장음표시 사용
41쪽
42쪽
uum sicut in reliquis uripideae lillosophiae partibus, sic in eius sententia de animo manifestissima Vestigia reperiantur aliorum philosophorum, priusquam ipsius Euripidis de animo doctrinam enarrem, quid philosophorum principes, qui aut ante eum aut eiusdem
aetatis fuerunt, de deo et de hominis animo senserint, paucis praemittendum videtur damprimus Anaximander Milesius, qui initio saeculi sexti suit, docuit, omnium rerum esse principium αρχην et απεtpou, quod quum πάν tot περtέχεt καὶ κυδερvα παvetae, at oueto Elicit GAEEtoWἀθάνα eo τα καὶ ανωλεθρo diceret, fortasse de aere cogitavit. Aperte autem pro principio rerum habuit aerem Anaximenes, item Milesius, Anaximandri discipulus atque amicus docuit enim ex aere omnia seri et dissoluta iterum in eundem redire, aerem esse nostros animos, qui OS continerent, in totum mundum spiritum amplecti et aerem ) Cum Anaximene consentit Diogenes, Apolloniates Cretensis, qui censuit aerem habere vim et movendi et procreandi et cogitandi, subtilisaimum enim esse et caussam rerum omnium et ido deum eiusdem generis esse animum, in quo inesset eadem et cogitandi vorioic et movendi vis 3 uam Heraclitus ille Ephesius, qui circa a. 500. floruit σκοτεtvoc), Omnium
rerum Principium esse Voluit ignem, quem neque deus ullus fecisset neque homo. eram Vitam SSe naturam communem, singulorum animantium vitam morti esse similem, multis vinculis impedimentisque circumscriptam, et quum diceret, Vitam, quam nune viverent homineS, reVera mortem esse, mortem reditum in vitam, manere homines post mortem, quod neque ipsi exspectarent neque crederent, in quo immortalitatis animi humani significationem inesse multi putaverunt, non cogitavit de vita propria et sui conscia personiiche Fortdauer), qua PoSt mortem homines gavisuri essent, neque de compensatione meritorum, sed de vita illa communi omnium rerum, in quam mortui redirent R) Illud vero constat, Euripidem rationem habere Heracliti dictorum dicentem: ις ' ἰοεv, is et η με Eaz κατθαvειν, δκατθαvat δε η κατο volat εται ' quamquam, id quod infra demonstrabimus, aliam atque Heraclitus vitam post mortem finxit poeta Ad Pythagoram quum transimus et Pythagoreos, non multum refert, ut internoscamus ipsius Scholae auctoris doctrinam et sententias, quas eius discipuli de deo et animo protulerint. Cicero traditq), ipsum Pythagoram docuiSSe, animum per naturam rerum omnem distusum et intentum esse neque dubitasse, quine illa uniVerSa mente, quae per omne res Commearet animi nostri delibati carperentur. Hinc illud Pythagoram censuisse, omnem aera plenum animorum Quibus OnVeniens
43쪽
disputari possit'). nam quod est v οις χρυσοῖς Πεσι v. 66. q. V 'απολε ς ῶμα ἐς αἰθέρ' ἐλευθερο ελθης, εσσεα ἀθαveteto θεὸς illa 'poeto οὐκ et duriet0ς, Sine controversia est adulterinum, quoniam omnes, quae seruntur, Pythagorae Sententiae, a PoSteriore auctore proficiscuntur; sed tamen maxime sunt attendenda, quae alii Pythagorei imprimis Philolaus,
acutissimus ille vir, et Empedocles Agrigentinus de deo et de humano animo tradiderunt.
Ille enim censuit 7 , commeare per omnes res vim quandam divinam Weliseele), conjunctam illam quidem cum materia, sed ab hac non oppreSSam neque obrutam, SeSe pSam moventem,
certis spatii et temporis ab eadem vi proficiscentis legibus infinitam indigestamque molem
fingentem atque formantem Ilia cum corpore coniunctione Pythagoreorum divina via per totam naturam intenta dissert ab Anaxagorae mente, quae XStrin Secus accedens materiam regit formatque. Animum humanum vero, decerptum ab illa divina Vi quem alii Pythagoreis sum moventem numerum nominabant, Philolaus docet esse, concentum quemdam et consensum contrariorum Harmoni vo Gegensaigen)') Depressum autem esse animum in corpus humanum, cum quo eSSet coniugatus, inque idem tanquam in sepulcrum relegatum, ut scelerum quorundam poenas daret' Itaque extorrem putat esse hominem et exsulem qui desectione quadam a lege divina premeretur neque ad poena persolvendas, id quod disertissime explicavit Empedocles, in uno eodemque corpore commorari, Sed migrare ab alio in aliud corpus, ita iri eundem hominem Plantam, Piscem, vem, Virum, seminam fuisse arbitraretur Hanc migrationem faciendam esse per triginta milia annorum, quibus circumactis omnes animos in priorem felicitatem restitui q) uam Anaxagoras, cuius quae novo tradidisset de rerum natura, de infinita mente cuncta gubernante, de vanis
vulgi opinionibus, Periclem dicit Plato debere eloquentiae suae sublimitatem, egregiam orationis vim et gravitatem, audientium animos mirifice permoventem in haec de divina mente et de animo docuit nam de reliquis eius philosophiae praeceptis infra ubi de maioria erit libellus, disputabitur Dissentiens igitur ab aliis philosophis Anaxagoras censuit η ,
mentem esse divinam voὼν per omnia commeantem quidem, Sed liberam a corporum concretione accessisse illam extrinsecus ad rudem et indigestam rerum molem. eamque sua
ipsius vi disposuisse dispositam in membra atque in ordinem redegisse '' , ipsam esse simplicem, nulli rei admixtam, nulli subditam eius nutu cuncta regi et administrari, eam solam suapte se vi movere, alieno imperi non Subjectam in ea esse et cognoscendi et intelligendi facultatem, ab illa mente oriundum esse animum Vel potius eundem sae animum atque mentem 'ὶ illum habitare non tantum in hominibus sed etiam in animalibus et in plantis et in quibuscunque animalibus, Sive in magnis sive in parvis, sive in nobilibus sive
in ignobilibus esset animus, de iis imperare mentem, hanc, bieUnque Commoraretur, sui ess 'similem 3 Hanc sententiam et maiorem et minorem mentem sui Similem esse, fortasse ita intellexit Anaxagoras, ut negaret, aequali ratione mentis esse participes animantes ' Itaque secundum Anaxagoram plantae sunt animalia terrae inhaerentia quae sicut
homines sentiant, cupiditatibus moveantur, dum crescunt et radices agunt et soli floresque emittunt, gaudio, dolore, dum flaccescunt et soli decidunt, afficiantur 73 Prudentissimus
autem et sollertissimus est homo omnium animalium, quod forma gaudet accommodatissima
et maxime idon- imprimis, quod manibus, quibus cetera mimalia carent, utitur '). 'ta,
qualis esset natura mentis universe quidem dixit Anaxagoras, unde vero fieret, ut sentiret et cognosceret, id non explanavit, neque quid sit mens, ex eius Verbia videmus 'in Quamquam nusquam dixit, aerem esse mentem et animum, tamen similem sere aeri utrumque sibi finxisse videtur, id quod ex eo efficitur, quod non satis internoscebat mentem ab animo, ita ut utrumque confundens mentem pro spiritu, quem pulmonibus ducimus, habere videretur '). Ex Anaxagorae disciplina apparet, cur deum esse in nobis dixerit Euripides Jam immortalitatem animorum affirmavit quidem AnaxagoraS, quum mentem, unde originem haberent illi exHtingui posse negaret, sed non dixit, utrum post mortem animi vitam sui conscii agerent, an coniuncti et consus cum illa divina mente permanerent φ). In horum philosophorum maxime in Anaxagorae vestigiis insistens Euripides docuit, animum hominis υ6υv, ei υληυ, πυευααὶ η' divinam originem habere '), ex aethere enim, ubi illa mens omnes res gubernans habitaret, decerptum ea virtute in Se retinere, quas in summo deo admiraremur ita ut animus hominis ipse deu appellari posset Aethera, qui sanctissimus
esSet et maxime puruS, Veram SSe animi Patriam, Unde in terrenum corpus, tanquam alie
