De coloribus oculorum Simonis Portii Neapolitani

2쪽

VERENDIS S. HERCULI

GON SAGAE, CARDINALI

TSI saturea aliquid,

quod ad nostra comunia studia pertinere Videbatur, ea industria elabo

ratum ad te mittere, ut meo nomine te lutaret,

o mei erga te amoris σοί eruatiae imaginem exprimeret quonia aliquot ab hinc annis,neficio quonam bono meo fato, mura tibi acere a multu accepi,quem unice,et colui, et admiratus sum semper,

tui Philosephiam cum Religione ita acerrime coniunxistist non minita Purpuratoru Senatis,quam Fonae artes tibi debeant,m quicquid ornamenti ac maiectatis illis accesserit tibi acceptu referant in tamen nihil in mentem venit, quod dignum esset tuis purgati simu auritus. Quare cum per istos aestatu ardores,nonnihiloti' nactus essem, bonas illas horas. in tractatione de color in oculoru conuerti, atq.ea gessiem absolui. ognitio enim causarum innume

a ti

3쪽

rae talorum varietatis,quae in hominum oculis maxime cernitur, in orinotelisphilosiophia desiderabaturi,utpote quam ob cure Arisotelesnobis triaidis. Valenus autem,etsi explicatius, non tamen acri iudicis ea digessit. Accedis,quod altero abhinc anno, enarrationem de coloribus cum eddi em, hane de

oculis lucubratiuculam phil ophiae nudi is polgicitus fueram. Qualemcunque litur tuo nomini nucupo ac huius opusculi censorem te constituo. in

quo si quid minus arridet sierunt sane

plurima) totum illud, pro tuo arbitris cassi s.ciale

4쪽

LORUM SIMONIS PORTI I

NEAPOLITANI.

ARTI via hominis, multorumque animaliu praestatissima, quς natura aniam alia liberalissime honestauit, sint oculi ; qui lucis

vivita distinguut a morte. neque ulla ex parte maiora,ac certa indicia aegritudinu & affectuum ani- hominis, quam ab oculis habemus. Aquibus hominis clementia, misericordiam , odium, amore tristitiam,laetitia, temperamentit, caeterasque perturbationes coniicimus .Quo sit ut non ignobiles philosophi, praecipuam animi sedem in oculis posuerint. Etenim ardent,splendescunt, nictant, rident,tristatur. Hinc illae lachrymae commise rationis,ac pietatis, nonnunqua laetitiae notae. His accedit non mediocris persiaso, in oculis animii contineri; quare cum illos osculamur,animum videmur attingere. Ad hoc, cum aliquid intentissime cogitamus, ita sane a visibilibus praesenti b. abducimur,ut oculo tu nullus videatur vlus. Sic, &qui morbo comitiali sunt correpti, apertis oculis nihil cernui, animo caligate. quod apertius cognoscimus, cum lepores patetibus oculis,dormire videamus, multos l. hominum, quos κορυβα Ἀας Graeci nominant. Ob id Galenus caput propter oculos a natura sermatum persuasit,cum in illis totus pe

5쪽

g si MONIs PORTII LIB. ne con*iciatur animus, quamuis sint parti u minim ratque propter utilitatis dignitate,cerebro,in quo est precipua animae facultas,ex illius sententia natura coiunxit. Sed Peripatetici, quorum studiu in perquirenda veritate semper suit, sensibus rationem comite adhibere; visus nobilitatem inter c teros sensus,duabus viis nanciscuntur; rebus visu cognitis,& sinceritate instrumeti. Etenim rerum plurima ru,longeque dissentientiu percipimus naturam, ipso visu duce, ut qui maxima ac plurima eorii, quae corporibus insut, certi sit me eminus discernat, colore, magnitudine, figuram, motum, positione, atq. interuallu inter sese, & interea quae procul stant di sis ita re nuciat, videtque alia quidem moueri,alia vero loco manere. quaedam rursus quo pacto inter se connectantur,alia quomodo seiungantur diiudicat. Inde Aristoteles supra omnes alios sensus, visum homines diligere, perbelle notauit: quonia multas rerum differentias nobis demonstrat. Aeterna quippe, & generationi obnoxia corpora luminis natura libi asciscunt, quod nullo alio sensu, nisi solo visu in ipsis it ellis percipimus. Sut

quidem oculi veluti anteambulones ad metienda astra, I aeternorum perscrutationem. quod si illis privabimur,non modo coloris ac luminis scientia aboletur, verum etiam & nobilissima scientiarum , post naturalis astrorumque peritia, proxime corruent. Quata adhaec huius sensus utilis nobilitas sit vel maxime declarant ceci, qui cum usu videndi priuentur, ab omni ciuili dignitate arcentur, veluti animalia media inter uiuentia Se mortua. His accedit & organi sinceritas, quod non ex elementorum coitu costat, sed aquae naturam obtinet, ut Aristoteles libro

