장음표시 사용
221쪽
clamatores odiosi ac molesti; amphilummis nescio quem sinamus rin insulis tantam rem, tamquam pueriles delicias aliquas depingere nosque ipsi hac tam exigua disputatione hesterni et hodierni diei totum
oratoria munus explicemus, dummodo illa res tanta sit, ut omnibus philosophorum libris, quos nemo or torum istorum umquam attigit, omprehensa e e sedeatur.
XXII. Tum Calvius, Haudquaquam hodie, nis
it Crasse, mirandam est, esse in te tantam dicenis cli vel vim, veI suavitatem, vel copiam; quem quidem Mite natura rebar ita dicere, ut mihi non solam oram tor summus, sed etiam sapientissimus homo viderere et nunc intelligo, illa te semper etiam potiora duxisse, quae ad sapientiam spectarent, atque ex his hanc stiaeendi opiam luxisse. Sil tamen, cum omnes Madiis aetatis recordor tuae, eumque vitam tuam ac studia considero neque, quo tempore ista didiceris, video, nec magnopere te istis studiis, hominibus, Ithris, this teIligo deditum. Neque tamen possum statuere, utrum magis mirer, te illa, quae mihi persuades maxima esse adiumenta, potuisse in tuis tantis occupationibus perdiscere an, si non potueris, posse isto modo diiseere . Hic Crassus, Hoc tibi, inquit, Catule, Wimum Persuadeas Velim, me non mulio secussae.' cum de oratore di putem, ac sacerem, si esset mihi de histrione dicendum. Negarem enim posse eum satisfaceream gestu, nisi palaestram nisi saltare didicisset neque ea cum dicerem, me esse histrionem necesse sisset, sed ortasse non stultum alieni artifiei existim torem. Similiter nunc de oratore, vestro impu1su Ioquor, summo scilicet. Semper enim, quacumque de arte aut iacultate quaeritur, de absoluta et persectae quaeri solet. Quare si iam me vultis esse oratorem, si etiam sat bonum, si bonum enutrie, non e gnambo. Quid enimnuu sim ineptus Ita me existimara
222쪽
scio. Quod si ita est, summus in ex certe nono m. Nequa irim apud homines res est ulla ais icilior, eis hue maior, neque quae plura adiumerata doctrinae deis sideret. Attamen quoniam de oratore nobis disputandum est de summo oratore dicam necesse eat. Vis enim, et natura rei, nisi Persecta ante oculos ponitur, quuti et quauta sit, intelligi non potest. Me autem, Catule, lateor, neque hodie in istis libris, et cum istis vomitribus viverea nec Vero, id quod tu re e comme ivluisti, ultiim umquam habuisse seposuum tempus, ad cliscendum, ac tantum tribuisse doctrinae temporis, quantum inhi puerilis aetaa, orenses seriae conoe
XXIII. At, a quaeris, Catule, de doctrina ista, quid ego sentiam, uota tantum ingenioso homini, et ei, qui torum, qui curiam, qui causas, qui rempubIicain apectet, opus esse arbi or tempori quantum sibi ii sum. aerunt, viis discentes vita defecit. Omnes enim artes aliter ab iis tractantur', qui eari usum ransferuui: aliter ab iis, qui ipsarum artium tractatu deIectati, nihil in vita sunt aliud acturi Magister hic Samniistium et sumtu iam senectuta 'em et quotidie comis
entatur nihil enim curat allidio Q. Velocius puer addidicerat. Sed quod erat a Si d iuva, totumque
cognorat, fuit, ut eat apud Lucilium,
sed plus operae soro tribuebat, amicis, rei famulari VaΙerius quotidie cantabat erat enim scenicus. Quidia re aliti l Numerius Furius, uoster familiaris, cum est commodum, cautal est enim Paterfamilias, est eques Romanus. Puer si , quod discendum fuit. Eadem ratio est hari 4irtium maxuriarum. Dies c noctes virum summa virtute et prudent; 6-debamus, philosopho cum operam daret, Q. Tuberonem. At eius avuncesum vix 4ntelligere id agere,
223쪽
con ageret amori, Africaniim. Ista discuntur facilla,
si et tantiam sumas, quantum opus 't, et h. beas, qui
docere fideliter possit, et scias etiam ipse discere. sed si tota vita nihil ii elis anu figere, ipsa tractatio exquaestio quotidie ex se gignat aliquid, quod cum de-,idios, delectatione vestiges. Ita fit, ut agitatione eis
rum si infinita coguitio, sicilis usus doctrinam conis fritiet, mediocris opera tribuatur, memuria studii-que permaneat Libet antem semper dissere; ut si velim ego talis optime ludere, aut pilae studio tene 3', etiam sortassct , si assequi non possim. At alii, quia praeclare faciunt, vehementius, quam causa POSJula.
