Regni Hungarici historia, per Nicolaum Isthuanffium Pannonium, ejusdem regni propalatinum, libris 34 exacte descripta

발행: 1685년

분량: 651페이지

출처: archive.org

분류: 전쟁

481쪽

Historiarum Liber XXXI. si

DIai. - quoque triplicesuuius eiusdemque aistimenti, Ca. liteias de Ele, quibus illum ad consilia vitos'. it. principe ac bellicoso digna amplectenda, necio. ad intermittendum iter incitabant, titillam sole, Maxim. dummodo veniret provinciae occupandae diis- in me. cultatem, quod nondum factions Boseaianae

vires coaluiticiat, aut usque adeo magnum in

clementum sumpsissent , & multo maxima pals adsue ad Caesaris ibidia propendet et tantas else ei vires, ut hunc pronigata impudentiae atque inconstantia hominem haud magno labore provincia exturbari poti e providetent. sed Georgius Palaticius,qui unas literas clam Cailoviam pesserendas ibi, fide accepetat,BOscalo ad conciliandum tibi favorem tradiderat; alterae a Nicolao Haunoldo, excussis Torda, dum equos permutaret , omnibus sarcinis de corporis sinibus, non sine capitis discrimine erant ademptas tertiasJohannes Marcus Ragia

sinus, a sociis italis proditus , dum apparitores nocte intempesta, effringendis hospitii ianuis incumbunt, id quod erat itispicatus,con

sestim devoravetat. His rerum pelturbationibus, ac mutato provincia flatu au tito,ia ita ronim nuntii. qui ad Misimilianum contendentes erant in itinere , omitia legatione adsitim principem redientiat. statis Interea illucescente die Boicisis e castiis, a l. - ubi sana x ti composeiat factus, adducto perto se iri vim secum Comitio in ut in armatus ad lega ius ut se domi continerent, si salvi esse velint, altis petie denuntiavit. Paulus etiam Melithius, qui O . . biduo ante ad eos veneiat una detentus luit. ln- aterea Sigismundus Nas radium Episcopum,& Dadii. Chrastophorum Quei hirium , quod ad eum descete nollent, hunc quidem secum serio agi putantem,quod de is teterio aleret; illum verbi mulato in speciem dolo, adhibitis custodibus detineri iussit; sed paulo post uti umque dimisit:

ae deinde Tordam cum coniuge venit, eoque conventum indixit, ut denuo ad regenda pi vinciam iuraret.Eodem de legatos accersendos cuiauit,literasque sua 5e coniugis manu signatas per Stephanum Thracem misit, id absque ambagibus denuntiando , ut si sponte venire nollent,etiam invitis veniendum else scirent. ID tas: iubeadem custodia, nocte concubiale pluviosa, itinereque coenotissmo Tordam deductissimi, mi tantibus cum tuima equestii Steph

no Pesquio, de Nicolao Vitello,ac armata peditum pratoriano tum cohorte sciat celerita tis causa cumis aliquot dati ei ant, quibus veherentur. Tordam quum perventum esset, quinto tisatis

post die legatos inter duos pis

tos venit.ingtes usq; ad eos,litera, Claudiopoli Sigismundo principe allatas tetulit, vocatoq; Macedio qui una venerat .eas reddi iussi. scribebatie revertisse in provinciam si iam de clam coniuge redi sie ingratiam, hortatiq; eos, ut ad se venirent: sed legati re dilata se eonsilitiinex

Iasia tempore capturos respondeiunt. noscatus inde .ccupat. cum multis iliorum armatis in palatium ii

gressus illud occupavit, δ: Albertum Serdahelium,quem legati praefecerant, uoloeo reliquit;

Volata. ita ut Franciscum Lecenianum ei collegam adsue iungeret, imoaeq; in castia est reversus. ibi con- .ione vocata concione Sigis inundum a Germanis tu

dibrio habitum rediisse Claudiopolim, ac cum s Danos con rigesimul convertari retulit: illum merito ad dese- recipiendum esse, qui erga univeises se liberaleae, in m de munificum praestitisset necesse dubium, quinfamiar idem deinceps facturus esset: a Cermanis natu 1a cunctantibus ac parcis nihil esse boni eu ctandum, qui nec copias, nec pecuniam,nec auxilia hactenus misitent Maximilianum non esse ausiim in provinciam venire.se a legatis in hunc ut a, diem vana spe lactatos esse: nullum meis perfugium,hostes in a imis, peliculum pratens esse igitur sibi necessariti videri, ut de hoc prin-

cipe divinitus reducto animos refuniant, sce

ptraq; et ruitus tradant. Qua quum disseruisset. omnes assentiti sigi mundum principem proclamate,multos illi annos, multam selicitatem precari cunas; Cornisus consilia non esse principitanda . nec Caesaris obliviscendum, cui pati-l4 ante fides publica obstricta esset,dicere cepit sol, palum abluit quin ab inconditis Id in sui iem versis trucidatus in si usa secaretur. Milli ergo Claudiopolim , qui haec nuntiarent, de de principatu reddito gratularentur, legatis arcta custodia adhibita ita ut scio taliis

dines ad se accivit, exterisque arbitris, prater Tordam coniugem, emotis, humanioribus quamquam adductissimulatis verbis uilis. iactum ilium excusavit, Susis.

sibique ipsi molestum vile dixit quod ilio . sile- s. ex.

1ia i editu Caesarem offendistet; in, itum tamen sui. se fa re coactum, quod ei de locus ad habitandum commodus, Ze ad victum nectitaria de

fuissent; se tamen etiaminina veterem erga C salem observantiam de iidem retinete dianam

do apertum ei bellum non inferat nee Maximilianus eum provincia exagitandum putet: quae

tametsi ab optimis & prudenti l mis principibus minime expectanda censeat si quid tamen ioite adversi ingruere Videret, se aliorum quoq; pi incipumvilibus convocatis si ibsidia ad defentionem comparaturum. De ipsis dimittendis, quos neque capiendos voluistet, cum primum ira publico conventu cum iii itis colloqui licuerit, daturum Operam. ut salvi integrique dia

mittantur.

Postquam inter hae colloquia sacramentum Meti ad servandas piovinciae leges publice praestitis, tes Sa

set, cognitum est Saleigina Mehemetemptio tergupuratorum iecundum. versis inlines Transsi- chan vaniae a iis Chanadium ob edisse,ac diffugie- ῶ- Ἀ- te Francisco Lugastio praefecto de praesidiariis radum, occupasse; podemque itinete Ara dum sc Na- Olca-glacum a nostris metu pei culsis deserta, quae in glacum mnia a legatis non sine ii ma laude ieri ata occupat. erant, in potestatem hostium deleniit 5 hostes vara linum tendere; consilio cum Boiesio Na-pradioque habito. Matiliaeum nai bellum ad Satersim misit, ab eos; ut legatum in castra ad

eum mittere liceret. impetravit; Moxque Sis I utru

pit ut laedus intermissum cum eo revocaret de cuius conditionibus transgendis legatos qua- re ad tuor Lippam mittendos petebat .ses totide mis. Mehemesuros pollicebatur.Pancratium nempe Seianiciu rem iniis

Geoisium Palaticium, Lupum Comisium si- s.f., eo culum , de praetorem fassebellianum Mens a- se m re nimiisq; eius erat,iit si aliter cum hoste transigi dit. non posset quam ut legati Caesaiis dederentur,

parum pratorianis per vices interdiu noctuque excu- idq; Satergis nigere imprimis videretur, acci-ν uuii, bairuibus , nemini ad eos aditus patete: nec piendam ad extremum conditionem censeret.

