장음표시 사용
261쪽
DE ELECTIONE, ET ORATORIA populi lingua,ab omnibus fatui & dementes habebuntur. In inedia figura suauitas optima est, si modo retinet mastulam dignitatem. Quod dulce qui sine fuco retinere nescit,utatur compositione aspera& virili potius,quam aequabili, oc euirata . Qui dulciores esse volunt, hoc assequuntur molli coagmentatione, volubili numero, ve bis lenibus & urbanis. Quibus magis arridet amara ora tio, illa quae dixi,parcius degustant. Inde fit ut haec forma nonnunquam sit aptior & cultior, nonnunquam horridior,& inculta magis: id quod ex iis quae proxime dice mus, intelligeturAR edio edent en comia,& panegyrici, In quibus est dulce orationis senus,& solutu, & effluens, & verbis sonorum. In eadem sede statuuntur histori et quentia vestitae,quae saepe aspere bellicum quiddam sonat, .ut Liuianae. Statuuntur epistolar, quae ultra speciem tenuitatis assurgunt: cum his ornati & diligenter exculti se mones aerum maximarum, quales sunt M. Tullii de phi- 'osophiae partibus,& Plinii de historia naturali. Item qua si dam commentaria robus & verbis illustria, Epigrammata digniora, Odae argutiores,ut quq diuum & seroum nomina celebrat, Satyrarum loci graues de moribus, si modo
sine contentione transiguntur, carmina de natura, ut Lucretii de arte physica, ut Hesiodi dc Virgilii de agri cultu ra 'Aeneis est ut opus Homeri, in quo si quis opinaturun uiri modo genus esse sublime squod plerique sunt arbi-
- ρα antrata) a recta via recedit,& turpiter aberrat. Treis eloque-- ρ ρ, di species imitatus est Homerus,in Menelao tenue, in Ne-
-ς in se store medium, ut idem postea Cicero in Catone sene, in Vlysse arduum. & copiosum. Ide facere conatus est Ui
262쪽
COLLOCATIONE VERB. LIB. II. iis gilius apud que Drances callide dicit & veteratorie mo-- ii. D
re subtilium, Rex Latinus utitur oratione temperata de' senili, Turnus ardet impetu & atrocitate. Apud eundem Venus & Iuno orationes habent ad Iouem. haec instain-
mata cotendit acriter,illa blandior summissius agit. Ea dem ne formae rationem putabimus t An Aeneas, Sinon,& Dido,eodem modo loquuntur Sunt in illo poemate versus humiles, ut illi, Et simul his dictis faciem ostentabat,& udo Turpia membra fimo: risit pater optimus olli. Alii intermedii & compositi, ut hi,
251. Haec finis Priami fatorum,hic exitus illum Sorte tulit, Troiam incensana,& prolapsa videntem Pergama, tot quondam populis terrisque superbum
Regnatorem Asiae. Alii graues atque peracerbi,Vt-Num linquere castra Hortati sumusra ut vitam committere ventis Num puero summam belli,num credere muros Tyrrhenamve fidem, aut gentes agitare quietas rQbis deus in fraudem,quae dura potentia nostra Egit: ubi hic Iunor demissa've nubibus Iris rSubinde magnus hic poeta pro rerum varietate mutat mguram,nec ulla est bona atq; laudabilis, qua suo loco non utatur. Quamobrem tam varia poemata in una aliquam formam reduci non debent. Illam styli mutatione poetis esse pronunciauit Optimus iudex M. Tullius An ego H mero,inquit, Ennio, reliquis poetis, & maxime tragicisco cedere ut ne omnibus locis eade cotentione uteremur,
263쪽
crebroq; mutarent,nonnunqua etiam ad cottidianum g anus sermonis accederent, ipse nunquam ab illa acerrima 1. ix contentione discederem De poetis hactenus. Nec enim. illud est nostrae contemplationis: quamobrem omittamus
in praesentia,& veniamus ad summum dicendi genus. De summo genere dicendi. Cap. ar. VMMVM genus orationis aliud est eloque-tiae Romanae principi,aliud hominibus paru& illiberaliter artibus institutis. Hi quicquid
sententiarum dignitate conspicuum, Verborum flore iucundum, figuris insignibus pictum, iunctura , molli & numeris pulchre fluentibus aptum est,grandiloquum ac sublime esse falso crediderunt. Totus Cicero, totus Liuius,totus Virgilius sublimis est istis. Accedat &quicunq; nomine literarum celebrem famam extendit in multos. Nesciunt turpe esse paruo pedi circundare cauceum magnum , similes pictoribus ineptis, qui reges viridi colore, rusticos auro circunt inunt. Ergo Isocrates rhetor suauissimus grandior Pericle, & Demosthene seu minibus orationis Graeciam permovete:& Cicero quum dictione ardenti perturbat inimicos, laudatoribus cedit,& fortis vir ac ferox in armis prolusione gladiatorum minor est. Quae si quis absurda putat,summo credat Ora tori operosioren esse pugnam quam pala iram , seria quam ludos,securitatem quam anxios tumultus. Arduum genus est ut ille iudicat in grandiloquum , amplum , Ve'
