Nicolai Parthenii Giannettasii Neapolitani Societatis Jesu. Ver Herculanum

71쪽

s, VERII HERCULANI.

modum est . Etenim eompertum , intumeseentis aestum Oeeani ad V. vel VI. tantum orgias elevari. haec vero altitudo ad rem nihil faeit. Cui ego: Re ct E animadvertis . est tamen impetus , qui multo supra VI. orgias aquam ab se impulsam attollere poterit, habenda etiam ratio . rem exemplo , si placer, explieabor Hoe Laelius loco: Imo quaesumus e sen tio id enim Mec cenati nostra placere . & ut tu lv. Beli. Ardua ab exemplo fiet res pianior. Da igitur aures, tum ego: Esto vectis suo sulero in is nixus ; inq. uno illius capite globus sit minor, exempli gratia lib. X. in alterum vero eaput, major alter, librarum se ille et C. ex altitudine unius exapedae demissus in euris tr videbis illi eo exilire minorem , Se ad duas vel etiam tres exapedas attolli . Hi e Moeeenas et Istue do ne ite . verum quid ex eo confieis Quid tum ego , majorem nimirum intumescentis

oeeani molem, minorem aquae per terrarum eunt-

eulos impulsae, quam altissime elevari. est enim ex majori corpore major impetus, qui minoris reluctantiam longe superet. At Moeeenas. At respontio est in promptu . nempe alia liquidorum, alias solido tum habitudo corporum esti. hae e tota simul incursant, illa non ita . haec una enituntur , illa sper partes. Dum enim aquae mons , ut ait poeta , aestuante Oceano, in eam aquae partem , quae per hiatum in truditur, superim cumbit, non totam

in eam vim exerat suam, nec tota connititur . major

illius pars ad litora alliditur: in quae diffractus est impetus ε ideoq; in eam non totus expenditur. imo hiedum per angustos, ae tortuosos ea nates una simul euaqua demittitur, sem sim infringitur , at q. hebetatur, ut tandem de finar, pereatq. omnino: ia fortasse an

72쪽

tequam aqua ad sontes perveniat. Praeteres,ubi nuI lae tempestates, uti Paei fi eo in mari, ubi nulli, aut vix sensibiles aestus esses veseunt, nulli etiam fontes scaterent, quod tamen neutiquam verum est . Tum ego: Gaudeo, quod a te deprehensum me video. Senteor me istud argumentum praevidisse: quod qnao tam vim habeat, in talligis ex te . quare ineamus , si lubet, cum aliis aliam viam. Lubet, tum ille. faciemus,

ut physiei, qui Erisichthonis Metra . ut est in pto verbis, mutabiliores sunt. Cui ego: Quid mirum physi eos hie fingimus . pargamus igitur ; & quando

tantum otii eo ne essum, non erit abs re tantisper nugari . Quidam homines lepidae indolis, & eomministi Deiles ejus esse naturae terram commenti sunt,q ualem spongiae indutam stimus. bibulam igitur

terram voluerunt. quo dato,brevi diffieultatem ominnem praecidunt. nam si sie. dum una illius pars aquiuebibit, altera statim attrahit, sursum q. evehit: itaq. fieri , ut aqua ab inferioribus hausta. in supremos montium vertices evadat atq. haee illa est anili Ma, quae aeceptos ab imo sontes, in editissima quaeq. t enisubmittit. Tum Meeoenas r Habet speciem veri tabesse tamen a veritate mihi facile persuaserim. Esto enim per hiantes terrarum fibras, quasi siphuneulos aquae mari hausta in montium iuga sese inserati verum ubi ad ea nulla vi, nullo impetu urgente pervenerit, i ii leo ab aere supprimeretur, adituq. ne erumperet, flueret q. prohiberetur. Est etiam quod notis omnes terrae bibulae, neq ita facti,dispositiq. eanales,

ut aqua una omnis, sursum q. coacta elevetur. & ta inimen omnibus ex terris, & durissimis etiam ea utibus fontes emi eant . non igitur procreari amnes pol runt isto modo.Tum ego: Quam putamus rem , aeutetigisti, quocit ea sutile istud physicorum commen i