de Sensu,& secundo de Partibus,& quinto de Gene

6쪽

DE COLORIBVs OCULORUM Irat .animal. docuit. Quod si sectione Problematum XXXI. igneum esse pronunciauit, id fit,quod sepe usu veniat in circularibus disputationibus respondere, quod philosophorum vulgus sentire tunc videtur: quoniam facile credimus, quod vulgatum est. Sed quod elaborate docuit id ex libris acroamaticis accipiendum est. Huius igitur nobilissimi sensus propositum est colores & illorum distereti as,ac cautas perquirere :& quibus rationibus animi propensiones ex ipsis oculis praesentimus.quoniam non satis explicatae sunt causae difformitatis oculoru, nec a Philosophis,longeque minus a Medicis. Caeteidna in horum

tractatione, opera pretium est partes ac situm, ordinemque partium, e quibus colores oriuntur, enarrare. quandoquidem omnis certa cognitio a primis recta via proficiscitur. singula summatim tamen & breui sisime perstringam,quod haec a Medicis quam longi sit me sint tractata , & iuniores Anatomici magnace iis ediderint volumina. De situ oculorum. Cap. II.

MEdici primae classis, quorum princeps Ga

lenus est, persuaserunt, motus & senius originem,cerebrum esse. Et cum eius substantia,neruorum substantiae sit valde similis ; ab eodem cerebro , neruos proscisci euidentibus ad sensum probationibus demonstrasse, omnes pro consesso habuerunt. Adde, caput propter oculos persectis animalibus, datum esse a natura. Hinc colligere est cur

oculi posti sint in capite,nempe propter nobilitatem Vt longe viderent: tum ut ad cerebrum quod est sensus principium) quo de sendantur; propi Us accedetent. Hanc quoque sententiam libro secundo

7쪽

3 si MONIs PORTII LIB. de Partibus animalium Aristoteles probasse videtur. etsi sexcentis aliis in locis apertissime eam impugnarit. Inquit enim, Caput priuatum esse carne, ut melius sentiat cerebi v. Rationemq. annectit, Vim enim sentiendi sitam in cerebro existimandu est. Hinc sensus omnes oriri a cerebro colligunt. Sed Aristoteles rationibus rebus congruentibus questionem lianc diremit libro de Partibus animal. I. natura ait optimo

consilio animalibus persectis, ac sanguine praeditis, parte superiori capiti videlicei ac anteriori oculos, strinasse. Superiori quide,quoniam cum aqiles sit naturae cerebrum enim humidu,ac frigidum est ut sa-cillime a cerebro conseruentur ac generentur.conseruatur sane a suo simili, quonia aqueae naturae est oculus, gidus scilicet S luimidus. A cerebro igitur defenditur,ne ab exiccantibus calefacientibus i. causis, Infirmeretur. Porro ab oculis meatus ad venas circa cerebru sparsas tendunt: lus sanguine purissimu continent, unde purissimi etia spiritus exeuntes,videndi senium absoluunt. Inde Philosophus vim sentiendi, in cerebro sitam dixit;quonia ibi reperantur spiritus, Ut visui,& auditui, vim sentiendi praeparent. Ob id ergo maxime in capite hi duo sensus sti sunt, ut a cerebro illoru organa foueaturia cerebro quide, visus; a cerebello vero & parte posteriori auditus, cumultu

sit aeris in parte illa posteriori,qui organu sensus auditus est. Ad haec,& oculi a cerebis origine ductit,ut paulo post audies.Tactus vero & gustus aperte a corde dependent; tuo nia caro , quod .est illorii organu, vel mediu, si cordi coparetur, vel spiritibus, a corde ortu ducitricii generetur a sanguine , qui postremo a corde proficiscitur, ut sensit Philosophus Per carne aute,nausculosam intelligassubstantia, et no simplice.

8쪽

uuiis coagmentatum.quae vero caro simplex dicitur,

paren chyma peregregie Erasstrato , & Aristoteli,

veluti limus, qui in venarum capitibus generatur,dicitur. Non est igitur in alia parte locatus oculus,nia si in capite,quoci sanguis caeterarum partium,Vtpote crasitor,& plus iusto calidior,sensum retunderet,cotraque efficeret , quam institutus, & cuius gratia adiunctus est animalibus, exigeret: Ea propter quoque Natura caput carne vacans sermauit,tum ne gratiaret pressum onere tum quod si circuseptum caput esset carne, quae calida est,cerebrum spiritus refrigerare non pollet,leperet enim & intemperatiores spiritus sensoriis diffunderet. Haec itaque est primaa substantia oculi desumpta ratio,cur in parte anteriori,& superiori,iuxta cerebrum oculos Natura loc uerit. Mox altera ratio sequitur a fine prosecta.Cum motus in directum sat & in partem anteriorem; eodem sane prospiciendum est,quo motus agitur. Hac igitur ratione, parti posteriori non insxit oculos, tum quia functiones non absoluuntur, nisi in directum,& ante: tum quia cerebrum parti anteriori non posteriori Natura indidit. Succedit & tertia ratio Philosophi,quὁd cum omnes sensus a corde,veluti a fonte proueniant,idque parti priori animalis comissum sit, sensius quoque eade in parte locantur, Sed

