M. Tvlli Ciceronis Opera: Ad optimorvm librorvm fidem accvrate edita

251쪽

aut herons Ille conturbet. Ips; occurrent orationi ipsi, Inquam, se offerent, et respondebunt non vocati Conis suetudo modo tua sit scribendi atque dicendi, ut sententiae e bis finiantur, eorumque verborum iunctio nascatur a proceris numeris ac liberis, maxime heroo et Paeone posteriore aut cretico, sed varie distincteque considat. Notatur enim maxime similitudo in conquiescendo: et, si primi et postremi II pedes anni hac ratione servati, . medii possunt Iatere, modo ne circui. tu ipse verborum sit ad breviost, quam aures exspectent, aut longior, quam vires atque anima patiatur. L. Cluusula mutem diligentius etiam servandas esse arbitris, quam superiora, quo in his maxime persectio atque absolutio iudieatur. Nam versus aeque prima, et media, et extrema par attenditur; qui debilitatur, in quacumque sit parte titubatum in ora. tione aut*in prima pauci cernunt, post vana pleriqHe. Quae, quoniam apparent et intelliguntur, varianda sunt, ne aut animorum iudiciis repudientur, aut aurium satietate. Duo enim aut tres sunt lare extremi servandi et notandi pedes, mi inodo non breviora et Puaecisa earunt superiorari quos aut choreos, aut heri . Tos, aut alternos esse oportebit, aus in Paeone illo posteriore, quem Aristoteles probat, aut ei pari cretico.

IIorum vicissitudines efficient, ut neque ii satientur, qui audient, fastimo similitudinis, nec nos id, quod saciemus, opera dedita facere videamur. Quodsi Antipater alle Sidonius, quem tu probe, Cretule, meministi, solitus est versus hexametros aliosque variis modis atque mimeris undere ex tempore, tantumque homistiis ingeuios ac memoris valuit exereitatio, ut, cum se mente ac Muntate coniecisset in versum, verbRam querentura quanto id sacIIIus tu oratione, exercitati ne et consuetudine adhibita, consequemur 'Illud autem ne quas admiretur, quonam modo

hae vulsus imperitorum in audiendo notet eum in

252쪽

omni genere, in tu hoc ipso magna quaedam ea vis incredibilisque natui ne omne enim incito quodamaenari, sine ulla arte, aut ratione, quae in tu artibus ac rationibus recta ac prava diiudicaut adque crimiaciunt in picturis, et tu signis, et in Ilis operibus, ad quorum intelligentiam a natura minus haDent inis

atrumenti tum multo ostendunt magis in verboxum, numerorum, vocumque iudiciori quod ea avia in com--inibus infixa seriamus, eque earum rerum quem. quam. sunditus natura voluiis esse expertem. Itaque non solum verbis arie Partis moventur omnem, Vert Iuetiam numeri ne vocibus. Quotus enim quisque est, qui teneat artem numerorum ac inodorum At in uis aliauuum modo osseusum est, ut aut contractione relivius fieret, aut Productione longius, theatra tota re.

elainant. Quid hoc non idem fit in vocibus, ut a

multitudine et populo, nou modo catervae atque 'n.

ventus, sed etiam ipsi viri iuguli discrepantes eiumlatitur uia. Mirabile est, cum plurimum in iaciendo in.

tersit inter doatum et Mnem, quam noli invitum dinferat in indieasalo. Ars enim eum a natura Prosecta sit, nisi natiiraJ moveat ac desectet, nihil sane egisse videatur dilha est autem an cognatiun mentibus nostris, quam nummi atque voces quibus et excita mur, et tacendimur, et enimur, et languescimus et ad hilaritatem, et ad tristitiam saepe deducimur : quo. mim illa summa vis carminibus est aptior et cautibus, non neglecta, ut mihi videtur, a Numa, rege doctissiα Ino, maioνibus sue uostris, ut opularum sestenuium fides ac ibiae Saliorumque versus indieant maxime autem a Graecia vetere celebrata. Quibus utiuam si,

milibusque de rebus disputari, quam de puerilibus his

verborum v anslationibus inaruissetis irum, ut inversu Hilgus, si est Peccatum, videt sic, si quid inaessucorvione claudicat aeuiat. Sed poetae vota igno.

