장음표시 사용
331쪽
OR A T O RI Aguideantur. Augent etiam relata uerba,iterata repliacata, π ea quae astendunt gradatim ab humilioribus uerbis ad superiora,omninos semper quasi naturalis, non explanata oratio , sed grauibus referta uerbis
ad augendum accommodatior. Haec igitur in uerbis: quibus actio uocisse ultus,Gr gestus congruens, et apta ad animos permovendos accommodata est. Sed in uerbis in in actione causa erit teneda, et pro re agenda. Nam hae quia Midentur perabsurda,cum grauioα rasiunt,quam caUa,diligenter fere, quid qκenque deceat,iudicandum est. Rerum amplificatio sumitur eisdem locis omnibus,quibus illa,quae dicta sunt ad side: maximeq; definitiones ualent conglobatae, Niconρα quentium frequentatio, contrarianum, dissimiαii Am , inter se pugnantium rerum conflictio : πcausae, ea quae punt de causis orta, moimes similitiidines N exempla: fictae etiam personae,muta deniαque loquantur: omninos ea sunt ad bibenda,s causa patitμr, quae magna habentur : quoru est duplex Παnus. Alia enim magna natura uidentur, alia M'. Natura,rit coelestia,ut diuina, ut ea quorum obsicurae
Ue,ut in terris mundos admirabilia quae siunt: ex qisibus similibusq; ,siattendas,ad augendum permul ras petunt. Uu,quae uidentur hominibus aut proα desse aut obesse uesementius: quorum sunt genera
ad amplificandu tria. Nam aut charitate mouetur homines,ut deoru,ut patriae,ut parentu: aut amore, ut fratru,ut coniugum,ut liberoru,ut familiarium : aut bonestate,ut uirtutu maximeq; earu quae ad comunionem hominu er liberalitatem ualent.Ex ijs Er cobora
332쪽
PARTITIONES. I 66tationes 'muntur ad ea retinenda,et in eos, a quibus ea uiolata sunt,odis incitantκr, miseratio nascitur. Proprius locres auge di in iis rebus ant amisis,aut amittendi periculo . Nihil est enim tam miserabile, quam ex beato miser. Et hoc totum quidem moueat, si boαna ex fortuna quis cadat: a qκorum charitate diuellatur, quae amittat aut amiserit: in quibus malis s. futurus ue sit,exprimatur breuiter. Cito enim ares scit, licoma, praesiertim in alienis malis. Nec quidaqwam in amplificatione nimis enucleandum est: misnuta est enim omnis dilitentia, hic autem locus grana dia requirit. Illud iam est iudicij, quo qκaque in caκα
sagenere litamur a endi. In illis enim causis,quae ad delectationem exornantur, is loci tractandi 'nt, qκimouere possunt expectationem,admiratione, uoluptaratem . In cohortationibus autem bonorum ac malorum enumerationes π exempla ualent piarimum. In inadiciis accusatori fere, quae ad iracudiam : reo pler αque,quae ad miseericordiam pertinent. Nonnunquam tamen accusator miliericordiam mouere debet, deafensior iracundiam . Enumeratio reliqua est, nonnuna
quam laudatori , suasori non saepe, racusiatori saepius, quam reo necessaria. Huius ipsa tempora duo sunt, si aut memoriae diffidas eoru, apud quos agas, uel insteruallo teporis,uel longitudine orationis,aut frequen*tatis firmamentis orationis, π breuiter expositis,isim est habitura causi maiorem. Et reo rarius utendum
est, qκod ponenda sunt contraria, quorum dissolutio
in breuitate latebit, aculei pungent. Sed erit in enuo meratione uitandum,ne ostentatio memoriae suscepti,
333쪽
ORATORIAE uideatur esse puerilis. id effugiet,qui non omnia misnima repetet, sed breui singula attingens pondera reo rum ipsa comprehendet. c.F. QV O N IA Μ π de ipso oratore,ode orratione dixisti,expone eum mihi nunc,quem ex tribus extremum'roposuisti qMellionis locu. C. P. Duo sunt, ut initio dixi,quaestionum genera quorum alterum, flnitum temporibus π personis,causam appello: alterum itum,nudis neque personis, neque teporibus notatnm, propositum uoco. Sed est conFltatio quasi pars cause quaeὸam. Inest enim infinitum in de ito, ad illud tamen referuntur omnia. Quamobrem prius de proposito dicamus,cuius genera sunt duo.Cognitiosnis alterum, eius scientia est finis, ut ueri ne sint senipus: alterum actionis, quod refertur ad efficiendum quicut si quaeratur quibus offlciijs amicitia coleta sit. Rursus puperioris genera sunt tria: Sit nec ne,quid sit, quale sit . nec ne, ut ius in natura sit, an in more.
