장음표시 사용
341쪽
tur. Honestate,ea quae proficiscutur ab iis uirtutibus, de qwibus paulo ante est dictum : quae sunt laudabilia ipsa per se. Comoditate aut aliqua,qRe sunt in corpoαris,aut fortunae bonis expetenda. Quorum alia sunt qκasi quodam modo cum honestate coniuncta , ut hodinos,ut gloria : alia diκers ut uires, forma ualetudo , nobilitas,diuitiae, clientela. Est etiam quasi qui dammateries pubiecta honestati, quae maxime lectatur in
amicitijs: amicitiis autem charitate π amore cernuntur. Nam cum deorum,tum parentum, patriaeq; cu&
excellat, d ch ritatem referri solet. Coniuges autem,
Er liberi, π fratres, π aiij, quos usus familiaritasq;
coniuxit,quanqua etiam charitate ipsa, tamen amorema ime continentur. In his igitur rebus, cum bona
sint, facile est intellectu, quae sint contraria. Quod se semper optima tenere posmus, baud sane, qκoniam
quidem ea perlicua punt,consilio multum egeremus. Sed quia temporibus,quae uim babent maximam,per: saepe euenit, ut utilitas cum honestate certet,earum s rerum contentio pleruque deliberationes effcit,ne aut
opportuna propter dignitate ut bonesta propter utilitatem relinquuntur , ad hanc difficultatem explicanudam praecepta referamus . Et quoniam non ad uerietatem solum,sied etiam ad opiniones eoru,qui audiat, accomodanda est oratio,hoc primum intia amus,bοα minum duo esse genera: alterum indoctum N agreαμ, μοd anteferat semper,utilitatem bonestati: altersi expolitum, quod rebus omnibM dignitate anteponat . Itaque huic generi laus,honor,gloria des,iustitia, οπ
342쪽
PARTITIO MESO ITImniues uirtus: illi autem a teri quaestus,emolumentu, fructusq; proponitur,atque etiam uoluptas,quae maxime est inimica uirtuti, boniq; naturam fallaciter imiurando adulterat: quam immanissimus quisque acerarime sequitur,neque solum honestis rebus ed necessaurijs anteponit. In suadendo, cum ei generi hominum consilium des, saepe sane laudanda est. Et illud uidenaedum,quanto magis homines mala fugiant, quam ρα
quantur bona nam neque honesta tu expetunt,quam deuitant turpia . quis enim bonorem , quis gloriam , quis laudem , quis ullum decus tam unquam expetat, quam ut ignominia,infamiam,contumeliam, dedecus fugiat; quarum rerum dolor grauis est. Ut gentis bouminum ad honestatem natum , malo cultu, prauissopinionibus corruptum. Quare in cohortando atque
suadendo propositum quidem nobis erit illud, ut douceamus qua ui bona consequi, malas uitare postumus. Sed apud homines bene institutos plurimum de laude, de bonestate dicemus, maximes ea uirium
elim genera tractabimus. quae in communi hominum utilitate tuenda augenda gi uersantur . Sin apud inidoctos imperitori; dicemus, fructiιhemollimenta, Nora luptates,uitationes ; dolorem proferuntur, addantur etiam contumeliae atque ignominiae. Nemo enim est tam agrestis,qκem non, si ipsa minκs honestas, contκα melia tamen ex dedecus magnopere moneat : Qua
re quod ad utilitatem si ectat, ex ijs, quae dicta sunt, reperietur. Quod autem possit effici nec ne in quo etiam quam facile possit, quamq; expediat, et deari solit, maxime ex causis iis, quae quanque rem
343쪽
sciant, est uidendum. causarrem autem genera sAnt plura . Nam sunt aliae, quae ipse conficiunt: aliae, quae:nim aliquam ad conficiendum afferunt. Itaqγd ita superiores conscientes uocentur hae relien reae ponantur in eo genere,κt sine bis confici non 3 sit. Conficiens autem causa alia est absolutae, o pero
fecta per se : alia aliquid adiuuans, iciendi βα
cis qκaedam , cssius generis uis uaria est, π saepe aut maior aκt minor, Et π illa,quae maximά uim habet, sola saepe causa dicatur. Sunt alitem aliae causae, quae αγt propter principium, aut propter exitum conscienties uocantur. cum autem quaeritur quid sit optimum
factu,aut utilitas, aut stes Ufciendi ad assentiendum
impellit animos. Et quoniam de utilitate iam dixismus , de efficiendi ratione dicamus. Quo toto genere Mibuscum,et contra quos,qκo tempore,aut quo loco, aut quibκs facultatibus armorumlecηniae, sociorum, earumne rerum , quae ad quanque rem efficiendam
pertinent, possimus liti,requirendum est. Neque μαlum ea sunt qκae nobis siuppe it ystdetiam illa quae aduersantininidendae . Et si ex contentione prodimuiora erAnt no stra , non solum effusosse quae si die'mus,erit persuadendum : sed curandam etiam ut illa facilid,proxima,i ιcκndae uideantur . Dissuadentibus alitem aut stilitas labefactanda est, aut effciendi diffciatates efferendae,nes alijs ex praeceptis , sed isdem
ex saasionis locis. UterqYe uero ad augendum habeat exemplo sm AEut recretium,quae notiora sint, aut Meternm,qκo plus auctoritatis habea copiam Maximessa in hoc generei meditatus, ut post uel utilia M
344쪽
PARTITIONEM IT a necessaria saepe bonesti uel haec illis anteferre. ad conimouendos autem animos maxime proficient, si incustandi erut,buit modi sententiae, quae ud ex lenias cisi piditates,aut ad odium satiandum, aut ad ulcisicendas iniurias pertinebunt. sim autem reprimendiae incem ito statu fortunae κbiisq; euentis rerum 't rarum,et.