nam domum, translatus Sset, ubi non eadem felicitate, qua in coelo gauderet Ab aethere quidem optime instructus eSt, nam in eo At men et conSilium et ratio, ita ut bonum a malo, a fugiendo etendum discernere OSSit, ut, quo Scunque fructus terra gignit, prudentia et sollertia in suum usum vertat, ut non solii ingenii acumine reliquis animalibus praestet q), sed etiam perdomuerit illa, mansuefecerit Vel maXime sera, iVe in terra versantur, sive in aere vel in aqua, ut ex omnibus utilitatem Capiat s) Animus in causa est, ut lingua utamur, qua facultate inter nos docemus et admonemus et consolamur et omnis communitatis societatisque jucunditate ruimur. In animo etiam a ViS, multo graviSSima, quam conscientiam Vocamus, inest Vigetque, qua virtutem a flagitio, a turpi honestum discernimus,
quae nos gaudio asscit, si quid boni, tristitia, si quid mali fecimus Suis viribus animus
Omnia Superat, ne robustissimorum quidem corporum Vires cum animi sagacitate et sollertia comparari potest, in proelii autem Omnibus temporibu longe Superiorem corpere se praestitit animus η' dam quaeritur, num Euripides AnaXagoram secutus existimaverit, animatibus quoque et plantis a summo deo copiam factam esse menti et animi Nullus quidem
locus, ex quo id liqueat, exstat in tragoediis, sed quum aethera genitorem dicat deorum
hominumque, aethera et terram Parentes animalium et plantarum, quum similitudinem
quanda statuat inter homines et animalia et plantaS, maxime inter homines et animalia, nam similibus atque homines cibariis animalia aluntur, eundem, quem homines, Spiritum ducunt, eodem fere sanguine, qui veni per totum corpus disiunditur, vivunt vigentque, ut hominibus sic animalibus societatis et communitatis est quasi quidam appetitus atque eadem lex est constituta, ut Semet prognatos ament et conservare studeant '); probabiliter concludi potest, Euripidem in hac quoque re ab Anaxagorae partibus stare. Etiamsi igitur inter utrosque, inter homines et bestias similitudo intercedit, tamen discrimen vel maximum eo apparet, quod bestiae exigua mentis particula impertiuntur, multo majorem homines accipiunt, sicut ipsi homines alii alii Sunt prudentiores et sollertiores et magnam ingeniorum dissimilitudinem ostendunt Fabula de Minervae et Bacchi ortu docet, quomodo illa disserentia explicanda sit. summo enim aethere, h. e. ab aere maxime puro Iuppiter particulam dissolvit, ex dissoluta finxit illam deam mentis acutissimae, maxime subtilis, quum ad Bacchum Ormandum medii l. e. densioris aeris particula sussecit Sic omnino multa
44쪽
sunt animorum genera neque omnes eodem sunt persectionis gradu. Qui sapientiores sunt, ii ex superiore aethere, qui hebetiores, ex inseriore aethere sunt decerpti' '). Sic quoniam secundum Euripidem alios philosophos sequentem omnes animi vel ex aere vel ex materia aeri simili constant ab adversariis huius philosophiae animorum immortalitas in dubitationem vocari potest. Quodcunque enim corpus est, id necesse est aliquando in partes dissolvi et natura sua abjecta velut auram evanescere. Sed ex ejusdem philosophiae sonte elucet, nihil omnino earum rerum, quae sunt, interire, sed res mutatis tantum formis aliam in aliam converti et, simulatque aliquid sit mortuum in aliam vitam transire, ita ut omnia
cursu suo circulum quendam et orbem expleant δ' .
Omnes animi tanquam ex patria sunt expulsi et in alienum locum translati in terram, quae genitrix est omnium malorum et vitiorum Τ). Sic qui Dircen sontem draco custodit,
qui ab aliis Martis filius, certe Marti sacratus habetur ab Euripide dicitur terra prognatus '); item, quem alii tradunt esse Neptuni progeniem, immanem illum Polyphemum, qui divina humanaque jura permiscebat, terrae filium appellat Euripides R). Quid, quod in Trojanis Andromacho Helenam, quae immerito Jovis filia habeatur, natam esse dicit ex Furia, ex
Invidia, ex aede ex Morte et quaecunque mala terra gignat' '). Dum igitur in terra tanquam hospes versatur animus, ea libertate et felicitate, qua in coelesti domicilio usus fuerat, destituitur omnia mala atque vitia trahit terrae Φ, cui in aliquod temporis spatium adscribitur. Cum illo optimo coelestis vitae statu comparata hujus terrestris exsilii conditio haud dubie molesta est atque calamitosa q). Etenim corporis mole ac pondere aggravatus animus Vehementer impeditur, quominus Virtuti peram naVet eamque Vitam degat, qua mens in capite collocata summam imperii habeat atque tum cupiditates coerceat, tum voluntatem regat et ad meliora semper ducat. Ita saepe homines animi perturbationibus oppressi et malis cupiditatibus tanquam demersi mentes suas spissa caligine offundi patiuntur neque amplius legem illam, qua honestum et contrarium discernant, agnoscunt ). Atqui male viVere prius est, quam Omnino non nasci aut ipsam mortem subire δ' . Adde fortunae vicissitudines, quae quotidie homini impendent fragilitatem corporis, infinitam morborum multitudinem, amicos et liberos aut Parentes Vel morte Vel alio casu ereptos, injurias et incommoda ab aliis illata, facultatum bonorumque jacturas, ita ut ab hac parte ante vitae finem beatus esse possit nemo δ'). Nihilo tamen minus Plerique omnes optabilem esse putant vitam terrestrem' '), mortem, que Sit Summum malum perhorrescunt. Scilicet ignorant' ), quae post mortem futura sint et propter sabulas, quae seruntur vanis terroribus implentur, ne, quum Vita Xierint, aut apud inferos miseram Vitam traliant aut omnino nulli sint ' 3. ac rerum futurarum ignorantia ducti gratulante conVeniunt homines, quum cui filius recens natus est, haud cogitantes, quanti molestiis, quantis aerumnis reserta sit vita humana. Contra lamentantes et Gulantes esserimu eos, qui morte nobis sunt erepti φ . Nonne multo rectius est, deplorare eos, qui hanc Vitae conditionem pesversam incipiunt, selices praedicare, qui peractis his laboribus in aliam Vitae sormam transeunt ε). Sunt sane, qui quum vitae miseriis depressi ingemiscunt aut aetate provecti omnes conditionis humanae vicissitudine ad satietatem in semet ipsi experti sunt, mortem, utpote quae certum malis finem imponat 'q), Vehementer exoptent. Verum iidem, si vel paullulum respirarunt, in eandem Perversitatem recidunt, ut cupiant vivere, haud cogitantes, hanc nostram vitam proprie mortem SSe, mortem, quam dicunt, vitam' ' Nesciunt fore ut
hanc vitam calamitosam melior consequatur, persimilis ei, quam ipsi dii degunt. Immortalis enim est animus neque tollitur morte, Sed necesse est redire eum in illam regionem, unde profectus erat, in aethera' '). Tum compensatio erit eorum, quae in terris feceris, et boni quae praemia virtutis, dum inter ViVOS VerSabantur, seuStra Speraverant' '), accipient et mali pro sceleribus poena dabunt. Tum illi, corporis vinculis tib ati, una erunt cum iis, quoscunque in terri dilexerant, cum uxoribus, liberis, amicis ''), quid quod cum ipso divino numine summa felicitate fruentur in omnem aeternitatem μ'), non tamen ita, ut mimi alius cum alio confundantur et tanquam in unum coaleScant, sed ut sui conscii inter alios cumque iis veram et gaudiorum plenam Vitam transigant' ). - Exstat locus in hanc rem
Haud dubio his verbis Euripides se Anaxagorae discipulum ostendit, Sed non ita, ut diceret,
animum post mortem homini prorsus coalescere cum diVin numine ejusque sensus omnino confundi cum dei sensibus. Donne Verba ita interpretatus est: Zwa lebi e nichi der
den dem ew'ge Aether os er u Verba ita intelligenda esse videntur animus post mortem non eo modo Vivit, quo Uum corpore incluSu erat, Sed tamen sui conscius sentit ac viget, non quia in aethera Scendit, Sed postquam Scendi '' Quae quum ita sint, ait Euripides, quid mortem timemus Nonne Satius est, aequo atque hilari animo in meliorem illam vitam transire, quam cum anxietate et trepidatione diem supremum obire' ). Etenim qui bene mortui sunt, Vivunt potiuS, quam qui male vivunt' ').
