Apologetica dissertatio de iuris vtriusque architectis, Iustiniano, Triboniano, Gratiano et S. Raymundo; auctore Ioanne Chifletio ..

31쪽

Commemtar. de Iu sinu nos

D E T. ARCHITECTI squem hominem ex Suida .Analpiantum evocarunt.

que ego quid sciuerit, quiave ignorauerit Iustinianus -- de curandum , neque qua lingua , Graecane an Larina an Idyriia loqueretur accuratius inuestigandum crediderim.. Illud mero in primis comenderim, Iuris ciuilis ordinandi solum diui Iiast mentem fuisse capacem , ad eamque rem, aggredi oportuisse animi- Iustinianes nimirum simplicem appellat o Contius, & β Petrus Gregorius Tholosanus, 'Mum, mulierosum,flexum λmulieris ambitrio in quam Nessit partem. Addo querelas, vota, inuectiones & lamenta doctissimi Balduini: Equidem, inquit, cogor in accusare perturbationem Iuris a Iustinuino relicti, quae nos

tam miserie iactat 3 s optare mi ille sustem form Iuris concinniussit postremis sui Imperii annis. Sed cum Irin . optando nihil quidquam conficiamus, ω quod iste intriuit, nobis exedendum sit; istud tantum superes, confusa Iura discernamus,si forte possimus Hi ea concoquore, mel

hunc molestiam, deuorare

aeuis non 'dixerit libros Iuris nostri misere esse contaminatos, miseramque se nostram conditionem, qui in i s. volutamur sed eorum esse miseriorem, qui ne quidem sentiunt quid tractent mTam maris, tamque perplexe Im iEud inuoluit Iuni nun- , in pinea, cum P OMEM ederet, ita reuoluit ac

32쪽

'rmiscuit, mi in eo stra in merbose recitando neque me neque lemrem meum cum fastidio fatigare existimem esse operae pretium. miseri, , bis tarque miseri, qui tales inter scopulos iactamur: sed mulio issi etiam miseriores, qui neque vident, neque sentiunt , ac ne per somnium quidem cogia tant quidquam de Triboniani siue flagitio, siue flustiti siue audacia in Pandectarum capitibus, non iam dico eon ponendis, sed potius cauponoris. Optarem equidem habuisset Iustimanus Scriptores sua rum Legum diligentiores. Habuit profecto nimis verbose sed in rebus ipsis Alioqui explicandis negligentissimos: quae ' negligentia nostram Iuris rudentiam misere perturbas

Fuit certe magna Triboniani culpa, pugnantes sententias Pandectis inserentis : sed miato est maior, cum ijscit, ubi etiam Iis a s acteram prius reiecit . alteram recepit. Peccatum tamen non semil in boc quoque genere' abs Triboniano esse res ipsa lo uitis ω imprudenter verecundi stant Iamrpretes c. ne ineptos ω insilusos Gramo qui quiduis singunt Oe commniscuntur potius, quam sui Triboniani maiestatem imminuant A quasi vero i

Miseri Interpretes Munt, inuito etiam , reclamante . Papiniano, pugmoetes sententias conciliare: in propterea

3 nihil

33쪽

CAPUT

nihil non singunt, di mehementer se merant. En quam sit de illis bene meritus Tribonianus, ω quo iudicio is Pandectis consarcinandis Uus sit. Q . ruultis sentibus y llinis liberata eras seri frudentia , nisi si earum tribulos ω aculeos Tribonianus Ῥα- ῶctis in stersi sit. 3Graeculorum Ius c-li, serisionsultorum Romanorum dissutationes illatis Manibus tractantium , Ni catuli lacerant panniculos c quemadmodum ait ille apud Plut nemo disierpentium hallucinationem in imperitiam ρο-

tius accusauerim.

34쪽

Tribonianus defensus aduersus vituperatorum nimiam Scerbitatem.

i. - Summa Clinia Prudentia. cognisione excelisit Tribonianus.

II. Doctissimus fuit , humani mus , minisZ rivam , vel Vsius Procopi, se fetio, III. Eius Hias expens s. IV. i sentationis in Iastinianum Imp. salis in D

mutitur.