Quid autem sit, sit ne ius id quod maiori parti sit uti
le. Quale aut sit, iuste uiuere sit nec ne utile. Aditiovnis autem duo sunt genera. Vnum,ad persequendum aliquid, ut declinandum: ut quibus rebus adipisii gloriam possis,aut quo modo inuidia uitetur. Alterum, quod ad aliquod commodum usiumq; referrA .ut queα admodum sit restub. administranda, aut quemadmos
dum in paupertate uiuendum . Rursus alitem ex cotignitionis confluitatione,ubist nec ne,aut fuerit futum rumue sit,quaeritur; unum genus est quaestionis, posς sit ne aliquid effici u cum quaeritur,ecquisinam perfecte sapiens ese possit: alterum,quemadmodu quidα
334쪽
PARTITIONES. I 67que fat.ut quortam pacto uirtus pariatur,natura ne, an ratione,an usu . Cum generis sunt omnes, in qκiαbus ut in o curis naturalibusq; quaestionibus,cause rationesq; rerum explicantur. Illius autem generis,inquo,quid sit id de quo mitur,quaeritκ Do sunt genera: quorum in altero distulandum est, aliud an idem sit, κt pertinacia π perseuerantia. In altero autem descriptio generis alicuius, π quasi imago exprimeda
est,ut qκaris sit aκarus, aut quid fit μperbia. Tertio
aκtem in genere,in qno qnale sit quaeritur,aut de bounestate,aut de utilitare,cut de aequitate dicendum est. De bonestate sic: ut Honestum ne sit pro amico peria cudum aut inuidiam μbire. De utilitate aute sic: ut, Sit ne utile in repub.admini Dandauersari. De aequistate uero sic: ut, Sit ne aequum amicos cognatis ante:
ferre . Atque in hoc eodem genere, in qκo, 3 ale sit, quaeritur, exoritur aliud quoddam dist tandi genus. Non enim simpliciter solum quaeritur qκid bonestum sit,3κid utile,quid aequum : sed etiam ex comparatio: ne,quid honestius,quid utilius,quid aeqκius,atque etia
qwid honestissimu,quid utilissimum, qκid aequisimur cuius generis illa sunt, quae praestantisima sit dignitas
uitae . Atque ea quidem,quae dixi, cognitionis sunt oumnia. Restit actionis,cuius alterum est praecipiendi genus,quod ad rationem V ij pertine ut, quemadmoudum colendi sint parentes. Alterκm autem ad sidanidos animos,moratione sanandos, ut in consolandis moeroribus,ut in iracundia comprimenda,aut in timore tollendo, aκt in cupiditate minueda. Cui 3κidem te'
neri contrarium est. di tutandi genus ad eosdem illo
335쪽
ORAT ORI Manimi motus, quod in amplificanda oratione sepe fociendum est,uel gignendos,uel cocitandos. Atque fere haec est partitio consevitationum. C. F. Cognoui: sed, quae ratio est in his inuentedi distonendi, reqκiro. C. P. Q uid ρ tu alium ne censis, non eandem esse qκue est exposita,ut ex eisdem locis ad fidem, ad inuueniendum ducantur omnia i Collocandi autem quae est exposita in aliis ratio,eadem huc transfertur. Coragnita igitur omni distributione propositam consultrationum,causarκm genera restant omnino . Et earum
quidem forma duplex est,quaru altera delectationem sectatur aurium alterilis,ut obtinea probet, effiαciat quod agit,omnis est fusicepta contentio. Itaque itulud superius exornatio dicitur : quod cum latlim. Παnus esse potest, saneq; uarium , unu ex eo delegimus, quod ad laudandos claros uiros Insivimus, ad imα
probos vituperandos. genus enim nullum est oratios nis,quoa aut uberius ad dicendum, ut utilius ciuitas tibus esse post aut in quo magis orator in cognitione virtutum uitiorum s uersetur. Reliquum autem genus causarum aut in prouisione posteri temporis, aut in praeteriti disiceptatione uersatur: quorum alterum deliberationis est, alterum iudici j. Ex qua partitione tria genera causarum extiterunt.Vnum, qκod a me: Iiori parte laudationis est appellatum , deliberationis alterum,tertium tulciorum . Quamobrem deprimo primum, si place distulemus. C. F. Mihi uero placet. C.P.Ac laudandi, uituperandis rationes,quae non ad bene dicendum solum, sed etiam ad honeste uiuedum Malent,exponam breuite atque a principiis exordiar
