장음표시 사용
11쪽
v Oratio alia soluta,alia vincta. Cap. r. m. De oratione vincta, & ordine Verborum. Cap. r. σς. De vocalium concursione in coagmetatione. Cap. 3. σ3. De coagmentatione consonantium literarum. Ca. . τ3. De coagmentatione vocalium de consonantium. Ca
Quae figurae coagmentationi subserviant. Cap. s. ss. De concinnitate numerosa,& similiter desinentibus. Caput. T. ss. Vt sit oratio numerosa ex similiter cadentibus. Caput.s. solio ST. De paribus membris,& eorum numero. Cap. 9. 89. Quae sint contraria numerosa. Cap. Io. 9o. Quid numerus a concinnitate numerosa & a metro differat. Cap.M. 9t. Qui pedes orationis,& quid a numero differat. Ca .ix. 9 Qui sit ordo pedum in extruendo numero. Cap.r3. 9s.
Quae vitiosa numeri textura. Caput. I . Quae de numero quaeri expediat. Cap. is. De ambitu. Caput. S. Tria genera eloquendi, qui characteres dicuntur.
De elocutione tenui. Cap. 19. - De media figura. Cap. 2o.
De summo genere dicendi. Cap. it. Quae genera locis,temporibus,artibus,ingentis,conditionibus mutata sint.Caput. 22. o 232.
12쪽
CVR PAVcI VERBA DELIGERE, ET CONTEXERE SCIANT. CAP. I. IV V M multa iuuentus hoc tempore,ct torum praeceptis, & oratoria institutione sermetur, multis homines ingenio sum-lmo,stylum dicendi magistrum,& nunc ini primis orandi partibus expetendum, dili-
enter exerceant: quaerendum mihi videtur,cur paucis admodum sit electio verborum, rectaque componedi ratio.Τreis praecipue causas reperio, cur tam paucis ea res fauste seeliciters succedat. Vnam statuo inscitiam & audaciam eorum,quorum docendi munus est: alteram,discentium prauum in imitando studium: aliam, artis eius qua verba deliguntur & collocatur, ignoratio nem. Nam quu sine duce magistro nemo eloquendi vias rationesque tenere possit,molientibus iter erimus est error, quan uis arrogans,tamen incertus ignarusque viarum magister, qui relictis vltro veterum oratorum vestigiis,r gionum ignaros per anfractus dc ambages atque salebras orationis reuocante natura trahit,recta declinat,praua te mere persequitur. Si quibus aute reperitur dux optimus, quales etsi paucos, tamen oc fuisse & esse certum est, ex compluribus tamen vix unus aut alter recta peruenit ad
summam. Ductorem sequi piget,sua quisque trahitur voluptate. Digrediuntur alii ad amoenitates orationis eiusquam floridam de suavem esse falso opinantur. Apuleios, de Baptistas Plos,quam Caesares atque Cicerones assectari de colere malunt. Alii nullo certo fine, nullaque meta
13쪽
proposita,quo pes ducit, etiam per in uia ac deserta rapiuntur:& sine. modo passim aberrare, hinc de illinc vocu las & inusitatas loquedi formulas excipere satius esse ducunt, quam amuentem omnium rerum verborumq; copiam de medio sumere. Alii poetaru more, quibus grandius aliquid& sonantius arridet,nituntur velut in praerii pias rupes, & in arduos montes: & quasi sublimes facti. tragicum nescio Taid & co fragosum personant. Haec &similia vitia non semper eorum sunt qui docent, sed e rum quoque qui verae disciplinae impatientes,effrenata hisbidine sertitur. Non desunt autem, nec desuerui unquam
magistri & discipuli probi, qui ad optima contenderent: sed nemo adhuc satis familiaris fuit,qui compendiu quae
rentibus, digitum ad sontes intenderet. Quanquam enim Cicero multa, Quintilianus haud pauca de collocatione verborum scripta reliquerunt, eo tamen uterque prouoctus est,quo non facile debiliores, si nemo porrigat in ., num,peruenire possim t. Est enim sui ait Cicero) locus la-
., te patens de natura usuq; verborum. De quo neuter ana
se & copiose disputat. Res est obscura compositio, sit 5 illustratur exemplis. Alter autem idonea apud latinos noreperit,alter Ciceroniana saepe fugit ut molesta. Si quid in hac re positamus t minimum autem, vel nihil est quod possumus) at si quid possumus, studiosis orationum con 1 ultum volumus. Illos amatores sui tam superbe gloriosos, quandoquidem id maxime volunt, labi,errare,falli, sinamus. Non audient hos monitus, nec ista praecepta suspicient,qui Apuleium per florida secuti,deseruere Cic ronem .Legant putidos flores. HAbeant congestam insontentium
14쪽
lentium verborum supellectilem. Notatos teneant communes locos. Circunferant enchiridia quaedam, unde magnam vim locutionum promant. Nos veterum prudelia, consilio,authoritate nitamur, qui cesent eos stultos & in sanos fuisse,qui literis madarunt cogitationes suas,nullam facultatem orationis habuerunt.
