장음표시 사용
271쪽
Hactenus de materia contentionis,in qua amplificatio dominatur. Ad amplificandus teste tacerone) maxime defini,, tiones valent conglobatae, de cosequentium frequentatio, ., oc contrariam & diis miliu dc interie pugnantium rerum ,, cost ictio,& causet,& ea quq sunt de caussis orta,maximes,, similitudines & exempla, fictet etiam personq,muta deniq;,, loquantur. Omninos ea sunt adhibenda,si caussa patitur, Ar quae magna habentur. Haec ille. Verba poneda sunt labilia
mia,grauia,trastata, sonantia,aspera ac volubilia in comouendo, lenia & tarda in mitigando. Figurae autem, relata verba, iterata, duplicata, gradationes, frequentationes sine coniunctione, exclamationes, interrogationes plurimae, comorationes in ea de sententia,ironiae acerbae,descriptiones quae rem atrocem subiiciant oculis,prosopopoei ,hyperbolae, oc si quae sunt aliae consormationes, quae magnis lateribus accomodantur. Coagmentatio in comiseratione
minime hiulca sit & aspera Nam modi flebiles declinant ad suauitate, ideoq; serunt mebra atq; circuitus paulo proceriores,si indignatiu fulmina. Vos,vos appello sortissimi viri,qui multu pro rep. sanguine effudistis: vos in viri &in ciuis inuicti appello periculo,Centuriones, vosq; milites:
vobis non modo inspectantibus,sed etiam armatis,& huic iudicio praesidentibus,haec tanta virtus ex hac urbe expel- ,, letur, exterminabitur, eiicietur Quanto magis dolor a crescit, tant crebrior est respiratio. Quod in me tantum is facinus admisi iudices, quum illa indicia communis exitii is indagavi,patefeci,protuli, extinxit quid me reducem esseis voluistis r an ut inspectante me expellerentur ii per quosis essem restitutust Petit commiseratio numeros amplos, &graues
272쪽
graues, ut dactylos,spondeos, creticos, paeanas, bacchios, palimbacchios,dochimos,& alios si qui sunt generis huius pedes, qui voce plena querelas, tarditate spacioru languorem metiantur. Id quale sit,perspice in hac oratione Sed ut omniu vel suspicioni,vel male uoletiae,vel crudeli tati satisfiat, occultat pecunia Posthumus, latent regiae diuitiae. Ecquis est ex tanto populo, qui bona C. Rabirii Posthumi num o sestertio sibi addici velit 3 Sed mi serum me,quato haec dixi cum dolorer Hem Post hume, tune es Curii filius, C. Rabirii & iudicio & volutate filius, natura sororis filius riviae ille in omnes tuos liberalis 3 cuius multos bonitas locupletavit nihil profudisti, nihil vllam in libidinem cotulisti. Tua Posthum e nummo sestertio a me
addicunturio meum miseria acerbumq; praeconium. At hoc etia optat miser, ut codemnetur a Vobis, ita bona veneant,ut solidii statim cuiq; soluatur. Nihil iam aliud nisi fidem curat,nec vos huic,si iam obliuisci vestrae masuetudinis volueritis, quicqua praeterea potestis eripere. Muti mouetur indignatio,pedes asperi,ut qui a breuibus assum gunt in longas, aptiores sunt: caesim membratimque dicitur,rara interiacet coprehensio, concurrui vocales, copulatur quaeda inimicae cosonates. Indignum hoc video videri omnibus Iudices, & id iam priore actione, quia haec testes dicerent, intellexi. Retineri enim putatis oportere iura libertatis, non modo hic, ubi tribuni plebis sunt,ubi caeteri magistratus,vbi plenum forum iudiciorum, ubi se natus authoritas, ubi existimatio populi Romani & frequentia , sed ubicus terrarum ac gentium violatum ius ciuiu Romin. sit, statuitis id pertinere ad c6munem caus-
273쪽