253쪽

sest, nobi eoncedit tacue tamen omnes non esse ilis Iud, quod diximus, aptiun Persectumque cernunt. It que usi veteres, sicut 'die etiam nonninos videmus, eum cireuitum et quasi orbem verborum conficere non. Possent, nam id quidemstyuper es posse, vel audere coepimua, terna, aut bina aut nonnini singula etiam verba dicebant: qui in illa insania natiirati iuuit, quod aures hominum flagitabant, tendedant tanter ut et illa essent Paria, quae dicarent, et aequalibus intervi M

I u. Exposui lare, ut potes, quae ma me ad -- natum orationis pertinere arbitrabar. Dixi enim de singulorum laude verborum, dixi de coniunctione eorum, dixi de numero atque forma. Sed si habitum

orationis etiam, at quasi colarem, aliquem requiritis, est et plena quaedam, sed tamen teres et tenuis, nota sine nervis ac viribus: et ea, quae particeps utriusque

generis quadam mediocritate Iaudatur uis tribus figuris insidere quidam venustatis, non suco uitus, sed sanguine di sua debet olor. Tum denique nobis

hic orator ita conformandus est et verbis et seutentiis, ut, quemadmodum qui utuntur armis aut palaestra, non solum sibi vitandi aut seriendi ratiouem esse Minhendam putant, sed etiam, ut cum Venustate move-tur: sic verbis quidem ad aptam composiιionem et deo centiam, sententiis vero ad gravitatem orationis ut lux fuci qui in armorum tractatione versantur, oraemantur autem et verba, et sententiae paeo innumerabiles, quod satis scio notum eas vobis sed inter consormalionem verborum et sententiarum Desinis est, quod verborum tollitur, si verba mutaris se leutiarum permanes, quibuscumque verbis uti velis. ouodriiudem vos etsi facitis, tamen admonendos Puto, ne quid esse aliud oratoris putetia, quod quidem sit egregium atque mirabiIe, nisi in singulis verbis tua tria tenere, ut translatis utamur Dequeuter intera γ

254쪽

que lactis, raro autem etiam*ervetuisis. In per vinautem oratione, eum et eoniunctionia Ienitatem, et nimmer--1. 'am dixi, rati no tenuerimus, tum est

quasi Iuminibus distinguenda et frequ-tanda omnia ratio, ementiarum atque u borum. IIII. Nam et commm Do una in re permulatam movet, et iuuatris expIanatio, rerumque, quaa gerantur, sub adspectum paene subiectio quae et in ex innenda re Plurimum valet, et ad uisatrandum id, quod exponitur, et ad amptificandum ut iis, qui audiunt, allud, quod augebimus, quantum encer orati poterit, tantum esse videatur et huic colatraria Mepe per eursio est, di plus ad intenig udum, quam dixeris, fiagnificatio, et distincte coneis; brevitas, et extenuatio, et huic adiuncta ullisio, a praeceptis Caesaris non abis hes xensa et ab re longa degressio in qua eum fuerit delectatio, tum reditum ad rem aptu et concinnus esse debebit propositioque, quid sis dieturus, et ab eo, quod est dictum, seiunctio, et editus ad proposatum,' iteratio, et rationis apta conclusio : tum augendi miis nuendive causa, veritatis superlatio atque t thetio: et rogatio, atque bule finitima quasi percunctatio, exispositioque sententiae suae tum illa, quae maxime quas irrepit in hominum mentes, alia dicentis aes gnifica iis, dissimulatio; quae est Perilicunda, eum in oratione non Contentioue, sed sermone tractatur: Jdeinde dubitatio, tum distrihutio, tum cor intio, vesante, vel postquam dixeris, vel clim ali iu1a a te ipsa Teiicias praemunitio est etiam nil id, ood aggrediare, et traiectio in alium commimicatio, quae est quasi eum iis ipsis, apud quos dicas, deliberatim mori imae vitae imitatio vel in personis, ve siue illis, Diagnum

quoddam ornamentum orationis, et aptum ad animosaonciliandos e maxime, saepe nutem etiam nil comis movendos personarum ficta inductio, vel gravissiniunx

umeri augendi, descriptio, erroris inductio , sed hil

255쪽

ritatem impulsio ante oecnpatio tum dilo ina, quae

maxime movent, almiIitudo et exemplum, digestio, interpellatio, eontentio, reticentia, commmdatio, vox quaedam libera, atque etiam effrenatio augendi, uinsa ira cundia, obiurgatio, promisSio deprecatio, hasecratio, declinatio brevia a Proposito, non ut superior illa degressio, vi gatio, conciliatio, laesio, optatio, atque exseeratio m fere rumiuibus illustrant orationem sententiae.

LIlu rationis autem ipsius, tanquati armo. Tum, est et ad usum omminatio et quasi petitio, vel ad venustatem ipsa tractatio. Nam et geminatio verborum habet interdum vim, leporeui alias, et Pau Iuni minutatum verbum atque deflexum, et eiusdem verbi crebra tum a primo repetitio, tum in extremum conversio, et in eadem verbri impetus et concrimio, et si iunctio, et 'ogressio, et ei dem orbi crebrius positi quaedam distinctio, et revocatio verbi, et illa, quae imiliter defluuiit, rit quae cadunt similiter nutquae paribus paria reser tur, aut quae suu inter se similia. Est etiam gradatio quaedam, et ConverSio, et verborum concinna transgressio, et conetrarium, et dissolutum, et declinatio, et reprehensio, et ex.