73쪽

eum , quo se non expediunt disse ultate, sed magis

induunt, omittamus . Ne q. illi evadunt a scopulo, syrte'. deelinant i qui universam subtus terram maris aquam permeare , opinati sunt: idq. se manifesto putant confieere, quod in insulis, in q. eontinen tium terrarum oris salsi. ut plurimum , fontes statu Tianir imo in mediterraneis etiam loeis salsiusculos exilire fontes eompertum est. Hi e Moeeenas: id ego Deile darem. Imo etiam ipse, tum ego. sunt quippe in terrae gremio, immensae pene cavernae aquis benε plenae . illas Greci εὐδροφυλακια, atque α βυἄνου P pellant . idq. ex eo etiam in manifesto est , quod interdum, eum terra movit, ingentes aquarum voragines patuere. atque in hune modum plurimos laeus extitisse memoriae datum est. verum haeremus adhuc in vado. Hoe loeo Laelius: Mirum oppido , inquir, quod in tanta aquarum copia, in qua versamur, haereat Nobis aqua. Cui Moeeenas: Euge Laeli: lepidus , tudi argutulus. ad me vero eonversus , Perge tu por-xo . nolo festinanti moras innectere . Et ego . Cert

hora est quasi diei ultima; atq. ob id 1oeari non sinit.

Esto igitur,se per terrarum gremium latἡ Oceanus in-isinuet, qui tamen fiet, ut ex subiectis ea vernis , suomet reluctante genio, exiliat io montes Et ille di si

maior virtus minori praevalet, quid prohibet, qui minor aqua a maiori sursum impellatur Cui tum ego i In solidis id, non in liquidis verum est, quorum

ea est natura , ut superius dicebamus, ut altituditae pugnent non mole. cui enim , qui vel leviter Geometri ea attigerit, non eo gnitum est, unam non amplius aquae libram eum mille de eertare. nec vel trania

versum unguem di se edere ab aequilibrio ρ nem p five exiguae, sive ingentes aquae fuerint , eadem premendi vi, nisuq. praeditae.: fi una eademq. ambarumata

74쪽

a Ititudo sit. Hi e Meerenas t Teneo & bae e . Sed quod tandem asylum patebit, quo se reeipiant' numnam se ad Vuleant aram vertent ρ Ad hane ipsam, tum ego: Αjunt quidam , & vendibiles quidem Authores, aquas vi ignis rarescere, at q. ebullire, quas mox effervescentiae leventur, alto'. assecutae scin tes, emueant. Α lsi ita, tum ille; unde tantus in aqua

frigus A rupiu natura,sjunt, quae frigida plerumq. est: nam quae aliunde seat et, calida interdum .imo etiam in to eis illis,ubi major ignis exardestit, fervet etiam

atque ebullit. Tum Me eoenas; sed quid tu de istorum piae ito ' Cui ego : Pluribus in Ioeis arderet.

ignes', quorum vi, quae superius eonstituta serve re aquam: assurgere mox , atq. effundi roriri q. amnes nonnullos isto modo, non irem in fietas. de si vero similius siti prae nimio ealore aquam in vapore. attenuari, ea lidas'. mox in guttas conere se ere, atq. extillare. ut in ollis evenire quotidie eoqui animadvertunt. e terum universos, & vastissimos quidem amnes ex his guttis originem dueere, falsum arbitror . si quidem gelida fere semper se a tet aqua, α immensa & nunquam intermissa perennitate. Quidam sunt, qui in terrarum gremio, quae loea Tartara nun- .cuparunt, immanem aquam esse, eam q. animantibus

spiritibus agitari putavere. qua instar sanguinis nutriri terras, imo etiam vivere eommenti sunt, qu dato, sua virtute moveri, ae surrigi, telluremq uni versam permeare , eonsequi mam sesto putant. Ille Meecenas a At isti homines,aut nugas loquuntur, aut delirant . ut hi plerumq. solent, quibus ad novita tes eomministendas prurit animus. Cui ego, optime intelligis. Hoe loeo Laelius 3 ut video, res est inda-νgata di mellis, & quoeumq. te vertas, impeditos linvenias aditus, & via superabiis mas . Cui Meeoenas:

75쪽

Recte aextimas . Latet in ipsis aquis demersa veritas. Cui tum ego: Ita summo opifit x visum: eui uni nota est maehina , qua aquas attrahat , quippe auctori. At in ultimum quando diei serum disputando pervenimus, quaeso ut abeundi ne ultra tem eo ne edas r & illet

Do, inquit: sed fac, ut te propediem revisam.

Inter eundum quadam . qua ad superiorem quoionam spectare vidι bantur, obiter perquisit a. Dum una eum Laelio e Barnersi Meecenatis villas

Neapolim, quadriga vecti, redimus,lta me interpellat Quaedam mihi in promptu sunt, quae te do superiore disputatione interrogem . quaelo igitur noid tibi grave sit . Icio quippe ex quanta contention defatigatus, vix tandem quiestas. Cui ego , Lubeti sieplusculum hoe temporis , quod saperest , ut domum veniamus , non albibit sine luero. Tum illei Id ipsam

volebam; se is enim nie in omnes ad distendi oecasio innes, quasse speeata, imminere. Age igitur. si ab Oceano in terras ta quam irrumpere multis adducti arguis mentis cone edimus, eur uam talia illa cum sit, duleis

mox e fontibus stat et ' Cu i ego si primum damus, &dandum jam putas , ob hoc se ea pedire non multi est otii. illa enim dum se per terrarum fibras insinuat, ae per arenas, fatebrasque i nterlabitur, quasi per colas extillat, purgatur, salsedinemque exuens, dulcescit. id autem ita fieri, ars ipsa comprobat. nam dum eadem aqua in extilllatoria foro aeula guttatim de pluit, nativam salse dine deponit . atq hine est,eur ei rea lito ra.salssustula hauriatur: cu enim perexiguos meatus, i que arenulas, no a tanto spatio extillaverit, quantum ad

76쪽

ad salsedinem exuendam satis erat. Intelligo. tum Lae lius . est tamen qui me torquet serupulus: sunt enim

vel in ipsis montibus salsi fontes; qui caeteroqui deberent ea ratione duleestere. Cui, Non nego, inquam: id vero id ei reo evenire arbitror, quia laxiores interdum meatus patent; quo fit, ut eo lari aqua minime possit. quo ei rea neutiqua milii, si nativa adhue salsitudine eis micet. Imo cum etiam in montibus salis fodinae sint,

quis in fiet illis aquam, infletetur Tum Laelius. Assentior prorsus . Cui ego; Plerique sunt, qui superiorem

tantum Oceani aqua salsa esse arbitrantur, inferiorem vero duleem: in quorum sententiam si de stenderis, iam recte confieitur,dule es esse fontes oportere. Hie Laelius: At hi nugantur . quo enim modo fiat, ut id comperiant Cui ego: Imo addunt experimentum, quo se illud explorasse eonfirmant. Num urinandortum Laelius. Cui ego: Minime vero ea lamum satis Ion gum, cujus supremum labrum, artissime Oeeludunt,in

mare demittunt: mox illo reserat , in seriorem aquam hauriunt. occlusoque iterum,ealamum inde edueunt; inque gutrum aquam infundunt. libantes duleem deprehendisse testantur. At Laelius et Quid tu de isto exisperimento Et ego. Haud omnem illi fidem adhibendam esse existimo . nam mihi nunquam voto respondit. & quotquot rogavi urinatores, quique ad multos etiam passus descendissent, salsam omnes reperisso aquam responderunt. quocirca qualis in imo, peniti ias mi Oeeani iando sit, is tantum novit, cui, utpote auctori, abditissima quaeque naturae patent . Hie Laelius, Ita est, ut dieis. quare tu in re simili non immerito e et in isti. Multa latent homἰnes,solis gra cognita diis sunt. Verum pergamus porro. Compertum plerisque in Ioeis est,plurimos sontes eadem in erementa, ae decre-