retinendis suis fortunis , si erunt sic ndae ; sim autem aduersae,de periculo commendi. Atqae hi qκide sunt
perorationis loci. Principia autem in sentantiis dicen αdis brevia esse debebκnt. non enim supplex ηt adimhdicem uenit orato sed hqrtator atque a sector. Q κααre proponere, Va mente dicat,quid uelit, uibus de rebus dicturus si debet dionaris; ad se breuiter dicetem, audiendum . Tota autem oratio simplexi graμυς sententiis debet ornatior esse , quam verbis C. NCognoui iam laudationis, suasionii locos S nunc quae iudicijs accommodata sunt expecto Adq; nobis gems restare unum puto. P. Recte intelligis. atque
ei s quidem generis finis est aequitas,qκae non simplici
ters'ectatur, sed comparatione nonnunquam victa de uerissimo accusatore diutatur, aut cum haereditatis sine lege , aut sine testamento petitur possessio.: inq; ibas causis quid aequius, aequi muniue sit,quaerim
tur: q res ad causas facultas petitur argumentatio nκm ex iis, de quibus mox dicetur, aequitatis locis . , Atque etiam ante iudicium de consiituendo ipse iiιῶ cio solet esse contentio, cum , aut sit ne aestio idi quisiit, aut iam ne sit, asst num iam esse desierit, aut illa ne lege, bis ne uerbis sit actio , qvaeritur rquae etiam si ante, quam res in iudicium uenit,
345쪽
aut concertata,aut dijudicata, aut secta non sunt:
tamen in ipsis indictis permagnum sepe habent podus, eum ita dicitur. Plus petisti , siero petisti, non fuit tus
petitio,non 2 me,non huc lege,no his uerbis, non breiudicio. Q rarum causarum genus est positum in line ciuili,quod est in priuatarum ac publicarum rerum lege aut more positum : cuius scientia neglecta ab or toribus plerisique,nobis addicendi necessaria uidetur. Q uare de constituendis adtionibus,dccipiendissubeundisq; iudicuis de excipieda iniquitare lationis, de comi paranda aequitate , quod ea fere generis eius sunt, ut qua quam in ipsum iudicium sepe dilabantur, tameante iudicium triatanda uideantur, paululum ea fies puro ὰ iudi ijs,tempore magis agendi, quam dissimis litudine generis. Nam omnia,quae de iure ciuili,d ut de aequo bono disiceptantur, cadunt in eam formam,
in qua, ale qκid sit, ambigitur , de qua die turi μαmm,quae in aequitate et iure maxime consistit. In om '
libus igitur causis tres sunt gradus,ex quibus An is aliquis capiendus est, si piares no queas, d resistendum'. Nam aut ita consistendum est,ut quod objcitur facts neges : aut illud quod factum ' eare,neges eam uim ' habere, atque id esse quod aduersarius criminetur.