Quanti sit oratio lectis verbis & ordine digestis
E grauitate sententiarum, defiguris & schematis ingeti voluminum magnitudine comprehensis, in ptaesentia non ago . Nunc hoc propono, quod est huius instituti, bonitate verborum,& eoru digesta compotitione nihil esse in oratione laudabilius, nihil in quo magis neruos omnes intendere debeamus. Ab hac virtute, eloquentia, non ab inuentione aut a rerum dispositione nomen a cepit . Eloquentia ab elocutione dicta est, & ab eadem orator,& oratio: quae non aliud est,cluam oratoris elocutio. Nec is cui dicendi facultas inesset, aut inuentor, aut dispositor,sed eloquens appellatus est,propterea quod inuentio& dispositio multorum communis, non tam artis esse,quam prudentiae cuiusdam videtur. Elocutio oratoris est propria, & arte obseruationeque fere tota constat: res
adeo rara, adeoque dissicilis , ut M. Antonius in libello quodam scripserit, disertos se vidisse multos, eloquentem omnino nemine. Optimu dicedi genus aut nullis adhuc, aut perpaucis contigisse argumeto est,quod in arte collo- cadi Brutus di Caluus ausi sunt reprehedere Cicerone,cu
15쪽
ius dictionem nemini mortalium imitabilem hodie com plures existimant. Sed illud perfectum summums,si supra nos est, nihil quidem ad nos. Quod possumus,idaC.
1equamur, & elocutionem quanuis tenuem & minutam, modo probam rectamque, praeclarum quiddam esse profiteamur. Compositiones Quintiliani verbis utar Jerudi ., tiissimo cuique persuasum est valere quamplurimum, no,, ad delectationem modo, sed ad motum quoque animo- ., rum Primum,quia nihil intrare potest in affectum, quod ., in aure velut quodam vestibulo statim offendit. Deinde
is quod natura ducimur ad modos . Neque enim aliter eue., ni rei, ut illi quoque organorum soni, quanquam ver ., ba non exprimunt, in alios tamen atque alios motus duis., cerent auditorem. Quod si numeris & modis inest qua ., dam tacita vis,in oratione est vehemetissima. Quantum ., interest,sensus idem quibus verbis efferatur,tantum verbam, eadem qua compositione vel in exitu iungatur,vel in fine ., claudantur. Hactenus Fabius. Cicero in Bruto Nec res ., vlla plus apud animos hominum, quam ordo & ornatus, , orationis valet. Idem in Oratore' Quanuis suaves gra- ., uess sententiae,tamen si inconditis verbis efferetur,offen- is dent aures,quarum est iudicium superbissimum. Mutila, hiulca, redundantia, confragosi,quae intersistunt,quae male connectuntur, quae claudicant, quae dissentanea sunt, aurium sensum moleste seriunt, animum offendunt, Vim Orationis interturbant, nec quenquam diu retinere possunt,nisi sorte Midas illos, de asinos ad lyram,qui se quaerere sententias, verba modulata repudiare gloriantur. Ingenia liberaliter instituta, quae naturae bona non corru-
16쪽
'. . COLLOCATIONE VERB. LIB. I pla,sed aucta voluerunt, specie orationis decore capiuntur,modulandi iucunditate recreantur, dc illa qua se mones hominum,qua libri commendantur,qua suauis est eloquentia,non aspernantur Voluptatem. In compositio-rie verborum,ut in muro lapidum , decor est & pulchri- . ludo,qua non aliter oblectantur aures,atque figuris optimis oculi. Placet elegantia verborum bene digestorum, sicut partium corporis inter se competentium. Quumsperinde atque flumen alueo prono, composite fluit oratio,demulcet audietem,St sine ullo Cedio quasi iucundo nauigio per sentetiarum fluuium perducit ad fine. Aptaueris pedes eius, apte decenterque sicuti bellator equus
in curriculo seretur. Composueris numeros, ut certator
in palaestra,sic pulchre sortiterque pugnabit. Modulatus