482쪽

misi a

niane.

vetum felici eorum sorte even ibutinarius ad eo al4enum ab omni caedetis mentione barbati animum reperiret, ut etiam iurgiis exceptus, convitiisque proicillimabile in malam crucem iuberetur, diceretque Sigismundo, se nihil cum Midesertoie , commercii habere velle, sed primum omnium ad Varadinum expugnandutendere; quo occupato, tibicunque eum repetii et, uniis persequi statuille si quid de fideleagere vellet, id Byrantis expertietur. Qira belli denuntiatione tera itus,legatos mitius, humanitisi e habere cepit, ac ad Cauaris clementiam iasi gere, quam incertam barbarorum fidem, cum ito salutis discrimine tentate necesse habuit; ac postmodum cum conruge Albam c tendit, e altero post die eos iub eadem cita

dia id i qui iussi; illine Paulum Melithiuin C tendis septembris, ita ut legati pro illo intra vigesinum diem redituro sponderent , certis propositis conditionibus Casso, iam dimisit,

quarum lumina erat, ut imperata mittendo-ium legato mira ad Maximilianum potestate, res tuae ac curius & impedimenta a Nicol. 2 lenierio ex itinere retracta .ac iuvenes quidam eodem tempore intercepti , intra eum diem

redderentur, quibus ipse receptis legatos esset di inissurus. Sed quum post illius discessum coi gno villet des tephanotos ira eodem diesacinarii iussitCaesitis capitale silpplicium sumptum esse.

ad novas iterum tes& nova consilia animum convenit, ut legatos compedibus vinctos,& in diversas arces separatim custodiendos amand re constituisset mox tamen a coniuge de Comisi, precibus fatigatus delinitusque expectanduMelithium decrevit: postquamstolicam suo sudicio iussuque captiam, ae assectati iegni suspicia ne damnatum, iamque casum in vitam revocari non posse satis sciret. IntereaGabrielHellorius,acLucasTrautherius Claudiopolitanus Civis,quos per speciem incusando uni falso legatori , re autem vera explorandis rebus Calliviam misera redierunt pacatiora de Maximis bano, quam ipse animo conceperat, adserentes.

Melit ius quoque ad diem praestinatum adluit, tali Maximiliani decreto allato,ut si ipse ad ni

num post diem,LegatosSacinarium venire pe mitteret,cui ius &resianatilique eius eodem die ibidem statuerentur. Per hunc modum legati recuperata libertatefacinarium primo,ac deinde Casso, iam ad Maximilianum, gravi tune mO implicitum, redierunt. Interea quum tam a speculatoribus,quam captivis certius cognitum esset, sater ira, uti stephano Ovario praedixerat. Vara lino arma illa nam, Maximilianus millo ad praesidiarios, &Georgium iralium piaeiectum .PauloNiatio, ut fideiCaesari praestitae memores,maiora in umbem arcemque praesidia ae commeatum, & res tolerandae obsidioni necessivias reciperent , hortatiis est. Eodem tempores is mundus quo-Hue suadentel scalo,perstephanum Cha uiti

diligentia sngulari egit, ut sibi ab exilio reduci,

in ancipiti haeseiunt quas unam n partem ii clinarent, potiremo quum etiam Ambiosum Dei et Mianum Calvinisticae iccta conciocat rem, magna inter eos auctoritate pollente con stiluissent; atque is decete omnino te polidi siet, iplos,quipannonici sanguinis ellent,posthabita damilataque Transsilvani levitate atque incoim . astantia, datae semel fidei ieligionem tueri. iiiii a Caesaris legatis iuramenta syngraphis roborata ipsis remitteremur: illa vero a Boicato, cussi, legatorum i arcinis & litet is nusquam inveniri potuistent,quod syngraphae ad Caesare missae essent ad extiemum pioCaesate & Maximit. Varari stare constituerunt ; steti se fidei servatae & teli- - . sionis nomine, ac Caesaris cuia auxilioque ad- ν jiciuveritis insensissimos hos es arcem urbemque la- Sui columem conservaturos. asibus aΡauloNiatio pti undicognitis, Maximilianus sine mora, tormerata non ,

bellica, pulveris stilphurei magnam copiam, i - tem iv. plaustra ligonibus,palis selieis, ba- Cissi iribus ,& id gentis institillis, iecuribus, utimentis plena datam Varaditium invehi eundemq; Niarium ac Meti senari chiolemi e ieiunis testim ciarum militiae viiii, Ni inius& egregium ducem, id munus sponte susire vo--s lentem,cum tribus millibus peditum iniman cum ira, ac cumJoanne Marco Isolano Bononiens si is italorum peditum prasecto, ac mille Ungaris sosidis arcem ingredi, teque stillinendae obsidioni pra, Ca, ad parare iussit At satergis, postquam Casin Ha- xa ire nium inariatos variis nuntiis & literis, ut nainnire maturarent, fassa lit, nee illi diversis iis excusationibus ventilent, nisi novum illis pon- tem prope Panchovam ad traiiciendum Danimbium faciundum curaret, ' uod Nandor albam circumducere longis anfractibus exercitum tam dissicile quam tardum foret, non priusquam ad Calendas Octobris eos in casti a recipere potuit;quae separeso ouuarum casti is loco, uti sis 2, seri consilex erat, collocata suerunt. Promoti Clianadiocopiis a uicae 3e Tana- Varaori inter Chrosium & Maiysiim amnes , qui e num a Transsiluania profluentes , ille quidem apud Tuidii, Chongradum, hie vero ad seseditium oppida Buda a Tibiici, misce init, facto itinere , ad quai in nostris,Nenas Octobris vara linum pervenete; fuit, eode dieque memoratu dignum . non tantum eodem et obtempore, sed ipsa ferme e iisdem diei hora V, tu radmum ab Turcis, Budam vero a nostris obsidione cinctim esse, It post irritos XXX. dierum conatus, utraque castra tanto dissita inter

vallo,eodem die rebus in ectis soluta sitiiseari- εχ α duo post pei sectis Tui earum munitionibus, no- eria restri suburbiis oppidoque incenso . ite hostibus utris uiui essent, sese in arcem receperunt; ae divisis . dio stationibus, tormentis itie & rebus necessariis solauu singulari diligentia dispositis, sese aes desensionem compararunt. Hostes e duobus aggeribus ps .aicem verberate instituerent , quoium unus,

quod paulo longius distaret, quam quod pii a

pugnaculo diruendo admodum ex eo noceri miles. Saleigis insequenti nocte tormenta pro- ipius protrahi, ac ad domum lapideam, quam ac in piis lina prineipartis iura de integro rect- Johannes Cieius ad lapidis iactum prope arcis

pio arcem,civitatemque reddere ne cunflarenrui;ut de iis. quae sustinendis hostibus necessaria essent,providere,aut aedere cum illis percusso, bellum alio avenere posset. Quum sit inmis imtrinque studiis contenderetur , miratius climGeorgio Collatovitio. cui custodia arcis com

missa erat,&piaesidiarii lite oppidaniq; diu

fossam silperioribus annis aedificaverat, an res erigi iussi, unde moenia silmina vi dirui cepta fim: Nee nostri. qitin hostes in aggeribue

versantes, aut necessariarum rerum causi sine inde coni meantes& discutientes cauciarent, aut intefficerent. ab emittendis continue ex ar

483쪽

in Historiarum Liber XXXI.

perte matura de alte munitissima esse, tum vero b iis, qui intus eiant, lumina virtute des diconspicatua , ideoque obsidionem diutum sole arbitratus, habito mTaitarinum principe consilio, excitationes in proximas regiones, modo has, modo illas seri instituit; ut castra, quae ob continuas prurias Ne itinerum dissicultates, commeatuum convectione imp ita, ieiuna ad victum necessariarum penuria laborare videbantur,maioris pecoris de allatum obsoniorum recenti praeda nonnihil recrearentur.

