Iacobi Lodoici Strebaei Rhemensis, De electione et oratoria collocatione verborum libri duo, ..

31쪽

e DE ELECTIONE, i ET ORA TORI Agebantur, vulgo circumferebahtur, in scribendis epistolia

de conficiendis orationibus leges eorum haud aliter obseruabantur,quam mysteria,atq; caeremoniet deorum. At bant inanem ipem: unam aut alteram ad ornandum pariaticulam,non integram vestem induebant: tande suos cutitores partim nudos,partim ridicule vestitos ad hominum doctorum ludibria mittebant. Quum vita celeri eursu fi giat, sudiorum iEmpiis admodum breue sit in tanta lubrorum optimorum copia cur malumus in pessimis quia

busdam quam in optimis bonas horas collocaret Quaer mus alios dicendi magistros, qui plane sciant qua ratione pro tempore,loco,&personis, acies verboru sit instruenda. Ne de pauca supellectile, sed de uniuersa dispositione,, verborum dimicemus . Quae maiores agit praedas, illa ii

., cundior est victoria. . .

Qui magistri,quis scriptores deligendi. Cap. .

vo S ludi magistros, & quae praecepta vit ret homo studiosus elocutionis, breuiter a tigimus . Nunc quem potissimum doctorem de dicendi magistrum sequatur, ut quo ma xime velit,eo breui compendio viarum perueniat, si pla' cet, explicemus . Non erit alienum ab instituto, quaerere ducem , sine quo ad propositum finem recta venire non possit. Non agam de virtute praeceptoris, quae in primis est a discentibus expetenda, propterea quod pueri ut eius artes, sic & mores, malos quam bonos sepius imitantur. Nihil dicam de cognitione & scientia rerum ma

32쪽

COLLOCΛTIONE VERB. LIB. I. ximarum,qua si non habet,docet alios indoctus,&,quod dementis est,uerba sine re profundit. Quam seueram debeat habere disciplinam, quam sanctam, quam virilem, quam assiduam,no est hic disputandi locus. Hoc ad rem pertinet, quo sit ingenio,quaque natura praeditus. Nam quemadmodum poeta ,sic mea sententia j quodammodo nascuntur oratores. Nec enim poetae, si naturae parentis igniculi desint,alta oc ardua excogitare,dclectum ver borum habere,numeros aptare queant. Nec oratores aduersante Genio mira quaedam inuenire, proprie, copiose, venuste, floride disserere possint. Est in oratione, sicut

in versu , numerus, & obscura modulatio , quam ter tes & rotundae sentiunt aures. Quaedam verba sic amica sunt, & pene germana, ut inter se concordia summa copulentur: quaedam sui ita dicam) inimica atque dissona: quae si coniunxeris,perpetuo rixabuntur, de aspere sorient illam sentiendi facultatem. Quis hac de re iudicabit 3 Auris.Αn omnis r Haudquaquam vero. Quae sic, de quae non Sensus ille,sicut omnia, adiuuatur arte de ex e citatione. Fateor, Alioquin ista non tra rem: sed nisi vis

illa naturalis, acuta, sagax , acris habilisque si,nisi sonorum differentias & modorum sponte sua diiudicet, nisi

in ambitu, de partibus illius,temperata, curta, redundantia,in verbis aut singulis aut compositis lenia,aspera,moulia,dura sentiat: ars de usus,res duae maximae,non efficient

ut instructa venustaque sit oratio. Noui plurimos studio& amore literarum eximio qui cognitis atque perspectis rhetoricae praeceptis, summa cum diligentia multa scripserunt, nec secus ac poetae solent, in collocanda dictio-

33쪽

DE ELECTIONE, ET ORATORIA

ne, & quaerenda venustate diu multumque laborarunt: Ledenim conatus intalices fuerunt, de male propitiae M uIae. Non luberat vera vis de indoles, non fluebat illaveua atque natiua Becunditas, nec sensum natura duri rem mouebat aspera sonorum cocursio. Itaque succumbebat ars & animus silente consillio naturae, nec ullum percipiebat dignum suo labore fructiim.Sicera ut col