Inmatio, et imminutio, et quod tu initItis ea si bus POMRur, et quoi de in Nin rebus propositis dii. etiam, refertur ad singula, et ad propositum subimcta vallo, et citeri in distributis supposita ratio, et permissio, et ruri in alia dubitatio, et improvisum quid ni et in umoriatio, et alia correctio, et di sipatio, et inod continuatum, et interruptum, et i Diago, et sibi ipsi resΡonsio, et immutatio, et dis.

iunctio, et ordo, et rotatio, et degressio, et cir- iam,criptio. nec enim sunt ore , tque horum sint ilia, vel plura etiam esse Ostiani, quae sene 'H. Grari ration tetri, et bori in ille conformationibus I, Iunii noni.

256쪽

LV. Quae aiidem te, Crasse, video, inquis

Ma quod uota ease nobis putes, sine de itionibus, et sine exemplis effudisse. Ego vem , inquit Crassus, ne is quidem, quae supra dixi, nova vobis eas aruaitrabar, sed voluntati vestrum omnium parui. His autem de rebus sol me iue admonuit, ut brevior es sem, qui ipse iam pariecipitana, me quoque haec Prae cis itφm paene evolvere coegit. Sed tamen Qus M.tiori demonstratio est e doctrina ipsa vulgaris usus autem gravissimus, et in hoc toto dicendi studio dis. sic uimus. Quamobrem, quoniam de o tu omni

orationis sunt omnes, si nou patefacti, at certe coniuino trati loci ouuc quid aptum ait, hoc est, quid maxime deceat in oratione, videamus. Quamquamia quidem perspicuum est, uou omni cauSae, nec Ru ditori, neque Personae, neque tem ricctugTuere or tionis unum genus. Nam et ea ae capitisatium queu dam verborum sonum requiriint , alium remm PriVa

torum atque parvarum et aliud dieendi gmus delibe. ratione , aliud laudationes, Hii iudicia, aliud ser, moues, aliud consolatio, aliud obiurgiitio, aliud dioputatio, aliud historia desiderat. Refert etiam , qui audiant, senatus, an opinis, an iudices, se queute*, an Pauci, an singuli et quales ipsi quo

que oratores, qua sint aetate, honoTe, auetoriinte,

debet videri tempus pacis an hini, festinationis an otii. Itaque hoc loco nihil sane eat, quod prae cipi posse videatur, nisi ut figuram oratiouis planio. ris, et tenuioris, et item illius mediocria, ad i

quod agimus, accommodatam deligainua ornamentis iisdem uti sere licebit, alias contentius, naasum missius : omnique in re posse, quod deceat, facere, artis et naturum eat scire , quid quandoque deceat, prudentiae.

LVI. Sed hae ipsa omnia perinde sunt, ut ag in lux. Actio, inquam, in dicendo una dominatur. Si

257쪽

ti liae mmmus orator esse in numer nun potest: mediocris, hac 4nstructus, summo saePe superare.

Huic primas dedisse Demosthenes dicitur, cum Ogainretiir, quid in dicendo esset primum huic secundas, huic tertias. u mihi melius etiam iuud ab Aeschi. ne dictum videri solet qui, cum propter ignominimam iudicii cessisset Athenis , et se Iulodum ontulis. aes, rogatus a Rhodiis, legisse sertur orationem illam

effregiam , quam in Ctesiphoutem contra Demosthenem dixerat qua perlectari potitam est ab eo postri, die ut legeret illam etiam, quae erat contra a c. mosthene pro Ctesiphonte e lita quam cum suavissima ex maxima ce legisset, admirantibus omnibus, Quinto, inquit, magis ada raremini, at audissetis ipsum Ex quo satis significavit, nantiu esset inachioue qui orationem eandem iliam esse Putaret, actore mniato. Quid sui in Graccho , quem tu, Catiale, melius meministi, quod in puero tantopere ferretur Quo me miser conferam quo Peream In Capitolium, at fratris sanguine redundare Aridomum p matremne ut miserum Ia-----α ---am et abiectam Quae sic ab illo acta esse eonata. bat, oculis, voce, gestu, inimici ut laeesina tenereno possent. Haec eo lico pluribus, quod gentis hoc totum oratores, qui sunt veruatis ipsius aetores, re-nquerunt imitatores autem veritatis, histriones, o

LVII. Ac sine dubio in omni re vincit imitati

nem veritas ae ea si satis in actione emceret ipsa peraehe, arte Prosecto non egeremus. Verum quia animi Permotio, quae maxime aut declaranda, aut imitan. da est actione, Perturbata saepe ita est, ut obscur inr, ae papne obruatur, discutienda aurit ea, quae obscurant, et ea, Hac lint eminentia et prompta, uinmeuda omnis enim motus animi muri quendam amatum habet vultum, et sonum, et gestum: totum.

