C. Crispi Sallustii De coniuratione Catilinae. Eiusdem De bello Iugurthino. Eiusdem Oratio contra M.T. Ciceronem. M.T. Ciceronis Oratio contra C. Crispum Sallustium. Eiusdem Orationes quatuor contra Lucium Catilinam. Porcii Latronis Declamatio contra

81쪽

2 CONIURATIO VBI SOCORDI AE te,atsi ignauiae tradideris nae

tores nostros A ulus Manlius Torquatus, bello tritico filium μωm,quod u contra Imperiam in hoste pugnauerat,necari iussit,atque ille egregius adolescens, immoderatae sortitudinis, morte poenar dedit. V os de crudeli sirur pariadis quid flamatis cun --m uidelicet caeterauim eorum huic sceleri obstit.

Verum parcite dignireti Lentuli , si ipsi pudianae,si famae siuae,si Diis,aut hominibus inqua ullis pepercit-Iguosci te Cethegr adolescentiae,nisi iterum is patriae bellism stat Nam quid ego de Gabinio, tutilio. Cepario loquar quibus si quidquam pensi unquam suist,non eamnsilia de Rep habuisne . Postremo P. C si me hercle pecvnto Iocus est,sole paterer voripsi re corrigi riuoniam uerba mea oentemnitis . Sed undis oras nuenti siumus. Catilina cum exercitu infucibuε urget A hi mira moenia atque in sim urbis sunt hostes,neque parari, neq; confuli quicquam po test occulte, quo maIs properandum est, in arei, censio, cum ne arιo cvnsilio sceleratorum ciuisi Resp. in maxima pericula uenerit,hi , indιcio. T. Voltuseni, πlePlorum Allobrogum conuitis , consisque simi taedem ,incendia, alias se foeda, at s crudelia fauora m ciues, patriam q, parauis de oensississi

supplictisim siti mendum Postquam Cato as dit,consia

lares omnes, items Senatus magna pars, sententiam eius laudant, uirtutem animi ad coelum strum. Alii alios strepantcs,timidos uorant CATO M AInus,

82쪽

c ATILINAE ais clarus habetur. senatus decretum 'scut ille est

fuerat. Sed mihi multa leunti,mulus audien,quae Populus, R do inulι meque, ri, atque terra praeclara fici mora fecit frae libuit attedere,quae res maxime tanta negotia sit linuiset Sciebam sepenumeis vo Populus R. PARUA manu cu magnis legionibus bo hum contendise,cognoueram paruis copiis bellage lacum opulentis Regibus, Ad hoc saepe fortunae Miolentiam toleravisse, secundia GR COS,gloria belli G A L L o S ,R ommos antovise . Ac mihi muti

tem cunm patrauise ,eo q; βEbim, uti DIVITIASP A VPERT AS, multitudinem paucitas βperaret. ded post luxu atq; desidia ciuitas corrupta est, rurfur Resp magnidine sua iperatoris , atq; mu ῖνatu Un uitia μstentabat. Ae ueluti effoetu paretu multu tepestitibus,haud sane 'gs3 Romae uirilite magnufffuit. Sed mea memoria geri uirtute,diuersis moribus fuere duo uiri M. Cam et C Caesar, quosqm res obtulerat,si leno praeterire,no fuit c Uli i ,3n utriusq; natura et mores,quanisi ingenio posem,aperirem Comparatio. M Cannis. t C. Caesaris.

C itur bis genus,aetus,eloquetra prope aq o i Ita fuere Magnitudo lammi par, irem gloria,sed alia alii. Caesar beneficiis, ae munificentia misgnus habebatur, integritute uitae Ca- D Ille mansiι etudine, et misericordia clarus foreast. huic seueritus dignictum addiderat. C aesar dam

ia, Ableuando, noscendo, Cato nihil largiendo glo

83쪽

4 CONIURATIOriam adeptus s. In altero miseris pro unu erat, in altero triritu pernitier Illius 'alitas, huius conflantia laudabatur. Postremo Caesar m ammum induxerat , laborare,uinlare,negotiis amoerum intentur,siua neglivre,nihil demegare, quod uo dignum esset ibi magnum Imperium,exercitum, uum bellum exoptabat, ubi uirtus eius enitescere posset , AeCatoni studi de hae, decvru,sed maxime seueri tutis erat. N on diuitis cum diuite, nec sectionis