hemen)s,ornatum Varium copiosum, graue, acre, ardens,
ad permovendos de conuertendos animos instructum de paratum. Hoc intonat, hoc fulminat, hoc commouet sensum,
264쪽
COLLOCATIONE VERB. LIB. II. ix sensum, hoc animum perfringit, quod vult inserit, quod cupit euellit,grauia accumulat, humilia & modica asper natur,plurima stequentat, verbis pugnat acerbis, & figuris atrocibus. Illi saepe multus literarum hiatus, dura coagmentatio syllabarum, ambitus pauci & sonantes, incisa
ac membra longe plura,numerus minus suavis quam vehemens, actio tragica,tota dictio atrox & concitata. Quid
opus est pluribus Z Tantum discrimen est inter hoc& duo
genera superiora,quantum inter leves cost ictus,& cruentum periculosum g praelium. At no omnis habitus grauis est huiusmodi. Nam quum duae sint affectuum species,Vna mouetium indignationem,altera misericordiam, quumq; sublimis oratio in utraque dominetur, dulcior est ad misericordiam , amarior ad indignationem : haec accusatori, illa defensori magis accommodata. Vtraque forma in exordium cadit. Vt enim accusator, sc quoque defensor delibat affectus. Accusatorem eum dico, quicunque crimen obiicit, etiam si defensoris partes sustinet. Desen rem,qui purgat obiectum. De indignatione sit hoc exem- ,, plum ex tertia actione in Verrem ' De impudentia singuri lari, quod adest, quodque respondet, sunt qui mirentur. ri Mihi propter eius audaciam, atque amentiam , ne hoc ,, quidem mirandum videtur. Multa enim & in deos, &,, in homines impie nefarieque commisit, quorum scelei, rum poenis agitatur, & a mente consilioque deducitur. M Agunt eum praecipitem poenae ciuium Romanoru, quosi, partim securi percussit, partim in vinculis necauit, pam,, tim implorantes iura libertatis & ciuitatis in crucem sus
M tulit. Rapiunt eum ad supplicium dii patrii, quod iste
265쪽
,, inuentus est qui e complexu parentum abreptos filios ad necem eiiceret, & parentes precium pro sepultura libe-
,, rum posceret. Religiones vero caeremoniaeque omnium ,, sacrorum fanorumque violatae, simulacraque deorum, ,, quae non modo ex suis templis ablata sunt, sed etiam iacetis in tenebris ab isto retrusa atque abdita, consistere eius aniis muni sine furore atque amentia non linunt. Alia facies est miseriordiar. tractior enim,& languidior,qualis est haec, ' Hoc profecto tempore eam potestatem omnem VOS .ha- betis, ut statuatis,utrum nos,qui semper vestrae authoritati,, dediti fuimus, semper miseri lugeamus: an diu vexati a ,, perditissimis ciuibus, aliquado per vos, ac vestram fidem, ,, virtutem sapientianas recreemur. Quid enim nobis duo- ,, bus laboriosius, iudices r quid magis solicitum, magis ex-
., ercitu dici aut fingi potest 3 qui spe amplissimorum prae
,, miorum ad Rempu. adducti, metu crudelissimorum exi-b νγ tiorum carere non possiimus. Est atrox & inuidiosa nar
ratio , quae graui imprimitur charactere , qualis est haec I pii inflammatus scelere dc furore in forum venit. Ard
,, bant oculi, toto ex ore crudelitas emanabat. Expectabant ,, Omnes quo tandem progressurus, aut quidnam acturus,, esset: quum repente hominem proripi, atque in foro me
,, dio nudari ac deligari, de virgas expediri iubet. Clama- ,, bat ille miser se civem esse Romanum, municipem Co- ,, sanum, meruisse secuin L. Precto splendidistino equitem, Romano, qui Panormi negociaretur, ex quo haec Verres,, scire posset. Tum iste se comperisse ait, eum speculandiis caussa in Siciliam ab ducibus fugitiuorum esse missum: , cuius rei neque index, neque vestigium aliquod, neque
266쪽
co LLOCATIONE V E R B. LIB. II. iis ,, suspicio cuiquam esset ulla. Deinde iubet undique homi
in nem proripi , vehementissimeque verberari. Caedeba- ,, tur virgis in medio soro Messanae ciuis Romanus, Iudi ces,quum interea nullus gemitus,nulla vox alia istius mi ,, seri inter dolorem crepitumq; plagarum audiebatur, nisi ,, haec,Ciuis Romanus sum. Hac se commemoratione ciuili latis, omnia verbera depulsurum , cruciatumq; a corpore,, deiecturum arbitrabatur. Is non modo hoc non persecit, 3 ut virgarum vim deprecaretur, sed quum imploraret sae- pius, usurparetque nomen ciuitatis, crux, crux inquamis in foetici & aerumnoso,qui nunquam istam potestatem vi- νγ derat, comparabatur. O nomen dulce libertatis. O ius exi ,, miti in nostrae ciuitatis. O lex Porcia, legesq; Semproniae.
