Sancti Aureli Augustini Opera

71쪽

Praefatio.

h00 0puscul0 001100rdat quam in libr0 00 tra epistulam Fundamenti. Ρraeter h0s c0 die es, quibus in c0nstituendis uerbis usus sum, alii mihi iun0tuerunt; qui ubi ass0ru0ntur bibli 0the earum catal0gis indieatis aperiam . in quo numer0 Sunt, qu0rum te eti0 es libaverim; sed eum uidissem nihil 00rum seripturiS receptis pr0fici, apparatui subistere ueritus sum. Sunt autem hi:

A Gallicani. 1) deae Laudunensis n. 129 saec. X Catalogue geneIrat . . . deS departemenis Torn. I 1091; 2 Codeae Trecensis n. 40 8aee. XII Cat. generat . . . des depart. T0m. II 33 sqq.); 3 Codeae Trecensis n. 860 saec. XIII; 4 Codeae Trecensis n. 69 saec. XII, 5 Codeae Precensis n. 13Φ8 saec. XII; 6 Codeae Bononiensis n. 254 0lim Sei Bertini saec.

Parisinus n. 15734 saec. XIII CL Inventatre des mss. de La 80rb0nne)13 C0dex Aurelianensis n. l94 saec. XII Inventatre des man. de la Bibl. D 'Orleans. Par Ch. Cuissard 1885); 14 In Catalogue generat . . . deS dep. Tom. VII 29 duo scribuntur saec. XIII et XIIII. B C0dices Itali: 1 C0dex Monte - sinatensis n. 168 saec. XI Cf. Reifferscheid Bibl. pat. Lat. It. II 334); 2 Monte- sinatensis n. 1748aec. XU Cat. bibl. M. Cas. Tom. IIII 8); 3 in Catalogo Bandinii bimem0rantur: n. XXVIII saec. XV Tom. I 34, n. XXIII saec. XI T0m. I 736; n. III saec. XV Τοm. IIII 503; n. XIII saec. XV Τ0m. I 18. praeterea aliquot Veneti f. XV laudantur in catal0go a Valentinelli confecto I 0m. II 30 et qu0s C. Vrba memorat R0manos in eo libro qui inscribitur , Der kritiselle Apparat der Benedietiner gu Augustinus'. In bibliotheca Monacensi exstant n. 898 9639) saec. XΙΙ-XIII, n.

In bibli0theca Cracouiensi asseruantur tres: n. 1220 et n. a 382 Saee. XIII XIIII et n. 1223 ex anno 1446-1447. In bibliotheca Universitatis Lipsiensis asseruari dicitur n. 268 8)saec. XIII. si qui alii in bibliothecis delitescunt - aliquot quos e cata-l0gis denotaui c0nsulto praeterii - hos ad emendationem libri aliquid

conferre posse deSpero.

72쪽

LXII

Praefatio.

do natura b0ni librum multum l0etitatum pr0pagatumque e8Seper Saecul0rum 110lumina, ita n0n est argument0 multa set b0na exempla n0s habere, ut e0 isti liceat 00s qui e0dieqs describend0s curarent 110n ad uetera et pr0ba 0Xempla recurriss0 80d quae praest0 iis essent ea librariis pr0p08ui88e, Ut n0n sit mirum c0dicum ut quisque l0ngissime ab archetyp0r000dat ita pessimum esse. nam si e0 dices saeculi XI et qui recenti0res sunt s0li 110bis usui essent, arti eriticae latus campUS pateret. in pr0borum numero antiquissimi habendi sunt 110n 80lum ii qu0rum testim0nia excussi uerum etiam

mirum in m0dum in lecti0nibus peruersis c0nueniunt. 00rum e0mes editi0 prin00p8 Semper fere deprehenditur. p0strem0e0didis M0nacensis testim0nia etsi mihi plena praest0 erant tamen ea eX apparatu secludenda utile duxi, cum praesertim uidissem iam aliis prius c0mparatis iisque plene receptis emendati0nem haud pr0ueetam, p0rspicuitatem eleuatam eSSe.

VIIII. et X.

SECUNDINI AD AUGUSTINUM EPISTULA. AUGUSTINIC0NTRA SECUNDINUM LIBER.