rufimo, o dcustrenuo uirtute; si modebis pudore,

deri bonus malebat Ires quo minus gloriam petebat eo mansistam adsequebatur.Posiiquum uti dixi, Senatus in Catonis sententiam discessit. Consiui optimum ' ctu ratus,noctem,quae instibat,ante aspere, ne quid eo statio uo retur. Triwmuiros quae ad supplici- p ldilabat, parare iubet. Ipsi dis 'ositis praesidiis, Lentulwm in carcerem deducit,caestris idem se per praetores Est locus in curare, quod Tullianum appellatur, ubi paululum asanderis ad leuum circiter xii pedes hums depressus,eum muniunt undisparietes,ais i uper onmwra lapideis fornicibus iunmtsed incultu tenebris odore foeda,atque terribilis eius secies est. In eum locum postquam demissus est Letulus,iudices reru rapituli cluibu3 praeceptu erat, laqueo gulam Irevre Iis ille Patritius ex gente clarismo CDMliorum,qui consulare Imperium Romae habuerat,dignum moribus βcfisos suis exitium

uitae inuenit. De Cethego,stutilio, Gabinio, Cerario

eodem modo supplinium siumptum est

84쪽

CATILINAE sVmω Romae uruntur, Catilina ex omnid copia,quam π ipse adduxerat, π Man has habuerat,duas legiones mshmit,cubortes pro numero inlidum cumplet. Deinde ut quisque uoluntαrias, ut ex sectis in cistra uenerat, requiali ter distribuerat,ac breui statio lenones numero hominil expleuerat,cum initio duobus no amplius millibus habuiset. Sed ex omni copia circiter pars qua tu erat milituribus armις instrum caetrτι ut quens Gisius armauerat,staros,aut lanceas ,alii praeacuus

sedes portubant.Sed postus Antonius adue tubat

cum exercitu, Catilina per mores iter facere, do ad

urbem ,modo Galliam uessct ira mouere , ho*bus orensionem pugnandi non dare,si erabat propediem magnas copias sese habiturum,si Romaesocii inreptae patrauissent Interea struitia repudiabat, cuius initio ad eum misgne cupiae cuncurrebant,opIbΜcoiurationis fretussimul alienum μου rationibus exishmans uideri,aiugam ciuium cum struis μInuis communicasse Sed postquam in m ira nuntius peruenit,Romamniuratione paresectam, de Letulo et Cethego,caeterisφ, quos μpra memor ut Appliciu μmptum,pleris quos ad bellum stes rapinarum oui uo

mm rerum strudium illexerat,dilabuntur , Reliquos Catilina per motri ast eros magnis itineribus in agrum Pillariensem adducit, eo cunisilio, uti per tra mites occulte persuPrent in G alliam transalpinam. At- . Metellus Celer cu tribus legionibus in agro Piceno praesidebat,ex ditiscultate reruM eadem illa exishmam,quae Apra diximus Catilinam agerereq

85쪽

ηο CONIURATIO, Igitur ubi iter eius ex profugis cognouit,rustra propere movit,ac sub ipsis radicibus moti m cosedit, quia illi descensius erat in Gallis properann , Nes in Antonius promi aberat,utpote qui magno exercitu locis aequioribus expeditos in fugam Iequeretur. Sed Catilina, postquam uidet montibus,atque copiis boshwm stelausium in urbe res aduersas,nes fugie,nes praesidii ullam stem Jptimum si ratus,m tali re fortunam bellι tentare obituit cum A ntonio quamprimum amfligere. Ires concione aduocata,huiuscemodi or nonem habuit . ORATIO CATILINAE.

ompertum habeo militer, uerba uirtutem e non addere, que ex stravo strenuum,neque sortem ex timido ex ercitu oratione Imperatoris fieri quanae cuiusque animo audacia natura, aut moribus sest lantu in bello patere Alet, crueneque gloria, que pericula excitant, ne quidquam horaere,timor animi auribus officit. Sed ego uos quo pauca monerem aduomui simul uti mussam conssilii ini aperirem Scitis equidem milites focordia, atque ignavia Letuli quantum ipsi, bu s clade attulerit quoque modo dii praesidia ex Vrbe operior , in GalIiam proficisci nequiuer- Nunc uero quo lom res

nostrae sint,iuxtα cum omnes intelligns . Exercimaurbo bum duo , unus ab urbe, altera Gallia ob paene Diutius in bu Iocis esses maxime animus ferat, frumenti atq; aliarwm rerwm egestis prohibet, quo--ns ire placet, erro iter aperiendum est Quapro-