Sententiae uripidis, quae ad hanc physicorum partem spectant, quarum complures
supra commemoravimuS, demon Strant in hac quoque re Poetam consentire eum Anaxagorae
praeceptis neque desunt aliorum Scriptorum teStimonia, quae Euripidem praeceptoris sui doctrinam comprobasse docent. Itaque quae significata in fabulis poetae leguntur, ex illius philosophi decretis suppleri possunt. menti sive deo vos e)η contraria est materias υλυ, quae a nullo procreata, nam de nihil nihil umquam effici potest'), jam inde ab initio
rerum suit. Sed antequam res, quae nune oculorum sensu percipiuntur, facta sussi et formatae, nihil erat nisi pondus iners atque rudis indigestaque moles, quae semina quidem omnium rerum tum animantium, tum, quae inanimatae sunt, continebat, sed nullum erat
discrimen neque inter siccum et humidum neque inter frigidum et calidum, inter lucidum et obscurum, neque inter parvum et magnum ). Ad hanc veluti farraginem mens sive deus accessit et movit ἐκιvησεν ' . A minoribu autem incepit movere, transiit ad majora, ita ut calida a frigidis secernerentur, a siccis humida, a crassis tenuia terrena ab aereis'). otio autem, quae in circuli modum fiebat περιχωρησις ' ), Sensim crescebat, ita ut, quae nondum secreta erant, motionis celeritate et vehementia dissoluta sint et separata') Hac ratione,
45쪽
quae leviora erant et tenuiora, calida, lucida, sicca, sursum lata sunt, quae graviora erant et densiora, crassa, humida, terrena, et motu impulsa et suapte natura deciderunt et medium mundi locum petierunt'). Sic omnia dirempta sunt in coelum et terram '), ut graviora levioribus et subtilioribus magno ambitu circumdarentur. Neque tamen, ubi primum mota est illa congeries, dissimilium et imparium secretio, conjunctio similium abaoluta est et perfecta Τ). Nam nunquam cessat illud mentis munus movendi et secernendi et componendi et hac ratione συIκpiciat et ιακρισεt res aut intereunt aut oriuntur, nihil enim ex nihilo nascitur, neque quidquam, quod unquam fuit, plane deletur 'R). Totius materiae copia neque minuitur neque augetur et numerus elementorum vel principiorum, ut sui ab
initio rerum infinitus, semper idem manet '). Pro elementis autem Ea habenda sunt β , quae Vocantur ιμ0tol ιέρειαι, tanto γιερη Ἀ0to αερη ozotyata. Quae autem Sint homoeomeriae Anaxagorae jam veteres dissentiunt. AriStoteles d. generat et corrupi. Ι. l. ita scribit:
μερος υ uiuui1o luetiv. liter Cicer Anaxagoram intellexisse Videtur Acad. quaest prior. II. 37 , scribens Anaxagoras infinitam materiam dixit), sed ex ea particulas simile inter seminutas, eas Primum confusas, Postea in ordinem adductas a mente divina Audiendus videtur Aristoteles potius, quam Cicero et homoeomeriae e Sunt Orpuscula, quorum partes toti ideoque sibimet ipsis simile sunt, sic HSis partes SSicula, Si Carnis arunculae q). Multis modis homoeomeriae componi possunt hinc infinita rerum multitudo, hinc summa et adna irabilis varietas. Haud recte dicuntur animalia nasci et mori, siquidem componendo oriuntur, animam e lant dissolvendo. Animalia, quum moriuntur quidquid terrenarum humidarumque partium habent, terrae reddunt, in coelum sive aethera dimittunt, quidquid puri est et splendidi et subtilis in corporibus Natura et forma rerum a natura homoeomeriarum proficiscitur, nulla enim res ceteris calidior esset aut vehementior, nisi homoeomeriae, ex quibus illa constat, calidani haberent et vehementem naturam tardiores autem et segniore res sunt, si ex ejusmodi homoeomeriis componuntur hy). Quamcunque naturam elementa semel acceperunt, ea nunquam privarii OSSunt; nam non eo mentis viscernitur, ut elementorum naturam deleat Vel aliud in aliud convertat sed eo, ut moveat et componat '). Rursus elementa, etsi eam vim insitam habebant, ut res cujusvis generis formare et Xprimere possent, tamen a V carebant, quae moveret, dissimilia sesterneret, conjungeret copularetque similia atque in ordinem uncta redigeret otεκυauri σε ' . Hac quidem vi praedita erat mens divina, nullius imperio parens nulli rei adstricta, quae postquam elementa confusa, permixta, propter insitam inertiam sine ullo ordine acentia movit, leviora in coelum ascendere, medium mundi locum petere graviora jussit, ad res procreandas efficiendasque et ad mundum exornandunt ac distinguendum duo quasi adjutores et ministros adjunxit, aethera et terram: '). Atque hi, quamvis Separati, tamen quasi quodam amoris vinculo et connubio conjuncti tκτου σε πάvet κἀνεδωκα Et Pα0ς δεvδρη TStEtvα, θῆρας, huc 'αλμη τρε*at, πέvo et burietu, Melan seg. 6. et Ιαια ua stor κα Ato αἰθηρ ὀ μεγ
νοραv, υλα τε θηρων obhv υκ ἀθtκως μητη πάvetu, vεvυμtorcit Chrysipp. seg. 6. η'). - Terra autem in medio mundo, quo eam circumfusus aer fert atque continet φὶ ita collocata est ut, quum primis temporibus coeli axis ab axe terrae recta linea distaret, postquam animaliae terra procreata sunt, paullum ad meridiem inclinaverit atque hunc, quem tenet, obliquum
locum occupaverit '). Effecta est, quo magis habitalis terra esset, coeli temperatio tum illa inclinatione, tum solis radiis, qui quum extentionibus porrecti ad trigoni sormam lineantur, efficiunt, ut loca a soli remotiora calidiora sint, temperata propiora q). Namque si in circuli modum per totum mundum moVerentur, propiora Soli flagrarent. Sol autem, quasi suspensus ex coelo globus '), igni ardet y et dum maxima Celeritate per aera movetur, cursum tenet a reliqui sideribus diVersum '), meque tamen ipse deus est, sed ut reliqua corpora coelestia ex materia constat 'i. Stellae autem factae sunt, ubi primum mentis viet consilio ille omnium elementorum motus effectus est. Magna enim partium densarum et spissarum copia motus celeritate a reliqui abrepta est et longe lateque per aerem lata, doneo conglomeratae conglobataeque Stra formarunt, quae quoniam Per ignea regiones αιθερα feruntur, et ipsa ignea esse videntur φ'). Quod autem non decidunt in terram, ideo accidit, quod impetu maxime concitato moventur Rh). Non sola terra apta est ad animalia procreanda et sustentanda, Sed alia quoque coeli corpora, ut luna, campos habent et molites et convalles et habitationes et homine alunt, similibus, atque haec nostra sunt, studiis operibusque deditos'*ὶ - Fluvii autem terrae aluntur pluvia et in aqua, quae in
cavernis est collecta. Jam Nili aquae quotannis diffunduntur, quod nives Aethiopiae solis ardore liquefiunt δ).
Do finibus bonorum et malorum.