Non fuit Gentilis, neque i theus. VL Betrius, Baronius , Contius, alta. in emm meu

mentior egis

VII. Veteres Iureconsulti contemtores diuitiarum, O

aequitatis sudiosissimi

XCERNA a me supra, dc alia eiiusmodi Laduersus Iustinianum de esus inaesto rem Tribonianum fere afferri sesent; quae siquis mecum attentius consideret, videbit haud dubie non tam multa in ijs reprehendenda esse, quam videtur i, qui auditae tantum altera parte pronunti t. Vt enim de Triboniano sententiam explicem meam, dicam, dc quidem paucis, tam me peccaturum si ab eo pervestigata omnia comprehens di

35쪽

I6 D E I. V. ARCHITECTIS esse contenderem, quam si eidem , Uod interdum falsa pro veris retulerit, summam rerum Cluilium cognitionem detraherem . Budaeus quidem in An- notationibus ad Pandectas ima plurima collegit, in quibus consarcinandis ei Tribonianus dormitasse visus est : non quod tamen desperaret fieri posse ut concordarentur, sed ut doctorum hominum ingenia potius excitaret ; quemadmodum sibi a Budato Apud Gu- relatum Franciscus Connanus testatur. ii, i. Sic etiam aliquando de veris usucapionum disserentijs contra Tribonianum disseruit Raeuardus, non ut opinioni, quam de illo viridoisti imbiberant, aliquid omnino subduceret;sed ut veritati,quae in disciplinis omnibus principem tenet locum, fid liter inseruiret Neque enim cuiquam Umquam contigit nusquam offendere; & maius est quam ut conuenire in humanam fragilitatem queat. Atque in ': tanta veterum disputationum copia caueta ubique non potitit Tribonianus, quin imprudens in Pand istis relinqueret subinde earumdem vestigi ut sus e. Balduinus: qui tamen, quem paula amo appellauerat, illatae iniuriae immemcn Albbi passim, & praes erim in hoc Vsucapionum argumento,bene memorem Tribonianum scribit. Cum iam pridem, inquit, quicumque m orti R-- habitabam,

36쪽

AΡΟLOGETICA DISSERTATIO. II erant cilies Romani, sic ω omnes prouincia , regiones huius Orbis, Juris Italici intestigi esse debebant. Sed longum tempus ex prouincitis in Italiam induxit loco biemnii choc est,praedia iuris Italici citius usucapi voluit, quam quae olim non erant imis Italicio sic rerum mobilium ευμ- rapionem non unius anni, sed triennii esse debere flatuit Iustinianins cuius quidem Legis nouae, in mutationis bene' memor Tribonianus , ibi /veteres meminerot anni aut

biennii , in Pandestas caute scripsit tempus statutum, con- ς pionibus situlum , Lege de finitum, sepe etiam longum aut diuti . num , eUbi veteres biennium dixerant. Hunc sane Scriptores antiquiores plerique omnes Iita prudentem Iuris, ita litteris institutum cxistimarunt, ut se illi in omni scientia nemo auderet comparare . Ad summam peruenerat eruditionem, nemini suae aetatis inferior, auctore Suida. Vir 'erat moribus di disciplina omnium artium nulli secundiu, Procopij suffragio; eodemque teste ne facile apud quemquam ut si h'mo superbissimus, aut pecuniae ad miraculum auidus male audiat in eodem inquam teste iustum se- Postulan.

Mabatur lucrum natura mitis humanus. Vnde appa- Auth. deret illum, quod ab Imperatore Constantin6 iure prane. pose .

vetitum sciebat t numquam existimationi suae lin- mensa atque illicita compendia praetulisse.Et mirum . profectὁ, Franciscum β Guinetum,eximium alioqui

Lib. I. de

37쪽

I3 DE I. V. ARCHITECTIS

Triboniani propugnatorem , ad hunc Procopij locum animum non aduertisse. ait enim : Superest aua ritia crimen, quo Tribonianm absolui non debet: grauis iamorum enim testium fide conuiam tenetur, qui constanter, eum huius cupiditatis luto res ergunt 3 cum hac tamen m

desia, qua profitentur unam auiditatempecunia summas. 'viri praestantis virtutes infecisse,pamque ipsam labem eius eloquentiae in oribus suauissimis sicile condonatam: adeo Ni nullus ei ivnquam, ne leui quidem contumelia insuli . uerit, nisi quod insana seditione populus furens a Iustinia-no , lenire )mphatos animos tentante , a liquando extorsit, ut mussiratu δῆceretur: sia mox tumultu deferueficenterestituit est, ac deinde cum vitam placidam quieto curs egisset , senex facili exitu solutus est. III. Ad stylum illius quod attinet ; haud equidem

prorsus negauertiri quaedam esse in ipsis Institutionibus,quae non usquequaque Romanam in dicendo puritatem atque elegantiam redoleant: neque inficior, ut alia omittam, Triboniano satis familiaredi suisse, dictiones quatenus de competenteres Constia C.M..ών. tutionibus frequentissime usurpare, quas Vix ac ne vix quidem eo sensu in Iureconsultorum scriptis, i ad ue priorum Imperatorum responsis reperias. Sed ut omnis peregrini sermonis illuuies, quantum rerum natura patitur, Iureconsulto vitanda est; ita. etiam

