장음표시 사용
401쪽
IOANNIS MUR MEL M' Rurem densi. Isagogae.
S A G o G v v hanc in decem Aristotelis Perfpateticorti principij κατηγοριαςt ribus .dig ero capitibus , quorum pr:mo quidem agani de vocibus, a predicamentorum serie rei ctis, & alienis secundo autem si perijs, quiabus in ordine categorico locus est: tertio vero dictiones aliquot tradam,quae vel ditiersa predicamcnta, vel ad unius eiusdemque seiunctas species reseruntur . Porro ut Eaec facilius memoriae commendari possit, & tenacius inhaerere , singula capita in suos titulos sunt distributa.
De vocibus a praedicamentorum serie reiectis, & alienis Isagogus in Aristote lis risdicamenta, Caput primum
Decem esse praedicamenta De praedicamentorum qiissiliuis
titu. ij, Noue regii lis cognosci voces a praedica motis allesas ti. iij. De reiectis aprqdicamentorum ordine vocibus reSularum
nouena, prima Secunda regula Tertia regula Quarta regula Quinta regula Sexta regula Septima regula Octaua regula
Bisariam aliquid locum habere in prsdicamento
402쪽
De dictioniblis quibtis in ordiue categorico locus est.
Caput Isagoges huius secundum.
rillus secundus. Regula secutida
Regula tertia Regula quarta Regula quinta Regula sexta Regula septima Regula octava Regula nona
titu.xij. titu.xiij. titia.xiiij. Regula decima Regii la undecima Regula duodecima Serac, categoris Quantitatis De i)s,quq sunt praedicamenti Quantitatis, regula pri
Series prsdicamenti Qualitatis. titu.xxiii 3. - De 'ijs, quae sunt primae speciei Qualitatis , regula pri-
403쪽
ἐeeunda regula tit. xxvj. Tertia regula. est. ππ. . Quarta regula. tit. Axviii. De iis,quq sunt secundae speciei qualitatis,reg.i. titammi Secunda regula tit. xxx. Tertia regula tit. Amrii. De iis, que siunt tertiae spei qualitatis,reg. i. tit.xxxii: Secunda regula tit.xxxiii. Tertia regula ti.xxxiiii. De iis,quae stat quartae spei qualitatu,resei. tit.xxxv.
Series predi menti A monix tit.xxxvis. De iis,qui sunt in predicamento actionis cet. unxxxvi Suries predicamqnti Passionis tit .Xxx,-- De iis,quae sunt in pridicanaento passionis, reg. tit. xLSeries praeditamenti Vbi tui.xli. Descriptio Vbi,ex Tiapezuntio sit.xiu. De iis,quq sunt praedicamento Vbi, regula i tit.xliii. Series prsdicamenti Quando titv xliiii. Descriptio Quando, ex Trapezuntio tit.xlv. De iis, que sunt in praedicantento Quando reg. tit.xlvi. Serie, predicamenti Situs tit.xlvii: Deseriptio situs,ex Trapezuntio tit.xlviii. De iis,quq sin; in praedicamento situs,regula tit.xlix. Series prς dicamenti Habitus titd. Descriptio Habitus tit.lj. De iis,quae sunt in praedicamento Habitus, regu. titilli.
De dictionibus aliquot,qus velut ad diuersa praedicamenta, vel ad unius eiusdemq; se
Caput huius introductionis tertium. . Quod una eaden q; species secudum aliud, atque aliud versis generibus supponi possit titu j. De habitu dispositionc,scientia,sensu &positione, tit.ii. . De raro,spisse, leui,&aspro. ut. iii.
De calido,humido & lumine. in 1 tit.iiii. De doctor Imperatore. viro, Comite. titu.v.
404쪽
DE VOCIBUS A PRAEDICA-mentorum serie resectis G alienis Isag ges in Aristotesis predicamenta, Caput primam.
Decem esse praedicamenta. Titulus. I. PRi Mus omnium Aristoteles decem καπυγορίας constituit,que a Quintiliano elemeta dicuntur, a Scucrino BCetio praedicamenta.Sunt aute haec,Substantia, Qualitas, Ad aliquid,Qualitas, Agere, Pati,Vbi, Quando,Situs,& Habere Substantia est ut singulatim excpla referatur ut holaro. Quantitas, ut linea. Ad aliquid, ut pater. Qualitas,ut iustutia. Agere, ut secare. Pati, ut secari. Vbi, ut in Academia. Quando,ut hodie.Situs,ut iacere. Habere ut togatum cile. Sed & his ea versiculis complexi sunt us.