Omnes homines auo ipsorum impetu eo vehuntur, ut Vitae beatae operam naVent. Quoniam ver ex animo et X corpore constant, modo ea Sectantur, quae animum gaudiis afficiant, modo ea quaerunt, quae corpori jucunda Sint, nonnulli in utrisque spem vitae beatae positam esse putant. Multi divitias laudant, quas si adepti sint, felicissimo se fore opinantur. Divitias enim nobiles reddere homines, neque quemquam magni aestimari, etiamsi honestissimo loco natus Sit, nisi qui opibu excedat, neminem eSSe Sapientem, neminem doctum neque formosum, nisi diVitem ae locupletem ). nummos, non Virtutem valere ad principatus et regna adipiscenda, infortunato homine et bene nummato esse ingenium' atque animum, eum nihil non efficere posse ipsos ab eo deos muneribus et donis moveri , et quum Orphea mirifice fidibus canentem arbore tantum, lumina bruta animalia secuta sint, universam terram atque etiam insero cum ipso Plutone parere divitiis. In bellis autem non eorum esse victoriam, quo Mar aliaVet, Sed eorum, qui maximam pecuniam habeant' . Quid mulia, Omnium rerum tyrannum eSse divitias, quarum amore nemo non Vehementissime flagret. Quare homines, quantumvis in ceteris dissentiant, in eo certe et litteratos et illitterato consentire, ut nihil antiquius habeant, quam ut summo studio divitias venentur et corradant 'in. Etenim si quis nummis valet et pecunia, quamvis Servili animo sit, eum ab Omnibus magni aestimari vident, contra, qui tenuis est et egens, eum licet omni virtutum genere ait exornatus, despiciunt ae negliguntq). Sed simulatque unus alterve ex istis dives laetus est, curae boriuntur, quomodo divitias a furibus defendat et conservet atque
46쪽
etiam augeat τὶ simul aliorum invidiam excitat et ex summa rerum abundantia non Plus fructu capere potest, quam qui illis utuntur, quae ad vitam sustentandam sufficiunt' i. Copiae quam maximae satietatem quandam asserunt et multi exstiterunt, qui lautarum epularum taedio ducti ex vili et simplici cibo satis oblectamenti superquo ceperint' Nihil praeterea prosunt diVitiae ei, qui semper est infirma et aegra valetudine l) Quid, quod
omnibus copiis circumfluens non abstinet ab insolentia et injuria ' et tantum abest, ut egestate oppressos adjuVet et sublevet, ut vel maxime offendat et fraudibus circumscribat η), denique scelerum conscientia et animi morsibus miserrime agitatur ac torquetur. Postremo temporis puncto iis spoliatur, quae pro fundamento habuerat vitae beatae δὶ id quo eo citius, quo injustius comparata fuerant Τ') Nam incerta solet esse fortuna et mutabilis q), alternis humi prostratos et animo dejectos erigit sospitatque evertit ' et conficit divitiis confidentes ac tumentes ) Uerum lac per longum tempus fortunam tibi faventem, paullatim te inscio ad ignaviam descende et desidiam, quae prima habetur Causa omnium malorum ' Alii libidinibus et voluptatibus indulgent, quibus abrepti .ad Omne animi Perturbationes deducuntur et ad extremum, ut ill ne sarius Cyclops. Verecundia deorum deposita et aequitate in alios neglecta, pessimis quibusque facinoribus demersi turpissime pereunt ' . Sunt, qui in honoribus et imiteriis felicitatis fastigium videre sibi videantur neque quidquam
prius agendum arbitrentur, quam ut aliis inise rent' ') Habent illa quidem primo adspectu tantum splendoris ac dulcedinis, ut multi alliciantur et magnam tyrannidem deam praedicent ') sed accuratius Si consideraveris plena reperies periculorum et calamitatum' i. Etenim quum quis regnandi cupiditatem expleVit, tum demum Sentit, quantas quamque molestas cura susceperit et quum rem familiarem. Ognatos, ipsos amicos, denique otium atque tranquillitatem animi ad illud opinabile regni bonum comparandum, omne jus fasque projecit ηδὶ nihil aliud peregit, nisi ut invidiam inferiorum Xcitet, quoniam omnium odia conversa sunt in superiores '), ut dies noctesque timeat, ne in insidias ab adulatoribus structas incidat aut ab aemulo quodam regno expellatur' '). In quo retinendo quamvis omne genus cautionis adhibuerit, tamen ierniciem Vitare non potest Scilicet quum in dies longius honoribu procedere cupiat, tanquam occaecatu Omnia perverSe et praepo Stere facit neque vera regu firmamenta iuvenire potest q). Et quo altior honoris gradus est. in quem quis sublatus fuerat, e magis timendunt, ne Vel puncto temporis graviore casu affligatur ' Quid mirum omnium rerum hominumque alia in illa lege divina consistit, quae ipsa summa aequita eat, qua Violata necesse est omnia perturbari ac pessumdari δ'). Multi laudibus esserunt amicos libertatem, patriam ty) Fac te abundantem divitiis honoribus et imperiis conspicuum, Plurimos numerabis amicos, Sed horum magna pars, si uul te animadverterit pauperem et ignobilem et gratia populi destitutum, omissa fide et constantia aufugiet et mi eitiae tibi rebus adversis oppresso longe aberunt ' Ueri amici, quales exemplo sunt Orestes et Pylades, Admetu et Hercules, quum omnium et secundarum et
adversarunt rerum participes Sunt et funam cum amico discrimina Subeunt, ne mortem qui
dem ipsam recusant ), asserunt illi quidem magnam vitae jucunditatem et suavitatem, modo sint justi homines atque probi φ), cum quibus comparata nihili aestimanda sunt neque divitiae neque imperia neque regna aut popularis aura δῆ), Sed quia vel morte vel alio casu eripi possunt, beatam vitam non efficiunt At libertas aut patria beatos reddere potest
homines. Libertas et nobilitas haud dubie favet litteris et artibus et in libertate optimo
excoluntur animi ' et scientia, qua etsi summum bonum non contineatur tamen excitat amorem virtutum, quarum complurium auctor exsistit. latria autem ea est optabilis, quae excellit elegantia Victus et cultus et litteras artesque alit et aeris tenuitate et candore fertilis habetur argutorum et sagacium ingeniorum, qualia non exsistant in aeris crassitudine q).