C C0dex Carnutensis numer0 101 eius bibli0thecae signatus membranaceus miseellaneus in 4' saecul0 X exaratus Ditis 128 1 a seiculis sedecim e0nstat. cum pristinus lati0rum ord0 turbatus sit, haud praeter rem lare duxi quemadm0dum Singulae partes se excipiant addere. ac primum du0 lalia c0ntinentur Augustini contra Pascentium optaseulum amplectentia;

73쪽

Prae freti 0.

LXIII

sequitur a s0li0 terti0 110ua seri08 80x irali 0rum Augustini de sermone dei e0mprehendens; lali 0 110n0 II suseidul03 e0ntinuatur opusculum lati0 Secundo abruptum, id qu0d etiam lat. 2 in dextr0 angul0 iurari0re a manu p0steri0re adn0tatum est; tum quaterni01108 IJ IV decurrunt; sas didulus VII est Dii 0rum s0x; pleni sunt fasciduli VIII XI; qua 10rni 0 XII habet septem latia, cum latium quartum eiusdem fasciculi resectum sit neque tamen 0rati0nis quidquam desid0retur; fasciculi XIII XV integri sunt; sequuntur 1 0lia du0, quae 0lim pristiui u0luminis fuisse uidentur ultima. ceterum addu0 folia intereidisse uid sentur; nam de 0pus edi0 contra ad uersarium Dyis et prophetarum t0t uerba desiderantur qu0tdU0rum lati0rum spatium expleant. quaterni0 XVI et du0 lalia agmen claudunt t0tius u0luminis . num siri quaterni0num II XV in p0stremis fas eleut 0rum Ditis in margine inseri0re ius eripti ab eadem manu quae uerba c0nseripsit pr0fecti sunt, ut uidetur. Secundisi ad Austustinum epistilla huiusque ad Secundinum responsio flat. 28-51 1aseidulis IIII VII exhib0ntur.

numeruS UerSuum Singularum paginarum uariat; nam pri0rum irali 0rum paginae cum uicenis quat0rnis quini su0 lineis imple antur, p0Steri0rum numerus ad tricen08 uersus creSeit, paginarum quaterni0num IIII VII inter uicen0s 80pt0n0s tricen08ssuetuat. liber ab un0 librari0 00que satis rudi 00nfectus mendis 0mnis generis repletus est, etiamsi eiusdem mantimem0ndatricem bene multis l0dis 110n sine fructu expertus eSt. etenim n011 80lum multa uitia sane leui 0ra et quae neminem magn0pere m0rentur ill0 feliciter sustulit, uerum etiam graui-0res err0reS mult0tiens sanauit. atque ex ingenio illlam c0rrecturas reStituisse, n0u ex e0dide sumpsissu inde u0risimil0e St, qu0d multae lacuna0 restant, quas si ali0 00dice adiutus sesset intactas illum relicturum fuiss0 uix eredendum eSt. quarum b0na pars eiusm0di est, ut pr0pter similem uerb0rum exitum u0cabula interdidiss0 non sit mirum ; sunt Uer0 plurima U0cabula, quae cur 0mi 88a sint 110n apparet, nisi rarte exemplum ipsum aut di mellius l0 etu aut e0rruptum et lacun0sum fuisse SuSpicamur. Sed ut lacunas missas saetas, ut praetermittas ea

74쪽

LXIIII

Praefatio.

quae a librari0 ip80 emendata sunt, tamqn e0d0X t0t uitiis omnim0dis per8persu8 08t, Ut mend0rum genera me non pertraetare sed perstringere necesse sit; sunt enim permulta Singularia, quae certas leg08 diseriminis instituendi respuant. Atque 0mnium primum ea uitia, sane l0ui0ra, quae librarii ius ditiam satis superque arguunt, in c0BSpeetu p0nam . peccauit enim ill0 00 qu0d terminati0 0s d0clinati0num et e0niugati0num quae dicuntur a radicibus, Syllabas Uel parteS Uocum, particulas p08tp0 sitiuas inepte diremit atque eum sequentibus c0nflauit, aut casus c0ntinu0rum u0 stabul0rum similiter f0rmauit: 916, 25 sacrilegi adicere 917, 1 siue quale. 914, 18 illa suae, 9l8, 4 invulnerabili addicerentur, 912, 15 uelle genti, 896, 7 deo fere, 895, 22 perlucente loquentia, 896, 22 caueensu, 917, 10 uictoriamei que, 916, 9 minus que niu, 912, 17 fotes tatem, 918, 4 cune torum, 917, 20 cum mutari, 914, 4 Summam quer 908, 20 cum reye, 918, 2 commixtionis, 919, 17 obliuionem, 921, 11 illi uitiosi, 924, 19 eam uoluntatem, 927, 8 peccatu autem, 936, 22 globiu, 938. 25 procreandos, 910, 13 adiutoriam, 914, 18 creaturam, 916, 13 Munita tis,