Arbor,s X,seruos,feruore,refrigerat,vstos: Ruri,craS,stabo,nec tunicaticus ero. De Praedicamentorum quisitiuis. 4Buia.. II.
DECEM prSdicamentorum qui est titia tradunt cruditi, quid quantum,quid huius, quale,quid agens, quid patiens, ubi,quando, quomodo situm ci ,qnomodo habituatum est. Cum enim quaeritur,quid est Socrates respondetur. homo, animat,aut substalia,que a quibusda dicitur essentia. Quantus est Socrates interrogatus riidet, quadricubitus. Quid Platonis 3 magister. Qualis λ temperans. Quid agit disputat. Quid patitur λ Verberatur. Vbi philolophatur Ath nis. Quando locutus est Alcibiadi hodie. homodo situs estὸstat. Qomodo habituatus est palliatus.
Duem regulis cognosci vocera praedicamentis alienas. Tis. II LQv EMADMODvM ut Seuerint Boetij verbis utar qui . serere ingenuum volet agrum, liberat arua prius fructicibus , falce rubos, silicemque resecat: ita & nos primum te docebimus, quae voces a prqdicamentis alienae sint, uti, reiectis, in pridicamentorum serie collocandas faciliorir
405쪽
rione comprehendas Teneiads igitur tibi sunt nouem rcgitis is,quas his triuialibus versiculis comprehendi: Complexum,consignificans, fictum,polysemum, Vox logicq, Deus,excedens,priuatio, parsque, Nec 1 udiose catesorijs non accipiuntur.
D retemr a praedita emorum ordine vocibus regularum nouem Prima. Titulus. IIII.
PRI MA regularii haec est , Nulla vox complexa, nisi plicis loco accipiatur, in prqdicamento ponitur, proinde si quis te rogarit in qua categoria collocat iustus homo , in pulta,respondeo. Signate auliena additum est, nisi simplicis loco accipiatur,quod ob verborum inopia saepenumero pluribus pro uno cogimur uti ita ut tametsi voces sunt plures, intellectus tamen sit simplox, & res, quq significatur, una. Exempli gratia,corpus animatum,licet vox sit coplexa, ge pus in est viati, sic & quantitas continua,& qualitas discreta.
NvLLr synςategoremati locus est in categoria. Syncategorema dicitur,vox consignificativa, idest,ea que nec uni uersalem rem, nec particularem significat. sed cosignificat, id est, cum alia d:ctione orationem ad significiandum ingreditur, ut omnis, nullus aliquis,quidam, hic,ille,Vtinam,quia do,apud ,heu.Sciendum hoc loco est, ex octo partibu, orationis quas Grammatici c5stituunt duabus duntaxat nomihi quidem-verbo locum patere praedicam cli:participium autem stib verbo suo comprehendi,adverbium vero sab nomine. Nam ut literati docet,& nomen in adverbium, & rursu adverbium in nomen aliquando transit. Loci adverbia pd praedicamentum Vbi pertinent. Temporis, ad Quando Qualitatis vero ,& quantitatis adverbia, ad Qualitaten
Quantitatemque reducuntur. Tertia regula Titulus. VI. OMNis vors rei commentiti et & fabulos quam natura non fert significativa, est a prςdicamentis alienar ut
406쪽
NvLLA vox polysena in categoriam recipitur,nisi anabiguitate deposita, unum significet: πολυσυμος Graece dicitur multa significas: ut canis, terrestre significat, marinum, S coelestem : unde lepidum extat Ausonij de lepore capto epigramma.drinarcij quondam currentem in littoris ora. sAnte canes leporem coruleus rapuit: At lepus: in me omnis tόrrς pelagique rapina est, Forsitam & clli,si canis astra tenet. Quinta regula. Titulus. V I II. Voc Es logice, quas aliarum gratia. dialectici usurpant, sunt a predicamelis alienae.Voces logicas, id est rationales, appello eas, filias iuniores terminos secunde intentionis vocant,cuiusnodi sunt,Nome,verbii,oratio,propositio, subiectum,praedicatum,genus f pecies,& id genus alia.