Attamen non soli liberi et ingenui ad summum bonum perfruendum nati sunt et vere bonum non tantum in certia quibusdam regionibus invenitur 'q) At ipsa vita merito summum bonum habetur δ' ) Multa sane commoda nobis praebuit numen divinum, quippe quod ex barbaris et seris nos secerit politos et eruditos Primum enim nobis largitus est deus mentem et prudentiam, deinde linguam, qua cogitata eum aliis communicaremus, agriculturam nos edocuit, qua Omne genus terrae fructuum perciperemus, inStituit nos, domos aedificare, quibus defenderemus frigora et calores, denique erudivit ad navigationem, qua oras remotissimas Peteremus et quibus quaeque rebus abundaret, iis inter nos sublevaremus 'in Sed ex altera Pario quot quantisque malis in hac terrestri vita stipati sunt homines δ') Quantis matri subeundis doloribus insans nascitur' ') Simulatque disperit, propter infirmitatem et imbecillitatem ipso bruto animali tardior est et hebetior Quanta illico imminet multitudo morborum, qui jam per totam vitam non cessant minitari Quantae calamitates eum obsident vel fortunae vel aliorum hominum vel ipsius culpa Quum parentibus pericula anxie defendentibus adolevit. spei plenissimus summa quaeque tentat atque periclitatur, nihil non suscipit et molitur 'ri; sed brevi temporis intervallo interposito omni spe dejectus conqueritur perfracta consilia, irritos labores, cognatos calamitosos, amicos aut perfidos aut amissos, insidiarum plenos inimicos bella, otia non otiosa, rei familiari jacturas, molestias calumniarum et criminationum' ) His interim malis circum Sept Obrepit senectus, quasi quendam cumulum aerunt narum asserens' δι Ab adolescentibus irrisus, neglectus a viris, corpore languido et assecto aggravatus jam nihil exspectat, nisi mortem et ipsam sormidolosam, qua tandem dissolutus, sive in nihilum occidit, sive in aliam ignotam vitam
transit, tot tantisque laboribus liberatur' ') Quaecunque a deo dantur, dantur autem bona corporis et fortunae et ipsa vita, ab eodem deo possunt auferri '' Omnia mutabilia sunt et fluxa, exceptis iis, quae in ipsius hominis potestate sunt 'q) Quare rectius ii agunt, qui in animi bonis vitam beatam quaerunt Atque reperiuntur, qui scientia et sollertia excellere cupiant. Quod quidem bonum, quamvis stabile sit et firmum tamen elices reddere homines non potest y Nam etiam prudentibus sollertibusque multi exsistunt obtrectatores, quorum fraudes illi eo gravius et molestius serunt, quo prudentiores sunt. Haud pauci, quorum sapientia maxime praedicabatur, sicut illa Medea, liberos ab animi perturbationibus se praestare non potuerunt' '), donec pravis cupiditatibus et libidinibus obruti foedissime perierunt Ne illi quidem, qui Virtutis unius alteriusve compotes facti erant, tutum otium sibi comparaverunt et animi tranquillitatem, quae certe necessaria habetur ad beate vivendum. Facile enim, qui aut pietate aut castitate aut sortitudine insignes Sunt, inducuntur, ut elatius se gerant et ceteris virtutibus neglectis alios despiciant. Quo fit, ut ob insolentiam multa mala perpeti cogantur, aut sicut Hippolytus miserrime occidant. Quae quum ita Sint omnes virtutes justa et recta ratione conjunctas esse oportet in homine, ut animi assectio quasi quandam hormoniam efficiat, tum mentis, tum Voluntatis, prorsus Conserendam eum chordis suaviter sonantibus. Hunc autem animi concentum ille habebit qui tenebit et σω ρροτεῖ καὶ σεβεt et etsi, θεῶv' '), quod non cum certa quadam externa condib
47쪽
tione conjunctum est neque enim Si quis dives est aut pauper aut robusto corpore vel nobilibus parentibus natus, hoc tibi documento erit, in eo esse animi magnitudinem vel virtutem' '). Prima virtutum est et fundamentum pietas erga deum ' Τ), σοὶ ppo abvr autem non tantum ita virtutibus continetur, quae in cognitione, sed etiam iis, quae in actione et in appetitu Vertuntur': ). Quae o D ρροου, x constare non poterit, nisi homo medium quiddam in omni re servabidi R) Nam sunt certi fines, quos ultra citraque nequit consiStere
In hac de temperantia σωφροσυνη doctrina consentire videtur Euripides cum Socrate, qui et ipse inter sapientiam et temperantiam nullum discrimen statuebat naui qui honesta καλα καὶ et αθα cognovisset et illis uteretur et turpia sciret et caveret, eum Sapientem et
temperantemcindieabat. Jam qui, quodcunque bonum esset et rectum, cognoVi esset atque eXerceret, eum ευπραρια censebat habere' '). Hae ευρογα et Euripidi est nummus pretiosissimus quo qui utetur, multo majora commoda habebit, quam qui auro et argento satis superque instructus erit 'Φ). thad bonum neque laribus neque divitiis neque aurae populari obnoxium est et ipsi vitae praeponitur' ' . At invidiam homidum non essugiet. st istud quidem, nam liae sors communis habetur omnium virtutum, ut suspicianti ir, non diligantur, dum incolume sunt, sublatae desiderentur' '). uripidis praeceptum ne quid nimis, non pertinet ad amicitia neque ad patriam ab hostibus defendendam Admonentur quidem homines in ab Hi p., ne arctius amicitiarum vincula adducant, Sint modicae tlaxiores, ne curae intimum pectus commoveant, grave et molestum SSe, alteri non minus,
quam sibi ipsi consulere, detrimento potius, quam oblectamento esse nimium alterius tudium, labefactari valetudinem, si quis de duobus simul laboret. Sed in illo colloquio inter
Phaedram et nutricem habito non suam poeta de amicitiis judicium interponit, aperte enim addit καὶ ζυμ ρ, otiua iv o*ti sint nutrici). Eodemque modo e chori Verbi apparet, ea, quae nutrix Proseri, non esse ex Euripidis animo dicta V 460 sqq.):
Contra aliis locis Euripides amico pro amico omnia pericula Subeunda esse dicit, summis laudibus eos effert, qui pro suis, pro patria morte DCCUmbere non reCUSa erunt.
Item de finibus malorum in diversissimos partes abeunt Sententiae. Magna hominum pars paupertatem summum malum Sse putat. Quasi Vero is, qui contentus Vivit iis, quae
ad vitam sustentandam sufficiunt non possit S se a u*ρωv neV POSSit conSequi animi tranquillitatem et aequitatem' '). Nam quid certi habent et explorati de futuro tempore divites' ')3 Fortunam, qua nihil est injustius et iniquius immerito deam Vocant, quippe quactaugeat ornetque scelestos' '), insontes poliet et PriVet re familiari atque, quae est jusmobilitas, in orbem circumvagetur et promiscue dignis indignis, insipientibus sapientibus caeca sorte munera largiatur modo huic, modo illi benigna' '). Jam et divitem et pauperem sacraejici in summam inopiam, utrum tu, quae So, gravius en Se amictatum iri, pauperem an divitem, utrum minu moleste adversam ortunam laturum Alter, qui rebus attenuatis assueverat, aequitatem animi serVabit, alterius animo semper obversabitur qualis
quantusque fui nunc quam sum infelix, quam calamitosus' )b in ignobiles, humili loco
nati, servi, exsule nonne maxime deplorandi sunt' δ)3. Nonne omnia servi vitia trahunt, ut in depravatis et corporibus et animis paene exstincta videatur virtus' ')3 Nonne ipsa morte prius est exsilium, tristisSimum malorum' q) Verumenimvero ipse deus nullum in procreandis hominibus discrimen statuit, similes ad unum omnes finxit, simili facie formavit,
similibus donavit et corporis et animi iaculiatibus' ') Ita instructis terram domic Eumdedit, cujus plagae, ut aer Volucribus, i Scibus mare, ac suVii, quoquo VerSus paterent. Quaecunque terrae pars fructu gignit, ea patria est 'I), neque impedit, quominus virtutis compos fias atque beatus evadas' ') Quamquam negari non poteSt, eruditorum hominum et bene moratorum terram praeserendam esse barbarorum et immanium. Ibi enim virtutes, quae praeter indolem institutionem exigunt, facilius et commodius edocemur Servo praeter nomen exprobrari potest nihil' ') Di ite autem et principes et nobiles eos habemus, qui per aliquod temporis spatium iis rebus, quae vulgo magni aestimantur, eXornati sunt 'v). Sicut enim saepe in venusto corpore Ossendit animi pravitas, si in liberis corporibus insunt nientes maxime illiberales, ingenia vitiis valde obnoxia yy), Ontra saepe elucet ea animi Praestantia, quae Cum pS de conferri potest, in servo obscuro atque sordido I ) Quum
Vero in magno Servorum numero animum humilem et abjectum animadVertimus, prosecto causa est ejus rei inopia et egesta et vilis rerum conditio, quae olet esse fons et origo
