장음표시 사용
351쪽
CRATORIAE credi. Atque etiam, si ob curi testes erant,aut tenues,
dicendum erit non esse ex fortuna =dem ponderand. et eos esse cuiusqκe loc: leti simoi testes,qui id, e quo agat , facillime scire possint Sin quaestiones habitae, aut postulatio ut habeantur, causam adiuuabunt on Iirmandum genus primκm quaestionum erit,dicedum de ui doloris, de opinione maiorum , qui eam rem toαtum,nisi probassent, certe repudiassent: de institκiis Atheniensium,Rhodiorum,doctissimorum hominum, apud quos etiam, id quod acerblimum est,tiberi, ciuriesq; torquentur. De nostrorum etiam prudentisimo ram hominum institutis,qui cum de seruis in dominosq: deri noluissent,de incestis tame,et coniuratione,quae Iacta me Consale est,quaerenda pκtauersit. Irridenda etia distulatio est,qua solent uti ad infirmandas quaestiones, er meditataeκerilisq; dicenda: tum facienda Hes,diligenter esse, sine cApiditate quaesitum : diuetaq; 3uaestionis argumentis, coniectura pondera da . Atque haec accusationis fere membra sunt.Defen soni, ακtem primum infirmatio causarum , aut non fuisse,aμt no tantas,aut non sibi foli, aut commodius potuisse idem consequi , aut non iis esse moribus , aut
non ea Mita, rei nullos animi motus, aut non tam imu potenteis fuisse Facultatum autem infirmatione utratur, si aut Nires,ant animum,aκt copias, aut opes abufuisse demonstrabit: aut alienum tempus, aut locum non idoneum,aut multos arbitros, quoru crederet neu
mini'. aut non se tam ineptum, ut id si sic erat, quod
occultare non posset: neque tam ametem , ut poena , ac ilidicia contemniret. Consequentia autem diluet
352쪽
lo admisso cossequi possent collatq; in singulis: cr ea Uut eorsi,quae ipsi tacta esse dicet ropria eε defendet
potius scriminis aut si sibi cu accusetore comunia escsen pro periculo potius, quam cotra salute ualere dealere testiumq; , er quaestiona genus uniuersum,et cis poterit insingulis,ex reprehensionis locis de quibus ante dicissi est,refellet Haru ca irsi principia si biciosa
ad acerbitatem ab accusatore ponetur.denaciabiturq; insidiara comune periculum,excitabunturq; animi,ut attendat. A' reo autem querela costati criminis,collemetarumq; si bicioni ,et accusatoris insidiae, item comune periculsi proferetur,animiq; ad misericordia Alicietur,et modice beneuoletia iudica, colligetur. Nararatio astem accUatoris erit q si mebratim gesti nessotii susticiosi explicatio, basis omnibus argumetis,osuratis defensionibus. Defensioris,aut praeteritis,ant obscuratis fusticionu argumentis,rer strum euetus
erut,casus ; narrandi. In confirmandis autem no risargumentationibus,infirmandis dis contrarijs,sive ersit accusatori motus animora incitandi,reo mitig idi. Ataque haec quide utrique maxime in peroratione facienda alteri frequentatione argumentora, π coaceruaαtione uniuersi alteri, si plane cavsam redarguendo explicarit,enumeratione,ut quidque diluerit,er miseruione ad extrema. C. F. Scire mihi iam uideor quemn admodsi coiectura tractna si nuc de definitione aurudiamus. c. P. comunia a itur in isto genere accusatori
defensoriq; praecepta*έr enim definiedo desiribedo :uerbo magis ad sensa indicis,opinionei; penetrarit,
353쪽
ORAT ORI AEnter ad communem uerbi vim, ad eam praeceptio: nem, quam inchoatam habebunt in animis ij iκi auradient,magis o propiκs accesserit,is uincat necesse est.