delectaurair, ut it tua pila, Brulla talis. Quare uitiiΙ est, quod quisqua magnitudinem artium ex eo, quin
senes discunt, pertimescat. Namque aut senes ad eas .accesserunt; tu usque ad senectutem iu studiis detinentur aut sunt tardissimi. Res quidem se mea se
tentia sic habet, ut, nisi quod quisque cito potuerit, numquam Mniri possit perdiscere. G. Iam inni, inquit Catulus, intelligo, Crasinae, quid dicas et hercule osseutior Satis video tibi, homini ad perdiscendum acerrimo, ad ea cognosce da, quae dicis suisse temporis Pergisne, inquit Cra Eus, me, quae dicam, de me, non de re putave disere Sed iam, si pia et aal institui redςainu.. mihi vero, Catulus tuquit, placet. Tum Crassus, Quorsum igitur haec speetat, tum
quit, tam Ionga, et tam alte repetita oratiocinae duae partes, quae mihi Supessunt, iuustrandae orationis, aetotius eloquentiae cumulandae, quarum altera dici postulat ornit te, altera apte, hanc habent vim, ut sit quam maxime iucunda, quam maxi- in sensus e xum, qui audiunt, iustiuit, et quamplurimis sit rebua instructa tonstrum ritum autem hoc serense, litigi sum, acre, tractum ex Misi opiuionibus, exiguum s
ne atque mendicum M. mu rursus ipsum, quod
224쪽
tradunt ista, qua profitentur se dicendi nisgiisma, non
inesturi est maius, piam 41lud vulgare ac serenae. Apparatu nobis opus est, et rebus exquisitis undique, et collectis, arcessitis, comportatis, ut tibi, Caesar, faciendum est ad annum ut ego in aedilitate Iahor vi, quod quotidianis et vernaculis rebus satisfacere me
osse hiae popua non putabam. Verborum eligemorum, et eoIiocandorum, et eoueludendornm saeuis est vel ratio, veI sine ratione, ipsa exercitatio Rerum est silva anagna, quam cum Graeci iam non tenerent, ob eamque causam iuventus nostra dedisceret paene
discendo etiam Latini, si diis placet, hoc biennio in
gistri dicendi exstiterunt quos ego censor edicto ineo sustuleram; non quo ut nescio quos dicere aiebant aeui ingenia adoI centium nollem, sed conixa ingenia tundi nolui, corroborari impudentiam. Nam apud Graecos, qui eiusmodi essent, videbam tamen esse, praeter hanc exercitationem Iinguae, doctrinain alis quam et humanitatem dignam scientia r hos vero no 'vos magistros nihil intelligebam posse docere , nisi ut auderent: quod etiam cum hon; rebus coniunctum, per se ipsum est magnopere fugiendum. cunannum traderetur, et cum impudentiae rudus esset; putavi esse censoris, ne Iongius id serperet, Providere. Quamquam ho haec ita statuo atque decerno, ut d sperem, latine ea, de quibus disputavimus, tradi ac
perpoliri patitvi enim et lingua nostra , et natura maeum, veterem illam excelIentemque prudentiam Gra eorum ad nostrum usuri moremque transferri sed
hominibus opus est eruditis, qui adhuc, in hoc quudem genere, nostri nulli fuerunt: in quando exstit xi ut etiam Graecis erunt anteponendi. XXV ornatur igitur oratio gmnere 'Primum, et quasi colore quodam et succo suo. Nam ut gravis, hi si avis, ut erudita sit, ut Iiber. uis, ut admirabilis, ut
poliis, ut aeusus, ut aolores haheat quantum opus sit,
225쪽