malorum tacinorum R), sed non minora pericula ad degenerandum hominibus impendent a divitiis et honoribus et imperiis' ') Quamquam enim summi laudibus essertur liberta et nobilitas tamen multi, qui videntur liberi et ingenui, revera miseram in turpi Ssimo ser atio vitam trahunt, unus servit divitiis, alius fortunae, alios movet aura popularis, plurimi scriptis legibus prohibentur, quominus ad suum arbitrium agant. Atqui coactum facere, quo officium jubet, servitus est sagitiosa' q). Ergo non in externis rebus summum malum quaerendum est, sed in turpi et inhonesto, quod hominem omni modo impedit, ne sit beatus' q). Inhonestum autem non semper unum est idemque omnibus hominibus, sed quod cuique videtur 773 Quod qui sectabitur, is etiamsi omnibus terrae bonis exornatus sit, suapte natura beatus esse non poterit' ') Sua ipsius conscientia male factorum in summa rerum copia miserrime eum vexabit et infelicissimum reddet atque etiamsi nemo accusator exsistat injuriarum, tamen ipsi parietes loquentur et tanquam Vindices agitabunt opibus assuentem ') Qui vero Virtute praeditus erit, is etiam in summis fortunae cruciatibus aequitatem animi, quod fundamentum est vitae beatae, adipiscetur et servabit' ') Qui a rebus dubiis et incertis felicitatem petit, is queretur, umbram esse hominem, nihil esse funesti, nihil doloris, nihil mali, quod non subeundum sit et tolerandum homini ita ut denique confiteatur, non esse concessam Vitam beatam generi mortalium' '), postremo omnium malorum Summum hominem X spectare, ipsam mortem' ) Sed qui temperans est, qui sortitudinem exercet, qui justitia finibus tenetur, is considet felicem esse probum hominem oportere δὶ, nunquam injustum Scelestumque Cognovisse Vitam beatam, Salutis Opem esse positam in una justitia' ') Is nunquam se superbe geret et insolenter, nunquam ipso deo sapientior olet esse, neque vitam degere similem dei 'q) is meminerit, ut in ceteris, sic in hoc de vita humana consilio dei sapientiam ingenio suo obtuso atque hebeti assequi non posse homines' ') Homo virtutis compos O luctabitur cum deo, quae necessitate coacti ferre debemus, aequo animo seret 'I), Ortalem se Ase reminiscetur, sibi persuadebit, neminem subterfugere posse ne ratione quidem et consilio labore a diis sibi impositos,
48쪽
omnem aiVo prosperam sive adversam fortunam a deo proficisci, atque etiam nefas esse, si quis temere conetur obsistere divino numini ''); quodam solatii genere utetur cogitans, non se solum implicatum vicissitudinibus vitae humanae '' , considerans, quanta rerum
externarum despicientia alii calamitates vitae pertulerint. Sic illi patri de morte filii non
consolabili in mentem revocari potuit, respiceret eos, qui Vinculis premerentur, qui Senescerent sine liberis, in Progenie, denique eos reges qui a summo potentiae fastigio dejecti essent in miseriam et egestatem' 'ὶ Sic Anaxagoras, quum aetate jam esset Provectior et suneri maturus, nuntio de unius filii morte accepto exclamavit Mortalem eum sciebam' '). Qui se totum deo sapientissimo justissimo tradiderit aequo animo seret ea, quae evitari non possunt' ), neque summum malum mortem habebit 'R), et sorte pectus opponet malis humano generi destinatis '' semper considerans, homine propter praeclaram indolem magnis rebus natos nunquam Secunda sortuna usos esSe '' et Omnino, quietinque beatuufieri velit, ei antea laborandum esse et contendendum q), quamquam interdum lacrima non retinebit' '), semper, ut ille vir edoctus a Sapiente, secum commentabitur futura miSerias, aut mortem acerbani, aut moestam exsilii fugam, aut aliquam Inali molem aeditabitur, ne, si qua sorte invecta sit calamitas, cura subita se nimis laceret '' ), denique comitem vitae habebit spem, quae suaviter hominean Sopit et senem tanquum recoquit et revirescere jubet' ')et sua voluntate gubernat auillantes hominum animos. Quin etiam, qui tenax est Spei, laetus hilarisque frui poterit iis, quae possidet, securus de futuro tempore, ut ille Hercules, qui in domo Admeti servam adhortatur, ut omissa maeStitia, neglectis, quae non OSSint reparari, Voluptatibus se committat, quae concedantur 'q). Nam malum vicissim cessat neque semper eaedem procellae saeviunt 'Τ). Fortunati homines non sunt perpetuo sortunati neque infelices seniper infelices ' η), omnia mutabilitati subjecta sunt fortunae 'δ), bonus Vir is est, qui spem alit et sustentat, desperatio tanquam hereditas est ignavi δ' ). Nonne sperando Vitam transigit sapiens 'q) denique num quid est, quin sperari possit 'q)3Vivamus igitur, nutriamur Spe, quoniam res ipsae tam amarae sunt 'I); prima res est, quam teneamus. Sine ira et repugnantia vitae casus tolerare '' , maxime dissertis reliquisti ominibu is quem minime mollem deprehendit et iracundum res adversa et occultans lacrimas, ut ille Admetus, dicere potest accipiendo hospiti mortui sunt mortui ''3. Quamquam haec omnia ejusmodi sunt, quae dicere posSumus, non possumus facere Τ'ὶ Verum- enimVero omni Virium contentione laborandum est, ut quod rectum bonumque judicaverimus, conSectemur. Sin Vitam ex omni parte beatana, ad quani nostro ipsorum impetu ducimur cuncti,idum in hac terra commoramur, adipisci non possumus, quoniam terreni corporis mole circumscribimur ), manet nos vita aeterna, in quam quum SubVolaverimus, Praemiis,
quae meriti proposita sunt, afficiemur et quo quis magis praestiterit virtutibus, eo beatiore conditione perfruetur ).
s virtutibus earumque officiis. De Virtutibus unuerse.
Quum animus, Separatu a Puro tenuique aethere, conjungeretur cum corpore ex crassis et terrenis partibus conStanti fieri non potuit, quin magnopere obscuraretur et inquinaretur Ex hac animi et corporis conjunctione duplex homini natura data est, quarum una divinam originem et aeternitatem demonstrat, altera imbecillitatem et fragilitatem, ut qui illam secutus fuerit, virtutis particeps fiat atque bonus, Virtuti expers et improbus, qui alteram. In se ipso quisque et virtutum et peccatorum habet semina. TOta uniuscujusque vita consistit in perpetua contentione et certamine, ex hac parte ad honestum impellitur, ex altera ad turpe et praVum revocatur hinc pugnat consilium et ratio, illinc temeritas et cupiditas, hinc ardor ille divinus ad optima quaeque enitens, illinc libidinum impetus, qui ad priora et deteriora detrudit, hinc celeris commissi poenitentia, illinc major sive irae explendae sive voluptati adipiscendae aviditas In sua cujusque est potestate, utrum meliora an priora eligat Post multa demum et acria proelia homo fit aut bonus aut scelestus ) Quanta dubitatione Medea laborat, antequam nefariam caedem perpetrat modo irae dulcedine incitata facinus decernit, modo ad Sanam mentem revocatur, liberorum amore ducta. Quos dum ad Spicit, recordatur dolores, quibus eos paruisSet, curas, quibus aluiSset, SpeS, quibus XSpectaSSet, fore aliquando, ut e Senescenteni curarent ac foverent. damquum sibi arridentes videt, mollitur durus animus abjicit mala consilia, constituit liberos Servare, Servato Secum educere, ne illis necatis duplici moerore afficiatur Mox subit recordatio inimicorum et irae, mutato consilio, mi Sericordia omissa iterum statuit, gravissimi poenis adversario afficere, exprobrat sibi ignaviam, sed obdurescente in mitiora verba animo non tolerat miserorum adspectum, abire jubet Dum recedunt, denuo vacillat, desectit ad meliorem sententiam, parcere innoxiis constat. . At rursus inflammatur ulciscendi cupiditate, per inseros urat, neutiquam fore, ut inimicis sit ludibrio. . Saepe succumbit perturbationum tormentia. Quamquam se detestabile scelus facturam esse sentit, tamen Omprimendam SSe en Set misericordiam ira, quae semper maxima mala hominibus
affera Ny) Sic item Phaedra sab Hippol. quamdiu restitit incesto in privignum amori lProbe sciebat, quid seminam deceret, quid minus, quae mali esSent caussae, quid potissimum cavere deberet, quam acerbum Patefacta re conjugi comparatura esset dolorem, quantam sibimet ipsi impudicitiae samam conflatura, neque ignorabat, etiamsi per longum tempus latuisset scelus, tamen ore aliquando, ut detegeretur, ceterum Principum Peccata, mala 'civium imitatione, in immensum augere perniciem. Quare primo constituit patienter ferre nefandum amorem, temperando coercere, nemini quidquam patefacere, deinde quum id minus potuiSSet, morte quaeSit miseram vitam finire Tamen antequam hoc consilium exsequitur, rem aperit nutrici de dominae Salute sollicitae, quae, qua erat calliditate brevi tempore blandis suis fallacibusque sermonibus eo perducit amore captam, ut illa rem cum