Aut si neque de faelo,neque de faeti appellatione ambigi potest,i quod arguere,neges tale esse, quale ille
iuica et recta esse,qκod feceris,cocedendum Re defensdas. Ita primus isse status, quasi consilesio cum aD uersario,coniectura quadam': secκndus autem definiatione,atque descriptione aut informatione uerbi: teratiκs aequi, ueri, recti, humani ad ignoscendu
346쪽
PARTITIONES. IT distulatione tractandus est. Et quoniam semper is,qui defendit,non solu resistat oportet aliquo statu, aut injiciundo, aut definiendo,aut aequitate opponenda, sed etiam rationem 'bijciat recusationi, suae : Primus ille status rationem habet iniqui criminis, ipsim negatio αnem,insciationemq; lacii : Secundus,quod non sit in re,quod ab aduersario ponitur in Merbo Tertius,quod id re υ fadium esse defendet, quod sine ulla nominis controuersia faeium fatetur. Deinde unicuique ruαtioni opponendum est ab accusatorν id,quod si non esset in accusatione, causa omnino esse non pos et . ita
que ea,quae sic referuntur, continentia causarum uox centuri: quanqrtam non ea magis, quae contra ratro
nem defensionis Uferuntur, qaam ipsae defensionis rationes continent causas. Sed distinguendi gratia ratiounem appellamus eam,quae astertur a reo ad recusanidu depeliedi criminis causa: quae nisi e set,quid defenderet non haberet. Firmamentum autem,quod contra
ad labefactandam rationem refertur, sine quo accusstio stare non potest. Ex rationis aziem, is ex frmavmenti confiditone, π quasi cocursu quaestio exoritur quaedam,quam disiceptationem uoco : in qua quid deruueniat in iudicium, V de quo disceptetur,quaeri solet. Nam prima aduersariorum contentio distAsam habet
quaestionem,ut in coniectura, ceperit ne pecunias Decius. In definitione, Minuerit ne maiestatem Norbas nus. In αξ Ritate,lure ne occiderit Opimius Gracchis., Cc, qNae primam contentionem habent ex arguendo
er resistendo , lata, ut dixi, cr fusa sunt. Ratiounum π firmamentorum contentio adducit in angus
347쪽
ORATORI Agstam disic tutionem . ea in coniectura nulla est. nem no enim elus,quod negat factum,ratione aut potest, aut debet,aut solet reddere. Itaque in his causiis eadem: primi q aestio,π disceptatio est extrema. In illis autem,ubi ita dicitu Non minuite maiestatem, q odegit de cepione turbulentius. Populi enim R. dolor iustus uim illum excitauit, non Tribuni actio . Meserastas autem, quoniam est magnitudo quaedam populi Ran eius potestate ac iure retinendo,aucta est poti f., quam diminuta. ubi ita refertur,miestas est im*perii atque in omni populi R. dignitate, quam minuitis qui per uim multitudinis rem ad seditionem vocamnit: existit illa disiceptatio , Minuerit ne maiestatem, qui uoluntate populi R. rem gratam aeqliam per Nim egerit. In his alitem causis, ubi aliquid recte fractum,aut concedendum,esse sectum defenditur, eum
est facti subiecta ratio , sicut ab Opimio, lure feci, μα
est ab Decio, e sceleratissimum quidem ciuem sine indicio iure ullo necare potuisti: oritur illa disiceptatio,
Potuerit ne recte salutis re . causa ciuem euersorem ciuitatis indemnatum necare. Ita disceptationes eae,
quae in his cotrouersi is oriuntur,quae sunt certis persoαnis temporibus notatae, fiunt rursus infinitae,detractiis temporibus π personis, rusum ad eonsultatioαnis formam,rationemq; reuocantur. Sed ingrauistimis firmamentis illa ponenda sunt, si qua ex siris
pio legis, aut testamenti,aut uerborum ipsius iudicit, aut alicuius stipulationis, aut cautionis,opponuntlir defensioni contraria. Ac ne hoc quidem genus in eas
348쪽
esu as incurrit quae coniectura continent:sy . Quod
enim sectum negatur,id argui non potest sicripto . Ne in desinitionem quidem Menit, genere scripti ipsi s. Nam etiam si uerbum aliqwod de scripto des nudum est,quam uim habeat: ut crim ex testamentis quid sit
