장음표시 사용
411쪽
Continua Quantitatis. Titulus. XII Quantitas Discreta tantitas continua.
Quantitas continua intrii secus mensti rativa
Linea, Ista linea Illa linea. De lys, quα sunt praedicamenii Quantitatis,Regula prima.t i.XV. OMNE nomen masnitudinis est in prςdicam cto Quantitatis,ut linea ,siti perficies, corpus longitudo, latitudo,altitudo,profunditas,cras lities,bi cubitum , tricii bitum,pedale,bu' pedale,tripedale, ses quipedale,& id genus cstera. Rogula secunda Titulus. XVI. OMNE nomen mesurae ad laoc praedicamentu pertinet,ut, uncia, digitu , paliauis,pes,ulna,cubitu palliis, stadium,diau,tαυλος lus, militi,dolichus,modius, sextarius,cogitis, hemina, char niX,Vrna,cotyla,cyalus,as & partes eius, si capiant ita,ut mera quantitate significet. Ponderii nomina meo iudicio sunt a prSdicam ctis aliena,q, cu quatitate qnalitate significat,ut libra,selibra, bilibris,trilibris,podo, alciatu. Sed lascdo storibus relinquo exactius disputada . Illud quoq;, sit ne linea species insiva, an sit balterna, quod & de tve pol dubitari. R gula tertia. Tit. XVII.
OMNE nonacia numerale est huius cathegorice, ut duo, ' tria,quatuor, quinqui,decem,centum,mille binarius,ternarius,centenariuS. Primus autem,secudus, tertius & id genus
alia, pertinent ad predic maentu Ad ali quid. Vnitas autem non est numerus, scd eius principium. Sula qNarta. Tit. X UIl I. OMNis modulu*,quo dietionem dum proserimus, men- sui .imus,est hirtus predicam c nti: nam quan titas, id est, quo syllabe longe breuesve mensurantur, ex quo prouenit ora tio, species est discretae quantitatis.
412쪽
egula quinta. Tit. XIX. Locus & tempus sunt categoriae qualitatis,tametsi quia dam loco in predicamento Ad aliquid reponant ,&diuus Aurelius Augustinus in confessitonem opere fateatur sic, quid sit tempus,ignorare. Aeuum quoq; huius predicamenti esse censendum est aeternitatem vero nullius. Partes temporis sunt, hora, lies,septimana mensis,annus,Olympias,l
serum, seculum, S id genus reliqua. Series praedicamenti Ad aliquid Thul. X X. 'Aequaliter comparabile
Hic pater, Insqualiter comparabile '
comparabile Idignius co relativo Relativum correla- I.
tiuo dignius Non respiciens 'filium Pater Iste pater, Ille pater. De iis,quae sunt Udicameli Ad aliquid, Pgulaprima. TLXXI. OMNE categorema principali sgnificatu rom significans
non absolutam, sed alterius respectivam , est praedicamenti ad aliquid ,ut pater, filius, auus,nepos, marituS,Vxor, ceti gener,magister,discipulus, patronus, cliense dominus, seruus, res, parastus, patronus, libertus. est autem patronus nomen ambiguum, & modo ad clictem refertur, modo ad libertum dux,comes diaptu dimidiu: magnu paruum: multum,paucum, maius,miniis, prius,posertu amicus, iniamicus, hospes,ciuis,socius, sodalis,liostis,similis, dissimilis, cqqalis, inaequalis,& alia sexcenta. R gula secunda. Titulus. XXII. NoM1 ΜΑ cognitionis & assinitatis fiunt huius categorio, ut parens,proles,pate filius auus,nepos,frater, soror,sebrinus,consobrinus,coniunx,compate assinis,leuir, cer, genes,Vitricus,priuignus. TertIa Patrariculum. A mme
413쪽
Tertia regula. Titis. xxij. PLERAQvΕ nomina cum praepositione composita huiue sint praedicamentis, ut coiia mi l l to, co iliga, cosacerdos qui Graece symystes dicitur concanonicus,conuidior,colubernalis,codiscipulus,coauditor,compotor, competitor, ollacteus,collactaneus,conseruus, cognominis, consanguineus, coepulo,cohabitator,confabulator congerro,c5iunx,con. color,consbnus,& eiusmodi reliqua. Series praedicamen . Qualitatis. titu.xxii
Qualitas Formi attinens Materiae attinensi Quali lasso nas attinens Comparata Natura insita
Assectio Facile diniobilis Difficulter dimobilis spiritualis Intellectualis
Theoticus Habitus Corporalis Habitus spiritualis
Morasis Rabitus intellectualis Praeticus Rabitus iri-
Conclusionis Contemplativa Principalsstellectualis
Adminiculativa Logice Dispitiatoria Non disputatoria Dialectice Hoc Dia lactice, Platonis dialectice, Chrysippi dialectice.