Hippolyto communicari seque ipsam magica arte sanari patiatur Scilicet sub oriebatur spes Phaedrae, fore, ut in animum privigni se insinuaret Ab hac spe dejecta, nam nodigitum quidem a castitate reces it Hippolytus, turpissimo consilio turpius etiam sagitium addidit Quam enim semel ingressa erat malam viam, in ea ita perrexit, ut priuSquam
49쪽
suspendio se interimeret, in litteris Theseo tradendi de vi a privigno sibi intentata quereretur, quo implacabile patris odium in filium converteret. ix altera parte Per Iaslaborum periculorumque plenissimas pedetentim homines in summum Virtutis fastigium evehuntur Quis animi magnitudinem Iphigeniae Aulidensis non summa admiratione dignam habeat Illa in spem matrimonii cum clarissimo Graecorum principe Achille ineundi a
matre in castra ad Aulidem adducitur Vita omnibus, quicunque in terra VerSantur, ara, carior etiam virgini ob juvenilem aetatem atque ob patrem post longum tempu receptum, carissima propter nuptias, in quibus suavissimas spes posuerat, illico eripienda est phi- ueniae allo tempore nihil minus quam mortem timenti Ipse pater per speciem PrOSPerIbelli eventus, quem ex mactata filia speraret, revera gloriae cupiditate ductus eam Interficere constituerat. Neque matris preces, neque filiae, per Orestem Parvulum, queui in manibus gestabat, per deum hominumque fidem obtestanti S, quidquam perficiunt er- manet pater in proposito consilio. Ne Achilles quidem intercedens neque Agamemnonis neque militum mortem Iphigeniae importune Poscentium Pertinace animos movet damque res in eo erat ut per vim puella regia ad aram traheretur, quum ecce procedit generosa viro o coram omnibus patri denuntiat, quandoquidem omne Graeci in se una pem salutis positam haberent, sese sua sponte tradituram pro Patria immolandam, neque Oncessuram, ut morte non Oluntaria sua de universis Graecis merita imminuerentur 'nutile esse auxilium ab Achille sibi oblatum, se unicam et immortalem gloriam praeferre Itae omni suavitate et amoenitate exornatae Ceterum ut Iphigenia Virtuti laudem, quam petebat, adepta est, sic Agamemnon malae ambitioni succubuit, quantumvis et Ipse multum
diuque cupiditati restitisset Iphigeniae simillima exstitit Polyxena sab Helen.) exstitit
Macaria Heraclid. Haec post patris mortem cum fratribus SororibuSque XSulier omnes errores per omnia sugae mala honesti Semina Servaverat. Quum fugitiVI, Inimicorum Iram timentes, in Atheniensium terram venissent, a Demophonte rege liberaliter excipiuntur,
neque eum poenitet, misero ab injuriis defendere, dummodo, ut ex deorum voluntate esset constitutum, nobilis aliqua virgo inveniretur, quae pro illis mortem subiret Dum hanc novam calamitatem deplorat Iolaus jamque de salute desperat, se diis morem gesturam affirmat illa vetatque tutorem Jolaum rem sorti committere. SUO IPSius Impetu, non coacta, pro sua rente mortem perpetitur et sempiternam magni animi laudem sibi comparat. In eadem tragoedia quanta es Jola continentia P 4s, quum Argis vitam umbratilem ac delicatam agere posset, maluit suorum commodorum immemor Summa quaeque pericula Subire,
ut Herculis amici et cognati pietatem ostenderet Quum ercules exant latis laboribus interisset tum vero cognoscere sidelisesimi amici Per Omne caSu atque aerumna Patientiam atque constantiam. Nusquam cessavit a laboribus, nullo loco Herculi progeniem malitia insequentium non defendit, donec Demophontis opera omne ConSerVat Sunt. Plurima reperias in hominibus tum virtutum, tum Vitiorum genera, Iliae Proficiscuntur a meliore hominis parte, in qua lex divina habitat, haec a corpore, quod est elementum menti contrarium et auctor suasorque omnium leccatorum Qui res graviores ac coelestes tractat, qui rerum originem investigat et quaerit, unde gubernentur et conserventur, cujus nutu et imperio sol terra collustret, quae vis corpora coelestia moveat, quI SI anImus, qui sons mali atque honesti, quae conditio, qui status hominum Post mortem ejus Sapientia
so 6 ia praedicatur' Iustitia o καιοσυvη exornatus est qui scit, quid cuique sit tribuendum, qui ab alterius rebus manu abstinet, neque tantum injuriam non inseri, sed etiam quum potest, arcet ac repellit, qui non Sectatur honore aut imperia, quibus aequitas sub vertitur') Fortitudinem ἀνδρειαν autem non tantum ejus laudamus, qui hostes patriae alacri animo invadit neque recusat vitam prosundere pro Salute civium, sed multo magis ejus, qui adversae fortunae lagRS Patienter tolerat neque, quum morbo, egestate, infamia,
alio miseriarum genere torquetur, frangitur aut debilitatur 73 Denique qui iram coercet et avaritia resistit et invidiam ex animo expellit et Voluptates omneSque turpes cupiditates in se supprimit, ei temperantiae ἐ7κρατεια chlaia tribuitur') T vitiis, quae virtutibus contraria sunt maxime patet injustitia cistκιαὶ Quo tu enim quisque est, qui non omnia suo
commodo metiatur, qui non lucri cauSS PeSSima quaeque tentet, qui non cives, amicos
ipsam patriam prodat, dummodo honores aut opes ibi comparet' Illius vitii socia est invidentia '), qua exsistit, quum homines ab aliis se vel honore vel opibus superari aegre
femini' ), quam nisi quis, ni Primum animo obrepSit. XStirpaVerit, in magno erit periculo,
ne mox in pejora labatur Non minor neque minus vulgaris generis humani pestis habetur
ira, qua simul ac furoris in Sta animo hominum occupavit, rabidorum leonum similes ita transversos agit, ut longe lateque omnia devaStantes ibi ipsis summa mala asserant g). Hoc vitio exstirpato nullum amplius inter homines bellum gereretur In temperantiae autem et incontinentiae malum ut maxime inhaeret terrenarum partium naturam Sequentibus, ita maAime impedit, quominus altioribus rebus et sublimioribus operam navent atque efficit
ut in dies similiores exsistant brutorum animalium ') Quam quidem similitudinem etiam auget stultitia et insipientia, quae plerumque come est intemperantiae. Quamvis enim
ipse deus nos iisdem cui animalibus cibariis uti, eundem Spiritum ducere, eodem per venas in totum corpus diffuso sanguine Vigere, nonnulla Praeterea bestias quibusdam virtutibus, ut amore pullorum, memoria, quodam Prudentiae genere PraeStare voluerit, ut divinae originis particula exornatae Sese videantur, tamen maXimum di Serimen eo statuit, ut turpe ab honesto, a vitio virtutem discerneremus, futura provideremus, dei notionem animo comprehenderemus atque colloquendi facultate praediti societatum civitatumque vinculis suavissimis teneremur. Inseriores animi ire animalibu concessae sunt, denegatae majores, quae in capite, tanquam in arce, collocatae a patribus in liberos transferuntur fortibus plerumque sortes creantur et boni, quam quin saepe fit, ut homines virtutibus et animi facultatibus abunde instructi pravos et exigua indole praeditos gignant, contra malorum patrum
filii exsistant generosi et honesti Quod ingenii deest, id institutione et disciplina rescrpotest et compleri Φ) Nam ut multis tum necessitati tum Voluptatis artibus pueri foris mantur, sic virtutem doceri posse nemo infitias ibit 'q) Quum autem pigritia et ignavia
et mollitie non minora exoriantur peccata ' ), quam ex inscitia et ignorantia non sufficit docuisse, quid sit honestum, quid turpe, quae Virtutes sint, quae vitia, siquidem prudentissimus quisque non semper idem est optimus, Sed neceSSe'St, ignaViam tanquam acerrimam virtutum hostem oppugnare ac repellere et constantem et firmum reddere animum '), ne
primo quoque Vel malorum hominum vel detestabilium cupiditatum impetu bonis consiliis depellatur neve iterum ac tertio perfugium habeat scelerum. - Quod igitur quadripalitam in hac disputatione seci virtutem Euripidis, hac re, credo, neminem offendam, quum Euripides,
50쪽
dissontiens a Socrate ' , identidem neget, qui quod rectum sit sciat, eundem, quod Perspexerit, continuo sacere. Ex Socratis doctrina tres sunt virtutes justitia, sortitudo tem Perantia, quae conjunctae sapientiam efficiunt vj. Postquam haec conscripta sunt, tres aliorum auctorum libellos, qui eandem sere rem tractant, inspiciendi Occasio mihi data est, quorum quidem primus est in annalibus gymnas.