,, O grauiter desiderata,& aliquando reddita plebi Roma-
nar tribunitia potestas. Aliquando rei acerbitate com- θ' motus orator in media narratione acriter exclamat' Nu- o cc Ariis bit genero socrus,nullis auspiciis, nullis authoribus,sune- ' M stis ominibus omnium. O mulieris incredibile scelus, &υ praeter hanc unam in omni vita inauditum. O libidinem is effrenatam & indomitam. O audaciam singularem , nonis timuisse, si minus vim deorum, hominumque famam , atri illam ipsam noctem, facesque illas nuptiales r non limen ,, cubiculi r non cubile filiae 3 non parietes denique ipsos suis periorum testes nuptiarum t Perfregit ac prostrauit omnia is cupiditate ac furore. Vicit pudore libido, timorem auda-M cia,rationem amentia. In confirmationibus saepe regnat s haec vis. Posteaquam rem omnem probauit orator, quar-ἰrit agentis affectum,vehementer amplificat,& totus ardescit,ut Cicero quarto libro in Verre agens de re Sopatri Ιει .
267쪽
DE ELECTIONE, ET ORATORIA A Etenim si illud est tam flagitiosum squod mihi omnium
is rerum turpissimum,maximes nefarium videtur) ob remis iudicandam pecuniam accipere, precio habere addictam A fidem & religionem: quanto illud flagitiosus,improbius, o indignius, eum a quo pecuniam ob absoluendum acco peris, condemnare t ut ne praedonum quidem Praetor in ,, fide retinenda consuetudine conseruaret. Scelus est acci- ,,' pere ab reo , quanto magis ab accusatore t quanto etiam ,, sceleratius ab utroque t Fidem quum proposuisses vena- ,, leni in prouincia,valuit apud te plus is qui pecuniam ma- ,, iore dedit. Concedo,sorsitan aliquis aliquando eiusmodi ,, quippiam fecerit. Quum vero fidem ac religionem tuam ,, alteri addictam pecunia accepta habueris,post eande ad- uersariis tradideris maiore pecunia, utrungi falles Z & tra-M des cui voles 3 & ei quem fefelleris,ne pecuniam quidem ., reddes Z Quem mihi tu Bulbum, quem Staienum 3 quod ,, unquam huiusmodi in ostrum aut prodigium audiuimus se aut vidimus t Qui cum reo transigat, Post cum accusatore,, decidat: honestos homines qui caussam norint, ableget, ,, consilioque dimittat: ipse solus reum absolutum, a quo,, pecuniam acceperit, codemnet, pecuniam. non reddat: hic de capite libero iudicabit 3 huic iudicialis tabella co-
is mittetur,quam iste non modo cera,verum etiam sangui
,, ne, si visum erit,notabit Z In hac oratione si vim pondusq; rerum, si crebras amplificationes, si verba grauia & copiosa, si figuras acres,si caesim pugnantem numerum it rum at iterum inspicies, videbis expressam summae eloquentiae imaginem,& nihil in hoc genere praestantius de siderabis. Similem grauitatem interim capiunt argum eta, - ut illa
268쪽
COLLOCATIONE VERB. LIB. II ris
ut illa pro Sexto Roscio Quid si accedit eode, ut tenuis antea fuerist quid si ut auarust quid si ut audax rquid si ut illius qui occisus est, inimicissimust num quaerenda causa quae te ad tantu facinus adduxeriti Addesis quae sequuntur. In comunibus lycis frequens est haec ardens contentio. Amplificatio enim in illis maxime excellit, quibus citra personas in vitia moris est perorare, ut illa Ciceronis tantopere laudata de supplicio parricidarum. Vis ea de in I est quibusda personam fictionibus, ut huic, Mulier, quid j - . tibi cum Coelior quid cum homine adolescentulor quid Rcu alienor Quid aut ta familiaris huic fuisti,ut auru como
dares:aut tam inimica,ut venenum timeres Non patrem tuum videras,non patruum,no auum, proauum,atauum
audieras consules fuisser non deniet modo te Metelli matrimonium tenuisse sciebas, clarissimi & sorijssimi viri, patriaeq; amantissimi r qui simul ac pedem limine extulerat,omneis prope ciues virtute,gloria,dignitate superabat. Reliqua petes ex sonte. Eadem ratio est si muta qua - Idam loquentia inducat,si interpellatorem coerceat, si ira scatur,si obiurget,si execretur,si rem atroce dicendo subiiciat oculis,si rem supra ferat quam fieri possit,si insigne vel improbitatem vel calamitatem persequatur assectu. Ad haec perorathones multae grauissimae sunt, quoniam in illis consumuntur affectus. Suppeditat ex epta Cicero pro Flacco,pro Sylla, pro Milone, pro Rabirio Posthumo . Ouid. inquit. de miserationibus loquarὶ quibus eo sum usus pluribus, quod etiam si plures dicebamus,peroratio