Quod quemadmodum a Tartatis inequenter A magna celeritate fiebat, sic ex advelio saepe a nostris, qui e Callone, Tocato, Echedio, ac casti is , quae ad Racamasum oppidum locata Grant, impigre obviam excutientibus deprelieims,extorta praeda , liberatisque captivis interficiebantur. Eiusmodi hostium & maxime Taita rotum rapinis & populationibus accidebat, ut misera plebs metu perculsa, relictis sedibus, pars Sac marium de pacatiora loca, pars in i emoti res Tians silvaniae secesias, transcensis monitibus de silvis, sese cum uxoribus & parvis libelli ieciperet: & omnia sere loca hinc usq; ad Claudiopolim, illine vero Vardam cis & ultra Tibiscum, exulibus se proiiugis ieieita esse conlpi

celentur.

Interea quamvis tormenta dies & noctes ne quaquam cessarent, tamen Satergis quo mai rem obi estis terrorem incuteret, subruendum cuniculis murum existimavit, tormentotumq; magistris, ut egerendae iiib fundamentis humo operam darent mandavit. QAod cum ab obsessis animadvel sum esset, alium cuniculum in co-trarium agere nece larium duxerunt, ac Isol

DO earum sertim perito, ac navandae operae

pidi eius effodiendi negotium impossitie. Cum vero hoste, ignari nolitos intus is toruin con tibus occurrit e, pulverem si phureum scrobibus si is positum siccendii titat iniim meatum sibi reperiente labor omnis &opera si ustra fuit; sic tamen ut diolanus, qui assiduus in opere erat, Luctensi pulveris vi non paucos ex tuis amitte 1et,& ipie in facie faede ustulanis luminum vitet disci imen adiret. Cum vero iam tormentorum illatii, ictibus in nia prostrata oppugnari posse viderentur, Satergi iubente magia miceio m ac promiscira Asaporum de adiolum pedestris ordinis militum tui ba, ingenti iiiblato clamore a 3 muros,qua hi in secerant,irrupit,&atrox certamen contractum est,Turcis stiperare nimia contendentibus, nostris vero pati conatu ea defendentibus. Diu acriter pugnando,

re, & victoria in ancipiti vel sabatur: Sed duci bus & Redeto imprimis filios. ac Niario LInga-

ros cohortante, ad extremum hostes, qui consertissimi si ilaetant, partim hastis & selopetis,

partim tormentoriam vi denubati, ingenti a cepta clade,retro in castra profugerunt. Qira in re praeter Isolanum, qui tametsi vultum & ota caedatus, ac sis oculis extantibus eaput fasciis involutus , ad navandam operam prodierat,

Jo. Selesteii mira virtus Se sortitudo enituit, qui illis diebus Aradio a Turcis pulliis, Vara dinum se contulerat. Is enim tubis fictilibus do saccillis lineis pulvereis phureo repletis. & in hostes j ctis impigre rem gerebat; qui dum senicillo ardente indito ignem concepissent, magna in hostibus strage edita crudeliter saeviebant, ut

plurimi discet piis membris in vestigio uta; simos. Historiberent, multi semiambusti an fossas praeeipit,

lentur. Germani qlioq; paltim glandibus petit E plotis, partim praelongi, hassatum ciaspidibus hostes etiam loci iniquitate impeditos, detur

babant Tureae cum caede reiecti, nequaquam tamen animis fracti, continuare obsidionem, & tot menta in arcem allidue emittere non delinebant , α magna quotidie obsessis detrimenta interebant. Nam & praealtam templi turrim ingenti iuuia decusserant, aereis campanis iuptis in cum magno tinnitu ac strepitu decidentibus, iisque aliquot militibus, qui in statione erant,oppressis se intersectis: de pleios dant. ii ab aggerum lateribus insidiantes ex occulto feriebant, ita ut propugnacula des ibi ibu nudarentur, nec ullus editioribus in locis abses, vitae pericillo versari aut consistere posset: ac milites & duces sui obes subterraneas sibi parare cogerentur, qiueis ab ictibus maloium, minorumque pilarum tuti essent, nec nisi raro Iedubio procursit , ad inania spectitandi Diapi irent. Illud sane miraculo prodiimum itiit, inter tot de tantos itiniameiabilium pilaitim i- ius, qui dies & noctes sine intei militone hine inde volitabant, statuam equestri D. I adi lai Regis Ungariae eius Domitiis primi,quae in venistilo maloiis tempsit inito & eleganti alti Geso ex aere susti conflata, marinoi exque basi si pei imposita est,illaesam atq; intactam pei malintille, quamquam parietes circum suptas; & H- si a plurimis pestim ictibus penusi esse conspi

cerentur.

Ea re animadversa , Turcae nostros metu perterritos esse rati, ex aggeribus deditionem postulare, variis linguis arcem petere & abii evolentibus incolumitatem osseire; sed qlium nihil ere arce responderetur, iterum ad repetenda oppugnationem accingi. Sed ad eundem muri hiatum summis viribus de magno numero pro currentes, scandere muros cepere; ita nostris impigre contra mentibus, incidentesque crebro glandes, & maiores pilas nec quicquam curantibus,pugna collato pede, de diu ancipiti even tu commissa est hostes enim, ut partum magno labore in manibus locum tuerentur, acerrime pugnare, nostri vicissim non pro muris duntaxat .sed pro aris & sociis,pio a vita cisalute illeni Et stere; eos; tandem celtamen processit, ut adcutientibus Redero δc Niario, recollectis viribus redintegrato praelio as extremum hostium impetus egi egie reprimeretur, victiq3 dce superiore loco deturbati, fidam fugam capessere, & in castra piosupere compellerentur. Ea die sortito pugnando Ce g.Quiralius Aeteranus loci praesectus , septuagenario proximus, glande per ilia traiectus,non sine si mimo idei tu dolore occubuit. Certatum est pollea quo ii pro maenibus. multis utrinque eadentibus sei hquotidie; conatique sunt Turcae saepissime conscendere hiantes muros; sed ea res semper multi, illatis acceptisq; vulneribus improspere tentata est. His rebus in hunc modum procedentibus. Tartari tum pro inquieto de praedae avido tum ingenio, tum a sat ergi &Turcis iterum

instigati haud partim regionibus illis detrimetum intulerunt quum eorum pars ad Bellenesii valles,in quibus sontes amnis Chrysi, qui niger vocatur,et inpunt pars versas Beserminiu

io istum quamquam regio Turcis aes;

