Nouvm instrumentum geometricum : quo rerum mensurabilium longitudo, altitudo, latitudo & profunditas, hactenus inaudito compendio, etiam ab arithmeticae imperitis, quàm certissimè mensurantur

61쪽

De Dinumenti usis in dimetienda singitudine vel distantia in campo,perstitionem unam,ex dato loco in aequali N campo aliquo plano longitudinem sive distantiam magnam mensurus, quaere ante omnia lo cum commodum, qui terra sit eminentior pedes circiter Ia. ut in Figura adumbratum vides' super hoc loco

62쪽

so DESCRIPTIO Novi

vel trunco Instrumentum ad Baculi latus dispone, juxta doctrinam cap. IO. Volve tunc Regulam AE. in semicirculo super lineam ad litteram C. alteram vero Regulam ad litteram D. adeo ut ambae Regulae iustam Quadram essiciat,& Regula A F. stet erecta & perpenticulariter. Firmato Instrumento, ne dimoveri possit, volve Dioptram H.in Regula F.ad puncta a . Dioptram vero G in Regula E. ad metam distantiae vel longitudinis quaesiitae: & reperies puncta 9 a . Quoniam vero pedes Ia. pro linea nota habes, Dioptramque H. volvisti ad puncta a . ideo pun cta illa ψ a . dimidiatim duntaxat sumenda sunt, adeo unsint puncta Asia. Tot igitur pedum est distantia vel longitudo quaesita. Mensurus deinde ex hac statione complura alia loca, fa cili labore id perficies sine Instrumenti dimotione. Saltem Dioptram G volvito. Potes etiam Dioptram H. volvere , punctis et ad 12 habebis pedes 92 .

CAPUT XXVI.

De Inmumenii usu in dimetienda longitudine vel μBiantis,in campo, perstationem unam, ex dato loco aequali.

BNεν icio huius Instrumenti in loco qualiter sito per stationem unam longitudo pedumetoo & amplius potest mensurari, Si videlicet In strumentum divisum sit in mille partes. Quod si in partes plures, puta in a oo O vel 4O Oo. sit divisum, proindeque longiores existant Regulae, tunc vel 4OO. aut o Ο o. pedeSper unam stationem in campo plano, disposito uvante Instrumento sicut docet sequen- . tis capitis exemplum possunt

mensurari.

Infige

63쪽

INSTRUMENTI GEOMETRICI.

Infige Baculum terrae in campo plano, adeo ut quinque pedes terrae superemineat: Instrumentum tunc ei applica, juxta doctrinam capitis praecedentis: iuxta quam & Regulam in semicirculo volve. Habens deinde pedeS 3.a terra Usque ad instrumenti centrum A. ita porro operare: Volve Dioptram H. in Regula recta ad puncta i o Dioptram Uero G. dirige in metam longitudinis quaesitae:& reperies pun

64쪽

sr DESCRIPTIO NOVI nota, Dioptraque H. in Regala stationis pnnctis Io incubuit: erunt dimidiata illa sue O. nem pe 47 3. longitudo vel distantia quaesita, hoc est, pedeS tollae m. CAPvT XXVII. De dimetienda longitudiAe vel dictantis,in campo plano, si In rumentum divisumsit inpartes

longitudinem pedum his mille, in campo aliquo plano, ita operare: Disposito illo, iuxta doctrinam capitis praecedentis, volve Dioptram H in Regula recta ad puncta IO. tunc,supereminente Instrumento terrae pedes S. volve Dioptram G. ad metam longitudinis quaesitae: & reperies puncta 39o O in Regula inter A E. Ceterum quia pedes 3. pro linea nota habes, & Dioptram H. ad puncta I ovolvisti ideo puncta illa 39 O o dimidianda sunt,unde evadant 193 O. Longitudo videlicet quaesita.