Nuthi dictioni infinitum significanti locus est in praedicamento. Infinitum quidem actu intelligo,non porentia. Proinde Deus,numen, aeternum, increatum, creator, &id genus reliqua nullius sunt categoris. Septima regula. Titulus X. OMNIs Vox omnia rerum ambiens genera loco categO-τiq vacat. Sunt autem quatuor que vulgo trans endentia dicuntur teste Ioanne Pico,ens, unum,uerum, bonum: si ita accipiatur,ut corum negationes sint, nihil,diuisum, salsum, S malum. Addita sit ni illis alia dioio,aliquid,& res ab rccentioribus Avicenam secutis. Octaua regula. Titi lus XI. NvLLA vox priuationem significans, locu habet in pr dicamento,ut caecitas, surdita,,tenebrS. Ona regula. Titulus XII.
NULLA vox partis principijve materialis seu constitutilii significativa, in predicamenti sorte reponitur. Proinde
forma, materia,corpus,anima,caput,peetus, venter, manus,
pes,& id genus reliqua sunt a praedicamentis reiecta. Y , Bisariam
407쪽
3faririn aliquid locum habere in praedicamento. Tit. XIII. BI FFARI AM aliquid in praedicamento locum habet, nam aut per se in recta serie collocatur,ut Senera,species,&indiuidua:aut per aliud praedicamento attinet, idque trifariam .Primum enim differetig omnes specificet cius sunt prPdicamenti,cuius genera,quoru illae sint,divisivae,non secundae qualitatis speciei, ut ex Neotericis quidam loquaculi sophiste salso autumant.Deinde autem partes, & principia ei pridicamento attinent,cuius ea sunt, quq ex illis constituuntur ut caput,pes manus, ad Substantiam reseruntur: unitas, ct punctuin ad Quantitatem. Postremo vero motus species ad suum quique terminum reducuntur:vi generatio,& corruptio ad Substantiam,crementum & diminutio ad malitatem,alteratio ad Qualitate,loci mutatio ad Vbi. Trap zuntius motum quidem speciem quantitatis facit: generare vero,corrumpere,augere diminuere,alterare,ct loco mouere,Actioni subijeit Sunt qui motum ob ambiguitatem a predicam euiorum serie remouent, cum de suis quae videntur speetes non uni uoce,verum aequivoce praedicetur. De Laiulibus, quibus in ordiae categorico locus est . Caput Isagoges huius secundum. Series Categoria substantiae. Titulus. Substantia Incorporea
Irrationale Homo socrates Plato Xenophon De dii, quaesunt praedicamenti Substantiae, Rogμla prima. Thulus. II.
O M N 3 nomen significans substantiam incorporea
408쪽
est primi praedicamenti,ut spiritus,angelus, dsmon, manes. nomine nunc intelligo anima a corpore sepatata. Propert. Sunt aliquid manes,lethum non omnia finit. Angelus autetu bifariam accipitur, nuc pro spiritu, estq; huius categoriae: nnnc ut si officii nome non substantiae nam αγγελος Grece, interpretatur nuntius Latine) & est primi generis qualitatis, tanactsi quidam iri praedicamentum alia quid coniiciant.
