장음표시 사용
1쪽
num secisset, nec primum hominem a Deo creatu unquam sibi persuasisset, huic errori impietas videlicet cosentanea suit ut homo principi u suae beatitudinis a Deo nullu duceret: cumque ide summu hominis bonu hac caduca & mortali vita conclusisset, quasi post mortem hominis nihil esset suturum, huic alteri errori similis impietas cosentanea fuit, ut homo ad Deum beatitudinis suae exitum
non referret: nec ab eo recte factorum suoru prinmium ullum expectaret. Neque vero solum eiusmodi sine legitimis carceribus, & sane legitima meta quemadmodum dixi curriculum instituit, sed ita tortuosum, asperum, & lubricum instituit, ut in eo athleta nullus sine lapsu grauissimo, periculosissimoque certare possit: neque quisqua be tus Aristotelis beatitate futurus sit, qui non idem sempiterna miseria & intalicitate miserrimus &inscelicissimus sit futurus:atque adeo homini Christiano magnae non solum temeritatis, sed impietatis culpa verenda est, si quis a tali philosopho Christianae veritatis praesidium ullum petendum existi, met. Sed haec suis locis melius a nobis disputabuntur. Quare ad Aristotelem de beatitudine hominis philosophantem veniamuS.
2쪽
Mnis ars,omn sique doctrina,om- Cap.tinis acto, pariter m deliberatio,ad aliquod bonsi referri videtur. Ita que praeclare veteres bonum definiebant,quo referuntur omnia.) Fines
Nautem inter se hoc ipse discrepant, quod alis seunt actones, alij praeter has opera quadam.' Ac quarum rerum praeter actionesal mes sent, in his opera syapte natura fiunt amonibus excellentiora. Cum vero multaesint amones O artes Oscientiae, multi fiunt etiam diuersique Men. medicina siquidem sanitas,artu fabricandarum nauium naui disciplinae militaris victoria, prudentia domesticae oe familiaris opes. ε iuva autem artes aliqua υna facultate continentur sui equestiri disiciplina ars faciendorum fraenorum , cir catera qua circa instrumenta equorum Dem
santur, π hac ipsa equesbris disciplina militarrique o
mnis exercitatio imperatoris arte O facultate, it 1 e
3쪽
aliae aliis) in his omnibus fines earum quae principatum tenent, subiectarum m inferiorum rerum finibus fiunt
anteponendi: illorum quippe causa etiam hi expetuntur. c nihil interest an actiones ipse sint fines amo-num,an aliud quidpiam, quemadmodum in commemorata artibus disciplinis.
Cum hae libro duntaxat propositum esset Aristoteli seminis Diuitatem definire, taque totum de nitiane nan fiam clara in peste dia ititori magnificaseri potuisset, Ocristoteles argutιus er eastidius multa quam erim C aritius quaeuionem hane Cr distulationem multis rebus minime necessarias onerauit, quas intelligentia memoraas causa tres in partes diuidemus, Prormium, Reprehensionem Cr Coormationem. Proaemium quatuor quamones habet, ritne aliquod Fummum hominis bonum. Cuius doctrinasit. sua ratione docendum. Quis eius doctrιna ιdoneuε --ditor . Prima furitiogenerali summ/finis de itisne confirmatur: DL- ,-- cannexus est primu , Siquis ea summus rerum expetendarum snis, propter fuem caro omnιa expetantur, in eo Fummum est homini, bonum: Aliquis autem ei Fummus rerum expetendarum finis: si resummum euatiquod hominis bonum.
