Ιenae