cum aduersariis, 896, 14 quam Uregiam a l. 00ntra ea haud rar0 U0culae dirimendae c0niunctae leguntur: 913, 1 adimu 913, 1 inmensura. 914, 10 simultis, 922, 24 easunt a l. aliud genus idque una parte latius patens c0nsistit in e0mmutati0ne uel c0nfusi0ne u0ealium et e0n80nantium. atque illarum v et o Saepius quam in aliis c0dicibus c0nfusae leguntur. et prim0 quidem l000 p0nam substantiva in tor terminata, deinde alia null0 cert0 0rdine 0bseruat0: 896, 5 accusatur, 896, 23

distructur, 899, 5 d0etur, 900, 2 tractatur, 900, 3 auditur, 900. 19 saluatur, 9 11. 2 creatur, 930, 19 dilectur, 933, II fructur, 920, 12 imperatur; 929, 3 cupia, 894, 26 diabulo, 920, 3 nus 924, 2 cunfra; 894, 17 surdium, 895, 19 co-9Huscere, 899. 11 cumsequaris, 899, 17 cumloquio, 934, 5 cummemoratam, 919, 21 ubstringat, 932, 9 cummittit, 935, 2cumtumaci, 940, 2 nun al. c0ntra: 906, 17 apostolos, 917, 20 melios, 922, 3 eo, 93l, 22 notu, 909, 2 ulteri , 937, 8 n0men,

75쪽

Ρrae satio.

901, 3 comtulia, epistola Sic Semper). perSaepe e pr0 ae 90Si- tum ost et in radicibus 0t in terminati0nibus: celestibus, questionis, manicheus sita e0nstante , iudeorum semper fere), penitudinem: prestanda, prebuit, precesta, predicatur; que, hec,

tue, Stulte, sinistre al. Vix minus Saepe ' pro e Scriptum est: ere S, em , eloquentia, egrestirem, aceto, quateritis, e=0, eHim, in trim, coegerit, se ano, ut nomin , et in adverbi0rum terminati0ne: unice, ni init se me. Semel a pr0 e legitur: 80 uandi, bis e pr0 a: redemari, accomoderes. a pr0 u et e pr00 nisi rarissime n0n 0ecurrunt. Saepius e et i permutantur:

antiqu0s usitatas fuisse e0nstat, hie illic inquid deprehenditur. qu pr0 6 reperitur in quur et quomoda 899, 6; m pr0 nlegitur in comuiuio 894, 25 et clam distina . passim c0nSonae

alli 00ntra uulgarem usum geminantur aut earum natiua

geminati0 110gl0gitur: commisserit, 898, 21 redde , 905, 2109 in0r, malium, 901, 6 obportet: 897, 9 euliditate, 905, 16αcuset, titilatum, supteX. simili rati0ne n littera abundanter p0nitur: 906, 2 relinquerim, 898, 21 delinquit. 9 cum c Semel permutatur: 900, 11 svralegii, s0mel cum se 898, 22 sus

0mitti: 894, 2 certame, 901, 8 scribissem, 897, 20 fuisse, 895, 22 uoluisse, 899, 6 contemsit, 899, 24 remittit, 907, 4matre. ph pr0 f semel scriptum legitur in u0cabul0 phigura 900, 1. m littura parasitie0 addita: 894, 17 commistionem,

76쪽

LXVI

Praefatio.

898, 20 naturum. similit0r hie illic d littera inculcatur: quo mcirca al. de aspirati0ne haec addenda uidentur. aspirati0 d0- fluxit: oros, mitridatem, toman, Cat0lici, Ominum, rerum, rimari re eadem perperam inducta est: hubi, archano, adherit, darethis,

hutholico; singularia sunt: 895, 40 shil hsophi0, 896, 12 ad ademiam, 898, 8 usi . neque illud silenti0 praet0r0undum est singulas litteras hie illic temp0rum iniquitat0 0uanuisse uelut 893, 19 aduen, 897, 8 ise, 895, 16 occasione suirg. edan.). uerum etiam is qui c0 dissem seripsit similia e0mmisit: 894, 26 ibique, 896, 6 sermo, 901, I 3 uni, 901, 11 repperint superque syllaba addita est 900, 4 sententias. 80d haec quidem

77쪽

Praefatio.