I Cone propositionis ratio praecedis,natura cr Lainctione Miam amplificata. omnibus, inquit OcristotAes, hominibus qui consis, iudicio, aluntate rem quampiam suscipiunt m efficiunt, bonum aliquia prv tum eur t Medica procuratio sanitatis, Pίil pho inquisiti. sapientia,
ὐm de ιtione includebant, quasi triusve na esset notio, idemque L- num diceretur es quod is, culin gratia quidque D .iaque ex MEA. Matini sumptum idera par L bi Socrates snem proprie bonum censerappestandum.euod,inquisitati eius causa fat,quo emper ad aliud refertur, id in ratione boni collocatur: quod ero alterius causast, in aliam
senem, is optime, reducendum idetur.3 Fimum autem diu sis hli manca in imperfecta sis non enim is omnis aut ἰ,Iema, id Aractis,aut ιργον, id est opus In :sed tertium geninbuetractantisimum is hac diaributione desederatur: eiusAν dic. id ui
4쪽
rentemplationem, quam ab Arassitele de induaria praetermissam esse arbitror, t hae reticentia,C elut maructas eunt lupo Da facilius ad oppugnandam sententiam Platonu ingrederetur, qua beatam hominis itum in Idea sitem in Philebo itam in contemplatιone positam omnium diuini mam perfectisimam esse docuit. Esse autem finem aliquem θεω- ρεβι Quintilianus in artium diuisione docet,quas ex triplic ne distinguit,cognationis, aftionis,m operis: in Arsoteles ipse in topicis ckm agit de ornatu. similι artia diuisione titur. Quinetiam in his ethicis libris felicitatem hominis non in actione tantum. sed etiam in contemplatione ps- eastatuet. Itaque Cristotelis res limonio tertium em ad explendam partitionem apponere debemus. Recte autem praecipit Uin esse metius actione ἰm operis causa actio
suscipitur: si per enim in cauin scipe locu is obtinetot domus aediscatione melior.m msis agricultura,Cr tela textura, ina racematrone.s Fines desnde inter se dupliciter di=nguuntur prima distinctιο eunatura in rationis, qua sua cuique in propr/a tribuitur: tenim artes ea rium sines interse discrepant: sed exempla quae ιχ adhibetur,minus idonea fundi no enim is me icina essenito, sita adhibere ea qua alent ad sanandum, Ionem sit adeptus medicus,etiamsi non sanante Neque enim tin Topicis ait det orator omnibus modis persuaderesilit, et medicinsa Cap. 2.tib. I. nare. selasi nihilpraetermiserit earum quae adhiberipsint, tum denique inperitum eum Cr artificem iudicamus. Et si uintilianus, TenQt quide,ait, Cap. IT A. 2.ad ictoriam qui dicit,sed cum bene dixit,etiamsi non incat,id quod arte
cutinetur,efecit: nam in gubernator ulsalua naue in portum peruenirer si tamen tempestate fuerit abreptus, non ideo minus erit gubernator, dice que illud notum, Dum clauu re tum teneam: in medicus aegri sanitate tit: si tamen aut baletudinis γῆ aut ιntemperantia aegri, astae quo casis fiamma non contigit,dum ipse omnia secundum rationem fecerat,medicinae
e non excidet. Nec rei militaris is est Pictoria sed facere omnia quae ad incendum pertinent.Idemque de diuitιὰ Cr opibus in prudelia familiari iudieandia est potest enim idem optimus esse paterfamilias in pauperrimus. 6 seeunda finium di Tinctis ersatur in contentisne 2ignitatis,ea
que magnam lucem ad propositionem proximis Cisimi a feret: nam si δε- m.nstratum fuerit m J- eluti in scalis certos e se gradus. t alν inferiores,clyseu perioreisin C superiores semper inferioribus esse meliares, peris stimum erat omnibus,si quis Fummus sit rerum ex tedarum is apra que animo Cr aluntate altius ascendere non passis, hune ipsum optimum esse perfectissimum,in rua rita hominis beata ersetur.Quamobrem primia. se.