414쪽
De sunt primaespeciei Qualitatis. R gula prima.
OMvis dispositio, & habitus corporalis est in primδQualitatis genere, ut calor, frigiditas,fanitas,simitas, cqcita S,cador,nigredO,suscum,robur,aegritudo,morbus, & eius spes, ut febris,paralysis,pleuritis,podagra. Dispositio, lus &astectio dicitur,& latius accipitur & pressius. Primo modo est qualitas ad bene male vc opcrandum acquisita. Secundo est qualitas ad bene maleve operandii acquisita, per facile a iubiecto timobilis. Habitus es ad operandum comparata qualitas dimculter a stibiecto dimobilis. Regula secunda Titulus. XXur. Oravis habitus intellectualis est in primo genere Qualitatis. Habitus intellectuales sunt quinque, litibus semperassentimur vcro:Sapientia,Intellectus,Scientia, Prudentia,& Ars. Duo,quibus modo vero asentimur, modo salso:sunt autem opinio & susipicio. Sapientia est habitus cognitiuus Dei&diuinorum. Intellectus est habitus primorum principiorum cognitivus. Scientia est habitus conclusionis per demonstrationem acquisitus. Prudentia est recta ratio rerum a nobis agendarum. Ars est recta ratio rerum a nobis cssiciendarum.Opinio cit assensus rei validior. Suspicio est assensus rei minus,validus. Scientiarum igitur & artium nomina in hoc genere collocantur, Grammatica, Dialectica, Rethorica, Arithmetica,Musica, Geometria, Astronomia, Physice,Ethice Metaphysice, Poetice,agricultura, militia, lanificium ,& id genus alia. Regula tertia. Titulus. xxv 1LO M N E s habitus morales , id est, virtutes & vitia sentin hoc primo genere dualitatis, ut iustitia,iniustitia fortitudo,audacia, timiditas, liberalitas, auaritia, prodigalitas. AIheologis nostris ponuntur etiam in hac specie habitus spirituales infusi, ut fides, spes,charitas, & id genus virtutes sit pernaturales: item habitus concreti, ut species intelle- quales, & rationes angelorum mentibus concreatae, sed huiusnodi habitus non capit definitio a veteribus Peripateti cis data, nec mirum, cum illi vere religionis ac sepientiae expertes
Habitu quid. Habitu iteEMEM ales quo
415쪽
axpertes id genus habitus non nouerint. Quare malim eos reponere inter Qualitates praeter haec quatuor genera adiparentes:ait aliam tradere habitus finitione,atq; vulgo datur. Nec mirandu videatur, quod dixerim alitates preter hSc quatuor genera apparentes. Nam, Seuerino Boetio anterprete,Aris 'teli, in praedicamentorum libro haec verba sunt. Et sortasse alij quoque apparebunt Qualitatis m di,sed qui maxime dicuntur,re tot sunt. sesarta regula. Titu ἰὴs XXVIII. Novi NA magistratuum & dignitatum sunt in hoc priamo genere Qualitatis,ut pontifex, episcopus,sacerdos, re consultor,praetor,censer,aedilis,& id genus reliqua. Pauper 'item,diue , sortunatus, infortunatus,beatus, felix,miser,nobilis,ignobilis, honoratus, gloriosus, ct huiusinodi nomina sunt hui is speciei. De iis, qliae sunt secundaspeciei ualisatis, R via prima. . Tuulus. XXIX.