LXVII

Senti de Augustino quicquid libet; sola me in oculis dei conscientia non accuset spag. 905, 15 h. edit.).R0linquitur igitur, ut 00 distem CarnutenSem Sequamur non tamquam testem 0mni fide dignum, sed tamquam 80lum qui suppeditet. tamen eius 0pe iam Benedictitiis e0 tigit ut scrip-t0ris uerbis plurimis l0eis integritatem restituerent. H00 l000 pauca quaedam addere libet d0 rati0ne, qua l0cus 929 6 a librari0 mal0 exaratus mihi sanari p0sse uidetur. Quid est infer euneta uisibilia isto sole praeclarius 8 at si quisquam eius lucem inmoderatius concupescat, infert suis oculis bella ivrytorum si aliquam potestatem nanctus qua fosSit implere quod appetit domus eorum adpositus suis fenestris anima quo minus Sol penetralia eius eo apertiore perfundat. sie c0dice

bantur 0mne S, ut p0st u000m quae est lan0stris indulearent apertis intuentur, 11000m anima trudidarent. quam c0niecturam expl0dendam esse 110n est cur pluribus d0eeam. cum amici,

refingendum eSSe opinatur: . . . a metit . . . domuS uicinorum feri tris . . . anima quo minus sqq., hic uer0 litterulas

aliqu0t addens sie J0 eum rep0ni iubet: - iurytorum ni si implere, quod affetit domus uicinorum - anima, quod minus Sqq. 908t hanc uiam mihi m0 stratam iterum ecquid eruerem c0gitans pr0pter c0mparativum qui est apertiore e0rruptelae sedem in 11000 qu0minus esse arbitratus Secundiam litterarum apisses librarium pro comminuit - qu et c aliisqu0que J0 eis e0nfundi supra uidimus - sequente s littera

78쪽

LXVIII

DE FIDE CONTRA MANICHAEOS.

Antequam c0dicum recensum habere pergam. aliam quaesti-0nem 80luere me 090rtebit, quae in e0 0St, Utrum h00 0pusculum reete ad Augustinum auct0rem reseratur necne. in

cibus patescit et ex eis quae T0m. VI 236 scribunt: De libri huius authore nulla fuit umquam dubitatio, plane enim Auyustini esse uidetur: ut mi uni sit nec in Retractationibus eum haberi nee in indiculo. unde c0lligi licet 008 110u tam mem0ria c0nfis0s quam rebus in script0 tractatis 00 adduct08 esse, ut Augustin0 c0nuinire sibi persuaderent. qu0d quam a uero abhorreat, iam uidendum erit.

Atque principi0 h00 tenendum est quae in libro de fid0e0ntra Manielia00s legantur ea aliena esse ab eis, quae Augustinus in 0puscul0 quod est de fide cath0liea scripsit. quae res a m0re huius auct0ris in aliis scriptis similes restraetantis, licet hic aliam rati0nem scriptorem e8Se Secutum atque in ill0 c0ncedas, pr0rsus recedit. iam l0nge maxima parS - c0nfer cap. 4. 5. 8. 9. 10. 11. 12. 14. 15. 16. 17.

79쪽

Ρraefatio.

LXVIIII

18. 19. 20. 21. 24. 26. 28. 29. 30. 37. 38. 40. 44. 49 al. J0 eis in Augustini scriptis quae c0ntra Manichae08 Sunt 0ccurrentibus ita e0nuenit, ut summ0 iure suspicari liceat eum qui hune libellum e0nfecit ex Augustini 0peribus eas sententias dee0rpsisse atque pr0 SU0 captu immutasse aut indeflassa Augustini script0rum lecti0ne imbutum pr0r8u8 ab eo pependisse. qu0d utrumque in eum cadit, quem audi0rem 6880