5쪽
evito dilutatio ad hanc conclusionem perducta est, t cum anim- hominis in rebin expetendis semper aliquem finem in ianumstinens es autem am multi resisint lue ita inter se affector asuperforabin inferιoresdgnitate runcantur,nemo Abstare possit,fώιn summuν rerum expetenda- m M idem optimus Q perfectisimus sit.HM itarue iactis fundamentis ad prima quaslunu explicatronem emamu
' . Ac si quis est ultimus extremusique rerum agendarum finis, quem propter se, caetera propter ipsium expetenda ducimus, neque omnia propter aliud optamus: sic enim res serperet in immensium, er inanis να-naque nostra esset appetitio costat illum esse rerum expetendarum extremum , μmmumque bonum: ' cuius cognitio perceptioque magnam commoditatem ad vitam CV mores recte conformandos continez. ut tanquasagittari1 proposito nobis signo certius ad id quod opus est, contendamus. ' quae cum ita sint, diligentia nobis adhibenda est, ut ipsum summum bonum, quid tandem sit, o ad quod genus scientiae facultatisiue pertineat,seummatim complectamur. Ei vero scientia, quae reb- quis imperat,maximeque prolatsubiecta videri potest, cuiusimo H est doctrina ciuilis: ' haec enim,quae artes sint utiles Re .m quas qui ue ciuium distere debeat, σquatenπs,mDiuinatque etiam clarissimas nobiliomasque dimplinas, ut eloquentiam, artem militarem. σ
domesticam silentiam, huius legibus imperioque sebie
ctas videmus. ' Quod si reliqu:s artibus velut administris utitur, quarum vis omnis almone cernitur, sanes
que legibus m institutis quae sent illis facienda, probi
betque contraria, hacprofecto doctrina ciuilis certo fi-
6쪽
ne coclus definita qree, reliquarum disiciplinarum fines amplexabitur,ut in illo summum perferitumque hominis bonum constituendum esse videatur. ' Quanuis enim eadem sit ratio eorum, quae tum in singulos ciues, tum in uniuersim Rempub. conferuntur,at Repub.ta-
me causam si cipere, eamque summo consilio S sudio
tueri, matres qziddam perfectri que est: optandum enim nobis est,ut etiam de uno, loque ciue bene mereamur: at uero genti ciuitatibusque multis considere longepraestantius m diuinius existimandum est.
Homines ignari in dialecticae in sententiae quae tractabatur . Abrum Lunc m certa inproprea meῖra non diuiserunt,sed imperitorum coruorum more disier erunt: Super ιore enim capite non plena sententia, sed instratio duntaxat proomae propositionis continetumuiusmod/ gnoratιone hoc olus plerassue in locis diuulum ae L patum es quM tamen capitum se manes 3deo secuti sumus, non quia probaremus.βd ne imperιtis homιnib- sta tam ratιone lectionis huius perturbare bideremur. Primus hic filogismus ad leges artis concluditur,cr ex partibus eris compon tuni Propositis perlicua est: inter enim philosephos in Christianos conuenit beatam hominu itam omnium rerum maxιme esse expetendam, a. Et assumptio quae proxima parenthesi cotιnetur mhilominus aperinta inprobata omnibus est, quod exploratum sit omnibus in rebus expetendis aliquid esse extremum,in quo mens hominis conquiesica nec ltra ιds- sum appetitu in aluntate longius progredi psit.Hoc igitur ab Ara ου-le fundam e tum recte positum est,fiso Ioeticitatem homini, in summo ac extrema bonorum e constιtuitsedeatera neruaquam similia sunt, t m emamιne totιus Hstutationis apparebit. Nam cum ad explicatιonem Q consitutionem summi bonι descendit, tam procul a errat ab eo quod 3nquirat. quam qu/ maxime. Quem tamen pέιlosophum miserandum sudιcemus titet, quι m tanta caecitate in cati ne tempora derιtatis lumen secutus non
D.- Christianos quosdam homines quis hoc tempore ferat, qui cristotelis d.ctrinam falsam prasertim, Cr Christiana religιoni repugnantem,sam sanctegamque retigiose enerantur, t eam non mιnus, quam sacros, m a stiritu Dei dictatos libras approbent Irarue in anima reteris huius Aria