irrupti nem re petentes magno

impetu a xo stri fortiterre n

484쪽

varia

castiga

nibus excuti erit, ae obvia quae lite utendo Sc populando iugentem vastitatem edidissent. Dum Rederti, & Niainis ad Varadisum per hunc modum a Turcis ex Ianalis circumvallantur, & Maximilianus Casbviae ad eis a s binans valetudine, uvandis tamen obsessi, cum Georgio Balia, & alii, ducibus consilia conicit, Matthias pili ceps magno cum eici .&tOrmentorum apparatu nudam gravi obsidione premebat. Primis quidem ceptis & conatibus fa tis solvina se arriserat, ut suarcemburgus α Pallsus,donee Matthias, qui maiora adhuc supplementa e Germania& Galliis expectabat, cum tot s vitibus in castra pervenillet, Tatam

adhibitis tormentis vi expugnatam te peraren caesis ad unum omia bus, qui eam tuebantur, Turcis: deinde tanta celeritate alma & te rorem circumteirent, ut Geuesa , Vitania, umi primio, Balota,Ticonio,& Masonio .ac Mone-dula arce,ad Baeaniam silvam, intra octavum diem potirentur, victoresqueJaurinum exercitu incolumi redirent. Nec multo post, secres entibus Danubio, & mitioribus si iis, qui est iduis

imbribus aucti adeo intumuerant, ut exercitus nuti iam progredi pollet sed mensem totum in insula otiose,nec sine commeatus penuria tra figere cogeretur, decrevEre ut promotis castiis exercitu, strigonium duceretur. ac clim primu

Matthias in castra appulisset Budet oppugnandae consilia mirentur, qua etiam Caesar dueus horum, Paliliiq; impi imis id studiosissimὸ uigentis votis de sententias permotus, exequi prima o casione iussisset. D. sputati in est in consilio a dii cibus,quodnam iter iuscipiendum esset, ne hi sti Budae invadendae consilia seite posset, cum hactenus Hathumum petendum vulgo spa: sissent Si enim Danubio penes Sitigonium traiecto. piogredi exercitus inciperet, sagacissimi hostes ad quod erat facile iii dorarentii cor tua si ad Valum vel Sambucum salebrosole via iretur, praeterquam quod diiselle, vel testae si

vae montuosa ansi actus aegre est ent superandi, tum vero aquationis annonariae convectionis incommoda Libsequerentur, & tormenta,

quae secundo Danubio navibus imposta vehebantur, nimis procul castris relinqui nectile es set. Ea lententia tenuit, qua haud procul a D, nubio recedendum,ac Vaciensi via progrediet dum censebat eodemq; tenore polle ambigua petendi Hatlitiani. ii quid iuvet, fanum in vulgus spargi. Dum tententiae de itinere conseruntiar, lite lae a Matthia principe venἴre,quibus scribebat, non esse cur adventum sium Giutius praestola rentur. quod is aliquot adhue diebus moram 1equiterre ; polle exercitum iecta Budam duci se cum praetoriano illo comitatu brevi adsuturum. Igitur Suar inburgus,missis qui Granum & Hippolum sumina pontibus conste

nerent, Vaciensem viam tenuit. eo modo stru-

is ordinibus, ut Palmus eum suis Ungaricis copiis, quae ad quinque millium bellatorum

numeri constituebant praecederet. Hunc Na

da ius cum suo agmine equestri millenario, ae Johannes Sta iniectus Polonus cum mille Cosacis hone, sed seorsim loquerentur. Ter tium ordinem Germani Gallique & Vallones

equites constituerent, quorum numeres praecedentium i unam auu ue dicebatui. Posti

mam aciem ex legionibus Gemunicis constan tem , in queis XXV. millia peditum continebantur. Suarcemburgus claudebat , ita ut tamen in omnes partes obequitando & vigilaim do,cuncta sapius oculis cotiustralet ; bcausis

naviumque praesectos , quibus tormenta erant imposita , ac navales socios, exercitus gradum Gobservare,&aequatociam eo pede cursiam tene- .re :uberet. His autem legionibus singulis, tribini rebus gestis insignes . Hermanus Rosbur-mius, eo Calliis. Hem ictis Obete lapsuccus, ELeodio otiundus, Adolphus Althanu Johan . nes Prainerius, aptista Pe ius,Fescier. Melic purgius,ae alii multi praeerant ; tormentarium vero negotium Rupertus Equeinpergus cur bat.Hoc ordine quum ad vaciam ventum esset, ea insula, quam D: nubius bipaltito alveo divus usa Matuto usque ad Vaciam & minosum D. Andieae Sacellum e scit, a quo tota insula d nominatur. duobus utrinque effectis pontibus occupata est; de mille circiter icJopetariit - - pari praesidio in templi in impositi iunt,qui ve- luti e specula hostes videre & aicere polient, donec pontes perficeientur; per quos live quis Pessum, siue laudam adire vellet, commeandi facultas esset. Postquam pons nem ne resistente utrinq; eL P., ira consectus , exercitus ad Ludentes campos sese. tiansduci ceptus est,paliso cum Ungaris pia- ero timcedente. Hasanus pilis utatu ilis hostibus ol, ad su- viam progrestiis, postquam cum antecursitibus d so leve & minutum praelium commili setanuho ac- cum scepto neque illato det mento ieie in urbem i tra ., cepit: Salcas suos; duas, quas speculandicata' ratica adverso fumine emiserat, tam navales clas sis nostrae socii citatis remis insequuti, quam .pedites ad utramque ripam procurrentes, sal- conetis Sc infesti, iclopetolum glandibus, non sine periculo, unde venerant, fugavetia rat5 quenti die, qui fuit ad tellium Nonas Octobris, summo manes Suarcemburgus tubis ac tympanis signum prosectioni. dari uist, & exeiciatum ad veterem Budam dudiit, se ut usq; ad imiis sere occasum structis ordinibus in acie staret,

donec impedimenta, curtias, ac tormenta

eodem per aeniunt. Nec mult4 post castra ii ter veterem Budam, & Sicambriae, quam vocant , ruinas & extantia itideta, longo penes Danubium tractu collocata sunt, ae collibus &locis oportunioribus occupatis munita : ν- Castrari s vero peditatu, ut locorum & viarum ρο- no raritior, Theimas. quae olim inferiores, nunc au- quo a tem Muilaphanae vocantur, eadem nocte oc- ου ne col

cupavit; simul cum aliis thermis. quae olim iu- locata. periores, seu sanctae Trinitatis vocari consuexerant. Illas nostra memoria Muilapsas Aii- densis praesectus lapidibu, quadratis iiimptu m .sissime restaurandas,ae plumbo & vitreis stipia laquearia tabudis contegendas curaverat; in his molas circitei XXX. quae patrina pulverem tor- SH mentalium, sulphvie & salignis caibonibus Atima commixtum pistillis pei tunderent; partim ve- κε, id quibus etia in i metitum moleretur, elegan- oco ti Asiatici altiscis opere construxerat, muroq; int. claudi iusserat. sie etiam iubulbium ex te usinquo purpurati domus,& stabula,ac carceres liabebantur eiusdem noctis labore minimo ne gotio in nostrorum potestatem redacta est: squamquam clatratis valvis.& validis repagi llis, valloque munitum ellud quod hostes metu