Non enim argumentando hoc Penus tractatur,sed tanquam explicando excκtiendos uerbo : ut si in reo peαcunia absoluto,ru usq; reuocato, praeuaricationem accusator esse definiat omnem iudicῆ corruptela ab reo: defensior autem non omnem, sied tantum modo accurasatoris corruptelam ab reo . Sit ergo haec contentio
prima uerborum , in qua etiam si propius accedat ad consuetudinem mentems sermonis defensioris definita
nitio,tamen accusator sententia legis nititur. Neαgat enim probari oportere,eos,q i leges scripsierunt,ruratum habere iudicium, si totum corruptum sit: si unus accusator corruptus sit,re indere nititur aequitate, ut
illa quasi scribenda lex sic esset quaeq; tamen compleccteretur in iudicijs corruptis,ea uerbo uno praeuaricarationis comprehendisse dicitur. Defensior autem tellautur consuetudinem siermonis, verbiq; uim ex contra rio reperiet quasi ex uero accusatore , cui contrarium est nomen praeuaricationis: ex consiquentibus, quod ea litera de accusitore soleat dari iudici: ex nomine
ipso , quod signiscat eum, qui in contrariis causis, quasi uarie esse positus uideatur. Sed huic tamen ipsi confugiendi m est ad equitatis locos, ad rerum iudicatarum auctoritatem, ad finem aliquem re*riculi . communes sit hoc praeceptum , ut cum uterque definierit quammaxime potuerit ad com mxnem si um , uim siuerbi, tum similibus, ex
emptisq; eorum, qui tum locuti sunt, Ham defunitionem
354쪽
PARTITIO S. 177nitionem sententiamq; confirmet.Atque accusatori in hoc genere causarum locus ire communi minime essecocedendum,ut is,qui de re consiteatur, uerbi se interpretatione defendat. Defensior autem ad ea,qliae pro posivi, equitate nitatur: ea cum secum facia non re, sed deprauatione uerbi se urgeri queratur. Quo in genere percensiere poterit plerosique inueniendi locos . nam ex similibus utetur, o contrariis, constuquentibus; quanquam uterque,tamen reus,nisi pia ne erit absurda causa, frequentius. Amplifcandi auutem causa,quae,aut cum digredientur ar causi,dici μα&nt,aut cum perorabat,haec uel ad odium,uel ad missericordiam, uel ad omnino animos indicum moliendidos ex iis suae sunt antepositasumentur,si modo rem magnitudo,hominum ne aut inκidi aut dignitas postulabit. C. F. Habeo ista: nunc ea,quae, cum qκalest qκ piam disiceptatur, quaeri ex utraque parte deceat, uelim audire. c. P. constentur in isto geneare,qμi arguuntur, sie id fecisse ipsium,in quo reprebeaduntur. sed quoniam iure sie fecisse dicunt: iuris est
omnis rario nobis explicunda: quod diuiditur in duas parteis primas: natura atque legem: π utri que generis uti in diuinum,er humanum ius est distribuu ea. quorum aequitatis est unum, alterum religionis. Aequitatis autem uis est duplex: cuius altera diueti,
ueri, iusther, ut dicitur, qui ετ boni ratione defenditur: altera ad uicissitudinem referendae grantiae pertinet: quod in beneficio rati in iniuria ultio
nominatur. Atque haec communia sunt naturae,at Ve
legis: Ad propria legis er ea, quae scripta sunt, Cr
355쪽
more retinentur .. Scriptorum autem priuatum aliud
est: publicum aliud. Publi um,le S. C. foedus. Priuuatum,tabula actum, conuentum, stipulatio. Q autem scripta non sunt, ea aut consuetudine,aut cocuentis bominum, πs si consenseu obtinetur.Atque erum hoc in primis,ut nostros mores egess tκea mur, uodam modo narurali inre praescriptum est. Et qκοα
niam breuiter aperti fontes sunt quasi subda aequitatris: meditata nobis ad hoc caUarum genκs esse debeubunt ea,quae dicenda erunt in orationibus de natura, de legibus,de more maiorκm,de propulsanda iniuria, de ulciscend de omni parte iuris. Si imprudenter ,
aut necessitate, aut casin quippiam fecerit: quod non concederetur is , ut 'a stonte. Er uolutate fecissent: ad eius facti depra tionem ignoscendi petenda uenia est: quae sumetur ex plerisque locis aequitatis. Expositu
est,ut potui breuissime,de omni cotrouersiarum genes ra: nisi praeterea tu quid requiris. c.F. Illud equide, quod iam unum restare uideo,quale sit, cum disceptatio uersatur in scriptis. C.P.Recte intelligis. eo enim exposito,munnςpromissi omne confecero Sunt igitur admbigui duobus aduersiri is praecepta tomunia. Vteraque enim bane Agnificationem , 3ns utetur ipse, disgnam scriptoris prudentia esse defendet. Uterque id, quod a uersarius ex ambiguesicripto intelligendu ese
se dicet, aut absurdum ut inutile,aut iniquum,aut turpe esse defendet, aut etiam disic repare cum ceteris scriptis,uel aliorum, uel ma xime, si poterit,eiusdem rq ams defendet ipse,eam rem, et siententiam quemα