336쪽
PARTITIONES. I 68o laudandi uituperandi. Omnia enim sunt prorufedio laudanda,quae coniuncta cum uirtute sunt crquae cum uitiijs, uituperanda. Quamobrem sinis alte, rius est bonestas,alterius turpitudo. conficitur autem genus hoc dictionis narrandis exponendisq; faelis, sine ullis argumentationibus, ad animi motus leniter tradietudos magis,quam ad fidem facienda,aut confirmanudam accommodate. non enim dubia firmantur, sed
ob rem ex sis,quae ante dicta sunt,π narrandi, cor augendi praecepta repetentur. Et quoniam in his causis omnis ratio fere ad uoluptatem auditoris, er ad delectationem refertur, utendum erit iis in oratione αgulorum uerborum insignibus, quae babent plurimum suauitatis: id est,nt factis uerbis,aut uetustis,aut trasutis frequenter utamur, in ipsa constructione ueraborum utparia paribus, similia similibus saepe refeαrantur,ut contraria,ut geminata, ut circunscripta nismerosi non adsimilitudinem uersivum,sed ad explenudum aurium siensium, apto quasi quodam uerbora modo. Adbibendaq; frequentius etiam illa ornamenta
rerum sunt, siue quae admirabilia,nec opinata, siue pigniscata monstris, prodigijs, o oraculis, siue quae
Ridebantur ei,de quo agimus, accidisse diuina atque fatalia. Omnis enim expectatio eiu,,qui audi π admiratio, et improuisi exitus babent aliquam in auudiendo uoluptatem . Sed quoniam in tribus generibus bona mauue uersantur, xtemis,corporis, i animi prima sunt externa,quae ducuntur a genere: quo brem
ter modices laκctito, aut erit infame,praetermisso
337쪽
O R A Τ O R I AEhumile,uel praeterito,uel ad augedam eius, qκem Idudus, gloriam tacto deinceps , si res patiatur, de fortκα nis erit π facultatibus dicendum. Postea de corporis bonis. in quibus quidem,quae uirtutem maxime signi
ficat, facillime torma laudatur. Deinde est ad tacta
lieniendum, quorum collocatio triplex est: aut enim temporum seruandus est ordo,aut in primis recentissimum quodque dicedum,aut multa uaria facta in propria uirtutum genera sunt dirigenda . Sed hic lo cus uirtutum atque Mitioru latissime patens, ex mulitis uarijs distulationibus nunc in quandam angustam breuem concludetur. Est igitur uis uirtutis duplex. Aut enim scientia cernitur uirtus, ut actiorne.Nam,quae prudentia,quae calliditas,quaeq; grauisesimo nomine sapientia appellatur, haec scientia pollet
una. Quae uero moderandis cupiditatibus, regendissanimi motibus laudatur,eius est munus in Medo, cui
temperantiae nomen est. Atque illa prudentia in suis rebus domestica,in publicis ciuilis appellari solet. Temperantia autem in suas itidem res,v in communes distribista est; duobusq; modis in rebus commodis disicernitur, ea,quae absunt,no expetendo, ab sis,quae in potestate sun abstinendo . In rebus autem incomta modis est itidem duplex. Nam quae uenientibus malis obstat, fortitudo : quae,quod iam adest,tolerat Cr perfert,patientia nominatur.Quae autem haec uno geneα
re complectitur,magnitudo animi dicitur,cuius est mberalitas in usu pecuniae, simuls altitudo animi in capiendis incommodis, ora maxime iniuriis, π omne qμod est eius generis,grane,insedatum, turbuletκ.