Onesis naturalis potentia vel impotentia cst in secuniado genere qualitatis. Naturalis potentia est Qualitas ad bene operandum innata, ut salubritas durities, Naturalis impotentia cst Qualitas ad male debiliterve operandum , aut ad patiendum innata,vt in salubratas, mollicies. Traperuntius autem in dialccticis,Naturali, inqtrat potentia,vel impotentia, dicitur v:s quaedam insta, vel imbecillitas, qua facili iis quicquam aut fgrius vel pati, vel agere natura potest, ut durit, molle, valetud narius, rolitistiis, S cuae huiusmodi sunt natura insita, non aduentitia. Haec ille Vires igitur naturales planetarum,sideruiri, e ementorum,animaliubplantarum,lapidum,& caeterorum sunt huius generis. Ugulas.cunda. Ditillas. XXX.
OMNA simpliciter speciei proprium est in hoc secundo genere Qualitatis,ut risibile flebile,disciplinς susceptiuum hanni bilc,latrabile,mugibile,ganni bile, & cius inodi alia.
R gula tertia. iis ultis. XXX l. OMNI s anime potentia est huius secundi generis. Animae potentia uis est eius, qua alicuius operis est essectiva. Eius quinque sunt genera, ut haec subiecta iudicabunt.
416쪽
' Vegetabilis Minuendi Generandi
Auditus Odoratus Gustus Tactus Sensus coisImaoinatio Existimatio Phantasia Memoria
Motiua antellectiva Progrediendi Nandi Serpendi Volendi Simplex apprehendendi Componendi Diuidendi Ratiocinandi Contemplandi Consu itandi Agens
Nou ignorandum est ab Atticenna, Alberto Magno, di
pleriique alijs poni quinq; sensius interiores, sensium communem vim I magmatiuam, existimatiuant, phantasiam, Smemoriam . A b Averroi vero, I homa Aquinate, & Marinsilio Ficino in libro de Voluptate quatuor dutaxat,vim exi1timata iram a phantalia non separantibus. Nicolinori hominis alioqui praestantis doctrinae opinioncutiqua mihi pr batur
417쪽
batur, visum & caeteros sensus ponentis in ea qualitatis specie, quae dicitur Habitus & a flectio. Dedis, sunt tertiae sicciei qualitatis, Regula nima.
OMN1s passio & passibilis qualitas,est in tertio genere Qualitatis. Passio ut hic accipitur est qualitas transiens, qsensiui pasilonem infert,aut quae a passione infertur, ut rubor ex uerecundia,excandescetia ex ira, pallor ex timore, ira ex contristatione. Passibilis qualitas dicitur qualitas permanens, quae sensui passionem infert, aut quae infertura pastionibus,ut dulcedo,amarities, albor nigror. . P A ss 1 o modo est actionis astectus, predicamentum quidem ab alijs distin tu, ut calefieri, in frigidari: modo est qualitas transiens vel animae, vel corpori ex passione innata,& res quaedam media inter passionem Se qualitatem,qualitas inquam inchoata & imperfecta, qusq; non potis cii subiectum denominare,ut ira ex frontemptione, erubescentia
Secunda regula. Titulus XXX III. OMuis qualitas sensibilis in hoc tertio genere coli catur, ut color, album, nigrum,flauum, liuidum, puniceum, purpureum, viride,c ruleum,sonus, vox,murmur, crepitus, susiirrus, strepitus, fragor, sibilus, echo,odor, sapor, dulce, amarum,pingue,sa ista m,ac re,au sterv m,acu tu im,acidu m,calidum,frigidum,tepidum,humidum,siccum,lene, asperum, graue,letie. Tertia regula. Titulus. X X XIIII. PAs Io Is animae, que & affectiones, & perturbationes dicuntiar,a quibusdam in hac tertia specie collocantur.
Iacobus autem faber Stapulensis homo doctissimus,& de optimis studijs scribendo meritus optime, ponit eas in prε- dicamento passionis: nos supra medias else diximus inter Pastionem & Qualitate. Stapulensis Aristotelis verba penr sitat illas passiones aientis. ualitates minime , pensitat& originem carundem , & ut ita loquar suxitatem. Illi autem rem putant passioni sit peradditam , & si non uali- Iatem persectam, at semen & elementum Qualitatis, undeque
418쪽
dems pcces erit permanetia facile possibilis Qualitas coalescat. Passione, animae diis decim Egidius Romanus,&alij neoterici ponsit, amorem, desiderium,odium, abominati nem,delectatione ni,do lorent seu tristitia,spem, esperatio- nem,audacia,timoreua,iram, segnitiem. His addutur a quibusdam zelus graxia, ne me sis, inisericordia, inuidia, erub scentia. Nonnulli species quoque rerum tum sensibiluim,
tum intelligibilium & passion ςi appcllant, & in hoc tertio
De ijs quae sunt quartae speciei a Malitatis, regula prima.
