장음표시 사용
321쪽
autem conficitur simplicibus uerbis , semel unaquas re dicenda, nulli rei, nisi ut dilucide dicas, seruiendo. Probabile autem genus est orationis, si non nimis est comptum atque expolitum , si est auctoritas er pod sin uerbis, si sint entiae uel graues,uel aptae opinionibus hominum er moribus. Illustris autem oratio est, si uerba grauitate delecta ponκntur, ac translata, ersuperlata, er ad nomen adiundia, er duplicata, eridem signiscantia,atque ab ipsa aditone atqκe imitautione rerum non abhorrentia. est enim haec pars ora αἰtionis, quae rem constituat pene ante oculos. is enim
maxime sensius attingitur, sed caeteri tamen, π maxime mens ipsa moueri potest. Sed quae diecta sunt de oratione dilucidawadunt in hanc illustrem omnia. est enim plus aliquanto illustre, quam illud dilucidum.altero fit ut intelligamus diero uero , ut uidere uideramur. Suave autem genus erit dicendi, primum eleugantia er iucuditate uerborum sonantium er leniis: deinde coniundilone, quae neque asteros habeat cocursus,neque disiunctos atque hiantes: er sit circunsiri,pta non logo anfractu, sed ad stiritum uocis apto,barabeatq; similitudinem aequalitatemq; uerborum, tu ex contrarique sumpta uerbis,crebra crebris, paria paribus restondeant, relatas ad idem uerbum, π geminata atque duplicata,vel etiam sepim iterata ponantur castruetios uerborum tum coniunctionibus copuletur, tum dissolutionibus relaxetur. Fit etia suauis oratio, cum aliquid aut inuictum,aut inauditum,aut nouum dicas. delectat enim quidquid est admirabile, maxilmes mouet ea,quae mota aliqliem animi misce or
322쪽
PARTITIONES. I 6 Ilio: 3 aes signiscat oratoris ipsius amabiles mores: qui exprimuntur aut signiscado iudicio.ipsius ex animo humano ac liberali,aut inflexione sermonis,cu aut illigendi alterius,aut minuendi sivi causa, alia dici ab oratore,alia existimari uidetur,idq; comitate feri magis quam uanitate . Sed multa sunt suavitatis praeceαpta,qua orationem alit magis ob cura, aut minus probabilem faciunt . Itaque etiam hoc loco nobis est ipsis, quid causa postulet , ilidicandum. C. F. Reliquum est
igitur,ut dicas de conuersa oratione atque mutata. .
P. itaque id genus totum situm in commutatione verborum : quae simplicibus in uerbis ita tractatur,ut
aut ex uerbo dilatetur, ut in uerblim cotrahatur oratio. Ex uerbossum aut proprium aut idem significans, aut factum uerbum in plura uerba deducitur. Ex oratione um aut de initio ad unum uerbum reuocatur, aut assumpta uerba remouentur,aut in circuitus diriguntur,aut in colunctione sit unum uerbum ex duo: bus. In coniunctis autem uerbis triplex adhiberi ροα test comutatio,non uerbornm,sed ordinis tantummoudo : ut cum semel dictum sit directe,sicut natura ipsa tulerit,inuertatur ordo, idem qRasi 'sum uer*s retros dicatu deinde idem intercist atque permisse.
Eloquendi autem exercitatio maxime in hoc toto contiertendi genere uersatur. c. F. Actio igitur eqκitur, ut opinor. c. P. Est ita quae quidem oratori ceν cum
xime est facit enim dilucidam orationem, illuustrem,π probabilem, suauem,non uerbis , sed uararietate nocum,moin corporis, uκltu : quae plurimum
323쪽
ORAT ORI MMalibunt, si cum orationis genere consentient, ei spuim ac uarietatem subsequentur. C. F. Nunquidnam de oratore ipso restat f C.P. Nihil sane praeter memotriam,quae est gemina literaturae quodam modo,o in dissimiTigenere persimilis. nam ut illa constat ex noutis literarum, ex eo,in quo imprimutur illae notae: sic confecti memoriae laquam cera locis utitur,oin bis imagines ut literas collocat. C. F. QUO NI A M igitur uis oratoris omnis
exposita est, quid habes de orationis praeceptis dicere e C. P. Q utilior esse eius partes: quarum prima π ξοπDrema ad motum animi ualet: is enim initque est o
perorationibus concitandus.Secunda narratio, terratia confrmatio idem facit orationi. Sed ampliscatioq; quam habet proprium locum, saepe etiam prim postiremum quidem fere siempe tamen reliquo in cursu orationis adbibenda est,maximes cum aliquid aut confirmatum est,aut reprehensium . itaque ad fidemta e uel pi rimum ualet. est enim amplificatio, Mns qHaedam argumentatio, ut illa docendi causest, haec comouendi. C. F. Perge igitur ordine quatuor mihi istas partes explicare. C. P. Faciam ,-ὰ primis pijs prima ordiar. Q uae quidem ducuntur aut ex perisonis,aut ex rebus ipsis. sumuntur alite trium rerum gratia ut amice,ut intelligente ut attete audiamur.