non est singulommi artieulorum in toto retantiihnec eorpore. Ut porroc' persa sit quasi verboriuaententiarumque foribus id non debet esse susum a quabiliter per omnem oratibnem, aeti ita distinctum, carit, quasi in ornatu, divosita quaedam insigui et limina. Genus igitin dicendi est eligendum, quod maxine teneat eos, qui audiant, et quod non solum delecte sed etiam sine satietate delectet: non uim a me lai exspectari puto, ut moneam, ut caveatis, ne exilis, Irinculta sit vestra oratio, ne ultaris, ne obsΘreta: aliuquiddam maius, et ingenia me hortantuae v tra, et a tales. Difficile enim diei est, quaenam causa sit cur ea, quae maxime sensus nostros impellunt volapti te, et specie prima acerrime commovent, ab iis celei rime fastidio quodam et satietate abaliensmur. Quasto coIorum pulcritudine ei varietate floridiora sunt i picturis novis Ieraque, quam in veteribus 7 quae tim n, etiamsi prinio adspectu nos ceperunt, diutius nodelectant cum iidem nos in antiquis tabulis illo ipi horrido obsoletoque teneamur. Quanto moniores sui et delicatiores in cantu flexiones et falsae voculae, quaa certae et severae 2 quibus tamen 'n modo auster aed, si saepius fiunt, inultitudo ipsa reclamat. Licihoc videre in reliquis sensibus unguentis mitius dinos delectari, summa et acerrima auavitate conditi quam his moderatis et magis laudari, quod exanquam quod crocum olere videatur in ipso tactu est modum et mouitudinis et laevitatis uinetiam giatatus, qui est sensus ex omnibus maxime OIuptariuqvique dulcitudine praeter ceteros sensus Commovetuquam cito id, quod valde dulce est, aspernatur ac ri uita uis potione uti, aut etho dulci diutius potest
cum utroque in genere ea, quae leviter sensura voliptate movoant, facillime effugiant satietatem. Si connibus in rebus, voluptatibus maximis fastidium stitimum est quo hoc iuva in oratione miremur ;
226쪽
qua vel ex metis, Vel oratorinus possumus indicare, concinnam, distinetam, ornatam, setitivam, sine interis mission sine reprehensione, sine varietate, iiamvis elavis sit oloribus picta, e poesis, Vel oratio, non posse in deIectatione esse diuturna. At o eo citius in oratoris 'ut in lociae lucinias ac fuco osseuditur, quod sensus, in Mimi voluptRte, natura, non mente satiantur in scriptis et in dictis non aurium solum,
sest auimi iudicio etiam magis itisucata vitia noscuntur. XXVI. Quare, eno, et praeesors, quamvis nombis saepe dicatur belles, et eatiνε, incum saepa nolo. Quamquam illa ipsa exclaniatio, Non poteis meliua. si velim crebra sed habeat tamen illa in dicendo inismiratio an mum laus umbr in aliquηm et receasum, quo magis id, quod erit illux tauum, exstare atque eminex videatur. Numquam psit hunc versum Boinacius eo gestu, quis Potest,
sed abiicit prorsus, ut tu proximos
incidat, aspiciat, AdmireLur, Stupcscat uiud ille Ater: Qaιidiatam praesidii pquam eniteret quam remisse ' quam non actuose 'instat enim
'aier, o piaris, o Priami omus fin quo tanta commoveri actio non posset, si esse con.
suinta superiore motu et exhausta Neque id actores prius viderunt, quam ipsi poetae qua in denique illi etiam, qui secer Rot modos, a quibus utrisque summitistitue aliquid, deinde augetur, extenuatur, inflatur, ainxiati e distinguitur. Ita sit nobis igitur ornatus et suavis orator, nec tamen potest aliter esse, ut tu vi- intem habeat austerum et olidam, non dulcem at ad oetam P. ni ipsa ad ornandum praecepta, quae μα- tur, eiusmodi suut, ut ea, quamvis vi Iosissimus ovaintor, expIicare possit. Quare, ut ante dixi, primum
227쪽
ativa verum ac sententiaraim comparanda est, qua de parte dixit 4ntonius. IIaec formarida filo ipsset genex orationis, illuminanda verbis, Varianda sententiis. Suiona autem laus eloquentiae est, amplificarerem ruaudo, quod valet non solith ad augenduM ali- qiii et tollendum altius dicendo, sed etiam ad exteἡnuaridum a que abiiciendum.