86쪽

CATILINAE pter uos moneo,uti forti,atque parato animo sitis,

Gm praelium inibitis. memineritis uos diuitia3,decus gloriam,praeterea liberretem atque patriam in dextru uestris portare. Si uzamus,omnia uobis ture erui, commeatus ab de , municipia atque soloniae peterebunt . Si metu asprimur,eadem illa aduersa flent, neque locus,neque amicus quisquam aevi, quem arma non texerint . praeserea inlites,non eadem --b0,et illis necestudo unpendet, nos pro patria,pro liber mae,pro uim cerremus , I stis superuacaneumesi p gnare pro paucorum potentia, quo audaciaus aggressi ni,me mer pri uenae uirtutis, licuit uorubs cum spmma turpitudine in exilio aererem aureo Potuisti; nonnulli Romae amissiς bonis alienas optasteritare, a illa foeda,atq; intoleranda uiri; videbamr,haec sequi decreuishs,si haec reliquere uultis,audacia opus est Nemo nisi ui kr pace B E L L V M mureuit Nam infuso salutem liberare, cum arma, qui bus corpus tegitur,ab ho*bG auerterrue ,ea uero δε- mentia est- semper in praelio iis misximum est perimium, qui maxime timent,audacia pro muro habetur. Cum uos amodero Mures, et cum fami uestra aesh--,magna mes es uictoriae tenet Animus, aetas,uirmius uestra me horrentur praeterea NECESSITUDO QUAE ETIAM TIMIDOs FORTES FACIT. Nam nMIntudo hoshum ne uos circumuenire queat,

probibens angvshae loci. Quod si uirtuti uestrae fortunis suiderit, tuere ne inulti animam amittatis, neumpti sicuti pecora potius trucidemini quam uirorum more pugnantes, cruentum atq; luctuosam uictori,

87쪽

S CONIVR ATIoam hostibus relinquatis. Aee ubi dixit paululum eo ratus, signa b cunere iubet,atque instructos ordines An locum aequtim deducit,deinde remotis omnisi equis, quo militibus exaequato periculo animus amplior esset,ipse pedes exercitu pro loco , atq; cupias ira struit. N am uti planities erat inter sinistros mondes, et ab dextera rupe asyera,octo cubortes in fronte sunsbtuit reliqua signa insiubsidiis arimus collocut . Ab

his centuriones omneH leslas et euocatos Praeterea ex

gregariis militibus optimum quenque armatu in primam aciem βbducit. C.Manli is dextra. Festanum quendam insinistra parte curare iubet.Ipsi cutiberis colonis propter Aquilam adsistit,qua bella CImbrim. C . Marius in exercitu habuise dicebatur. At ex altera parte C. Antonius pedibus aege quod praelio adesse nequibat. M. Petreio legato exercitum permittit Ille cohortes ueteranas,quas tumultus mussia oonscripserat in fronte, post eas caeterum exearcitum in subsidiis lorat. Ipse equo ariniens uomque . que nominans, appellat,hortatur,rognt,ut me ne vini se cumera latrones inermns,pro patria,pro liberis,pro aris,atque Iocis μου certare. Homo milituris, ω amplius annis xxx tribunus, aut praefectus, aut ivtus,aut praetor,cum magna gloria in exercitu fuerat,plerossi or, factis eorwm fortia nouerat , ea commemorando militum animos amendebat. Sed ubi omnibus rebus explorans, Petreius tubasignum dat,mhortes paulatim incedere iubet. I dem facit ho bum exercitus Postquam eo uentum est, de a serenuriis

priuium

88쪽

gnis concurruns, pila omnunt, gladiis res geritur. veterani prishnae uirtutis memores,cD -s acriteri lare . I 2 haud linuri resistiane,maxima vi certatur. Interea Catilina cum expeditis in prima acie uersari,laborannbus succurrere,integros pro sauciis ar-

resere,omnia prouidere,multum ipse pMnare, sepebo lam Ierire, 'renui i lins,et boni Imperatoru sibiriasimul exequebatur Petreius,ubi uidet Catilinamoenera,ac tus erat,magna ui cuntendere, cubortem praetoriam in medios bollas inducit, eors perturbarer,atque alios alibi resi h ntes interficit. Dei de utrsisque ex lateribus caeteros aggreditur.Manlius er Fe,