485쪽

sent. Nec erat dubium, inferiorem quoque motamen a Gallis & Meriis uigialiis ac Unga- civitatem, si vis adhibita suisset. parvo labore iis peditibus circumventi,& ad unum interiecti occupari potu illa. nisi Suar cenabulatis insidias suetiti t. inter quos I Ius almus Mar istiensis pili veritus ilites ab incepto revocastet. Hanc cia putatus, qui linus ad Maisueram fluvium catinivitatem antiquitus absque maenibus tuisse satis nibus veterum poeta tum incl)tum, in Phlygia constat; Sed postquam solimanu; iubem es sitis esse dicitui), iri exa Cermanis callis esse pillet ab Arsiane purpurato, eius iiiiiii, muto Caurum enim erat ducum imperio, ne quisquacircumdatam, non maRnopere munito. vii iis caperetur. Eos,qui eis sit cauta ad ponte

a mih Pulsas e stabui bio hostibus Matthia, minis procurrerant Pechani milites cum Ungaris in-

is in .a ob cum pratorianis suis cohortibus & io uult,magnum cum eis certamen contraxite,

stra H turmis in castra ad veterem nudam pervenit, multiique ex eonina mi mero caesis & in flumen xii. cumq Suar cenaburgo cognovisset Equemper- praecipitatis,ad unum deleuisent, nisiJanicerisum in aggeribus constituendis,protraliendisq; ex Aquario propugnaculo nubsidio provolas tormentis tegnius, qua par est procedete, mox sent quonim adventu nostri iam labole sesi se ipse perlustratis locis oportuniorib'.propugii, se in Danubium praecipitantes,aquil l umbilicoculum inferioris vibis, quod Danubio alluitur, tenus immers,sese ad socios incolumes recep ac attiguos ei muros,eodem die tribus ex agge- runt. In hac acerrima inserioris urbis oppugnaribus, quibus vicena quina tormenta ineiant, tione praeter Boppartiam, Ruselium, ac Calibi et betari iussit: ita distributis per legione, cu . canae legionis legatum Laudam caesos,complustodiis .ac oppugnationis munetibus, ut Gallus, res etiam centulicines ac manipularis. & ex mi- erenpiuccus,& PecZius ad primos aggeres, litibus amplius trecenti Occubuere. Pecpius v.

ει eorum tormenta cum suis legionibus excu- io in facie foede ambitalis.&Flugius Rosi,uimii harent, medios autem Carolus Comes Sulcita , legatus in brachio glande sauciatus,ac signiferi A ROSbui mitis,extremos veli, Frid. Meris t- aliquot vulnerati suerunt. sti partibus hostium sus cum Gallis δc eorum tribuno Bos partoLo- iupra Maiaisensem purpuratum interiectum, Nori thailago tuerentur. Quum ab his ab diluculo amplius M.& D.Turcae piompti si in i periere, u- usq; ad diei iere serum absit; intermissone toria ae Caramanus Meliemetes glande in illam ι em metis res gesta esset ligno tympanis & tubis da- percussus Asiaticiisq; Beglai gus,intenta iuga Ositio orti to, ae divini numinis ope implorata, oppugna- in urbem supeliorem evaserunt. ln hac inferiori ha . . prenue tio ab iis legionibus earumq; ta ibunis acerrime civitate tot menta bellaca circiter XL. maioIa sua uia pessunm inchoata est inhostes contra e superiori urbe de- minoraq; reperta sunt: & Camela C. ac aliquot iramquetur. cena inusitatae magninidinis tormentis,ae ex lim Burdones sarcina: ii; cum pauca, nec aliculus cheures feriore colubi in is selopetis, aliisq; telis missit, nominis aut pretii sirppellectili nam qua caii

bus,nec non praegrandibus saxis ita me devm ra erant, in stiperiorem urbem iam antea conselutis,usq; adeo sese defendere ceperunt,ut Galli poliata erant. Biduo post ad tentii ldiis Octob. qui promptissimi adcurrerant,deturbati pedem hostes munitionem illam supra montem s. - Muiatis

ieseirent,eotumq; tribunus nos partus tormen- rardi e materia constructam de nocte siccende- s.ce arto maiori discerptus,ac Rulleluis centurio cum runt,& tenebris tecti seie in urbem contuleiunt; di ab M

multis aliis militibus, iclopetis ae sagittis imi- quum tormenta prius humo contecta defodiis pederetierati interirent. Nec disipari conditione Leo sent, quae tamen a paliso inventa & in castia licta. Callus&ri ius pugnabant,quos hostes e pro- allata uno aut altero ibi relicto ac peditum pugnaculo,quod magna virtute de audacia sit, garorum piaesidio locus munitus fuit. ierant, cadente Christoph. Cinrito centurione, At Matthias aliique duces occupato inlaor; detriuerant; ita ut re insecta & multis amissis oppido,aggeres propius stiperiorem urbem s

commilitonibus retrofugere compellerentur; ti,ae tormenta a smoveri iusserunt tribusque ex nisi uibuni sitos ad restaurandam pugnam co- loci, maenia verberati cepta iunt.Tu veris Tur- rruptis hortati essent, isq; recollectis animis eam i in- cae non solum se & urbem egregie meri, ac nin hosti uas que tegrassent. Qita servente, & Pecpianis impigre stros procul auere contendebant,sed etia paulo prost Hortami- rem gerentibus, nostrorum vexilla supra multi post magno tam Janiceiorum, quam equitum ιοenirim redin- vibrari ceperunt Sed quum hostes ea simul cum inimem in nostros erumpere non dubi aiunt. Irato signiferis e muro deiecti provolvissent, & cero Cumq; ad legionem quam Oberent ruccus ti L riam tamen anceps &cruentum recruduillet .dubias, bunus ductabat. quaeve aggeribus & tormentis inferiore imprimis & incerta victoriae spes ellet. pedites adiuncta erat, imipissent,milites magno animo piunt. demum Ungari circiter sexcenti ex Palisanis, hostibus resistere ceperiint;sed quamquam ace qui Strigonii & in Nova arce metebant labora- rime pugnarent, tamen vincentibus numero tibiis Cermanis siris dio accurrerunt,& hostes Tureis res erat in summum coniecta discrimen, primum sensim retrocedere, simulq; cum Gal- &nostri iam pedem referre ceperant,nis postea. Iianis Sc Pec2ianis tandem deserere maenia com totis sere castris accurrentibus hostes repressi ingerunt ita ut urbem nostris, non sine utriusque uilia profugerent. Decretum deinde suit,ut cu- partis caede relinquerent; ipsque partim inum niculis agendis incumberetur, & maenibus pul-bem stiperistem, partim vero ad pontem Pe- vere ita philleo con his&apertis aditus inu stum versus sugam capesserent. iam pararetur. Ex altera etiam urbis parte,via In qua iuga quum Turcae circiter quadringe- Albana.quae ad Meridie spectat tormenta XX. t qui ex pugna cum Callis contiacta supers in aggeres pertracta fiant. ut illinc quoq; maniarant.sese nec in urbem evadere, neq; ad ponte dinieientur.Et quum allatum esset,liostes ea via

saluti consulere posse animaduertissent, quod u- suis subsidio venturos,Palilio munus excubandi triusq; aditus a nostris praesepius se praeoccupa- cum suis Ungaris datum est adiunctet' legionestus esset, in templum suae superstitionis, quod Cei manicae Sulciana & Pe iana, quae auxiliis pio mum erat .profugientes, liu& sortiter,ut hostium opponerentur. Nec tamen ea uspiam

486쪽

stri

cas res ad

omittere Tincas cogunt. Vnde utrinque eodem tempore exercitus

tur.