XXVII. Id desideratur omnibus iis in locis, quos ad fidem orationis faciendam adhiberi dixit Antonius,
ve cum explanamus aliquid, vel cum conciIinmus alitismos, vel cum concitamus sed tu hoc, quod postre mum dixi, amplificatio potest plurimum, eaque una
latis oratoris est propria maxime. Etiam Aior estula exercitatio, itam extremo sermone instruxit Atiis
tonius primo reiiciebat laudandi et vituperandi. Nihil
est euim ad exaggerandam et amplificandam orationem accommodatius, quam utrumque horum cumullatissitime tacere posso consequenter etiam illi loci , qui quamquam proprii causarum, et inlinerentes in earum vervis
se debeut, tamen quia de Diversa retractis vi solent, Communes a Pteribus uomiuati sunt: diorum partim habeti vitiorum et peccatorum acrem quandam eum ampl ficatioue incusatiouem, aut uerelam, contra'riam
dici nihil solet, nec potest, ut iuracpeculatorem, in proditorem, in parricidam qnibus uti, confirmatis eri, minibus, oportet anter entin ieiuni sunt, atque Ina. um alii autem habent deprecationem, aut miserationem alii vero quipites disputationes, in quibus εuniverso genere in utramque partem disseri copiose licet. Quae exercitatio nunc propria duarima philo mphiarum, de quibus anie dixi, putatur apud antiquos erat eorunt, a quibus omnis de rebus orensibus dicendi ratio et copia petebatur. De virtute enim de officio, de aequo et bono, de dignitate, utilitate , horioie, ignominia, praemio poena, similibusque bus, in utramque partem dicendi animos , et vim, et
228쪽
axiem habere debemus. Sed, quoitiam de nostr i pomsessione depulsi, in Parvo, et eo litigioso, praediolo relicti sumus, et aliorum Patroni, nostra tenere uerruqne non potuimus ab iis, quod indignissimum est, qui in nostr- patrimonium irruperunt, quod opus
XXVIII. Dielint igitur nune quidem tui, qui ex
particula parva urbis ae loe nomen habent, et periis patetici philosophi, aut Academici nominantur, olim autem, Topter eximiamrerum maximarum acientiam, a Graecis. litici philosophi appellati, universarum reorum p licarum nomine voeabantur, omnem vivitem orationem in horum Ileratro genere versari, aut dein sinita contro'ersiae certis emporibus ac reis; hoc mondo: iaceatne a Karthaginiensibus captivos nostros, redditis suis, recumaria aut infinite de universo genere quaerentis: Qui 1 omino de captivo statuendum ac sentiendum sit 3 Atqi horim superius illud genus, eausam aut controverSiam appellant, eamque tribus, lite aut deliberatione, aut Ilaudatione defiuiunt haec autem altera quaestio infinita et quasi Propositis, cou sullatia nominatur. Atque hactenus loq-utur. Etiam hae in instituendo divisione utuntur, sed ita, non ut iumre, aut iudicio, ut denique recuperare amissam Posse aionem sed ut ex iure civili surculo defringendo, usurpare videautur. Nam illud alterum genus, quod est temporibus locis, reis definitum, obtinent, atque idipsum Iacinia. Nunc eniim apud Philonem auem in Academia maxime vigere audio, etiam harum iam causarum Cognitio exercitatioque celebratur. Auprum vero tantummodo ita prima arte tradenda nomi naui, et oratoria esse dicuut sed neque vim, Deque naturam eius, nc partes, nec genera ProΡoriunt, Mi praeteriri omnino uerit satius, quam nitentatum deseri. Nunc enim inopia reticere intelliguntur tum iu dicio viderentur.
