장음표시 사용
51쪽
declarandum, an quibusve legibus scriptores N. T. sese applicaverint ad eam cogitandi, sentiendi dicendique rationem, quae ipsorum aetate, maxime inter homines incultos, invaluisset; explorandum, an falsae omnino fuerint Opiniones, quibus mentem illi et sermonem adiecerunt; videndum, qua ratione istud a vulgo sumptum loquendi genus commutandum sit eo, quod cultioribus eiusdem aevi hominibus placuisset, et quo pacto denique hoc reduci ad nostrum dicendi morem possit; ostendendum, quibus notis ista, singulis quidem in locis, accommodatio deprehendatur; explicandum, qui scriptores vulgare sint orationis genus sequuti, qui politius scripserint, et quale omnino Cuiusvis ingenium, qualis animus fuerit. Haec omnia quo facilius
e X planentUr, porro OpUS est, Ut Cultura Iudaeorum pariter atque Paganorum, quae quidem fuit ista aetate, ut omnis illorum cogitandi ratio Opinionesque vulgi accuratissime describantur Tum etiam de morali seu practica Scripturae sacrae interpretatione, qUam IMMANUEL ΚΑNTIUS Commendavit, agendum est sic, ut eius Omnis aut veritas aut perversitas pateati Qtiaerendum, num ille grammaticam et historicam interpretationem despeXerit, an moralem suam certis de caussis et certos in ulus adiunxerit; quae
52쪽
quae illae caussae sint; an persuadendi vim ha
beant; quid sectatores eius noVarint, praeceperint, in usus converterint; quid utilitatis et fructus ex hac morali locorum pertractatione, Vel ad exegesin, vel ad animos hominum redundaturum esse videatur. Denique etiam alia Capita,
v. c. quae sint de parabolis et adagiis in N. T. obviis; de mythorum biblicorum, qUOS Vocant, ratione, generibUS, Usu; de pugna locorum, inprimis his oricorum, eiusque aut fontibus aut inani specie; de indagatione rerum in transitu
et praeter necessitatem adiuta Clarum, quae sensus intelligentiam iuvent; vel inserenda sunt hernae neuticis institutionibus, vel diductius explananda, vel prorsus alio modo tractarida. Ad haec igitur atque huius generis alia etiamsi studia Hermeneuticorum in posterum convertenda sunt: tamen iuvabit, vel hoc libro duce, cognoscere limites, ad quos uSque Ernestius et qui sectani eius sequuti sunt, processerint, ut notis atque exploratiS fundamentis, quae illi iecerunt, firmius atque praestabilius aedificium superstruatur. Tali ego spe erectum me saepius excitatumque sensi in hoc labore: cuius qualis omnino ratio fuerit, restat, ut paucis dein
53쪽
Prima, imo maxima, Cura fuit, Ut in edendis his acroasibus pie atque religiose agerem adversus Auctorem, cuius olim et disciplina saluberrima, et, quod non sine pectoris graviore commotione adieci, constantissima benevolentia liberalissimoque hospitio per multos annoSusus sum. illam vero religionem neutiquam in eo ponendam esse iudicavi, Ut quaecUnque, et quocunque tandem modo tradita, in schedis invenissem, eXscriberem et cum lectoribus communiCarem ; sed omnem potius huc retuli pietatem, ut lectiones eo modo divulgarem, quem ipse Mo Rus, si vulgatas vidisset, non prorsus
improbaturus videretur. Nam ut eaS repraesentarem fide integra, laborandum sane erat, quantum poterat: at debebat etiam laborari, ut nusquam non similes sui et auctore dignae prodirent. Adhibui igitur duo recitationum eXempla, quorum Unum in scholis, per aestivum semestre anni 179i eiusdemque et sequuti hibernum frequentatis, meo studio conseceram; alterum ab
simo et caristimo, apud Neukirchenses prope Misia iam sacra faciente, e lectionibus prioribus anni IT 85., quibus interfuerat, benevole impe titum a CCepi. Qtiorum eXemplarium diligentissima Collatione cavi, ne auctori sententia ob-d tru-
54쪽
truderetur, quam ipse in scholis non tradidisset,
nisi quae sorte ad nexum requireretur; neu quid eaecideret eorum, quae diversis quidem temporibuS proposita, tamen luce publica aeque dignaeXistimarem. Qtioniam enim Mo Rus longissime aluit a segnitie et inertia dOCtorum academi cortina, qui lectiones olim vel compositas, vel descriptas, vel coctaaptas etiam, de s Cripto quotannis recitant, sed nova semper atque propria meditatione instructus, ad dicendum processit: Commentatio eius in eumdem vel librum vel scriptorem, diversis annis proposita, minime fuit eadem: sed multa serius correcta, mittata, declarata, dubitata sunt, quae antea vel perperam exposita, vel iusta luce orba, vel rationum praesidiis destituta viderentur. Sed ob eam rem viro eXimio etiam accidit nonnumquam, Ut in posterioribus scholis e memoria effluerent, qtiae in prioribus dixerat rectius, dilucidius explicarat, exemplis magis idoneis illustrarat. Unde non raro nobis necessitas orta est, ad superiores scholas redeundi.