7쪽
sotelia distulationis erroribus, no tam mihi certamen erit cum Ocri orale, nis cum aut aperte Peritatem Christiana oppugnare, aut Platonem malitios calumniari idebitur, quam cum huiusemodi hominibus, qui mam
fe Isimam cristi telis impietatem γel aperte defendere, et diIliacti ἄ-culis quas pra figiis quibusdam praetexere gloriosum mpraeclarum esse ducunt.Nam si O Lutetis hoc tempore a mortuis excitaretur,eatue σιntone,
quam de Deo in Chri Is habemus,imbueretur, confestim decreta sua to erat enitusique damnaret, quae ιneptι quidam Chrassiani sultisi me probant, C pertinacissime seruuntur. 3 Verum ne signes tardι se με ad percipiendam moralem debeata ita philosophiam, mi Ateles in Us statim sui veris estibula nas multat, quantum prasit haec ad bene in beate γιuendum, o Tendit stitudine sumpta a sagittanis,sualis fere ea apud Persium,saura 3, 1 aliquid quo tendis, Cr in quo dirigis arcum e cupa mpQueris coruos, tiaraque lutoque
Securus suo pes cada atque ex tempore tuis' Cicero quorue hane disita plinam tile docet, quod per eam certius Cr facilιus homines ad beata ι-Lib.I. desin. tam perueniant. Summum bonum, at si ignaretur, iurari ratιonem lanorari necesse e 1, ex quo tantus error conseruitur, )t quem in portum se recistiant, cιre non pownt: cognitis autem rerum finibus cum intelligitur quid si bonorum extremu in malorum, inuenta dita Ia eLL conformatioque omnium officιorum. 4 lue haec deprima huι- prerm quaestione, quam seruitur deinceps secunda, Cuius rictrana sit explicare hummum bonum, quae ex adianitorum loco declaratur: Syllogismus connexus est Πιmus, Si dolii rana ciuilis reliquarum artium princeps ea, eius munus erit
explicare quid sitsummum bonum: Civilis autem doetrina reliquis artibus in disiiplinis praeest: Huius igitur munus erat explicare quid sit summum bonum. s Complexis prima loca adhibetur, M sumpti. secundo, Propostis poIL O. sed hie iam totelis silogismin parum distinct. rem prustam
concludit enam alios nobis ethicas, alus politices libros desicribit inseriptimo politico, cum ethica Lectrinaesummam quandam repetιt,ait eam δε-ctrinam in petiticis alienam esse, Cr alieno loco tractari, t . cristotelis iudicis duae disici mae γιdeantur,politica Cr ethica, C praeceptas di linctae.
Interpretes tamen ciuilisfacultatis nomine, d/sciplinam moralem putantistetri: quia t Grammatica ea aecipere de loquendo Dialecticae de disserenda sc ethicae artis de beate Piuenda. Et certe rata iam Iotelis liti-
8쪽
. IN PRIMUM ET HIC. Hea doctrina nihil abud,quam sum in exercitationem ethicae continet, de Auitate cr eiuιbin, deque ciuitatum rectoribus: id αε, desichola, de diseL putis . deque magi bis beata tarsed hoc .Arassotelesparum persticue dixit: ita3ue Levi hiesie intelligendus en, quasi diceret notetis. gra-maticis3 praecipere degrammatica,m rhetoru de rhetorica sic politici de ethica. quia γt illisant exercitatores artium Fuaνῆ c litici moria. Itaque ciuile facultate baeteris artibus ιmperare ,sic ξοπικως intestige, quasi diceretur reliquarsi artia hominiἷ a ciuili facultate beate ueri leges tradi. 6 Proposition- connexae Aristoteles rationem atiquam reddere cois natur,quae quidem era Used ad rem pam facit.Non enim seriaturi iuuare Rempublicam malin quiddam e perfemur fit,quam gulos, i δε- firma cιuitis beatae ita leges in praecepta contineat in praestrabat. Hactonis de duabus primis exordν partib-: deinceps Christianas admonitos lim, t Aristotelea authontatis opinione remota, simpliciter quid ab Aristotele dicetur,mecum iasi diligenter er attente considerent, em intestigant quot quanti lusu sint ιn rebΤua parte distulationis, in suam temere inconsederate non plum contra alios, sed etiam pro seipse de beata ιι- minis 3 ita disserat.