appaliure, quod hostes oppugnans a Varia inoin te ivi .casti a militibus & prasidiis minime nudanda e&istimarent. Albani velo sibi ipsis potius metuetent, quam pudensibus opem ferie polle viderentiir. Ad ponam quoq; Sabatinam, intra quam vicus3uclaeoru in urbe est, decem tot metis maioribus maenia conquestibantiir;sed labor

omnis quamquam impulse iii e tu in illitum

iecidebat. Nain nitet eouibat iam vastis vento-iu turbinibus canum ingentes interdiu noctuq; pluvias,frigidioribu tempestatibus mixtas,cie re non desinebat, uti autumnalibus diebus iiii venire solet; ita ut es liae cuniculorum scrobes aquis importune replerentur.& siilphureus pulvi hum da in tellure hebetatus, destinato operitve sum denegaret; se quod magis obauit.

militum animi ci vires adeo languebant ut ad ministrandis obeundis rerum castrensium muniis sat licere proiius, neq; vel ipssi vitae discri mine permoveti polle videtentur. Praeterea non in operis idium tormentotum vecturr dicatis, omnis ad subeundum labolem alacritas aut promptitudo renixerat, sed de iumenta de equi dies & nociae, in caeno de aquis persistere coacti,ae ob inopiam pabuli fame macieq; enecti, vix pedes movere poterant: & Equembergus tormentatio negotio prascelus,pedibus captus te pia ius admodum dc remissus , quam necessias postularet,olscio fungebatur. Accedebat ad tatas ierum dissicultates.quod hostes animadVersis castrorum molestiis. quas a continuis caeli heaeris iniuriis milites pati necesse erat, si uentius excuriere,ac variis ex partibus eis insultare, Minos caedere. ac variis modis inquietare non desinebant. Erant qui tormenta Pelio admove-da. negotiumque eius in potestatem redigendi Palilio, ae uni ex legionibus Germanicis committendum existimarent, ac ut eadem noctet ansiliis , Danubio id auspicaretur, te ineret. Velum iisdem rerum angustiis impedientibus, ea quoque consilia intei milla suerunt. Nec minoribus Omnium rerum incomm is,

aegravi immis caeli iniuriis,sat ergis ae Turcae de Tartari. qui varadrium oppugnabant, exagitati atq;a miliari videbantur,quum in eoru quoq; castris cameli &equi calidiori caelo assueti .si igidiores pluvias de aquilones ferre non possent, ideoque pasJm ubiq; interirent: & cibariorum quoq; inopia laborari ceptum esset. Igiturque- admodum eodem nostri piadam, hostes vero Vara linum obsidione cinXerant; ita eodem etiam tempore,iisdem dissicultatibus retia, ac patibus caeli de tempestatum in uilis coacti ambo

duces, rebus insectis tormenta retrahere, de copias seducere constituerum Tametsi vero sigis

milias e transsiluania,niisti, Cassoviam ad Maximiliara. adhuc aegi Otantem Stephano Toldio, ad terendas Vaiadiuo coniunctis viribus suppetias,invitasset, ipseque Georgium nauam cum Cermanis ac Nobilitatis, quae ad Racamasstimeastra habebat, copiis isthi te proficisci iustiuet; pilus tamen quam ea auxilia Debi Genium per venissent. Turcae soluta obsidione varaditii &conclamatis vasis versus Belgradum erant pro secti eodemq; die, quod notabile videri potest, qui fuit ad tertium Nonas Novemb. Matthias quoq; princeps reductis in naves tormentis,castili uolutis, strigonitim te tire contendit. Dum haec in Pannonia a Matthia & Maximiliano piincipibus in hunc modum admini- a s 98. strantur,sigismi mala Transsilusnia habito etistiis c nlisio partes ieii Lb. Christianae nondum deserere, sed cum Caiare vibus posset condiationibus in gratiam redire constituit, quamquanon deessent, qui eum ut brevi post eventus instendit, si lita naturae inconstantia laborare, nec eius doli, credendum esse exissimarent. Itaque reconciliationis spe alium pia legatos deligit, sitis Demetrium Nas radium EpiscopumAlbanum, mundis ac Stephanum noscatum ilium avunculum, ligatuquibus potiores tota provincia ni illos habebat, a C a- eosque Plagam ad Caesarem mittit; quorum rem deopeia repetitis, Varadino, Huilo, Rivulo Do renodiaminarum, caeterasque locis, quae ad Transsilva, do fiae

Diam extra eius terminos itini,quave tunc Cae- ν usa is praesidiis obtinebantur,eadem laedera, quae ante quadriennium, cancita erant, renovari postulabat Quum legati,consecto mi Motaviae miles itinere,ad Caiarem pervenissent,& si audis ignari. de conditionibus agerent,nec fipes ab in iligentia Caesaris ierum exanimi sententia exequendarum deesse videremi. Sigismundus i. ve sponte sive artibu Joann. Samoiicit Cancellaris Polonici, ac Andreae Bathorii Cardinalis qui tune Episcopatiim Variniensem in Pruscia Polonicae ditionis provincia obtinebat, did novandas res. 8c semina odiorum animum adiecit. Igitur legatos illos egregia inaude ludi sic tias, per occultiores nuntios Caidinalem eum quo tanquam patriae te antea capatalibus odi s,

atq; inimicitiis dissidebathad se sibi, fide evocat,& provinciam cet tis conditionibus et Oileit is prius rege Poloniae Cracoviae convento,ae coimsiliis cum Samoiicio collatis, via Sandocens, &Homonniana, simulato mercatoris habuit,me se Febiliario in I tanssilv.1niam pervenit; ac coercitis spe dominandi in praesens odios, aliquot ante festa paschalia diebus in Civitate Megie sia,ubi conventum provinciae indixerat,cum eo de tradenda provincia transegit, his conditionibus,ut Cardinalis quotannis ei,ubicunq;l inrum de gentium foret, s V. millia aureorum

numum exolvenda curaret: Uibs pistricia cum territorio,ac decimis fluctuum, praeterea arcesvechio&saio, ac decimae oppidorum Rusdii, Assoniatur,nogachii, atque Eque NeZonis.Sigismundo cedetent,deque iis pro libito ei disponendi facultas esset. 'Re celeriter transacta coniugem, quam ire- coni erem ad Ctivariani secessus angustias relegave- as. rat, minime dignam quae ei, sed longe maiori, matrem. melioris;pi incipi collocaretiis,Albam vocavit, d mutit.& necopinantem brevi in t unc modum sermone allocutus est provinciam hane Transsilva niam, pro qua toties seditione, aut armis cer tatum est,quam nuper permutatione minime pati Caesari tiaditam repeti, i,Cardin.patii - si meo delatio tradere in animo habeo: lesatos meos a Caesare tam diu detineri. de miror, & gravis mihi cuncta adi etia animo ς volvinti .eorum expectatio est igitur te bono deinceps eventita commendatam ad matrem sedile permitto; si qua retro actis annis dira sidia inter nos extitere, ut utrius nostriam a- ςnimo tollantur cupio, teq; ut idem facere v x lis,etiam atq; etiam obtestor. Quae postquam sdixisset. triduo post, rebus stim ad iter erant ς

necessariae paratis , eam dimisit;& Francisco Deiressio, qui paula ante iussu Caesari, ad eam invisendam de te lucendam erat prosectus, d dita paulo

tura sint india, Cur in

487쪽

Historiarum Liber XXXI.

d t, ut ad matrem deduceret. Ipse, convocatis posui, Caidvialem deinceps provinciae pra- citi in praelatus, te in alienas regiones studio pii atae vita amplecten profectui lim retulit; citq; adeo apud tervitio atq; patientiae a luetos,

praeteritorumque exemploium metii coactos,

quicquid vi iam obtinuit. ln hunc modum sol-tuita celeritate ipse excellit regno,& itinere perris, Noldaviam iacto, ad Samoiicium,apud quem si is dintea soloresia,Criseidis in matrimonio suetat, D p. Poloniam sese subduxit. Cardinalis aut ein, ii iis se cum solenne sacramcntum proicincialibus Me j iij i. sic sit prastitii et,Discios leviiiiiiii , nitinere.