Talibus in locis scut meum ita sum iudicium sequutus, ut modo utriusque scholae bona coniungerem quod fictum in primis est in exemplis biblicis , modo ex una seligerem, quod, explorata re, alteri praestare videretur: ita repe
55쪽
titiones inutiles omisi; omisi etiam cohortationes, auditorum caussa hic illic interspersas; omisi alia, quae ad eam, quam supra cathedrariam dicendi libertatem appellavi, unice pertinerent. Et forsan omisissem plura, nisi haec et dicta quondam
a MORO, et a nobis nunc edi meminissem in Usus eorum, quorum Iron tam elimanda essent
ingenia, quam instituenda ac demum crudienda. Sed amplius dicendum et ingenue profitendum est. Omisi etiam, quae falso, Certe non a CCurate satis tradita reperissem, hac tamen lege, si illa salvo contextu, sine discrimine ne Xus, sine totius denique detrimento ordinis atque tractationis praeteriri possent. Duo tantum huius generis loca afferam. Ubi frigidi notionem aperire MORVS studebat pag. editionis nostrae i57), exemplo ibi proposito de iocis frigidis adiecerat et aliud de tumore orationis, qui frigidus esset, quum non esseceret admirationem et stuporem, sed inanem speciem magnitudinis ostenderet. Verum enimvero quia tumida oratio numquam emcere potest admirationem atque stuporem, sed semper speciem habet sublimitatis et magnitudinis, qUum vera sublimitas nulla subsit: icciro exemplum male additum iudicavi, et, praesertim quum illud prius sufficeret, in editione omisi. Pagina
56쪽
239 ubi sermo est: de puritate linguae graeCae, quam habuit inclusa finibus Graeciae, b. Auctor hanc superaddiderat finitionem: Graeciae Elfropaeae, inde a snibus Boeotiae usque ad Laconiam. Parum haec congruunt geographicis rationibUS, nec rei ipsi satisfaciunt: igitur exclusi. Aliis contra in locis, in quibus, Qui subesse errores Viderentur, rei summam ipsi GSque pertractationem argumenti attingerent, non nisi animadversionibus adiectis notare eOS ausus sum: Ut pag. J6.99. I 65. 226, alibi. Hoc institutum, non dubito, quin cordatissim iudicibus probaturus. De alio libere, ut Virum bonum decet, confiteri malo, quam callido vel dissimulationis vel excusationis perstigio uti. Nimirum ad religionem editoris, in tali quidem opere, etiam hoc pertinere arbitratus sum, Ut Orationem poliat, vinciat, emendet; ne, qui rerum praestantia liber superat, idem in dicendo
inermis aut parum Castigatus reperiatur. Non sine exspectanda sunt ornamenta orationis ab
eo, qui docendo dilucidiora omnia quam planiora efficere studet; neque postulandiam, Ut adstricta in eiusmodi libro brevitas ad suavitatem
maiorem et ubertatem remittatur atque relaxetur. Proinde, si b. Auctor uno tenore, Ut aiUnt,
in dicendo fluxisset, sequutus ubique facilitatem,
57쪽
aequabilitatem et concinnitatem, quae in ipsa etiam ieiunitate locum habet: ab immutationibus prorsus abstinuissem, neque omnino, ubi subtili quadam et pressa oratione limatus esset, quicquam mutavi. Sed quum oratio fere inveniretur non modo nimiS concisil minutis numeris,
sed praefractior etiam atque asperior, nec satiS, ut ita dicam, rotunda, interdum quoque parum emendata: institui primo vitios a corrigere, tum vincire magis, quam dilatare verbis, et mollioribus numeris explere sententias. Qiuod tanto etiam magis videbatur consentanetim, ne MORI Oratio nimis abhorreret ab Ernestiana, e qua saepe nobis, neXUs et perspicuitatis Caussa, quaedam repetenda essent atque illius verbis interia ponenda. Sed ut ingenuo agam cum lectoribUS, praesertim ingenuis, quorum ego censuras hac in Caussa non Vereor, praeclara conscientia suste11-tatus: meum ipse facinus indicabo, exsignandis diligentissime aliquot MORI lo Cis e meo eXemplari, quae absque omni studio quaerendi primum in oculos atque calamum incurrunt. Dabo autem loca quatuor: quOrtim duo priora comparationi inserviant, inter MORI lectionem et nostram illius recensionem instituendae, reliqua