A sim libertatis & dignitatis. In externoru hominu,& m ,, leficorum, sceleratorums, in praedonu hostiumqs custo- dias tu tantu numeru ciuium Romm . includere ausus es is Nunquamne tibi iudicii, nunqua cocionis, nunqua huiuss, tantae freque tiae,quae nunc animo te iniquissimo infestiss- moq; intuetur,venit in menter Nunquam tibi populi Ro. ,, absentis dignitas, nunqua species ipsa huiuscemodi mul M titudinis in oculis animos versata es in unqua te in horuis conspectu reditum, nunquam in forum populi Ro. vetu- rum, nunqua sub legu iudiciorumq; potestate casuru esse putasti 3 Multus in trascribedis exemplis fui, ut indoctio res, qui falso putant generi summo quaerenda esse verba nescio quae noua, insoletia, inaudita, abstrusa, admiranda, obstupescenda, caelo posita, intelligerent de medio verba legi,& pro rerii natura coponi solere. Audiat haec verba ,, Ciceronis in persona Crais' Non sunt alia sermonis,aliari contentionis verba, neq; ex alio genere ad usum cottidia- nu,alio adscenam pompamq; sum utur, sed ea nos quum δε iacentia sustulimus e medio, sicut mollissima cera ad n ,, stru arbitri u formamus, & fingimus. Itaq; tum graues suis mus,tum subtiles, tum mediu quidda tenemus. Prima se ueritas est in rebus, altera in figuris,alia in pondere verboru, proxima in copia, quinta in respiratione crebra, dc numero vehemeti. Nec omnia quaereda sunt in omnibus,nec in paucis aut rebus aut verbis statuenda vis uniuersa eloquevae primar. Toti loci peruolutadi inspectadis sunt. Et
quonia multa sunt omniu orationum verba comunia,ab
iis quae principatu tenet,appellatio duce da est. In arduam serina conspirant epistolae inuectivae, recriminatoriae, lamentatoriae,
274쪽
COLLOCAΤIONE VERB. LIB. II. 332 ' mentatoriae,& exhortatoriae quaedam. Item permultae historicorum conciones, ex quibus aliae grauiter accusantaliae vehementer exhortantur, aliae deplorant calamitates aliae mitigat in sensos. Item bona pars tragCediarum, a qua rum motu, qui cum impetu seruntur affectibus, tragoedias . excitare dicuntur. Tandem quicquid est in aliis poematissimile tragoediarum, poterit eodem genere comprehendi. Dico simile tragoediarum, quod re grauisssimum , per sonis conspicuum, simili tractatur apparatu. Quae genera locis, temporibus, artibus, ingeniis, conditionibus mutata sint. Caput. rL. v O N IA M tribus sorinis omnem eloque di rationem includi volumus, statuendu quo reduci debeat genus Asianum, Rhodium,Laconicum, Atticum, antiquum,nouum, robustum, naturale, acerbum,diligens,sanctum, seuerum, come, I x eo
sophisticum,philosophicum, historicu, aridum, cadidum: ς fanum. Haec oc similia dici constat aut a loco, ut Rhodiu: aut a tempore, ut antiquum: aut ab artibus, ut dialecticu: aut a conditione vitae, ut umbratile: aut ab ingenio, ut diligens . Asianum pingue fuit & opimum ac redundans . ipingue quidend& adipale illiberali sono vocum, redundans & inflatu ociosa rem & verboru repetitione vel copia, cuius vestigia adhuc agnoscas in Galeno celebri medico,cui patria fuit urbs Asiae Pergamus. Is digrestionibus longis,parumque frugiferis,& cisdem sententiis inculcandis pene obtundit aures, bonus & insignis medicus, ma-
275쪽