Quorum primus locus est in te onis nostiris, disicepta:
torum,aduersarioru e ribus initia beneuolentiae conciliandae comparantur aut meritis nostris, aut dignitare,aut aliquo genere uirtutis,et maxime liberalitatis,ostic stitiae daei contraque rebus in aduersarios con
324쪽
ferendiso cum iis,qui disiceptat,aliqua colunctionis aut causa, aut ste signiscanda : T si in nos aliquod odisi offensio ae collocata sit ollenda ea minueda uti
aut diluendo, ut extenu ido,aut compensindo,aut deprecando Antelligenter autem ut audiamur, attente,a rebus ipsis ordiedum est. Sed facillime auditor discit, quid agatκr intelligit, si coplectare a principio genκs,naturamq; caUE, si definias, si diuidas, si nesprudentiam eius impedias confusione partium,nec memoriam multitudine quaeq; mox de narratione diluueida dicetur, eadem etiam huc poterunt recte referri.
vi attente alitem audiamur,trium rerum aliqlia consequemur. Nam aut magna qκaedam proponemus, aut necessaria,aut coniuncta cum i is, apud qnos res agetur. Sit autem hoc etiam in praeceptis,ut, si quan do tempus ipsium , aut res,aut locns, aut interuentus assiculus, ut interpellatio, ut ab aduersario dictu aliuquod maxime in perorando,dederit occasione norbis aliquam ut dicamus aliquid ad lepus apte,ne derelinquamus et quae suo loco de ampliscatione dicemus, multa ex iis poterunt ad principiorum praecepta transferri. c. F. Quid, in narratione quae tandem constrananda sunt f P. Quoniam narratio est rerκm expliαestio, π qκ edam quasi sedes ac fundamentum conustituendae Dei,ea sunt in ea struanda maxime , quae rei; in reliquis fere dicedi partibus, quae partim sunt necessaria,partim sunt assumpta ad ornadum . nam ut dilucide probabilite'; narremus, necessarium est, sed assumimus etiam suauitatem. ergo ad dilucidi de narrandum eadem illa superiora explicandi
325쪽
illustrandi praecepta repetemus, in qκiblis est brevitas, eas sivissime in narratione laudatur,de qua pupradiectum est. Probabilis autem erit, si personis i temporibus, si locis ea,quae narrabatur,consentiet, si cuiusique facti euenti causa ponetur,si testata dici uidebun tur, si cum hominum opinione audioritate, si eum leuge,cum more,cum religione coniuncta probitas narurantis significabitur,si antiquitas, si memoria, si or tionis ueritas, uitae =des. Suaκis alitem narratio est,quae habet admirationes,expectationes,exitus inopinatos,si interpositos motus animorum,colloquia persoαnarum,dolores,iracundias,metus, laetitias,cupiditates. Sed iam ad reliqua pergam κs. c. F. Nempe ea sequvat Aquae ad faciendam fidem pertinent. C. P. Ita est: quae quidem in confirmationem eZ in reprehensionem diuiduntur. Nam in confirmando nostra probare uora Iumus, in reprehendendo redarguere contraria. Quotiniam igitur omne , quod in cotrouersiam ueni id aut
mo eoniectura ualet, in altero definitio , in tertio raαtio. C. F. Teneo istum distributionem . nunc coniectuum locos qliaero. C. P. In uerisimilibus in proprijs rerκm notis posita est tota. Sed appellemus docendi gratia uerisimile,quod plerunque ita fati.ut adolesceαtiam procliuiorem esse ad libidinem. Propriae autem notae argumentum,quod nuquam aliter fit, certumsdeclara ut fumus ignem. Verisimilia reperiuntur ex partibus, quasi me bris narrationis: ea sunt in perα soni in locis,in temporibus,in factis,in euentis,in rerui arum negotiorumq; naturis. In personis naturae priα
326쪽
PARTITIONgs. Ima lectatur,uiletudinis, figurae,virili,aetatis,marisi, foeminara : utqκe haec quidem in corpore. Animi aut stat quemadmodum affecti sunt,uirilitibus,uiiijs artibus nertijs: aut 3κemadmodum commoti, cupiditate, meti uoluptate,molestia. Atque haec quidem in natus ra si ectantur. In fortuna,genus,amicitiae,liberi, prospinqui,alfines,opes,honores,potestates,dinitiae ibertas, er ea quae sunt his contraria. In locis autem ρο illa