duo simul ostendant, quid et quomodo amicid et sche-
58쪽
Liv PRAEFATIO. schedis adiutus, in posterioribus acroasibus e prioribus suppleverim. Primus locus est is, qui in nostra hac editione p. 67. legitur. Eum Mo R vs sic eXtulit
Ernestius dicit: nullus alius verborum sensus es, nisi grammaticus. Sensus erat notio rei eX- pressae dictione integra. Sed clua via notionem aut sensum discere possum Θ Una pollibilis est via: per linguam, per usum loquendi. Iam per linguam, per usum loquendi discere sensum, est grammaticum sensum discere. Ergo nullus
alius est sensus, quam grammaticu S. -- HOC monuit Auctor contra nonnullos. NAm nonnulli statuunt, duplicem sensum esse, quum unus tamen tantum sit. Iis grammaticus sensus est is, quum aliquis ope leXici et libelli grammatici resolvit vocabula, et exponit Verbolenus, et nonnulla vocabula et phrases explicat. Ab illo distinguunt logicum sensume hunc et realem nominant. Intelligunt id, quum res sub verbis illis latens eXplicatur: ut quum res sub illis verbis latens: littera occidit q) , ab interprete explicatur. Eum appellant logicum, quoniam, Ut putant, logices ope discitur, comparare subiecta et praedicata. Hi igitur primo vim grammatici sensus
non o) Hoe exemplum omisi, quoniam paullo ante p. 6 S.)iam allatum, et copiosius illust atum erat. Eius in locum suffeci aliud, sumptum e lectionibus prioribus.
59쪽
non assequuntur: nam angustissimis finibus eum includunt. Deinde dum illi rem, sub verbis singulis latentem, realem sensum appellant; nesciunt , etiam in grammatica explicatione hunc sensum eXplicari debere. Hoc non discitur in logici S.
Alter locus pag. 271 sq. in scholis MORI
Quidam negant esse synonyma: et quoniam hoc negant, omnia et singula studiose discernere interpretando tentant. His, qui negant esse sy'nonyma, non omnino quidem, sed ex parte associat hic se Auctor. Thesis haec est: Proprie, ait, nous t A non ima verborum proprior L Proprie e 11 primam originem linguarum et primam vocabulorum significationem specto. Prima origine linguae fuere pauperes; copia de die in diem accessit. Fortasse igitur ab initio linguae non habuerunt synonyma. Verum concedamus id, originetenus non fuisse synonyma; at nos non possumus redire ad primam originem linguarum; nos non utimur lingua, qualis fuit ab initio, sed qualis est nunc. Ea vero, qualis est nunc, habet satis multa synonyma. Hactenus qua originem primam linguarum associat se Auctor illi sente
p) Ex hac interpunctione, quae vera esl, vitium est typO- graphicum in editione nostra corrigendum, quod sensum pervertit.
60쪽
tiae neganti, esse synonyma. Sed non omnino negat. Dicit: sunt profecto snon 'mae I) diversarum dialectorum. Cogitabimus provincialia Vocabula: et multa vasa et genera supellectilis alibi aliter appellantur. Haec sunt synonyma. Confluunt deinde vocabula dialectorum, et ita ex mixtione dialectorum variarum fiunt multa synonyma. Multa sunt in Homero tonica vocabula: V. e. quae proprie dicitur Facta sunt haec synonymica verba; et qui non es ex Ionia, tamen dicit ριῆνις, ubi carmen scribit. Ποιῶν dicitur et Haec ne tantillum quidem inter se invicem disserunt. Hic es: unus fons synonymorum. Alter a) diversarum aetatum etc.
Paragrapho 4. iere media Auctor dicit: liberum non est, verbo tribuere significationem, quam velis, nee in usurpando, nec in interpretando. Etenim usus loquendi tyrannus est. Quod consuetudo semel introduxit, id nec mutari potes , nec debet. Omnis usus loquendi est res historica, res in facto posita: docet, quas ideas expresserunt per hunc sonum. Res autem in facto posita non potest fieri infecta: ergo nec usus loquendi mutari potest. Valet autem hoc immobile principium, nihil explicandum esse contra usum loquendi. Nec eX etymologia contra usum loquendi disputandum. Per etymologiam potest infucatum esseida