De Inssrumenti usu, ad explorandum, utrum fons ex sicatebra a deduci possit in cacte num vel oppridum vicinum,quando ambo videri pessunt. D hoc explorandum ante omnia opus est scitu, scatebrane, an locus, in quem sons deducendus est,siit altior . Nam si scatebra sit inferior, omnis opera frustra impenditur. Utrum igitur locus talis,an vero scatebra sit altior experieris instrumento, si ita opereris: Vol ve Regulam A F. in semicirculo ad litteram D. Regulam vero A E. ad litteram C. His cochlea firmatis, ne dimoveri queant, Baculum terrae infige, sic ut scatebra non siit altior. Altior enim haec si foret, ille profundiuscule tunc infigen- duS

65쪽

dus esset, , ut alia aucupanda commoditas. Baculo deinde applica Instrumentum, Regulamq; A E volve perpendiculariter, ita ut Dioptram G sursum volvas ad E & perpendiculum cum circulo minuto ei appendas. Vnde quam rectissime disponere poteris Instrumcntum. Visus tunc siit per Dioptram H & Dioptram A ad locum illum , in quem derivare cupis fontem. perien Sigitur, visium tuum supe riorem esse loco illo, facile iudicabis, fontem illuc derivari posse: at si visus eo loco sit inferior,colligere tibi licet, fontem illuc deduci haud posse: scatebra siquidem altior sit oportet illo loco,in quem debet deduci.

De Inn menti usu, ad explorandum, utrum fovi ex scatebra sua deduci possi in cactestum vel oppidum vicinum, quando ambo haec nequeant videri.

D isthoc explorandum sic operare: Dispone Instrumentum ad scatebram a. juxta doctrinam capitis praecedentis et tunc cistis sit per Dioptram A F. in metam vel collem aliquem: ad locum qua doquidem quaesitum visus penetrare nequit. Hanc metam, notatam littera c. nota diligenter. Assumto deinde instrumento cum Baculo montem vel collem conscende, unde metam c. & lΟ- cum, in quem fontem derivare cupis , probe videre possis:& dispone instrumentum perpendiculariter, ut antea quoque dispositum fuit,& collima in metam c. superabi Sque Dioptra & collimatione tua hanc metam: mons sit quidem altior est. Tunc igitur volve Regulam A F. deorsum tantisse per,dum metam c secundum directum videas. Inde semi circulo & Regula A E. immotis manentibus, Instrumen tum cum Baculo dirige versus castellum e. in Figura notatu ita tamen ut Regula A E. perpendiculariter erecta stet:

66쪽

s DESCRIPTIO NOVI

reperiesq; visum tuum cum Dioptra A F. castellum longe superare . quod indicio erit, scatebram alii orem esse cast cl-lo: haec si quidem scatebra, & locus c in eadem reperta fuerunt altitudine. At conscendens alterum montem d. deprehen clisti, adhuc altiori loco te cile una cum Instrumento unde Rcgula A F. deorsum tibi fuit volvenda: Instrumento autem versus castellum directo, reperisti castellum infe- Iius esse.Ex quo colligere potes, scatebram perquam facil-

67쪽

N habes, candide & amice Lecto , descript inem& usum novi Instrumenti Geometrici nostri, cu-P-jus utilitares pcrplures aliae sunt quam quae in medium a nobis sunt allatae se arum inductione, brevitatis causa, sponte supersedemus. Interim non ignoramus, ad Geodaetiam alia etiam Instrumenta adhiberi, quae contemnenda haud sunt 3 in quorum numero est illud, quod Anno 1136, cdidit spectabilis Ur, Philippus AJbinus, Senator inclytae urbis Francolariensis:& hoc, quod excellentissimus vir, NI cΟLAvs ST u PAN Vs, Doctor Phi-Iosophiae& Medicinae, descripsit, cdiditquc. Anno ISTI Basileae, quae etsi itidem ab Arithmeticae imperitis utiliter

possunt usiirpari: tamen cum hoc nostro,propter Dioptra rum & aliarum rerum commoditatem, vix videntur comparanda. Interim firma spes nos tenet, fore,ut ingeniosus

Lector ex tradita descriptione&additis figuris aeneis luculentissimis, negotium hoc si non per omnia & exactissime Dissiculter etenim ex scriptis solis omnis eiusmodi rerum cognitio percipitur: attamen maximam partem sit percepturus, si praesertim usus frequens & exercitatio diligens

accedant, quae, Tullio teste, omnium magistrorum praecepta superant. Si porroe in hunc tractatum errata quaedam Typogra phica irrepserint praeter voluntatem nostram,& nonnulla fortassis obscurius ab auctore & ab interprete tradita es seni,candidum & amicum Lectorem enixe rogamuS, velit pro humanitate & comitate sua ea corrigere, nostram docendi rationem non improbare, vitiique Geodaeticae artinihil imputare, si in instrumentorum fabrica a nonnullis peccetur: vehementer quandoquidem, nisi haec per quam

exquisitissime patentur,peccari potcst. Si Deus vitam sup-

68쪽

s6 DESCRIPTIO NOVI peditaverit, Instrumentum isthoc&ad coelestis Civitatis

regiones ac vias describendis applicabitur. Triuno illi Deo,qui omnia disposuit in Mensura, Numero& sPondere,siit laus & gloria in sempiternum, Amen. IN sc RIPT IO NES