libelli mihi persuasi, eum in grauibus r0bus et difficili0ribus

Augustinum eum c0nsuluisse epistulae testentur, quae t0mo XXXIII 700 sqq. edit. Mignianae c0ntinentur. quae autem restant, ita sunt c0mparata, ut 1000rum c0mmunium ad Manielia00rum fidem set d0ctrinam pertinentium speciem prae Seserant, materiae publicae, ut ita dieam, quam quantum p 0tuit d0minantibus uerbis sui iuris Deit. inde facile e0gn08citur qui sat, ut nee pes nec caput uni reddatur 1 0rmae, ut quamuis multum insudaueris 110n assequaris, si libelli argum0ntum in breuis summarii Drmam redigere uelis, eum Augustinum maxime perspieuitati inseruiisse n0tum sit. etiam e0 fid0ntius argum0ntis e stili discrimin0 p0titis ab Augustin0 abiudiean dum est. iam si quaeretur, quinam auet0ri lib0r d0 fid0 00ntra Manteha00 8 reddi p0ssit, e0 dices su0 iure ad Eu0dium epi-800pum Ugalensem eum referunt. a quo licet pauca eaque ma Iimam partem Augustini benesei0 - sunt senim Augustini epistulis ius0rta - 110bis 80ruata sint, tamen haec eiusm0di sunt, ut argumentandi rati0nem, quae in 00 consistit, ut membratim argumenta digerat. penituS 00gn08camuS. qu0d genus disputandi quamquam nec AuguStinus pr0rSUS a Speruatur, tam0n ha00 d0bili 0r r ti0 maxime idonea est, quae discipulum arguat. quae qualis Sit, apparebit c0mparand0 uerbi gratia ea p. 2 haee membra: Et utique si ingenitus et non creatus eSt, per se ipsum est inmortalis; et si fer se ipsum

inmortalis est, non est deus . . . et erit iam mendaX apostolus . . . Sed quia I 0St0MS mendaX non est, deus solus habet inmortalitatem et ideo solus sqq. et cap. 3. 8. 9 al. eum Eu0 dii

opistula CLX Mign0 Τ0m. XXXIII 701 sq. userissimo igitur

80쪽

tribuerunt. iam 00rum, qui de script0ribus e celesiasticis agent, erit hunc librum ut genuinum Eu0dii Ugalensis 0pus cust0dire, egregium generis dicendi huius auct0ris m0numentum futurum. sed iam aggrediamur libri mem0riam enarrare. F Codox m0nastorii saneti Fl0riani nr. 76 membranasseus miseellaneus saeculo XI exaratus fas diculis Septemdedi m. qu0rum quindecim pri0res quaterni0nes. du0 p0Steriores 110norum lati0rum sunt, latiis 140 e0nstat. qui num0rus ita c0nscitur, ut duae seli edula0 pl0110rum lati0rtim uice fungantur. 0pHSculum lat. 65' 79' exhibetur. hie liber u0rba auct0ris puri8Sima neque tamen plena pra0bet; desid0rantur enim sub finem ad uersus quattu0rdecim. e0nfectus est a du0bus librariis, qui in Scribend0 ita s0 0Xe0perunt, ut alter flati0rum 65' 69 Singulas paginas uersibus uidenis quinis, alter reliquae parti8 paginas lineis uid0nis 80nis expleret. inscripti0 0missa est: nam quae rubri c0J0ris atrament0 superscripta sunt: Ea licitfruetutus beari Austustini de fide catholica ad praecedentem pertinent. in h00 c0dice enim ea rati0 obseruatur, ut librarius rubricat0ri extrem0 margine et sub Seripti0nem anteeedentis 0pusculi et inscripti0nsem pr0xime Sequentis adpinxerit, rubricat0r autem cum subscripti0nem illius exararet, hanc passim 0miserit. atque lali0 65 manu e0rreet0ris item saeeuli XI aliqu0t u0eabula exstant ad00 quanida, ut uel Summa 0cul0rum intenti0ne legi nequeant. quibus adt0xta sunt haec: Incipit

. . . tim contra . . . . HOS. Hirum fiusdem utrum saneti eut odii

c0mparati0ne tum ea re quiueitur, qu0d bibli0theearius quidam saeculi XIIII in fr0nte t0gumetiti seli edulam adglutinauit hunc iudicem exhibentem: Ilem stel) contra Manicheos. Idem contra

minimum episcopum artanorum, quae 0pera etiam his diebus c0dice c0ntinentur. Subseripti0 qu0que eum a rubricat0re sit neglecta neque u0eabula a librari0 in margine app0Sita extri-