penlis,alit cum ex lege praedij quaerit κr,quae sunt νnta caesa,non scripti genκs, sed Rerbi interpretatio contromversiam parit. Cum autem plhra signi cantur scriαpto , propter Merbi alit verborηm ambiguitatem,ut liceat et,qui cotradicat eo trahere sit it cationem Artapti,quo' expediat,aut uelit aut etiam si ambigue scriptum non sit, uel a verbis noluntatem sententiam scriptoris dbducere , uel alio se eadem de re contrarie cripto defendere , tum disiceptatio ex sicyipti conten tione existi ut in ambiguis disceptetur, quid maxime significetur : in sicripti sententiaeq; contentione,utrum potius siquatur iudex : in contrariis Ariptis, Atrκm magis sit comprobandum . Disceptatio autem cum e tconstituta , proposita esse debet oratori, quo omnes
argκmentationes repetitae ex inueniendi locis coniiciarκη. Quod quanquam satis est ei, qwi uidet quid in quoque loco lateat, q is illos locus tanquam thesaururos aliqκos argumentorum notatos habet: tamen ea, quae 'nt certarum causarum propris,langemus. In
coniectura igitur,cum est in in clado relis, acclisatori haec duo prima sunt, sed accusatorem pro omni uctos N,π petitore appello possunt enim etiam sine accisa satore in causis haec eadem contrοκerfarA genera Mersirised haec duo sunt ei prima,cause et elientus. Caura
349쪽
O R Α T O RI Αε Atque ipsa quidem partitio causarum paulo ante in suasionis locis distributa est. Quae enim in consillio caspiendo futuri temporis praecipiebantur, quamobre aut utilitatem uiderentur habitura, aut efficiendi tacultatem,eatem,qui de facta argumentabitur,colligere deis bebit. Quamobrem'utilia iis,quem argμe ,fuisse, ab eo effici potuisse demonstret. Vtilitatis conieEtura mouetur,si illud,quod arguitur, aut ste bonorum, aut malorum metu fecisse dicituri. quod si acrius,quo ista in utroque genere maiora ponuntur. spectantur etiam ad causam facti, motus animoru, si ira recens, si odium uetus, si ulciscendistudium, si iniuriae dolor,
si bonorii, si gloriae, si imperii, si pecuniae cupiditas, si
periculi timor, si aes alienum,si angustiae rei semiliaris, si ud x, si leuis, si crudelis, si impotens, si incautκs, si insipieno amans,si commota mente, si uinolentus, si cum ste efficiendi, si e m opinione celandi: aut, si
patefactκm esset,depellendi criminis,uel perrumpendi periculi,uel in longinquam tempus differendi: aut si iudicii poena leuior,qκam facti praemium: aut sifacis
noris uoluptas maior, quam damnationis dolor His fere rebus faelisi icio confrmatur, cum er uolutatis in reo cause reperiutur,infacultas. In uolutate austem utilitas ex adeptione alicuius comodi, uitationes Hicuius incomodi quaeritur,ut aut stes, aut metus impulisse uideatur,aut alius repetinus animi motus, 3κietia citius in fraudem, quam ratio utilitatis impellit. quamobrem sint haec dicta de causis. C. F. Teneo, πquaero qui sint illi euentu quos ex causis effici dixisti. c. P.conssequentia quaeda signa praeteriti, et quasi imi
350쪽
pressa facti uestigia: quae quidem Mimaxime fila
cionem mouent, π quasi tacita sunt criminum testiumonia. Atque haec quidem grauior quod cause comumuniter uidentur insimulare et argwere omnes posse,qnorum non interfuerit a liquid: haec proprie attingui eos ipsos qui argκntissilit telu,ut uestigium, ut cruor, ut deprehensium aliquid, uod ablatum ereptum M uideatur,ut restonsium inco tante ut haesitatum,ut ita
iubatum,ut cum aliquo usus,ex quo pulpicio oriatur, ut eo ipso in loco usus,in quo facinus, ut passo ut trem o ut scriptum,aut obsignatum,aut depositi m quippiam. Haec enim,π talia sunt,quae aut in re ipsa, aut
etiam ante quam factum est , aut postea susticiosium
crimen efficiant. Quae si non erunt, tamen causis φαί π efficiendi facultatibus niti oportebit, adiuncta illa distulatione communi,nonfuisse illum tam ametram,ut indicia facti aut effugere,aist occiatare no posse ut ita apertus esset, ut locum crimini reliniueret. Communis ille contra locus,audaciam temeritati,non prudentiae esse coniunctam. Sequitur autem ille locus ad augendum,non esse expediandum,dum fateatur , argumentis peccata conuinci: hic etiam exempla ponentur. Atque haec quidem de argumentis.Sin austem erit etiam testium facultas: primlim, genus erit ipsum laudandκm,dicendums, ne argumentis teneretur reus, sum 'a cautione fecisse testes effugere non potuisse Deinde pinguli laudentur. Quae autem essent laudabilia,dictum est. Deinde etiam argumento frαmo,quia tamen saepe falsum est,posse recte non credi: uiro bono π Irmo , sine Mitio indicis non posse non