OMNIUM CAPIT V M

iujus Tratiatus. p.r. De Geometria geberatim: quid sit,a quo inventa, crinquem sinem, pag ιII. De variis ad Geometra--adhiber solitis me urti filem, ripartibus instrumenti, a III. De fabrica instrumenti,

IH. De Indi rum nil usu generatim, IV. In dimensonibus Geome racis duo semper triangula confici, IVI. De In Erumenti usu in dimetienda longitudine ei unita loci ultra aquas, PVII. De Inser umenti usu rn dimetienda longitudine Dei, quando utio perticis vel virgis mensuratur,ctc. DVIII. De Instrumenti usuιn dimetienata longitudinesme dictantia duum sicorum, IaI X. De μ' amenti usu in dimetienda longitudine se dHuntia quatuor locorum, Isae De Instrumenti usu in dimetienda altitudine Turris, Do-mur, vel alteram aedificis, Ist XL. De Iu menti usu in dimetiendis dictantia profectararum Turris ab inυιcem , ct item duantia a projectura suprema Hationes Mensoris ad Turris verticem, 2o

69쪽

XII. De In frumensi ussu in iumetienda altitudine Turris fossassae in cuiuspiantam accedi nequit, Ea XIII. De alio usu Inser umenti in dimetienda atiuu e Tur

X IV. De In Irumenti usu in dimetienda Turri in monte sitIE, quam videlicet alta se Turris se Mons sint, quam, profunde Mons debeat se odi, asXH. De Instrumenti usu in dimetienda profunditate, longitudine se latitudane ex Turri,itidem in montesita, PyX De Instrumeti usu in dimetiendis ternis Artibus, in monte sitis, quantum videlicet illa se astitione Mensoris,

xVII. De mctrumenti usu in dimetienda distantia Montium ab invicem, se item altitudine singulorum, Z XVIII. De In trumenti usu in rimetiendis pluribuου loco ex Tur

X lx De instrumeti usu in dimetienda profunditate Putei, 3δxx De Insirumenti usu in dimetienda latitudine Fosse se attiturine Muri, propontis bestici irruptum subrica, IstXXL De alto Mntrumenii Aseu in dimetienda LIitudine ante commemorara Fossa. ' XXII. De Instrumenti usu in se odiendo Vullo vel Propugnaculo, eum perrumpendi vel die' denia ergo, μXUI L De In frumenti usu in iumeIienda altitudine Turrib e Turri aua,perstitionem unam, sXXIV. De Infixumo i usu in iumetienda longitudine velisantia ex malo namico ad Tarrim se altitudine item Turris, IXXV De Innixumen i tis in dimetienda longitudine vel aerinantia in campo perstitionem unam,ex dato loco ina quali, ρX XVI. De in IrumenIius in dimetienda longitudine vel vinantia in campo per nationem unam, ex dato loco aequali, q

70쪽

j8 DESCRIPT NOVI INSTRUM GEOM.

XXVIL De dimetienda longitudine veliunantia in campo plano, si morumemum Hvsumsit in partes quater mi D, faXXIIX. De Inctrumenti usis ad explorandum utrum fons exsalebra hus deduci possit in casse Eum vel oppidum vicionum,quando ambo videripossunt, saXXIX. De Inctrumenti usu ad explorandum,utrumfons e carebia μά deduci posit in casse Eum vel ovidum vicinam, quando ambo hac nequeant viam. 13

Praeter alia instrumenta Geometrica dc Astronomica ex orichalco affabre faeta, veluti Astrolabia, Quadrantes, Nocturnalia, Circ nos proportionales artificiales, Dioptras dirigendis tormentiS aeneis accommodas, & similia, inprimis hoc nostrum instrumentum v

nate prostat Tiguri apud auctrarem hujus