- . . . E menta Di siligoo by Corale

77쪽

- nta habere, quae Oeeanus: hoe enim intumestentetur ent, copiosioresque fluunt: de tumescente veto, subsidur ipsi, ac tenuiores pra: ter filium. s sic jam videt ut liquido confiei aestu aquam ad iuga montium surgere ; ut inde relabatur. Cui ego i Aliquos fontes,& lito tales vel maximε, oriri exaestu, &eas ob id pati vices, non e erth negaverim: at omnes, neque conte- do neque si vellem possem . Enimvero ab aestu eum mare intumescit, atque altius assurgit , eum servare modum compertum est, ut via decempedam exsuperet: at aqua auissimos in vertiees enititur e non igitur ab aestu elevari tantum potest ; ut supe totis sontium iugis , victili exiliat. Imo sunt, qui eontrarias vices sortiti, Oceano aestuante, decrescunt , augentur ver

subsidente. ouo quid insolentius dici potest ρ ex his ille inter primos est, qui Gadibus Hcrculis delubro proximus fons erat: qui , ut ait Plinius : Alias simul eum

Oceano ara rur, minuiturque. alias vero utrumque eon

irariis temporibus . Et ut idem ait ' In ripa Eatiso πε- dum est, cujus putei, crescente asu, m nuuntur , augere rur, descendente: mediis temporibus immobiles. Et lanetam mira sunt, quae de sontibus perhibentur , ut fi oulas illorum caussas indagare di me ilε admodum M. Quare fontium miraeula merito diista sunt: Hae Laelius: Si tantae, inquit angustiae bie sunt ut quo te veristas omnino ignores, cur non in coelum eonfugimus

Cul tum ego : Nempe coelestium vi eorporum eleva- i aquam dicamus id ipsum, eogitabam, inquit Laelius Ego vero: Sed quot hie etiam seopuli, syrtesque oecurrunt tot sane; ut ad indagandas rerum naturas ne in caelum quidem aditus physicis pateat. quam incertus illi e in ea, quae sub Luna sunt, syderum ici fluxus . quam longilsina interea pedo, qua propagari necessum laret. At Lunam, tum ille, in Oceanum. -

78쪽

fluere in eon fella est . quod vel tu in illis versieulis,

quos habes Naur. V l. professus es t νψμε sed Oceani spumantia carui a diato Ruina arbitνio Luna, imperto que eieri r Vimqursui arcanam, motu qua cometa et undas , Esse puto . parent Luna freta turgida , quando Illa abeunte cadunt maria, is veniente, tumescunt. Cui tum esto: sed esto; quando meis me versiculis prehendisti, insit syderibus vis ista : Cur vero ex hoc potius loco in fontes aquam trahunt, non vero ex illo F Tum Laelius . Assentior; nihil enim habeo, quod huic reponam. Sed si istud praestare sydera non possunt , cat Intelligentiae iacere non poterunt ρ Ea his enim eata a summo opifice demandata, ut mundi elegantiae, commodoque mortalium in viguent. quo rum gratia eoelestia eorpora condita sunt, & perpe tuo motu ei reum aguntur. An timemus, ne in gentium errores in ei damus, qui divinitatem fontibus tribuebant Sed nos non ea esse numina , sed ab Numinis administris regi , gubernarique existimamus. Cui ego. Erudite, Laeli: vetum se is me minime ab his alienum , qui nativa vi ferri, rotarique orbes, sydeinra aue universa , arbitrati sunt. quod si ita , eur noris potius inuata quadam , atque arcana virtute surrigi

fur sum aquas putandum sit Latebit eerte in iis area innum oescio quid, quod illarum naturam evineat. Sed quid, ille, si cum plerisque area nam istam vim e si Numinis providentiam assirmemus t Cui tum ego e Rectius hi saeivat, quam illi, qui editiorem star Oceanum, divinoque iussu cogi, ne in terras irrumpar, putavere. Caeterum, ut jam die ebamus, res est inserutabilis omnino. quae cum dicerem tardissim ξ aomum perventum est.