fueris ambitus de conclusiones, shmphoniacorum mo- is dos omni suavitate superabit. Quis linquit Cicero)can- ., tus,moderatae orationis pronunciatione dulcior inueniri in potestt Quod carmen artificiosa verborum conclusione,, aptiust Quis actor in imitanda,quam orator in suscipien-M da veritate iucundior 3 Quod siquis adeo seuerus & im manis est, ut nulla voluptate capiatur, poteritne contemnere dicendi perspicuitate r Nihili faciet vires de impetus orationis Oratio quanto compositior, tanto terspicua magis atque dilucida. Nam quemadmodum sensum confundit indigesta verborum perturbatio,quod hyper baton vocatur,ita claritatem fert ordine composita cotilocatio. Cur Cicero tam facilis intellectu videtur, etiam quando siblimis est3Scit nimirum quo quodq; loco Ver bum statuendum sit. Cuique suum assignat ordinem. Cur
17쪽
pleraeque iridoctissimorum sententiae non capiuntur ani- .mo 3 Omnis eorum dictio contorta est. Si igitur summa virtus orationis est claritas, de ea vehementer colloca
tione spledescit, ad suminas orandi. virtutes accedat proxime collocatio, necesse est. Eade vires addit orationi. Vt enim amentis hasta,& neruis sagitta,sic copositione sen-.tentia concitatur. Quod aute sunt varia dicendi genera, nunc ccleritate dicendi rapiuntur animi, nunc tarditate torpescunt,nunc grauitate componuntur, nunc leuitate vanescunt,aut laeti sunt,aut tristes,aut quieti, pro oratio
nis habitu,sormaque dicendi. Itaque damnandi sunt qui horridum de incultum sermonem, quam cultu nitidumque magis virilem este cotedunt. Ex quibus alii de industria nolunt id quod no pessimeί sit volutin facere possunt: alii neque possunt, neque volunt. Non posse se negansi nolle gloriantur. Iudicio falluntur illi , hi laborant ignorantia. Neutri mea sententia proba li, qui pulcherrimam
eloquentiae virtutem in sermone Romano aut negligia aut vituperant,quam in communi lingua, & in sermone populari tantopere concupiscunt. Si pulchrum laudabi- ileque est coponere linguam Gallicam, aliamve quae non ita verborum mutatione gaudet,cur turpe de foedum est
Latinam tanto meliorem,quanto communiorem, in or
dinem aptum digerere,quae sine traspositione vocu nutulam penitus habet venustatem Z Quaerenda suauitas ora- . tori. Neque enim refert inquit Cicero videre quid dic du fit,nili id queas solute de suauiter dicere. In artificiosa constructione non modo iucundita perspicuitas . de vis maior est,quae omnia per se maxima sunt,sed etia stupor de admia
18쪽
& adna iratio,quae dicentem non homine videri,sed deum quedam inter nomines inicit. de quo Cicero tertio libro
- de Oratore, Nemo, inquit,unquam est oratorem,quod la- ., tine loqueretur,admiratus. Si cst aliter, irrident, neq; euma, oratorem tantummodo,sed hominem non putat. Nemo
., extulit eum verbis,qui ita dixisset,ut qui adessent, intelli- gerent quid diceret, sed contempsit eum qui minus id se ., cere potuisset. In quo igitur holnines exhorrescuit liquem ., stupesecti dicentem intuenturi in quo exclamant i quem ., deuin ut ita dicam inter homines putati Qui distincte,qui ., cxplicate,qui abundanter, qui illuminate & rebus de ve ., bis dicunt,& in ipsa oratione quasi quendam numerum ., versumque conficiunt,id est quod dico ornate, qui idem
., ita moderantur,ut rerum,ut personarum dignitates feriit,