DE ELECTIONE, ET ORATORIAlus ac vitiosus orator. Laconicum summa breuitate compediosum fuit, nec tam oratorium, quam imperiosum Sesuperbum. Laudanda breuitasquςda,ut Sallusti: ana,no illa quae nihil unquam nisi reru summas leuiter attingit. Eloquentia enim ampla dc copiosa dc illustris esse vult,quorunihil est in laconismo. Vtemur interdu quu multa paucis amplecti volemus,sive temporis angustiae id facere coget, siue perstringemus historiam,sive agemus sentetiose, siue in aliquo nolemus immorari, siue putabimus esse eiusde artificis, idem dilatare verbis, & in verbum contrahere. Atticum omnium primu est atque optimum. Nam quicquid esst in oratione sanum, syncerum, venustum, rotundum atque perfectum, id siue humile, siue sublime, siue
medium sit, ab Atheniensium lepore vocatur Atticum. Id quale sit,orationes Demosthenis ostedunt, quo ne Atli nas quidem ipsas magis credit fuisse atticas Cicero. Inter Atticum de Asianum fuit Rhodiu, illo deterius de in umbanius,hoc vero melius, Κ minus ociosum. Nam Rhodi quonda magna ingenia ac magnae artes floruerui,sed quae Atticae facundiae facile daret primas. Antiquit Latini dicut illud quo veteres utebantur, ut Cethegus, Gracchi, Cato, de alii multi ad usque tepora Antonii de Crasti. In eo v renda quaedam maiestas antiquitatis, quam etiamnum videmus in fragmentis quibusdam: caeterum verba horrida, copolitio hiulca,numerus fere nullus, sententiae graues de sanctae,non tamen affluetes de copiosae. In illo genere fuerut alii tenues, alii mediocres,alii grauiu similes oc arduorum: quaquam eloquetia tum Romae sua habebat infantia,nec satis erat instituta Graeciae praeceptis. Excelluerunt
276쪽
COLLOCATIONE VERB. LIB. II. postea Crassus, Antonius, Hortensius, Cicero: usi omnes
eloquentia maiore, quae tum noua,nunc aute antiqua nobis videtur. Quq subsecuta est,plus habuit tumoris & in lentiae,candoris autem & purae linguae minus. Robustum cetiam neruosum dicitur,& sorte. Sententias habet validas& graues,& quae vehementer urget aduersarium, affectus multos, verba lecta & bona, nec tam compta molliter, cicomminus in aduersarium pugnatia, compositionem virilem,& quae no elumbat sententias. Cotrarium est molle. γimbelle & solutum,quali usus est Isocrates in Encomiis δ
Panegyricis. quod si est iudice Tullio popq quam pugnet aptius gymnasiis & palaesitae dicatu, spretu &pulsum foro: valet in exornationibus,& locis amoenis. robusto cedat in forensi & senatoria seueritate. Est aliquando blande so Ilutes dicendum,& rebus ad voluptate comparatis suum reddendu genus. Quamobrem tametsi sepius, non tamen semper est robusto locus, nisi robustu vocetur quicquid non est fractu & effoeminatu. Hoc enim modo robustum serieque est,quod Isocrates optimus rhetor scriptum reliquit . At robur & vires maxime sunt in acuta ac pugnaci argumetatione,& in affectuu perturbationibus: quae duo ad afficiendos animos voluptate minime necessaria sunt Naturale dicimus quali utebatur Antonius. Praeclare qui- gde & acute disserebat, sed eius oratio no sapiebat scholas& doctrinam. Erat instructa popularibus sententiis. Multa comuni sensu perficiebat,& usu dicendi. Quae hauserat a sentibus scietiarii sic fundebat dissimulas,ut a natura pro secta videretur. Verba erant usitata ,sermo prope cottidi nus. Tota dictio aut naturalis,aut quasi naturalis. Est etiam
277쪽
DE ELECTIONE, ET ORATORIA naturale in oratione laudabili, quicquid ab arte no gignitur. Multa aute parit natura citra disciplina, sicuti terra scecuda citra cultu. Quu accesssit ars ut cultus, no cuiuis pro ptu est iudicare, quid naturae, quid arti tribuedum sit,& eo minus, quod scriptorcs artis omnia redigunt in praecepta.