79쪽

CAPUT VIII.

in eo evenerunt apud Meeaenatem

enarrantur.

S Edebamus una eum Meecenate ego , & Laelius ad

fontem, qui medio in Xysto positus,proeeris ei cum eupressis obumbratur: eum Meecenas i Age, inquit, quando otium datur, quod tuae peregrinationis sequitur, enarrato. Cui ego a Fae iam libenter, eum nihil mihi antiquius, quam tuis iussis obtemperare. Et illerseio equidem quantum tua in me offieia luceant. Et ego: Contendam igitur tuta taeetate, &ea brevitare , quae id temporis plurimum plaeet. Cum ingens me eupido videndi Nilum eo in to eo, quo t tus, ae integer fluit, ineesssi, Aehmetem rogo , ut Pro veteri amieitia ad id operam siram conferret. Et ille: Meus filius, inquit, Arsinoen, quae in intimo Arahi ei sinus recessu est, negotiorum ea uta profecturus. ouoci rea iubebo, ut Babylonia iter Deiat, teque illae dedueat. & fi ivbes veniam & ipse a ut ibi meum , aeperantiquum servitium exhibeam. Cui tum ego: N Io , ut affecta iam Xyare, tantum laboris suseipias. Ibo una eum tuo nato z imo illum Arfinoen usqueo eo mi labor'. non omittam De ea sonem videndi Erythraeum, re ea vel maxime loea, per quae dilectae olim Deo gentes sieeis pedibus transfretata perhibentur. Interea loel , dum prosectio adornatur, adest Britan nus, cumque pro more me affabiliter salutasset, uida geretur interrogat. Cui ego . Babyloniam, atque

Arsinoen profieisci meditamur . Tum ille e Babylinis Biam veniam e Eossim duobus popularibus. de Ara -

80쪽

nde cogitationem omnem deponit . Longum enim iter, & periculosum. imo veIor, ne antequam redeas, naves solvant, in Europam rediturae quod si iis, quid tu hie balbara in terra , & solus ages Hie Ae me thessie illum interpellat: Fateor, balbarum in praesentia solum hoe , in quo olim humanae artes florue tu uir at ut ut nune sit, non cert. Magis barbarum , quam sit vestra Britannia . in qua tamen sunt plurimi exculti, atque urbani. Sie in AEgypto , imo & in penitissim AEthiopia complustuli sunt, in quibus eas animi do les reperias, quas interdum in plerisque ex humani Dsimis populis requiraa . Et si cuncta desint, sum ego ipse, qui in eultissima totius Europae Italia, inque urbe ossietorum refertissima, diu vixi r & in domo, tria qua etsi non superbae opes, nee xituli , summa tamen

erat urbanitas Hie Britannus . ita vero: non in fiet r.

sed qua deinde oecasione , quo duee, in Italiam redibit ρ Cui Aeli metes: Nunquam hie naves vel Galli ea , vel venetae desunt, quibus & tuto , & commodε navigare possit. idque meum erit curare e & jam nune recipio: eamque diligentiam impendam, quae servum, eumque memorem beneficii de eet. Hie cum etsi aegi Eam leus assensisset, in diem erastinum profectionem de eernimust pararique omnia, quae necessaria duce rentur, Achmetes tuis r. quia vero hora erat quasi XlI. eamus , inquit Achmetes , si lubet pransum . Cui Bri annus, qui subiratus erat,& si iram laeta fronte dissimulaverat: Ite, inquit, vos, ego religione teneor. Hoc

loco Meecenas V Nempe graviter tulerat, habitam ab . il Io barbaram terram , in qua ipse natus fuerat. Cui ego: Intelligis . sed quid facias si e sumus omnes, ut nimirum eos, qui. de nobis, ac nostris haud per honorifieε loquuntur, vix patiamur. At Meecenas: Ita enim

rero. Sed illi re vera sapiunt nescio quam b rbatiem.