229쪽
XXIx omnis igitur res eandem tabet naturam ambigendi, de qua quaeri et disceptari inest, sive
in infinitis consultationibus disceptatur, sive in iis ca ais, quae in civitate, et in soreus disceptatione veris
tantur neuue est itiis, quae non aut ad cognoscendi,
aut ad agendi vim rationemque reseratur. Nam aut ipsa cognitio rei scientiaque Perquiritur , ut virtus auamne proPter dignitatem, an propter fructus aliquos expetatur aut agendi conanium exliiritur , ut, si ne sapienti capessenda respublica 3 Cognitionis autem tre modi, coniectura, definitio, e , ut ita dicam, consecutio. Nam quid in re ait, coniectura quae-xitiir, ut illud Sitne in humano genere sapientia. Quam autem vim quaeque res habeat, definitio e plicat ut, si quaeratur, quid sit sapientia Conse-Qutio autem tractatur, cum, quid quamque rem 1 quatur, inquiritur ut illud, sitne aliqvixndo mentisaei boni viri Bedeunt rursus ad coniecturam, eamque tu quatuor genera dispertiunt. Nam aut quid ait, quaeritur, hoc modon naturaue sit ius inter homines, an opinionibus aut, quae ait origo cuiusque rei ut, quod sit initium Iegetinx, aut erum publicariinx t aut Causa, et ratio ut, si quaeratur, cur doctissimissio. mines de maximis rebus dissentiant au de rimuintatione ut, si disputetur, num interire virtus in ho- ne aut num in vitium possit converti Definitio.
nia autem auut disceptationes, aut cum quaeritur,
ruid in communi mente quasi impressum sit: ut, si isseratur, idne sit ius, quod maximae parti sit utile: vinui, cum, quid cuiusque ait proprium, exquiritur et ut ornate dicere, Propri mne ait oratoris, an id et iam aliquis praeterea possit 7 aut eum res diatribuitur
in partes, ut, a quaeratur, quo sint genera rerum expetendarum, aut, intuearia, corporis, aulam, ex ternarumque rerum aut, cum, quae forma, et qua
a naturalia nota cuiusque sit, descrinitur, ut, si quae
230쪽
Yatur avari species, seditiosi, floriosi Consecutio.
nis autem duo prima quaestionum genera ponuntur.
Nam aut simplex est disceptatio, ut, si disseratur expeteridane sit gloria : aut ex eo aratione, claus an divitiae vagis expetendae si . 91mficium autems t tres modi, de expetendiHugiendisve rebus ut, expetendine honores sint num fugienda paupertas Τde aequo aut tuiquo ut aequumne sit ulcise ivturiisas etiam propinquor 1 7 de honesto aut turpi; thoe, sitno honestum, striae causa mortem obire ' Con
parationis autem divi sunt modi, unus, cum idemne sit, an Hiquid intersit, quaeritur ut metuere et, teri, ut rex et Uratinus ut assentator et amicus e auter eum, quid praestet aliud alii, quaeritur: ut LIud , optimine cuiusque apientes, an populari laude dueantur Atque eae quidem disceptatis nes, quae ad eosnitionem referuntur, sic fere a doctissimis hominubus de cribuntuT. XXX. Quae vero reseruntur ad agentum, aut in officii disceptatione versantur, quo an genere, quid rectum 'cienciumque sit, quaeritur; cui oco omnis Uriutum M vitiorum est silva subiectar aut in non
tim aliqua perniotione aut gignenda, aut edanda tollendave tractantur. Huic generi subiectae sitatis in hortationea, obiurgatioties consolationes, miSeTatio. . hes, omnisque ad omnem animi motum et impuvio,
et, si ita es seret, mitigatio. Explicatis igitur his
generibus, ac modis disceptationum omniurn nihil sane ad rem pertinet, si qua in re discrepavit ab Amtonii divisione nostra partitio. Eadem enim sunt memo heta in utriusque disputationibus, sed paullo secus ante, atque ab illo, partita ac distributa. Nunc ad Teli via progrediari, meque ad meum munus usumme revocabo. Nam ex aliis Ioeis, quos exposuit Amtonius, omnia hunt ad quaeque genera quaestioraumissumenta sumenda sed aliis generibus alii ioci in