naturalia,maritimi an remoti a mari, plani an monα
tuosi, lenes an asteri, salubres an pestilentes, opacian aprici: π illa fortuita, culti an inculti, celera bres an deserti, coaediscati an uasti, obsicuri an rarirum gestarum κestigiis nobilitati, consecrati an proofani. In temporibus alite' , praesentia, π ρυα terita, π futura cernuntur. In bis ipsis, uetuusta, recentia, in tantis paulo post,aut aliquanto μαtura. Insunt etiam in temporibus illa,quae temporis quasi naturam notant,ut biemque aestus,autumnus: aut anni tempora,ut meps,ut dies,ut nox,bora, tem αpestas,quae sunt natκralia. Fortuita autem, sacrificia, festi dies, nuptiae. Iam facta π elientus aut consilia sunt,aut imprudeliae,quae est aκt in casu, aut in qκααdam animi permotione . CVκ, cum aliter accidit deputatum sit. Permotione,cum alit obliuio,alit error, aut metus,aut aliqua cupiditatis causa permovit. Est etiam in imprudentia necessitas ponenda. Rerum duαtem bonarum et malarum tria sunt genera. Nam catin animis aut in corporibus,aut extra esse possunt. Huius igitur materiae ad argumetum pubiectae perlustraodae animo partes erunt omnes, ad id,quod agetur,
327쪽
ORATORIAE ex 'gulis coniectura capienda. Est etiam genus aragumentorum aliud,quod ex facti uestigiijs sumitur,ut
telum,cmo clamor editus, illibatio, permutatio coloris,oratio inconstans remor, er eorum aliquid,quod
sensi percipi possit etiam si praeparatum aliquid ι ωα
municatum cum aliquo, si postea usum,auditum, indicatum . Verisimilia autem partim singula mouent suo pondere partim, etiam si uidetur esse exigua per se, multum tamen,cum sunt coacerssata, proficiunt. Atque in his uerisimilibus insiunt nonnunquam etiam: certae rerum π propriae notae. Maximam autem faαcit Iidem adsimilitudinem ueri primum exemplum , deinde introducta rei similitudo : fabula etiam nonα nunquam,etsi sit incre bilis,lame homines comouet.
C. F. Quid, definitionis quae ratio est, π qκae uia C.P. Non dubium est id quidem, quin definitio generare declaretur,et proprietate quadam,aut etiam comunt m frequentia, ex quibus propria quid sit eluceat sid quoniam de propriijs oritur pleruque magni disesensio,definiendum est saepe ex contrariis, saepe etiam ex dissimilibus, saepe ex paribus. Quamobrem desertaptiones quoque sunt in hoc genere saepe aptaera enis;
meratio consiquetium in primisq; commouet explica tio uocabuli ac nominis. C. F. Sunt exposita iam ferare ea,quae de facto,quaeq; defacti appellatione quaera
tur. Nempe igitur ea restant, quae cum factum costero nomen,qualia sunt,uocatur in dubium. C. P. Est ita ut dicis. C. F. Quae sunt igitur in eo genere partes ρC. P. Aut iure factum depellitur, ut ulciscendi doloris gratia alit pietatis,aut pudicitis,cut religionis aut pa
328쪽
PARTITIONES . IMtriae nomine,aut denique necessitate inscitia,casu. N. ιqκα motu animi pertrariatione facta sine ratione sunt,ea defensionem cotra crimen in legitimis iudiciis non babent,in liheris disceptationibus babere possunt. Hoc in genere,in quo q sale sit quaeritur,ex controuersi4 iure, π recte ne actum sit quaeri solet quorum diαstutatio .ex locorum desicriptione sumendέ est. C. F. Agesis ergo, quoniam in confirmationem π reprehensionem diuisieras orationis fidem, dictum de altero
est, expone nunc de reprehendendo . c. P..Aut totum est negandum , quod in argumentatione aduersarius
'moerit, si fetu aut falpum esse possis dicere aut reaedarguenda ea,quae pro ver milibus sumpta sunt. Primit dubia 'mpta esse pro certis. Deinde etiam in perrastic e falsis eadem posse dici,Tum ex ijs,qγα 'm eo
rint,non effici,quae uelint. Accedere autem oportet adfingκla , pc uniuersa frangentur. Comemoranda sunt etiam exempla, quibus simili in distulatione creditu non sit: conquerenda conditio comunis periculisi indigeniis hominum criminosorum sit exposita uita innoα