356쪽
uis prudentem, iustum hominem, si integrum Duretur cripturum fui e , sed planius. : eamq; sententum , qnam signiscari posse dicet, nihil habere aut
captionis,cut uitii: contrariam autem si probarit oure ut multa uitia, tκlta,iniqua ontraria consequanαt . Cum alitem aliud scriptor sensisse uidetur , Crasita stri Ue: qui scripto nitetur, eum rea exposita
recitatione uti oportebit: deinde instare aduersario: iterare frenouare: interrogare,num aut scriptum ne*git, ακt contra factum inficietur. Post iudicem ad vim sicripti vocet. Hac confirmatione usus, amplificet rem lege laudanda: audaciamq; confutet eius,qui cis palam contra fecerit , idq; fateatur , adsit tamen a ctums defendat. Deinde infirmet defensionem. cum
aduersarius aliud uoluisse, aliud sensisse scriptorem, aliud sicripsisse dicat: no esse ferendu i quo qua poti; s
utoris sensium,quam illege explicari.Cur ita Ar βαrit,si ita non senserit. Cur,cum ea,quae plane script sint: neglexerit: quae nnnquam scripta sint , pr e rat. I cur prudentissimos in scribendo viros summae stultitiae putet esse damnandos. Quid impedierit scriptore,quo minus exciperet illucquod aduersarius, taqμήm si exceptum esset, ita dicit se secutum. Vtetur exemplis iis,quibus idem scriptor: aut i id non poterarit: qaibus aliquod excipiendum putarint: exceperarint. Quaerenda etiam ratio est,si qua poterit inuenistri: quare non sit exceptum.aut iniqEa te aut inutrilis futura dicetur: aut dilia causa obtemperandi, Aia abrogandi: dissentire aduersa' uocem, atque legis. Peinde ampliscundi causa e conservandis legibus,ti
357쪽
periculo rerum publicarκm, atque priuatarum, cum aliis locussum in perorando maxime,grauiter erit, Mbementers dicendum. Ille autem,qκi se sententia leugis, uolliniates defendet, in consilio,atPe in mente scriptoris,non in uerbis, ac literis uim legis positam esse defendet: quodq; nihil exceperit in lege audabit: ne diuerticula peccatis dareturriuis ut exsecto cuiusqne udex legis mentem interpretaretur. Deinde erit xtendum exemplis: in qκibus omnis aequitas pertumbetur uerbis te hac non sententi js pareatur . Deina de genus elusimodi calliditatis, e r calumniae retraharitur in odium iudicis,cum quadam inuidiosa querela. Et si incidet imprudeliae causa,quae non ad delictum, sed ad casium, necessitatemue pertineat: quod gems paulo ante attigimus: erit istam aequitatis sententiis contra acerbitatem uerborum deprecandum. Sin sic,
pta inter se dissentient: tanta series artis est,sπ sic inter se fiunt pleraqne connexa, π apta, ut quae paulo ante praecepta dedimus ambigni, quas proxime senarentiae, scripti, eadem ad hoc genus eosae tertium transferantur. Nam quibus licis in ambiguo defendjumiis eam significationem,quae nos adiuuat: eisdem in contrariis legibus nostisa lex defendenda est. Deinde est efficiendum,ut alterius scripti siententiam, alterius Merba defendamus. Ita quae modo de scripto, sentenarius praecepta sunt,eadem bue omnia transferamus. E X P O SI Τ AE sunt tibi omnes oratoriae paenis ritiones: quae quidem emedia illa nostra Academia βοαmem nes sine ea aut inueniri,aut intelligi, dM tractari possunt. Na et partiri ipsum, et definirest ambi
358쪽
PARTITIONES. I79 mi partitiones diuidere,et argumentaru locos nosse, et argumentatione ipsam cocludere, uidere,qκae sis menda in argumentando sint, quids ex iij εκα si mapta sunt, efficiatur: π uera i falsiis, uerisimilia ab incredibilibus dijudicare, π distinguere: πant maile sumpta,aut male conclusa reprehendere, π eadem uel anguste disserere,ut dialectici qui appetatur: uel, ut oratorem decet, late exprimere: illius exercitatios nis, subtiliter distulandi, copiose dicendi artis est. De bonis uero rebus, π malis,aqwis,iniquis,utialibus, inutilibu bonesti turpibus,quam potest habere oratorsine illis maxsmarum rerum artibns facultate , aut copiami Q uare haec tibi sint mi Cicero,quae expoα
sui, uasi indicia fontium illorum: ad quos si nobis eis i
dem dMibu alijs ue perueneris, tum π baec ipsa mealius,Gr multo maiora alia cognosces.c. F. Ego uero , ac magno quidem studio mi pater, multisq; ex tris praeadarisimis muneribus nullum maius expecto . . FINIS. Erratum corrige sic:
A B c D E F G HI R L M N O P QUI S T V X T T. Omnes quaterniones, praeter Z duernionem. v EN ET IIS, APUD ALDI FILI os . M. D. L. MENSE IANUARIO.