Hinc fit ut pleris nihil n5 reserat in arte,quod Cicero dixerit scripseritve in orationibus. Sed hoc nihil ad negociu praesens Allud est instituti nostri Jmnem elocutione artificia te e de sed illa videri naturalem, quae recta & inaffectata loquedi consuetudine propius imitatur. Quid est quod Cicerone dicimus habere naturae plurimum ρ Multa gignitvt. vena diues,genita vestit habitu quodam expressiore, &. sic mittit in lucem,ut captu populari colligi possint. Hoc
dictionis genus etsi merae cuiusdam artis est, dicimus tamen esse naturale,quia a consuetudine squae altera natura
est) no abhorret. Dissi inite est illi quod res in medio positas odit,& longe abditas obscurasq; petit sentet ias,quodq; verbis insolentibus & ordine praepostero gaudet usitatum quendi morem, ordinemq; rectum tanquam infantilem & ineptum fugit. Acerbum & amarum ex tradatione dicitur aut quod rusticu est atq; durum, aut quod maxime pungit & urget aduersantem. Quod fit vel quum summo iure agitur, vel minimae quaeq; res amplificatur in summuscelus, vel dignitati non parcitur,vel dictio & eloquedi rara tio insuauis est, de aspera auditu. Rustico no est viedumisi forte per imitationem. Alioqui acerbo utuntur oratores quado recedula suauitate,& horridius quod volunt inso i quutur. Aduersatur huic suauis oratio & dulcis,ex elega tia & iucuditate verboru sonantiis di lentu,& ex eoru co- iunctione
278쪽
iunctione,quae neq; asperos habeat cocursus, neq; dis unctos atq; hiates. Items ex rem noua & inaudita copia, vel ea quae voluptate animia capere potest. Dilietens oratio quae faciut ad rem,sedulo colligit, accurate collocat, pulchre & apte loquitur, leuia reiicit, confusionem & segni item vitat. Negligens stultis ex contrario praetermittit etiaoptima, neq; in rebus neq; in verbis quantu potest elabo
rat. Sanctum no violatur vlla colluuione populariu opinionu,led puram syn ceras veritatem sine disti in illatione, sine fuco, sine ambagibus detegit,&no tam lingua quam incontaminata mente sibi quaerit authoritate. Hoc genus pene a causidicis relegatu est ad philosophos algi sapientes. In eius locu successit callidia. vafrum istutum fallax de dolosum quoddam simulachru sanctitatis antiquae, quod simplicitatem prae se fert, occultat insidias. Seuerti & co
me diuersam habere natura videntur. Seuerum nihil facile codonat, come propensius est ad clementiam. Hoc re rum discrimen videas in orationibus Cesaris & Catonis apud Sallustiti. Caesar ut est ad lenitatem propensor,ita in poenam coniuratorum mollior est. Vitae parcit, custodias decernit. Cato natura seuerus,labentes animos rellituit in fortitudinem,& rem p. a perditis ciuibus liberandam esse censet. Videsne ut Cicero multis in locis suos mores amabiles conetur ostendere t qui ardeat amore ciuium suorum,qui nihil non suscipiat de repub. qui contemnat impetus malorum, qui tueatur bonos, rivi persequatur improbos, hoc est qui haec & alia generis eiusdem oratione significet 3Nihil eiusmodi sibi faciundum existimet Cato. Alios alia decent, & hinc variatur eloquendi genus. S
279쪽
- phisticu est genus orationis omnibus ornamentis colori busq; depictum,quo veteres utebatur rhetores,ut Gorgias.
oc Isocrates, quos aetas illa appellauit sophistas. Hi ab eo qui medio genere utitur in foro,nihil differunt,nisi quod
in omnem apparatu magnificum sunt profusiores. Iudi .cialis orator parcius & verecudius adhibet delicias & o χ. Datum. Hoc quale sit,intelliges si c5 tuleris Isocratis ora tiones cu orationibus Demosthenis. Illum cultu & qui tu,hunc expeditu de pugnacem reperies. Illo certantis in popa simile,hunc aute manu coserentis in ptaelio. Philosophicu genus, ut Platonicu, describit hoc modo Cicero: fra. ,, Mollis est oratio philosophoru,& umbratilis, nec senten- ,, tiis nec verbis instructa popularibus, nec iuncta numeris,
is sed soluta liberius: nihil iratu habet,nihil inuidum nihil a-
., trox,nihil mirabile,nihil astutia,casta,verecunda,virgo in- corrupta quodammodo. Itaq; sermo potius quam oratio dicitur. De historico supra diximus. Aridia aute ieiunum
est & attenuatum inopia tum sententiam, tum verbo m. Respodet ex aduerso succulentu & exundans tum rerum copia,tum orationis ubertate. Candidum est quod integritatem linguae latinae retinet. Item quod purum inge riuus sente tiarum colorem prae se sert. Non ita dissimile est sanum quod nulla infirmitate ae bile est,sed ostedit co- sentientem omnium teperiem,in qua nihil in pernicie alterius ex coait Idossunt aliae quaedam stylorum proprietate nueniri quae traditi it ut plura sint eloquendi genera, quam quae prima diuisione constituimus. Accidunt illis