centium. C. F. lioniam unde inueniuntur quae adsidem pertinent habeo, quemadmodum in dicendo sin
gula tractentur expecto . C. P. Argumentationem
quaerere uideris,quae est argumeti explicatio,quae sumpta ex ijs locis qκi sunt expositi,conscienda ore distinusuenda dilucide est . c. F. Plane istuc ipsum desidero. . P. ergo ut supra dictu s) explicatio argumenti argum etatio : sed ea conscitur,cum sumpseris aut nodi bia, aut probabilia, ex quibus id es ias quod aut dκbui,aut minns probabile per se viderer . Argumen
329쪽
o R A T O R I Agrandi autem duo sunt tenera: quorum alierum adside directo stectat: alterum se in laesit ad motum . Dirigitur, cum propos it aliq id quod probaret, fum
iis e quibus uteretur ratque his consirmati ad propositum se si retulit atque conclusit. Illa autem alteura argumentatio quasi retro contra prius sumit quae uult, eas confirmat: deinde id,quod proponenα dum fuit,permotis animis iacit ad extremum. Est duutem id uarietas in argumentando, r non iniucunda distinctio: ut eum interrogamus nometipsos,aut pera cunctamur,aut imperamκhaut optamκs, qκα si ni cualijs compluribus sententiarnm ornamenta Vitare autem similitudinem poterimus, non siemper i proposito ordientes π sit no omnia confrmando distulabimus, breuiters interdum,quae erunt satis aperta,ponemus
quodq; ex bis efficietur, si id apertum si non habebies
mus necesse siemper concludere. C. F. Quid illa, quae sine arte'appellantur,quae iandudum assumpta dixisti, ecquonam modo, ecquonam loco artis indigent C. P. Ilia uero indigent, nec eo dicuntur sine arte,quod ita punt, sed quod ea non parit oratoris ars, sed foris ad se delata, tamen arte tractat, π minime in teustibus. Nam de toto genere testium, quam id sit in 'mi m, sepe dicendum est, s r argumenta rerum esse propria, testimonia uoluntatum : utendumq; est exemplis, quibus testibus creditum non sit : de singulis testibus, si natura nanis leues, si cum ignominia, si
ste, si mem, si iracundia, si mistricordia impulsi, si
praemio, si gratia adducti, comparandis superiore cuauctoritate testium,quibus tame creditum non sit. Saer
330쪽
PARTITIONES. Ic spe etiam q: aestionibus resistendi m est, i π dolorem fugientes multi in tormentis emetiri persaepe 'nt, moris maluerunt falsum fatendo,quam infriando, dolere . Multi etiam sinam uitam neglexerunt,ut eos, qui
bis chariores,quam ipsi sibi essent,liberarent. Alii austem aut natura corporis,aut consκetudine doledi, dκt
metu supplicij,aut mortis, uim tormentorum pertulerarκnt. Alij ementiti sunt in eos, quos oderant . Atque haec exemplis 'manda sunt. Neque est obscuru,quin, quoniam in utraque parte 'nt exempla, item adeoniecturam faciendum loci, in contrariis contraria sint 'merida . Atque etiam incurrit dita quadam intestibus in quaestionibus ratio. Saepe enim ea, qκaedicta sunt, si aκt ambigue,ant inconstante aut incredibiliter dicta sunt,aut etiam aliter ab alio dicta, Autiliter reprehenduntur. C. F. Extrema tibi pars restat orationis,quae posita in perorando est: deqssi sane κera lim audire.CP. Fucilior est explicatio perorationis. Nam est diuisa in duas parteis, amplificationem , s renumerationem . Augendi autem hic est propritis locus in perorando : π in cursu ipso orationis declinstiones ad amplifcadum dantur consirmata re aliqwa, aut reprehensa. Est igitur ampliscatio, grauior qκαπdam affrmatio, quae motu animoru conciliet in dicendo fidem. Ea uerborum genere conscitur,s reruVerba ponenda sunt, quae uim habeant illustrandi. nec ab usu sint abhorrentiagrauis , plena, sonantis, iuncta, facta, cognominata, non nulgata, superlata,in, primisq; trastata,nec in singulis uerbis,sed in contine Glibus solκta, quae dicuntur sine coni sctione,ut rinr