Maiiam Chrestertiam provincia excedentem, . cui tu eleganti& equis donatam, ad oppidum L q; Tullium comitatus est; seque pro iis arcibus acii uetitum decimis tuas ipsa amarito donati- .i nomine in Transili uiua Obtinebat. XV. millia aureorum minatim quotannis soli sit pio- militi interea Caesar temporibus etiam ali quid tribuendum reputans .legatos e iis moderata cum deliberatione dimiserat, ita ille facile

contentus reddi potuisset; sed quum ad Hodi litium Moraviae oppidum appulissent, obviam suos tabellatios habuere, a quibus Sigismi indu si lita instabilis animi mobilitate agitatum pro uela excessisse, & Cardinalem iebus praeesse

cognox eriant. Quibus cognitis Timaviam eun

dum,ibiq; subsiliendum rati, Ccsalem de his re-r i mutationibus certiorem reddidere; se Harii penitus ignaros alleverando, quid seii uelit. ibidon expectaturos perio ipsere. Qui eois ex cucatione accepta, naris a Tirnaviam naitholo maeo Pec io, qui Casaii eos fide obstrictos redaderet, suis lationi quo possent modo in prae- iens consulere, permisit : seque alter Nas radius 1 in Cardinalis caedem in provinciam leverius cst; Boscato xero extra fines diutius fuit delite

scendum.

, . At Cardinalis primam novo principatu le-nsari gationem ad Michaelem Ti insalpinum misit adradaia Georgium Ravasdium,3c Nicolaum vitesum, istim O amicitiam & boni vicini ossicium pollicitando, susum. eandemq; victu ni ab illo expetendo. Nec mul to poli etiam alteiam ad Ceorgium II fiam Cailo Viam ire iustit , expostulatum graviter Transalpinum novas res, nova pellendi sui ScoccupandaeTranssilvaniae conflia animo agitare. Veium Baiia simplici usus iei mone, sibi Michaelis animum minime cognitum esse legatis respondit licere i; ei ab illo,quid moliatur per- culsari. Interea venit in Transflvaniam Cer-λ niaucus Malaspina Episcop. sertanus a Cle ira Da mente Pontisce missi is,sui Cardinale ad faedus Tramia cum Cassere seriendum cohortaretur, que illis sis ilia ipsi, diebus Husaimum Chausium Turca lega- a G. . tum ab se dimit ille cognoverat. Nec irrita Ca-υ PP. sertant legatio suit, cui Caiditialis suam fidemn uiutir. & obse tinam Caetari semper promptum & paratum obtulit estisq; confirmandi causaStephanum Caca sitim ad Caesarem initit. Hanc cum Caetate & pontifice paciscatim item Michael Transalpinus quum nesciret, aut

se nescite simularet, aite utendum ratus,copias

cogere belli Turcis inserendi praetextu capit, , alma in ui bibus Saxonicis Trassilvaniae.& bellicos apparatus comparare, tympana, v illa,

clopeios, pulverem, non sine bona Cardinalis venia emere, legatos eius Ravasdiumo vitestim, quo a se omnem suspicionem amoveret,

is θ'. cum bona spe pacis dimittere. ac coram eis su-

ranaeiarem si leniae cum itiis Boleii s, leti nobilitate praestare quo se ea tide obili insebant, Fanon ita pridem Sisisnundo abeunti obstrictae

suillent. Hoc iuramento simulationes; benev sentiae Cardinali confirmatus, ei iuna voces δίstudia, qui suspe bim apud se Michaelem reddete conabantus, eius apparatus non in Tut cas, sed occupandam Tiati,silvaniam fieri contendebant. nequaquam admittere eratiositus. Dicebatur autem Michaes,mox post ingressi a Caidinalis, ad Caesarem nuntios missic , per Mithuel quos illum Turcica societatis, clientela am- Vairoiabitiis insimularet : & s Cafaii videi etur, cum Trans velut occultum Caesaris inimicum & hostem, ha, iam almis provincia extiti bandum pollicebatur, inradit. Quo autem si talentius deliinata perficeret,

sub id tempus mense Septembri Dinionum vestiaritim legati in ad Caidinalem ire itis t,

retiim in Unsaliam ii ansnim per media Tras- silvaniam petens,quod Michaelem luisti Caia- riti P. uiis in Ungasiam adserenda contra Turcas,& doli ac ibi almum purpuratum auxilia vocati diceret. Iratidis. Sed Caidinalis negauit cantum discriminis exercitui christiano imminete, ut eius auxiliis o pus esseta otianis'; eum est, ut potius in Bulga-itam,traiecto Istro, duceret; ibique vallata igne& ferro regione ageret, at hones ad sua tutanda revocarentiit. Vidi dum Dinio nis redietat, mitelum legatos Michaelem Damam Cialovaiau, Se Georgium Thracem piatoria tui mae piatoctum,a r Caid ualem remittit: se uti constituis

iet, siro traiecto ad vastandam Pulsariam prosere1nim nuntians dummodo ne quid tibi a tergo e 3 ians lucinia si uile inseratur. Cardinalis cum ei ac copias e u nihil inali immineis respo disiet, ecitiumq; eum reddidisset, legatos dimisit 5: qui uri ies a ranssi Dicas pei ininc moduin rero ccllocatas editu mallet, comitia ad Dixi

Liviae sentim Albam indixit,ut in iis faedus ctim Caetate& pontifice initiini publicai et quod adhuc cum paucis . quoium consilia utebatur

communicaverat.