Duulus. . XXXV, OMNis figura, & circa unumquodque constans forma,
est in quarto genere Qualitatis , Seuerinus Boetius fgura Sc forma hoc modo separat, Figura, inquit,est triagulum vel quadratum : forma autem ipsius trianguli vel quadrati quaedam Qualitas unde etiam sermosos homines dicimus. Figura enim qusdam vel pulchrior, vel mediocris vel alio
quodam modo constituta qualitas forma nominatur.Figura
ut Geometi s definiui est que stib aliquo vel aliquibus terminis continentur. Sub a liquo quidem, ut circu lus: sub aliquibus vero,ut triangulum vel quadratum. Nicephorus in ter figuram & formam hoc discrimen tradit. Figura dicitur talis expressio linearis effictio. Forma extrinsecus prominens coloris qualitas,idea,& informatio,& interpolata coloratio,& simpliciter talis quaedam iniecta visui, superficiei forma. Sunt qui figuram in rebus inanimatis accipiant, formam autem in rebus animatis. Alij porro figuram quidem fastigiose cedentem: formam vero sirpernant superficie vocant. Ha ctenus Nicephorus Sicunda regula, titulus. XXXV I. OMNis qualitas circa quantitatem consistens, & in hoc
quarto genere,ut paritas & imparitas circa numerum:rectitudo & curuitas circa lineam:concauum,connex una,& planum circa supersciem. teres, totundum,oi biculare,turbinatum,pyramidale,quadratum,trigonum,tetragonum, peuta sonum,circa corpus. Scri cl
419쪽
Dejs, quae sunt inpradicamento Passionis, Muta. Titiuus. X L. O M Ni s dictio significans pati,cst huius praedicamenti ut ad intelligendum agi, delectari,co tristari,irata, sentire, videre,audire,odorari,olfacere,gu flare,tangere,dementari,doceri, uri,secari,calefieri Digefieri ,humectari, ficari,discere,sperare,nactuere,& id genus reliqua. Scire vero cli in predicamento. Qualitatis. Series praedicamenti Ubi.
Proprium Vbi commune In aqua. Vbi commune extra aquam Extra ciuitatem Ubi commune
Sub tecto In loco profano Sub tecto in
loco profano Privato In aedificio priuato iri L es. Platonis,D6criptio Vbι, ex Trapeuntis. Titulus. XLI L, loc circunscriptione procedit,corporis Iocatio. Non est enim idem locus & Ubi. nam Locus est in eo quod caeat, Vbi vero in eo quod circitia scribitur. De di quaesunt inpradicamenis Vbi, Re inta Titulus. X O I I.
istio significans in loco,est in predicamento
Vbi, ut in igni, In aere, naqua, in terra, in vi b in a ro, meremo in villa, in templo, in theatro, Romae, Athenis, in Z Academia, In cinitate Sub tecto In loco sacro Publico In aedisicio Socratis,
420쪽
futurum Hoc mox Descriptis quando, ex Trapeuntis. Diuti . XLV. QI A N D o est quae relinquitur ex tempore rerum effectio. Id dividitur in preteritum,instans,& suturum , quisis nihil horum fit:nam cum haec tria topora, sint,quado lepus no est,sed affectio rei,quae suis e,vel esse,vel sutura dicitur. De dis, in praedicvimento mando. Tis.XLVI. OMNis dictio significans in tempore, est in categoria Quando,ut hodie,heri,nudiustertius Aperiori mense, seperiori anno,mant,meridie,vesperi,cras,peredie,olim,quondam olympiade centesima,anno ab urbis origine quinget smo,anno a Virginis partu supra millesimum & quingentesimum decimotertio, & id genus cetera. Serier' aedicamenti Situr. Titulus. XLV .
Situ ex appetitu Sensitivo i . Situs ex voluntate
alieni corporis Situs siti corporis voluntarius . . 'Non erecti in pedec Status1sse status, Ille status.. Descriptio E natura Intellectivosui eorporis In pedes