stria subigit, eoque coniicit semen. hinc forte nascetur aliquid quod tandem metat: sed rarae de graciles aristae. tallunt hominum boumque sudores. Non omnis fert o- . maia tellus, inquit poeta. Nec ars sola potest, quod ipsa concurrente natura. Quid Z quod sub uno eodem& pr ceptore videas pueros eadem informari disciplina, & intendi pari diligentia,qui tamen in oratione exaedificanda non sunt inter se pares t Quid est caussae r quid3 Illorum paria non fiunt ingema Quum sit una rhetorica,totidem tere lunt genera dicendi,quot oratore mec unquam duo per omnia consimiles reperti. Hanc formarum varietatem non aliter mordine, quam in hominum ore natura recit. Quod si quis alio quam quo natus est tendit, Gig tum more naturae deos repugnabit, &suae stultitiae tandem precium seret. Labor improbus res arduas expugnat sed sunditus euellere naturae fundamenta non potest. Verum est illud Horatianum, Naturam expellas furca. tamen usque recurret. r i Sint igitur eloquendi magist o celeres animi motus, Minsita prudentia. Insit ubertas,&quaedam musica vis ingenii:& innatus venustatis amor alliciat auimum eius ad

. . verborum

34쪽

, COLLOCATIONE VERB. LIB. I.

verborum suauitatem,ut numerosae constructionis ordinem persequatur. Sic expetat ornandae dictionis artem, ut tamen a naturali,dc illaborato fluxu longe ne recodat. Nam tanto deterior erit,quanto longius a natura ducetur oratio. Non excidit mihi quod authore Quintiliano dixeram,elocutionem omnem arte consistere. Natura sine arte in inueniendo & collocando multum sane potest, in eloquendo nihil omnino.Sed ars sine natura in his omnibus debilis est . Cui natura modulationis huius indidit aniorem, versatus iit in optimis tum proprietatis tum collocationis authoribus. Teneat quae de singulis verbis,de compositis, de coagmentatione, de concinnitate, de numero , de compositione Cicero praecepit. Horum omnium vim rationesque notas habeat. Ne quid ignoret quod Quintilianus de natura verborum simplicium, de ornatu,de compositione scripsit. Ab his enim duobus viris pene res omnis est absoluta , ut hic Graecis authoribbus nihil egeamus. Nec opus erat his praeceptionibus nostris,nisi agere pingui Minerua, & rem obscuram exemplis illustrare voluissemus. Et quoniam aures hic plurimum post uni, erudierit sensum, primum in carminibus poetarum, Terentii & Virgilii maxime, altero nemo Laa tinorum purior venustiorque, altero nemo compositiondeinde in oratione non minus propria & latina, quam ii structa atque modulata, qualis est Caesaris atque Ciceronis. Est in Caesare summa proprietas, compositio tenuis quide,sed perquam suauis. In Cicerone cum proprietate omne eloquendi genu omnisg figura dicendi. Hos qua tuor, si non ad omnem & inuentionem &. elocutionem,

35쪽

DE ELECTIONE, ET ORATORIA tamen ad id quod volumus,satis esse dicimus. Quanquam

non repudiandus est educator, qui varias, si modo sanas, dapes apponit: non tamen maiorem quaerimus verborum puritatem, neq; flagitamus delectum exquisitiorem,neque extructiorem petimus collocationem. Horu scripta carilitauerit magister,& crebra pronunciatione quodam odolimauerit suas auros. Hqc proponat pueris ediscenda. H cclara voce ac virili praelegat, interpretetur, quid virtutis habeant, sedulo demonstret. Quod si facere non possit, eum satis idoneum no habebo. Nec diu virtus aut vitium latebit. Animaduertentem difficile no est iudicare sit modo propius inspicitur in qui valeat ingenio prosessor , qui phrasim redoleat elegantem , qui sermonem habeat purum, dispositum, & ornatum, qui vitet illud opimum de adipale dictionis genus, in quo ridetur Asiani: qui nec hinstet turpiter, nec intersistat, nec languescat,nec mutila iactet, nec concise, improprie, barbare loquatur. Est una de summis eius virtutibus, sermo expeditus, venustus, & in corruptus. Assidue cadit in aurem pueri, sensums dulci voluptate demulcet. Hinc fit,ut non modo libentius at diat eloquentem, sed etiam ut sic castiget & informet aures, ut horridam & incultam perferre linguam postea non

possit. Nolo hominem dissolutum, qui subinde pueritiae

verba faciens,propria impropria,pura impura, latina gal lica, grandia parua, composita incomposita commisceat. Volo virum qui excitet animum,ata; ratione moderetur:

ut quae cogitauerit, verbis lectis,& subita facultate digestis exprimat. Animi celeritas admirabilis, si cura adhibe bit ac diligetiam,in multa se munera partietur,& optima