MVND V s, coelum,orbes cslestes,planetae,stellae,&elementa sunt huius praedicamenti. Coeli sunt decem C tu empyrcum,celum crystallinum,firmamentum,&septem planetarum orbes. Planeis septem sunt,Saturnus , Iupiter, Mars, Sol,Venus,Mercurius, Luna,quos hoc versu coplexi sumus. Luna, Hermes,Cypris,Sol,Mar,Iouis,&pater huius. Rerum
naturalium elementa sunt,quatuor,ignis,aer,aqua,& terra,
de quibus ilic noster est versiculus:Aer,ignis, aqua,& tellus sunt semina rerum. Ugula tertia. Tatilus. III1. OMNI s animalis species est praedicamenti Substatis. Soecieru animalis,lie sunt specialissimq,ut homo,cquuS,leo ille vero subalterias,ut pecus,bestialbelua, Dra,quadrupo spiscis,auis, serpens,vernais. Pecudis species, sinat, bos,equu ,
id genus reliqua. Fere species sint, leo vi sus,pardus, tigri a lupus,Vulpes,& id genus cetera. Pisci subiiciuntur bal nas ,
409쪽
Regula quinta titulus. V I. OMNE nomen herbae huius est pr dicamenti, ut amaraeus, abrotanum, mandragora,malua, hysopus, lactuca, niculum, elleborus, ruta, pulegium,s luia, lappa, tribulus, anethum,urtica,trifolium. I egula sexta Titulus. V II. OMNE fruticis nomen est huius categoriae. Dicitur autem frutex qui ad iustam arboris magnitudinem non astu
git, & statura similis cst herbis multis , sed non demoritur, neque arescit, ut herba, verum perennis est. Huius species sunt, nardus,myri lia,casia genista, papyrus,arundo. Sciendum cst nonnullas res easdem ab his inter arbusculas, ab itilis inter frutices numerari, ut iuniperu, balsamu, myrrham,&id genus alia. De nonnullis etiam, sint ne magis herbae an frutices, dubitatu r. Nec hoc ignorandum est, a Nicephoro corpus animatum sens bile diuidi in animal, & Zoophy-
tu. Dicitur aulcm quod nec animalium,nec plantaruna, sed tertiam ex utriusque natura habet,Vt urtica marina,&spongia:de quibus vide Flinium libro.9.capite quadragesimo quinto. I egula septima. Titulus. VIII. OMNIA florum, fructuum, & aromatum nomina ,si capiantur, ut res totas,& per se integras significent, sunt in ordine huius praedicamenti, ut rosa, lilium, narcisus, viola, ligustrum,caltha,pCmum,malum, pyrum, prunum,cerasum,m rum,bacca oliua,cornu m,ficus glans,mespitu,nux, iuglans, castanea,a uel lana, aroma, saccarum, cinnamomu, Tingiber,
IRegula Octaua. Tit Idus. I x. FRvMENTORUM, & leguminum nomina sitiat huius categoriae,ut triticum,siligo,ser, hordeiana panicum, milium, auena,faba, pisiam, lens,2 ritum, lupinus,vicia. IRegni t mna itulus. X. LAPIDv M. & gemmarum vocabula sunt huius praedic menti, ut adamas,marmor,magnes,crystallus,sii ccinum,sima
410쪽
Regula decima. Titulisi. X I. . OMNIA metalloruni & lassilium nomina sunt in praedicamento Substantiae,ut aurum,ai genitim, lectrum,a s,ori chalcum,stannum, plumbum,scrrum, alumen, sulphur, m-.trum,sal, cadmia, ' vernix,minium,chrysocolla,& reliqua.
OMN1Α impressionum nomina, siue ea sint ignit , siue aereae,lsiue aqueae, siue terres,sine radioru apparitione fiat, huius sint praedicamenti. Impressio a philosophis res naturales indagantibus,dicitur corpus mistum, imperfectum. lmpressiones ignite sunt stipuis ardentes, Sges, dati, sidus volans,candelε,trabes,colunae,teretes,lances,clipei,globi,faces ignitae pyramides, draco volans,& similcs. Adduntur his cometes,& galaxias. lmpressi iones aqvs fiunt vapor,pluuie, Tos,pruina,niX grando,fontes,sunaina, lirare. Aercae,venti, terre motus,fulmina,ecnephias,typhon. QuS i ad tortim apparitione fiunt,sunt halon, iris,uirgs,pareiij. De terreis impressionibus in proxima regula dictum est , ubi de metallis,&fossilibus. Regula duodec a. istutar. XII f. OMNE nomen substantiam rei inanimatis signisca nq, est in categoria Substantie. Haec regula continet in se quas dam suprapositas, & cana breuitatis gratia damus ob multa de quibus nondum meminimus . Dicinam itaque montem, collem, Vrbem, oppidunabdemum,templum,turre, tunicam, togam gladium,cultrum,panem, vinum,lac,mei,ceruisiam: carnem,os,dolium, patera, hastam ,scrinitim,& id gentis reliqua huius esse prsdicamentimcca sentimur iis,qui simpliciter aiunt eiusmodi res ob figuram ab artifice lita duci a esse de quarto genere Qualitatis, cum substantia longe preponderet accidenti. Quisquis recte sentit,gladium Substantiani quidem esse figuram vero eius Qualitatem non dissitetur. idam contendunt nu llius esse predicanaenti nomina rerum artificio productarum,quod subitaliam simul& Qualitatem complectantur.