nem mihi tamen omnes relinquebat. Idem de altero genere concitato ' Quo genere nos modiocres, aut multo
269쪽
DE ELECTIONE, ET ORATORIA, etiam minus,sed magno semper usi impetu,sepe aduersa, rios de statu omni deiecimus. Si legas actiones in Verre, oratione pro Cluetio, εἴ pro Rabirio perduellionis reo, conciones in Seruiliu Rultu dictiones in Catilina, in Pisone,in Clodiu,in Antonia tanta vim, tanta copiam , tot cotentiones, tot amplificationes,tot ardores eloquedi roperias,ut no modo ad intelligedu,sed etia ad . imi indu satis supraq; esse putes. Saepenumero atrocitate facti accedit ira iudicibus. Saepe lato dolore perfundit,ut in moerorem lachrymasq; soluatur. Frequeter inuidia excitat verbis,se que ter excita cotraria facultate restinguit. Aliquado tr hit eos in summu aduersarii cotemptu Idem nec raro cOreptu euellit, in eius locu existimatione dignitates restituit. Nemo instamat maiores odii Dccs, nemo ardentiore charitate parit aliis animis. Spe co firmat abiectos. Metuco primit audaces. Quos vult implet satietate. Satiatos iri
tat cupiditate. Nullo modo sic ipse de se loquitur) animus audietis aut incitari,aut leniri potesso, qui modus non ab ipso si no perfectus,tame tetatus sit. Quaerat aliquis,an in omnibus his affectibus comouedis viedia sit ardua cotentioner deinde an in his duntaxat utendum 3 Affectus est. lenis, qui griece dicitur ἔλadiatura. & ad mores, & ad
omnem vitae cosuetudine accomodatus. Huic exprime-do aptior est illa suauitas aequabilis, qua media colloca-I, uimus.Eius rei sit hoc testimoniu Hoc onus si vos aliquari ex parte allevabitis,sera ut potero studio & industria I is dices. sin a vobis id quod no spero deserar, tamen animoia n5 deficiam & id quod suscepi,quoad potero,perseram. o Quod si perserre non potero, opprimi mei cii onere
270쪽
COLLOCATIONE VERB. LIB. IL 13o
malo, quam id quod mihi cum fide semel impositum est,
aut propter perfidiam abficere, aut propter infirmitatem animi deponere. Quieta oratione patefacit suos mores. Indignationis S misericordiae perturbatio, nisi leuissima est,ac cito praetercurrit, vim grauitatis, S amplum dicedi modum quaerit. Sunt alia quae dicuntur & grauissime, &copiosillime, ut sententiae quaedam philosopla ory, ut deorum laudes ac virorum illustrium, ut coiilia de rebus maximis: quae si quis alta atque sublimia faciet, haud equid cinrepugnabo: dissiliet tamen ab opinione Ciceronis, qui iudicet haec de limitia, etsi onineis flores orationis, & Ornamenta in lignia recipiunt, quia tamen secura sunt atq; tranquilla, & componere animos potius quam perturbare volunt, in media ratione formarum collocanda. Nec statuet ille discrimen inter summum pugnae forensis incendium, Δ pompam celebrium ludorum. Deinde non animadue tet in summis oratoribus habitum neminem , qui sic o
nate de copiose dixisset sed qui coetum totumque conses sum perturbasset affectibus, & in admirationem stuporemque duxisset. Genus illud quietum,& omnibus rebus excultum, nili comparatus fuerit hic fortis de acer orator, summum,& dignitate primum videbitur. At ubi pedem secerit,& atrociter pugnauerit facile obtinebit primas, Scquiete certantes cum suis armis aurcis relinquet in medio.
Non enim est summum , quo sublimius aliud inuenitur. Sublimius in oratione quod omnibus praeripit victoriam.
Fuerunt oratores acerbi, qui omnia traherent in contentione, de iccirco graues ubiq; viderentur sed istud erat potius asperae naturae, quam doctae & artificiosae facultatis.