IDIanus in primis pugnantes mone Postquam usi cupias, es cum paucis relictum uidet Catilina, me mor generis,atque prishnae dignitatis suae,inter confertissimos bollas incurrit, Ibi spugnans inluditur. Sed confectυ praelio, tum uero oerneres quom audaucia,quunm s uis animi fulset in exercitu Catilimae. Nam ferὸ quem quises pugnundo uiuus Iocum coeperat,euo amissia an ima corpore tegebat. Pasici autem, quos medios cohors praetoria disiecerat,paulo diuer- pius. Sed omnes tremen aduersis uulneribus conciderant. Catilina uero longe a suis inter holhuo cadauera repertus est,paululum etiam adhuc stiranς,' vociam s antis, quam habuerat ulms,in uultu rei tinens. Postremo ex omni copia,nes in praelio, neque in fuer quisquam ciuis ingenuus captus est Ire cuncti suae, ho*-ῆς uitae iuxtα pepercerant. Neque remen exercitus Populi Romani lae lum,aut incruentum

89쪽

so BELLUM nichriam adeptus erat. Nam strenuissimus quisque,

aut occiderat in praelio, t grauiter uulneratus di-bane.Fuere item,qui inimicus sivos ovguoscerent. Idae rie per omnem exerratum tantia,moeror , luc bis, atque erudium age antur. FINIS

C.CRISPI SALLUSTII DE BELLO IUGURTHINO LIBER .

A s o queritur de natura sua unus adiis, ' humanum,quoum becilla, atque . n f aeui breuis, Arte potius,quam uir

tando,neque maius aliud, neque praestibilius inuenias, Inq; naeurae industriam hominum, quam um, aut tempus deesse. SED DUX, ATQUE IMPERATOR VI -ΤΑΕ mortalium, animus est, ut ubi ad glorii ,uirtutis uia gratatur, ab ude polles, potensq et clarus st,m p fortunae e Tt - Quippe quae PROB IT A-TEM ,rdustris, catervis artes bonas, optare, meseripere iniquam potest Sm captus prauis cupidini-kM,ad inertiam ,et uoluptures corporis pessundatusscesserat, Multi autem,qui ex myris Milendi, aut spoliandi gratia processerant,uoluentes bubila cadaueva. amicum alii, pars hostilem,aut cognatum reperie

90쪽

diam uires,tempus ,αιας, uiam, defluxere, natu

rae infr- ας accusatur, uam quid e culpam gulares,ad negotia tranβῆ rum- Quoali hominibus boanar m rerum mniae cura est, quam studio aliena,

ae nihil profutura,multum sens periculosa petui,

neque regerentur magis et si bus , quam regerens α-

eo magnitudinis prooederemt,ubi pro mortalibus,guria aeterni fierem Nam uti genus hominum compositum e oorpore σ animα est, ire res cunctae, studias omnia rao tra corporis alia,alia ari, natu ram sequuntur Igitur PR A E CLARA FACIES, magnae diuinae,ad hoc uis corporis,et alia huiusce modi omnia breui dilabwntum AU INGENII egrena secinora, sicuti anima, mortalia siunt. Postremo corporis re fortunae bomorium,uti initim, sic sinis est OMNI AQVE oriae oaidunt, π aucta senem sunt. Animus insorruptus, aetermin, reelar humani generis,agit, atq; habet cuncta,neque ipsi habetur. careo magiς prauires eorwm admiranda est,qui dediti oorporis Pudiis,per laxwm,atque ignauiam aeretem agunt Caeterum s M G EMIUM,quo neque melius, neque amplius aliud in natura mortali- est,m cultu,atφρονrdia inresceresin Gnt,cum praesir tim rem multae,uariae s arter sint animi,quibus μmma claritudo paratur. V erm ex his magistratus, et imperia,Postremo omnis cura rerum pubIimrrum, nime mihi hae dempe late cupienda uidentur,quommam neque uirtuti bonor datur,nes illi,quibus per