Atque haec quae a nobis instituitur de summo bo- Cap. 3.no distulatio, quoniam ciuilis est, in his rebus versaturi
cui satis abunde copioseque factum fuerit, si quate
nus reι natura feret, explicabitur: non enim in omni arte π institutione,accurata explicationis diligen
tia imatάque subtilitas postulanda est. quemadmodum nec in his rebus quae opificum manibus S instrumentis tractatur. Τ Atqui res honestae iustaeque,de quibus fie
ria. iuilis distula tantam habent varietatem Jantumque errorem hominibus adferunt,ut legibus oe in titutis hominum ualere, non natura, S νι siua constare videatur Saepe etiam opinio de bonis nos inducit in emrorem , quod ex his multa incommoda detrimentaque nasiuntur. Alios enim diuitiarum copia,alios vires ipsae
corporis peruerterunt. Τ Quamobrem si quis de summa
9쪽
11 A V D. Τ A L AE I EXPLIC. beatae pita diserere velit, is hoc tantummodo requirat, ut quaecunque res incideri qua sit ratione explicanda,
eam non exquisita quadam se litate, sed summatim cursimque declaret: m si de rebus qua frequenter a cidunt, ei dicendum sit iis genus orationis, id est noconstanssed utcunque probabile sequatur. Eadem ratio
valere debet in omnibus rebus quae oratione tractatur:
est enim hominis bene m biberaliter instituti eatenus in singulis rebus,quae ad docendum propositae sunt, accurarum genus orationu flagitare,quoad rerum natura
ferrepsit. Simili nanque ducuntur errore S qui mathematicum verisimilibus argumentis diθutatem probant,m qui ab oratore necessarias constante ueprobationes requirunt. η Huι quam qui uerem nouit, de ea bene iudicar,ei que satis idoneus iudex oe arbι- ter est. De singulis itaque rebus recte statuet, qui fuerit in singulis diligenter exercitatus .atque in summa de o-mmbus, qua fontes omnium rerum ficientia S cognitione complexus sit: quae causa est cur ad audiendam,percipiendamque doctrina ciuilem non fit aptus atque a commodatus iuuenis, quippe qui abhorreat ab his officiis quae ad institutione humanae vita, morumquest Aunt, de quibus haec non a omnis habetur oratio. Iam vero cu impetu quoda animi m perturbatione feratur, non ratione σ ιudicio utatur, stra inutiliter se se ad eam disiciplinam audiendam oe cognostendam comparabipropterea quod huius artis finis mancus C imperfectus est,nisi virtutu alcto cognitionem,contem-
10쪽
plationemque sequatur. Nihil aute interest, an sit aeta
te iuvenis,an iuvemti temeratate ducatur S inolentiati
no enim in aetate iurtium inest sed in perturbatione vita atque rationis. Itaque huiusimodi genus hominis nullam sotidam atque expressam utilitatem ex cognitione ciuilis doctrinae percipiet quemadmodu nec impotentes,qπι suis cupiditatibn O voluptatibus obtemperant. Milus, qui vagos S inconstantes appetitus animι rationi obedietes essecerint, doctrina beatae vitae admodum fugifera m utilis erit. Ac de auditore quidem, qua ratione intelligi debea 'quid nobis his libris tractan
dum si basienus praefatum rimoque loco dictum sit.
me tertio praefatianis capite tertiam quaestionem degenere dococ ex- ἰt. o ne quis ab eo certaε tanquam ex oraculo aeditas sintentiis debeata ιta ιrtutιbus resurrat, γιdetur cademicam prudentiam re
tinere, in tacitam ignorationis suae significationem dare oluisse. I Dicam, ait, de morabusinon exquisita quadam subtil taleae eriatate ratισπῶ.quomodo igitur'ex comuni hominum opinione.quid ita uia quid bonum,quid malum,quid iustum,1uid iniustum,quid tιti,quid inutile si animo complecti te ere iudicare ix possumus.Tanta siquidem est arietas opinionum,tantasue di militudo, i quod adiis bonum, idem aliis malu esse ideatur: nee tatumsinguloru hominum priuatim,sed etiam isngulorum populorum publice araos diuersos mores esse constat. Cont nentiam enim Lacedaemoni probant,quam Sybarita repuHant. Itarue cum probabilia tantiιm sint,quaeIequimur, probabili oratione tedam nobis est. Surgismin pleot primi generis, hoc modo: Res,de quibus agitur, probabiles tantum sunt: Oratio debet esse ilis rebus,de quibus agitur: Satis se igitur Aprobabilis fuerat orasto. a Assumptio praecedit, de qua Plato, euenia ait, in omni oratione In Tima cum his rebus,de quibus agitur,naturalis quadam Cromana debet esse cognatis, cum de restabili in immutabili distulatur, oratis talis sin qualis