., ii sunt in eo genere laudi quod ego aptum & congruens .. nominem. Qui ita dicerent, eos negauit adhuc se vidi ite., Antoni tis,& iis hoc nonaen dixit eloquentiet 1olis este tri- ., buendu . Eam vult instrui collocatione,quae quasi quendam numerum versum coficiat.Non amat scopas dissolutas,& inordinatu dicedigentis,quod ut arte,sic & omni decore caret. Artem semper comitatur decor. Ars inuenit in arboribus quincucem,in vitibus limites,& paria intem ualla, in oleribus areas, in urbibus insularu descriptiones, in aedibus cellas, de instrumeta seposita,in ciuibus ordines, in exercitibus instructiones,in disciplinis generum forinarumq; serie,in poemate contextu in rebus oratoris dispo-ilitone,in verbis collocationem quae speciosa veluti quadratu corpus,& robusta sicut acies csset: ita qui despicit, quodamodo ordines cadorti, fideru,erroniinclemetorum,
19쪽
corporum,& artificialium omnium quae naturam proxime imitantur temere &stulte despicit. Vbi sunt tot philosophorum libri, quorum nullus non sententiosus eratrVbi tot opera poetarum generis heroici r Vbi tam multa caeterorum Vbi annales de historiae 3 Vbi tot disertorum . . orationest Ubi infinitae doctoria conscriptiones 3 Vbi sex centa proximis seculis magno sudore conscripta, editaqvoluminar Vbi prudentium quidem, sed inculte loquentium,id est infantium vigiliae laborest Fuerunt,inquies. Cur etiam no suntὶ Rogast Non placuit indigestu chaos, non insulsae veterum glandes,non horridae casae, no indocta barbaries,non agrestia tegumeta, non in montibus &hluis ferina vita,non quicquid arte expoliri, & in melius aptari formaris posset. Ornamus prophanas aedes auro te
argento:hortos,agros, praedia decoramus. Imponimus
quis phaleras. Corpora nostra splendide vestimus,mensas magnifice apparamus. Theatra ad voluptatem construimus,facras aedes vasis aureis,gemmis,stragula veste, signis, tabulis,& id genus ornamentis facimus augustiores: Cur sermonem, quo nihil homini melius datum est, excolere non licet3 Quid Liuius adiecit antiquis annalium scriptoribus r Quid Virgilius poetist Quid Columella rei rusticae
authoribust Quid aequales plurimi,quid recentiores noui pepereruntZExterserunt illam veterum rubiginem, & res eorum nitore verborum splendidas effecerunt. Quemadmodum viro magnifica vestis, dc ornata domus nonnul-
lam affert dignitatem, ita quoque verborum splendor Mordo quadam maiestate donat orationem.Si conditor iliale rerum deus immortalis,no omnia varietate de pulchri- . tudine
20쪽
co LLOCATI N*,NER B. LIB. Liudine exornauit, illius exempla cotemnamus ornatum. Si rebus in omnibus co iunxit utilitati decorem,cur illum summum opificem, summae ivbis pulchritudinis effecto rem veremur imitarit Incidimus tamen in stultissimu bar barorum genus,qui laudat equi bovisis speciem,qui probant hominis bonam sermam,qui stupidi contemplantur ornamenta regum; qui tollut ad caelum splendidum cou- uiuium,qui lauta supellectile capiuntur, qui ut breuiter sint in nihil non pulchru magnifaciunt,nisi quod circu- datum est orationi. Quid est causae cur illud unu probare non possuntri Quod nabere debent & non habe it, ne , turpe sit quod non habent, hoc uniuria vituperant. Aliis in ingenium, aliis defuit labor. Stylus est magni laboris sque pleris fugimus) sed optimus & pr stantulimus dicedi e sector ac magister. Vt quod res veli eloquare: ingenio,studio,arte,exercitatione,imitatione opus est. Hoc maxime docetur, inquit Fabius hoc nullus nisi arte assequi potest, huc studium adhibendum,hoc exercitatio petit,ho dimitatio,bic omnis aetas cosumitur, hoc maxime orator oratore praestantior,hoc Senera ipsa dicedi aliis alia potiora Sed si in tenui labore honesto non parua est gloria,in hoc certe omnium honestissimo debebit esse vel maxima Hanc quisquis adipisci volet somnes autem velle debentyoptimo statim praeceptore,si licebit, utetur: alioqui natiuum illum ingenii candorem foedissimo loquendi colore vitiabit,& aurium iudicium illiberali sono,& sermonum