258쪽

que corpus homiliis, et eius omnis vultus, omnesqua voces, ut nervi in fidibus, ita sonant, ut a motu antismi quoque sunt pessae. Nam Voces ut chorda. sunt intentae, quae ad quemque tactum respondeant ac ta, graVis, ita , tarda, magna , Parvn ' quas tamen inter omnes est suo quaeque in genere medioeris A quo etiam III sunt ab his delapsa ima genera, lene, asperum contractum, diffusum continenti spiritu, intermisso fracti vix, scissum flexo sono attenuatum, iussatum. Nullum est enim hornm similium generum, quod non arte, ac moderatione tractetur. Hi sunt actori, ait pictori, expositi ad variandum coIores.

LVIII. Alius enim vocis gentio iracundia inibi

aumat acutum, iueitatum, crebro incidens.

Et ea, quae tu dudum, Antoni, protulisti,

Et Atreus fere totus Aliud miseratio ac maeror ste. xibila, plenum, interruptum, sebili voce,

α illa,

O pater , o patria , o Priami domus t Et quae sequutatur,

Aliud me iis demissum et laesumas, et hiecin h

259쪽

Aliud vis eontentum, vehemens, imamn s Findam incitatione gravitatis.

Aliud voIuptas eausum, Iene, teneriim, hilaratum

Aliud molestia sine eommiseratione grave quiddam,

et uno pressu, ac sono obductum,

LIX. Omnes autem hos motus subsequi debet

gestus, non hic erba exprimens scenicus, se uuiis versam rem et sententiam, nou demonstratioue, sed

significatione declaraus, Iaterum inflexione hac orta ac virili, non ab scena et histrionibus, sed ab armis, aut etiam a palaestra. Manus autem minus arguta, digitis subsequens verba, non exprimens brachium Procerius proiectum, quasi quoddam teIum oratiouis: auPPIosi pedis in contentiouibus aut incipiendis, aut 'finiendis. Sed in ore lint omnia. In eo autem ipso dominatus est omnis oculorum quo melius nostri iuIi senes, qui personatum, ne Roscium quidem, a gnopere laudabant. Aulini est enim Ouinis actio, et imago animi vultus est, indices oculi. Nam Meo avuna Par corPoris, quae, quot animi motu alint, totaignificationes et commutationes possit efficere. Nequo vero est quisquam, qui eadem contuens, sectat. Tu OPnraatus quidem, a Miscum quendam, dixit, acto kem aversum solitum esse dicere, qui in agendo con

tuens aliquid prontinuaret Quare ocularum est min

260쪽

gna modelisso. Nam oris non est nisuum inutanda species, De aut ad ineptias, aut ad pravitatem aliquam deliramur. Oculi sunt, quorum tum intentione, tum remissione, tum coniectu, tum hilaritate, motus -- inorum significemus apte cum genere ipso orationis. Est enim aeti Dasi ermo corporis quo magis memti coiigruens esse debet. Oeidos autem Matura nobis, ut equo et leoui aetas, audam, aures, ad motus anuinorum declarandos dedit. stare in hac nostra acti ne Secundum vocem vestua valet. Is autem oculis gu. bematur. Atque in iis omnia, quae sunt etionis, inest quaedam vis a natura data. Quare etiam hac

imperiti, hac vulgus, hac denique barbari maximae minoVentur. Verba etiam minem movent, nisi ei mi, qui eiusdem tinguae societate coniunctus esta sententiaeque saepe acutae nou acutorum hominum sensus praetervolant actio, quae Pra se motum anum fret, omnes movet iisdem enim omnium aviI motibus concitantur, et eos iisdem notis et in alis agnoscunt, et in se ipsi indacant. LX. Ad actionis autem um atque Iaudem, maximam sine dubio partem in obtinet ' luae primum est optanda vobis; delfide, quaeeumque aerit, a

tuenda. De quo illud iam nihil ad hoc Praecipiendi

gemas, quemnamodum voci serviatur equidem in Opere censeo serviendum sed auud videtur ab hi ius nostri4ermonis officio non abhorrere, liod , ut

dixi paullo ante, plurimis in rebus quod maxime Mutila id ne i quo paei etiam decet maximmo an, ad Voeem obtinendam nihil est utilius, quam crebra mutatio nihil perniciositas, quam essus sine irate missione contentio. Quid ad aures nostraa et acta. Usalia Matem, quid ast ieisattonitie, et varietate, et commutatione aptius Itaque des Gracelius, quoa Potes audire, Catule, ex Fucino Iiente tuo, titto