l inueniet,

36쪽

ta Ia

sa s

co LLOCATIONE VERB. LIB. I. i r inueniet, & inuenta disponet, de eodem prope tempore collocata vestiet honore verborum. Volo qui rationem mentis urgeat: cui sit studium & eximius ardor literarum: qui artium liberalium maiestatem Veritus, non omnia ad quaestum & auaritiam, more multom,sed ad bene dicendi laudem,& ad verae gloriae fructum reserat. qui pertulerit illum scribendi laborem : quem si non haulerit pueritiae sermator, qui de scriptis alienis rectum iudicium feret Quis omnium de veriti vere iudicare potesti Poeta. Quis autem de orationet orator. Quis est aut orator aut poc ta,aut saltem finitimus illis r Qui carmina permulta dilia genter condidit, multas epistolas & orationes arte confecit. Exercitatus ille praeceptor, & styli minime rudis, facili negocio scripta discentis emendabit, improba & ciosa expunget, proba & grauia ponet, pro insuauibus dulcia, pro sortuitis lecta, pro confusis composita prompte suggeret. Si quid alumnus inemendatum aut durum locutus erit,expedite corriget, & molliet immutato genere loquendi: cuius limam solicite metuens discipulus, vigilabit,& intendet animum, ne quid proserat nimis squalidum & impolitum : qui haud dubie securus esset, si artificem imperitum scriptis aequaret,aut vinceret. Meus. hic disciplinae princeps, pauca, sed praeclara dicat. Commoretur in locis difficilioribus, ne quantum, sed q bene serat curet. Commissa auditoris fidei,repetat assidue: materiam scribendi sentetiosam, rectos quasi filo ductam,&primis adumbratam lineis proponat,proposita die statuto exigat,ne cessatores efficiantur, quorum periculo inutile, transnittuntur horae. Omnia vitia ne vellicet, sed tantum

37쪽

- DE ELECTIONE, ET ORATORIA

notabilia,quoniam scriptor tam saepe reprehesus,anim uiti desp5det,& infaustum execratur labore. Ista nequaquam scribo professoribus artium humanaru,quos docere iam,

non doceri pares b, sed prouectis vltra prima rudimenta, qui vel Romanς linguς magistris doctioribus opera dare,

V I legi maxime debeant, tum magistri, tum seriptores Latini; ut inde verborum delectus

habeatur, de pulchre concinneque extruatur oratio,paucis exposuimus. viri priores legendi,poetae,an oratores,breuiter explicemus. Lectione poetarum priorem ire oportere, maximae caussae rationesque confirmant. Nam carmen ornatius est atque iucundius, ut res ad voluptatem comparata. Quod numerus eius certus,& eodem modo conscriptus,artificioso de coinposito pede cum voluptate sertur, prim tim oblectat aures mollioris aetatis,deinde in animii procliuius illabit tir,inq; diuturnum tempus memoriae se figit. Itaq; cecinit Horatius; Os tenerum pueri balbum s poeta figurat. i Doctissimi nimhum sunt boni poetae, & diuino quodam numinis afflatu concitati, immortale quiddam ac caeleste spirant,sententiarum concinnitate mirabiles, lumine verborum conspicui, modulatione numerorum suauissimi. Optimos quosq; natura sic ad carminum imodos effinxisi sic ad argutum genus orationis inclinauit, ut si cum ipsis arte certare velis, que dictione lectius quicquam,neque sono

38쪽

COLLOCATIONE V E R B. LIB. I. i.

sono temperatum magis, neque compositione modulatius inuenire possis. Quid enim putamus ingenium summum agitante deo succensum, multis magnisque artibus eruditum,usu multo peritum, alta algi longa cogitati ne,crebra & seuera castigatione efficere potuisse 3 Quicquid est graue, sonorum ,rotundum, elegans,iucundum, dulce,suave,gratu,venustum,adsciuerunt in carmen , heroicum praesertiui Lemexile, asperum, deforme, triste, amarum, insuave, insulsum,repudiauerunt, nisi siquando forte de industria duriorum rerum naturam sono orationis imitari, quam leuiter & aequabiliter prostuere ma-Iuerunt. Horum Versus occinet puer, eosquethesauromer oriae committet, ornamentum postea sermonibus& scriptis futurum. In his spacia & tempora syllabarum,

quae longςquae breuesmuaeque sunt ancipites, sine maiagno labore discet rem adeo necessariam,ut si desit neque