38쪽

etiam interdum rebus magis quam Suadae litandum . est; neque magnopere curanda delicata illa & nimiam anctata φ1orumdam elegantia,qui si fortasi se legant, furatum propter seruitutem capite minutum, nequidem si manumissu fuerit recipere cognationem s vel ex Lege XII. Tabularum, Nequi inter matrem , minutomium, filiisve tvltro citroque hereditatis capienda ius s. C. Gν-daris protinus exclament cum Augustino Datho Senensi, Indignum facinust hoc non dici nisi locutione violenta : inter haec verba ne & quidem, semper interuenire aliquid necessarib debere, uti recte de

Excusatiionilbius Tutoriam: Tropter aduersam aletu-- . .

. ANem, propter quam ne suis quidem ne i s interesse potest, excusatio locum habet. Item Ue de Inutilibus Stipulationibus: s ,

auctore quidem patre obligatur. Sed circa minutias has- 'ce languere, sine quarum explicatione summa φ .egis aeque constiterit, quantulum obsecro laudis i et i eis; iaHabeant sibi suas particulas Grammatici, & aduerbia colant ut Pandeistas Orationis r ab Homero Vlyssis errores quotidie inquirant, os vero minime: Philoctetae mala bene cantilent, sua bona male dis bii/Aue-

ponant. Laurentius Valla, ut maximae Vir doctrinae, tat Tom α. ita & supra vires suas audax , nec a Iureconsultis lib. 4. do

39쪽

Augustin.

de verborum quorumdam significationeseu Latinae maiestatis laesae reos faceret: citius accusationis nouem & viginti capita breuiter costfutata it Alciatus;

tum ut tantam eius arrogantiam, certe φιλαυτίαν, aliquatenus retunderet ε, tum ut hi litteratores non esse 'temere a nostris recedendum cognascerent, dcve

riora a Iureconsultis etiam in alienis professionibus tradi, quam ipsemet Valla, alioquin Grammaticorum praestantissimus, in propria arte commentari

potueris.

Aufugiant itaque a nobis hi Aristarctii, qui vocabula, eorumque usum atque ordinem non admittunt, nisi cum fideiussere quopiam antiquo. Si enim sortassis exciderit homini Graeco vox ignota castae Latinitatis principibus , quaeque ius ciuitatis non sit adepta; si quod verbulum iam senescente Latini se monis puritate, ex alterius linguae faece Romanae: ad h. serit, non ex eo statim sequitur, barbare ubique locutum Tribonianum. Durus ille quidem & asper, quod de Ammiano Marcellino dici solet, si cum Augusti aeuo conferatur : sed tamen ornatus inte dum , & suos habens lepores ; atque ut in senticeto rosae nonnumquam & lilia succrescunr, ita in huius aspritie velut flosculi vitam elegantiarum urbanarum renidemi.

40쪽

Minime vero mirandum, si forte Graeci, atque IV. inter era Tritionianus , . florente Reipublicae statu, Imperatorem aliosque Principes viros, non tam didignitatum vel officiorum indigetamenti , quam inanium titulorum crepitaculis extulerint ; cum ne hodie quidem, accisis rebus & pressi iugo seruitutis, hac in parte certis terminis coerceri posse videan tur. Si tamen ex aequo & bono nobis accedant honorari j arbitri, numquam passuros eos esse confido, ut in re talia Tribonianus in ius vocetur, litemque illi quisquam de nimia in Iustinianum adulatione contestetur, quasi primus Leges illius nomine conscribens apposuerit haec verba: Nostra sinxit AEternitas: quae multis ante in Constantio Inis. deriserat Ammianus. Imperatores passim Sacratisimi &rus imi appellantur: eorum diplomata Sacra , Diumae litterae nuncupantur. Orbiculari illo diffdemate quod

dijs olim Gentilitas,nos Sanctis viris tribuimus in re- mstoriam. dimita Imperatorum capita in eorum nummis non-'ne videmus Z Ea porro ,γn meriti, sed Imperialis &Regiae dignitatis praerogatiua est.ἴ- Nam de Triboniadi Paganismo quid attinet di- V, cere Θ Scriptum diserte .ab Huberto Giphanio I

C . de

celeberrimo, illum falso tantae caecitatis insimulari, Itini ηα traducique erioris,.cum tot praecuras Leges de Chi i-C 3. stiana