August. Trevir. 1862 Der Todesgedanhelei den Griechen. Eine historis cheintwichel ung, init besondero Rucksielit aus pikur und de romischen ii cliter Lucre g. scrip s. Dir. Dr. Reisacher, ubi de Euripide disputatur p. 6 sqq. alter in annalibus gymn. Cathol ad eccles Apost. Colon l863: Theologumena Euripidis tragici scrips. r. Spengler de origine mundi et interitu de natura deorum): tertius in annal gymn. archim. I 863 Zur Theologio und thi de Euripides om Dir. r. ar. Lubher, iam partes continen S: I. Die Machi und das,esen de Gotter ra. Der Gotterstaat uni Gotterdiensi. I. Die Ver-bindvngen de Gotter und Men schen weli. M. Verhan gnis uni Tod. m. luchin Rache. Soliuid und trase. i. Di Wol und das Leben. I. D: sitilicho Gemein sol, aft. Iam hunc
virum doct. de duabus rebus, de quibus maxime agitur mecum consentire Video. Summum enim bonum Euripidis Supra Posui: et σωργιυει και εδε tu et et u θεωv. Simili modo Lilbhers p. 44. judicat Man ars Euh be hau pleia das de Dicliter in dem o o*ρω den esent-
sitiliche Adel darin besassi erscheint, sqq. - Deinde persuadere mihi non possum id quod a plerisque affirmatur tabulam Bacetias Euripidem composuisse eo consilio, ut se suam de deorum cultu sententiam mutasse et ad vulgi superstitionem redisse demonstraret iraeterquam enim quod illa horribilia, quae Bacchum sequentes perpetrant, poeta sic depingit et illustrat ut deterrere potius a dei caerimoniis, quam cominendare ea Videatur etiam Saltantes in dei honorem in eadem fabula facit Tiresiam et Cadmum, utrumque senem, ut irridendo potius, quam imitandos representare voluerit. Constat autem, illo tempore Athenienses in duas partes divisos fuisse, alteros morum priscorum et ob Soletorum laudatoreS, alteros novarum rerum cupidos et illis favisse inter alios Aristophanem Niciam hi Socratem, Alcibiadem auripidem. Iam ubicunque occasio offerebatur irrisioni objiciebat poeta
veterum Onsuetudinum amantes, ita ut omnino aetate provectiores garrulo induceret et nvo atores et cum Studio quodam et amore parte vel ridiculas vel odiosas senibus, ut Iolao
Amphitryoni SerVo Creusae cis Maign. p. 73. q. tribueret Rectius igitur de consilio sabulae Baccharum Lubher p. 19. judicat: Mit besonderer Vortiebo bat de Dicliter den Muttios des Dionysos in de Bacchen bellandet und man sutili sicli versu olit angunelimen das dieses gessisseniliche ingehen araus e fondere Griinde gehab haben miisse, ledenti Εinige e schon ais in seinem paten Leben salter angeliorende Retralitation ruherer Beliam psun des libertieferte Glaubens aulaesassi habeo. ma reten aber auel hie die religiosen egensaige schrost hervor undis lassi sic haum mittestim mih et sagen obier Dicliter mi deminusgange de Handiungite Wahrhei de Mythos meli habe bestatigeno de duro thre furchibare irkung on ili abschrechen ollen. Die rationati sirende Neigunides Dicliter lassi sic in de Gangen nichi verhennen de Gegensian bot limreiuho Gelegentieti agu, en e spiegelle ilim alige mei ne alirhelten in angemessener mythi scher Form etc.
3 Plut de piae phil. I, 3. D. Cic. at deor. I, 10.2 Arist. I, 2. Cic. de nat deor. I. 12. aere utitur eo Cis. Steinhar in prooemio ad Plat Phaed. not. 12, ibi censet, accuratiorem de aere et de animo definitionem non esse ipsius Diogenis, sed Aristotellis doctrinam illius interpretantis. 3 V. Steinhar in prooem ad lat Phaed. ag. 379 et adn. 30. Docuit Heraclitus et vitam et mortem utramque et in vita et in morte nostra esse, homines mortem deorum vivere eorumque vitam mori, homines mortales deos esse, immortales homines deos. Cic. de nat. deor. 3, 14.: omnia Stoici Solent ad igneam vim referre, Heraclitum, ut opinor, sequentes. Huius philoSophi doctrinam respicientes commenti sunt, hominum animos post mortem stellarum sormis indutos in coelo splendere idque eo clariores, quo Purior eorum ignis esset. D. Arist. PAX. V. 786. q. 6 Polyid seg. T. et Phrixus seg. 14, unde exorta est Aristoph. in an irrisio Euripidis. Tragoediarum loci Euripidis citantur secundum Boiluum Lips 1825 1826. si agmenta secundum Matthiae Lips 1829. o De nat. deor. I, II addit Cic. Si animi humani ex animo divino carperentur, discerpi deum et dilacerari neque quidquam ignorare hominem, Si deu esse etc. 6 Complures affirmarunt, Ciceronem tradentem, Pythagoram docuiSSe deum esse animum Per omnem rerum naturam diffusum, ex posteriore sonte minu certo hausisse. Quin etiam Susemihi v. Steinhari ad Platon IV pag. 552, adnot. 24 conjecit, illiu mentis Per totam rerum naturam commeantis auctorem esse Platonem, non Pythagoreos. Quam sententiam nimi audacem esS Stetuliari l. s. l. docuit quum Pythagorei in primis Philolaus, multo magis Empedocles, dilucida perspicuitate illam doctrinam perhibeant. r v. Steinhar ad Plat. IV. p. 377. Ipsunt Philolaum animum dixisse numerum, praeterea hormoniam quandam corporis. v. ibid. p. 552. adnot. 25. Quod vitium traxerit illa de aninio doctrina obscura et perplexa, ita ut, num eSSet animu et viveret, num implex esset, quaeri posset, idem Steinhar docuit p. 377. η v. Steinhar ad Plat. IV. p. 5.s v. Steinhar ad Plat. IV. p. 547 adnot. 1. Cic. illam doctrinam, animum in vinculis humani corporis teneri, Pythagorae attribuit, Tuscul. I, 30. De republ. VI, 14: Si vivunt, qui ex corporum vinculis tanquam e carcere evolaverunt vestra vero, quae dicitur, ita Or est. A De Seneci. c. 20. 73. Cicero dicit vetat Pythagoras injussu imperatoris, id est dei, de praesidio et Statione vitae decedere. Hoc loco igitur Cicero illam Platonis φρουραν Phaed. P. 2. , quae Sine controverSi est carcer, ut recte animadvertit Stellatiari, neglecto illius loci Platonici contextu interpretatus est praesidium, Stationem. 10 In his sibi non constitisse Empedoclem, quum ni Odo hominum desectione a lege divina, modo sempiterna quadam necessitate factum esse diceret, ut animi humani ad illam diuturnam migrationem damnarentur, monuit
Steinhar ad Plat. IV, p. 163. adnot. 5.11 Plato in Phaedr. p. 270 Simul eodem loco depravatam Socratis imaginem, quam Aristophanes in Nubibus depinxit nugas et ineptias philosophiam Anaxagorae appellando, significavit.