338쪽
PARTITIONES. Ic' , In communione autem quae posita pars est ustitia dicitκν,eas erga deos religio, erga parentes pietas, uulgo σκtem bonitas, creditis in rebus fides, in moderatione animaduertendi lenitus, amicitia in beneuolentia noα minatur. Atque hae quidem uirtutes cernuntκr in agendo . Sunt autem quasi ministirae comitesssapientiae: quarum altera,quae sint in distulando ues
ra atqfalsi,quibusq; positis quid sequatur, distinguit
iudicat, quae uirtus omnis in ratione scientias diu stutandi sita est: altera autem oratoria. nihil enim est aliud eloquentia,nisi copiose loques sapientia . qκα ex eode hausta genere,quo illa quae in dissilitudo,ubeurior est atque latior, ad motus animorum, ulistis
sensus accὁmodatior. Custos uero uirtutum omnium, dedecus fugiens,laudemq; maxime confieqliens, uerecudia est. Atque hi sunt quidem fere quasi quidam barabitus animi ic affecti et constituti,ut sint pinguli inter se proprio uirtutis genere distincti: i quibus ut quaesres gesta est, ita sit honesta necesse est,'mmes laudo bilis. Sunt autem alii quidά perfecti animi habitus ad uirtutem,quasi praeculti, praeparati rectis studiis et
artibus,ut in His rebus, ludia literarum,ut numeroruac sonorum,ut mepurae,ut oderum,ut equom, ut Monandi,ut armorum. In cἴmunibus, propensiora studia in aliquo genere uirtutis colendo,aut diuinis rebus deseruiendo,aut parentibus, amicis, bosyitibus praec Matque insigniter diligendis. AtqM haec quide uirtutu, uitiorum autem sunt genera contraria. Cernenda autem sunt diligenter, ne fallant ea nos uitia, quae uirtutem uidentur imitari.Nam π prudentiam mas Υ
339쪽
ORATORI Ag Nisii , ct temperantiam immanitas inuoluptusu, usternandis,e magnitudinem animi superbia inanimis extollendis, desticientia in contemnendis hoα Μοribus, liberalitatem effusio, π fortitudinem dis dacia imitatur, π patientiam'daritia immanis,π institiam acerbitas, religionem superstitio, lenitam rem mollitia animi in uerecundiam timiditas, il*lum distula di prudentiam concertatio captarios uerborum , π hanc Oratoriam uim inanis qnaedam proosiuentia loquendi. Studi js autem bonis Isimilia uidentatur ea,qwae sunt in eodem genere nimia. Quamobrem omnis uis laudandi uituperandiq; ex his sumetur uirtutum uitiorumq; partibus: sed in toto quasi contextu orationis haec eurni illustranda maxime, quemata modum qiasique generatus,quemadmodum educatus, quemadmodum institntus, moratusq; fuerit. π siquid cui magnum,aut incredibile acciderit,maximes
si id diuinitus accidisse potueritiuideri: tum quod quisique sensierit, dixerit , gesserit, ad ea, qua prora
posita 'nt , uirinium genora accommodab κntur, ex illiueq; ij dem inueniendi locis cause rerκm, πeMentus, π consiquentia requirentur. Neque uero
Vors eorum, quorum uita laudabitur , filentio praeαteriri debebit, si modo quid erit animaduertendum ulit in ipso genere mortis, aut in ks rebus, quae post mortem erunt consecutae c. F., Accepi illa, didioris breuiter, non solum quemadmodum laudarem alterum, sed etiam quemadmodum eniterer ut posmpem ipse iure laudari ., Videamus igitur deinceps nsententia dicenda quam uiam , o qna praecepta te
340쪽
PARTITIONES. ITO ineamus. c. P. Est igitur in deliberando finis utilitas, ad quem omnia ita referuntur in considio dando, fenα
tentiaq; dicenda,ut illa prima sint puasori aut disua, sori uidenda,quid aut postferi, ant non posit, erquid aut necesse sit,aut non necesse. Nam er si quid est ici non potest,deliberatio tollitur, quamuis utile sit:
si qκid necesse est necesse autem id est ne quo salui liberi ue esse no possumus id est reliquis Or honesta
tibus in ciuili ratione, comodis anteponendum . Cu
autem quaeritur quid feri posit idenήum etiam ei qκam facile possit nam quae perdifficilia sunt, perina de habenda sive sunt,aesi effici non possint .. Et cremde necessitate attendemus,etsi aliquid no necessarium Midebitur, uidendum tamen erit quam sit magmm quod enim permagni interest, pro necessario sepe hambetur. Itaque cum constet hoc genus causarum ex μααsione ex dissuasionesuasori proponitur plex ratio, pinutile est,' eri potest, fat. Dissuaseri duplex: una, si non utile est,nefat: altera, si feri nom potest,
nec suscipiatur. Sic siuasori utrunque docendum est, dissuasiori alterum in mare sat est. Qum quoniam
in his uersatur omne consilium duobus,de utilitate ante dicamus, quae in disicernendis bonis mali,q; uersiutu Bonorum autem partim necessaria sunt, ut uita, pudicitia,liberta ut liberi,coniuges germani, paretes partim non necessaria, quorum alia punt per sie expentenda,lit ea quae sita sunt in officiis atque uirtAtibus; adia quod aliquid commodi est iciunt, ni opes, ccx piae. Eorum autem,quae propter se expetuntur,partim honestate ipsa, partim commoditate aliqua expellinα