his se ingerit dubitatio quare gemin i sint oculi Dicas,quod praeter tactum,gemina sedes sensoriis data est. nam etiam ipsa lingua bifida est , huius ratio est, duplex corporis pars,aextra scilicet,& sinistra: fit enim utraque in parte sensus Sic &aures duae, & nares duae,& oculi gemini sunt, qiuin & in gustu , etsi obscurius, distinctio tamen quaedam vide ur: lineae

9쪽

to IMOND PORTII QR enim tenuis linguam partitur. Sed hoc in tactu Inere tum est,quoniam primum eius senserium non est raro,nec aliqua pars earnis,sed aliquod intimum,quod philosophi cor vel spiritum dicunt. Quoniam enim tactus totius animalis principium est, ct quo animal animat: par erat,vi omnibus partibus mollibus indiscrete se diffunderet. ob id igitur eerta particula in corpore animalis non est illi sensui constituta. Se

infert & alia dubitatio. Quid sibi velit Philosophuς

secundo libro de Generatione animalium , cum in aquit: Solum prae eaeteris sensoriis, oculum corpus troprium habere: cum & aures sint propriae particue auditus. Satisfaciendum huic est, quod per pro- Irium, aut intelligendum est,determinatam particuim vel proprium corpuε, in quo cum aliis non comimunicet,nam humor crystallinus, primum est visus instrumentum , eiusque peculiare corpus ac proprium :caetera vero sensuum organa sunt communia caeteris partibus,Vt membranae, cartilagines,caro,&huius generis reliqua. Et de situ oculorum hactenua. De partibus oculi. Cap.' III.

Culus sub fronte in ossis cauitate, veluti In

sua regia locatur, multisque constat particu Iis. quaru Vna est, quae nobis Vsum videndi praestat, caeteras vero ad huius salutem cingentes,ac stipantes Natura instituit. In medio omnium haec nobilissima particula, que a Glcia medicis dicta est ὀνκρυταλλοειδἐς locum sibi vendicauit: caetere vero tum hum res tum tunicae,aliae,iis quae offendere & laedere possent,resistunt;aliae ad functiones absoluendas conse

runt . Ab humore igitur crystallino initium sumς-

10쪽

mus. Est erystalloides humor,non fluidus, sed paulo

firmior pene ut cera,vi recipere imagines commodὀ

siit ; lucetque in media pupilla,& albicat, ut facials varios colores recipiat, non secus quam in externis in puro crystallo seri videmus. Atque interdum . tanta est huius luciditas, ut extra oculos splendor emittatur,veluti in cattis,multisque animalibus noctu videre licet. Rotundus hie in sectionibus conspicitur,non autem angularis, ne ab occursu rerum laen datur; non tamen exquisie, ut imago rei visu percipienda figatur, lumenque ipsum certo loco firmiter - consistat. Quod enim undiquaque sphaericum est,nos xe recipit. Porro Optici,ex Mathematicis subtilius rem inquirentes, oculum montis altitudinem,& rerum visibilium magnitudinem non assecuturum vnisi esset rotundus animaduerterunt; quippe nisi pupilla,per quam immutatur, esset spherica,non perciperet,nisi aequale sbi, quoniam visum effici contin- it,per lineas rectas in oculum incidentes perpendiariter,& in oculi centro concurrentes.Quare si esset superficie plana,nisi ex superficie aequili, non ingererent se perpendiculariter. Decuit igitur illum esse sphaericum,ut lineae a re visa ad perpendiculum caderent in pupillam,quod ,si oblique inciderent, minus videremus. Sed ut omnis oculorum ratio a naturalibus functionibus petatu dicamus, quod cum variis motibus moueatur oculus , decet figuram eius esse sphaericam, quoniam ad motus,quae in gyrum fiunt, est apti sit ma. Ad haec ,habet oculus rationem centri, ut comparatur visibilibus ; quoniam lineae quae ducuntur ad ipsum,ut paulo ante dixi, ad perdendic tum cadunt,& ob id emcacius ab his mouetur,Vt via dealiquam ab iis quae sibi circumstant. Ac vi conside