numeros orationi inserere, neque pedes intelligere,neque versum moliri neq; verba accentu Variare, aut bene pro

ferre possit. Cognoscet illud poeticum , ct quid ab

Oratorum rhythmo differat, expendet. Sciet qui sint inversu pedes, & eosdem poeticos, eosdem oratorios esse:

nec re ipsa , sed collocationis ordine differre perspiciet. Animaduertet illud dicendi genus a sermone & a linguae

cottidiana distare. Nimium tri tym loquendi viam, lu- tumque triuialium deseret, sublimius atque purius iter inibit. Formabis aurium iudicium. Eximio spledore verborum illustrabit animum: & ornata mirabili captus, ea dem praecellere magnificentia volet. Accendet animum acuet animi iudicium,multa facile cussa prςhendet, mullia

39쪽

DE ELECTIONE, ET ORATORI paulatim trahet in usum , de hinc figuram dicendi colorabit. Ergo poetarum interpretatio praeuertat orationem. Nam & grammaticorum officio, non rhetorum commissa est. Imbuatur hoc quasi liquore recens animus, Ut semper in oratione iucundu illum retineat saporem, qui si vehementer haud tangit palatum,sentitur tamen qualiquoddam parcius condimentum. Miror his annis extitis se complures,qui poetas abiicerent, uni rhetoricae nauarent opera, quasi eloquentia poemate non egeret. Longe ., secus Ciceroni visum est. Legendi, inquit,sunt poetae. Naεν etiam poetae quaestionem attulerunt, quidnam esset illudis quo ipsi differrent ab oratoribus. Numero maxime antea ., videbantur de verse,nunc apud oratores iam ipse nume- ., rus increbuit. de paulo post, Quorundam grandis dc o ., nata vox est poetarum.& in eodem loco, Inter eos sim

., te est iudicium, electios verborum. Sensit idem Theophrastus teste Quintiliano, cuius haec verba sunt in deci-- mo libro Plurimum dicit oratori conserre Theophra- stus lectionem poetarum: multiq; eius iudicium sequun- tur, neque immerito. Nanque ab iis de in rebus spiritus, ., de in verbis sublimitas, & in affectibus motus omnis, M i in personis decor petitur. Praecipueque velut attrita co tidiano actu forensi ingenia, optime rerum talium bla ditia reparantur. Ideoque in hac lectione Cicero requi

. scendum putat. Plura de poetis addidissem, si de omnibus illorum bonis,quae innumerabilia sunt, agere voluissem: quoniam modo de electione oc extructione verborum mentionem facto,satis multa credo de carmine prae

legendo locutus sum.

40쪽

lo ta

cOLLOCATIONE VERB. LIB. I. Saepe diligentergi scribendum. Cap. 7. ATERIAS ad cogitandum scribendum g ,

subinde proponi oportere,& sentetiosis atq; cosentaneas esse debere iam diximus. Stylus enim Optimus est & praestantissimus dicendi ., effector & magister,inquit orator. Idem, Nulla hes tantum,i ad dicendum proficit, quantum scriptio. Operaepreci uinest diligenter animaduertere quae de scribendo Crassus is apud Ciceronem disserit. Caput autem est,inquit, quod is sui vere dicam)minime facimus, est enim magni laboris - quem plerique fugimus) quam plurimum scribere. Styri lus optimus & praestantissimus dicendi effector ac magi- ,, ster. neq; iniuria. Nam si subitam & fortuitam orationem ,, commentatio & cogitatio facile vincit, hanc ipsam pro ., sectd assidua ac diligens scriptura superabit. Omnes enim ., siue artis sunt loci,siue ingenii cuiuinam atque prudentiet, is qui modo insunt in ea re de qua scribimus,inquirentibus ., nobis, omnique acie ingenii contemplantibus ostendunt se,& occurrunt: omnes I sententiae, Verbaq; omnia, quae ., sunt cuiusque generis, maxime ψ illustria,sub acumen styliis subeant & succedant necesse est. tum ipsa collocatio con- ., formati oq; verborum perficitur in scribendo, non poe-- tico, sed oratorio quodam numero & modo. Haec sunt quae clamores & admirationes in bonis oratoribus em- ., ciunt, neque ea quisquam, nisi diu multumque scriptit is rit, etiam si vehementissime se in his subitis dictionibuxos exercueri consequetur. Et qui a scribendi consuetudine ., ad dicendum venit,hanc affer facultatem l la uiato