Intento in eam curam subith adsemir. Mi chaelem magnis copiis si inama celeritate Alpes iuperasse . iamque ad uitam Brasonem in t ranssilvania eise, ae domum & villan hanni; moldii inter Siculos incendio absum

psisse. Nam is sive permi illa Cesari, , sue non

ullis eius expectatis mandatis , ambitiosi facti

certus,ac dominationis quam animo conceperat, piapi Opeius exerciti m coegerat, ut provinciam armis invadere, Caesarisque imperio in speciem,ie autem vera, uti exitus docuitaibi cibiicere posset. igitur Cardinalis i lutis repente comitiis, omnes armatos Sebesum in castra

convenire subet . Casparem Coinitium legatum inexercitu constituit. & obviam valachis quam celerrim. ire decievit. Sed suum hestes

Albam versus prostellos esse cognovistet, non expectatis omnibus copiis, quae lentius, quam necessitudo tem iis postularet, confluebant, cum sex duntaxat millibus bimatoriam occur- ere potitit.cum a Fogorassum praeteriectus eniet,qui locus eius praesidio tenebatur,ad campos

Cibinienses peruenit; ibique adiute hostes, titiem ad praelium&cei tamenbaud dubie dedit cham animadvertit. Itaq ipse eiusmodi ieiu atq; armoni rudis,animo tamen praesenti &minimo

488쪽

In qua

colat Hlauansii Pannoni

parido Cona sum ut exercitum in aciem & ordine tapoitit,hortatur;ipie obequitando & o ditium ductores alloquendo & cohortando, adiem bene sortiteiq; geiendam incitat. Vasachus quia erat iuxta sortiram veteris Calendarii dies Divo Luca Evangelii X dieatus, apud Graecos quoque,quorum ritum laetii sequuntur.sestus& sacer,&necdum suas copias ex montium an-

laticius Joannes Aeolditis cumpaulo & Clemete filiis,ac complures alii. in fuga Palaticium in arcemvalacheliam divertet e. ae si fieri posset, Siculos qui nondum omnes defecerant, in off-cio continere iusi t, promula eis oblivione proditionis,& veteris libertatis restitutione;Sed ea omnia finistra mere: Nam Siculorum agrestium valida manus, Bulgaris & Valae his sele ani

gustiis eduxerat. a pugna abstinuit.Quo dieCa- - gans,eos saltus & iuga obsederat,& Cardinale, se nanus Alba prosectus in castra venit, & aCa

dinale paulo post ad Michaelem missus est, ut

de faedere cumCaesare percusso eum edoceretri ab inserendis Transsilvaniae armis eum aieri

ret : Sed is reversiis, nihil certi de pace attulit.

Sequenti die Di, is Apostoli,Simoni &JudaedicatoMichael suos ad pugnam instruere cepit,& in aciem produxit , Transfluant simulatione

paeissibi imponi sero animadvertentes,primum Valachorum impetiim explosis tormentis retudere ceperunt, nec diu post praelium utrinque atrox & cruentum comittitur, quum utraq; pars parem seie militum numerii habere videretur:

Nam aCardinalis panibus novem circiter millia militum erant, cum iis, qui post comitia advenerant; qui Transalpinus ex promiscuis gentibus tria millia & ducentos secum adduxisset, de citra aspes castra eiussiculorum adventu liis e veteres libertates redditurum erat pollicitus)duplici sere numero auisti essent TametsTra silvani egregie fortiterq; pugnando, novia principem tueri non praetermitterent; incumbentihus tamen ab una parte Valachis,3d ab alteiaSiculorum praevalida manu , quu plurimi partim silopetis, partim hastis &gladiis eaes occumbe

rem,ae multo plures sauciarentur. dem refer-r ac postremo terga vertere ceperunt. Comis

us & allipraefecti fligam retentare conati. nihil proiecere, & dissugietibus in diversa omnibus, Cardinalis quoque saluti su et suga consulere est coactus. Caesi in acie sunt milites M Vsi I. inter quos StephanusLMarius veteranus praetorianorum peditum ductor, Moschicis bellis apud Stephanum Regem Poloniae clatus, Franciscus Toldalaghius, Joannes Berendius, & Michael Culpenius, qui signum praetorianum gestabat. Pancratius sui eius, Moysessiculus,Stephanus Toldius, ac Petrus Huiarius, qui in prima acie fortissime dimicaverant. ad extremum relicti a sociis fugientes sese in tutum receperunt. Capti etiam haud pauciores inter quos Georgius Ravasditis iam seneY.&Lupus Cornisussiculus .infelici sua sorte in nidinus Valaetiorum incideret: quorum alter Ravassitus,emagitantibus eum ad supplichim magno clamore tumultu Siculis traditus est: ipsique extemplo eum innumeris plagis & vulneribus assectum in siusta dissecuerunt; propterea quod ante triennium in ipsos ob promi la sed non reddita libereatis iura r bellantes, iussuBoscati, crudeles & sanguinalias manus acet bissime exercuisse dicti arent.Lupus autem paulo post,sive ob privatas, quas cu V laehi,hibebat simultates, siveArianae sectaeritia

prostebatur, odioso nomine in carcere necatus fuit. Caspari Comiso, copiarum imperatori, qui vivus in e 3 conspectum adductus erat.pe percit .eumque incolumem dimisit. Caiditiali, tibi susum se fugatum exercitum sitim nec spem ullam reparandi eius vidit, ante occasum selis,versus Moldaviam fugae se conabinis t. Sequuti sint eum iugientem circiter cen

que ex acie evasisse constabat, squamquam arusectis purpurae insigntis,uilem & villosum habitum induisse diiudiciosiculorum Se ductu peri, qui inceperat. Is sam ad radices montisAit ossi Transsilvaniam a Moldavia tu Podolia dilimentis,quae olim Sarmaticae aspes vocabantur, errando ae famem & sitim, rerumque omnium inopiam tolerando pervenerat, crebros; suspiatiosortuna sua indignatus, triduo post adversa pugnam, ad opiliones quosdam noctuinis igniabus excitatis calescentes diverterat; quorum unum,dato ei aureo ni obpro vicini sontis aqua

miserat, uum hostes,ducentibus Siculis,eum sdigitis ostendentibus adesse sensit. Illis obviam misit Miconem adolescentem. Tui eos blandiori

prece & promissis placitet; Sed illi se ino more

miserum illum extempl5 trucidarunt. Cardina- Curdi

lis quum sibi non cum hominibus sed atrocibus nata diu belluasi emelle vidisset, hostiles ictus stricto la- oberiaitiore gladio excepit, diuque pugnavit; sed lim a Sicilia ter pugnandum vulnus ei lethale iecuri iam Iis Dd. supra saevum oculum in fronte illatum est , & inuid mox aliud in occipitio septa iugulum; ae cum turi

in humum exanimis corruisset, caput ei praecisusuit. Caeteri quoque fere omnes partim truciasti, partim capti sunt; quorum etiam complures

in itinere ab iratis agi estibus eas , uti accidit SteplianoCaboso icolaoBartacoxitio, cum nonnullis aliis. Caput Cardinalis abscissum ad Michaelem allatum, eorundem, qui intersec

rant opera, reperto trunco additum, magnificentis limo sepulturae honore Albae curatum est. comitante ipsoTransalpino, δc exercitu; non sine multorem mortalium commiselatione, qui 'illum vix XXXI II. annorum iuvenem ac vix mctimestri potitum imperio, tam laevo dirae calamitatis insoliunio proisus indignum iudieacsent, nisi intempesti Vae ambitionis, ac praevarieati sacri ord nis reus haud immetito argui posse censeretur.

Harum retum, uti acciderant, Bassa certior Iam anctus, quem Maximilianus recuperata valetu- Missa dine Viennam discessuriis, situm Calloviae te acie si perioripannonia letatum reliquerat, in spe in recuperandaTransflvaniae, quum etiam a ML Trans-chaele victore identidem acceneretur, Varadi- sylvanianum, ac inde Claudiopolim contendit, addu- conten-cti, una secum Davide in adio, ae Michaele dit. Siculo Sacmarii prasino, quos eo temporeCq-sar in Transsiluaniam legatos miserat, sui re bus Transsilvanieis componendis pastae auxilio essent .provinciamque a Michaele receptam, sim nomine gubemarent. verum Michael sum amo hau pie ingenio mobili repentinus,suspicax, & iaci. norim te quibusvis vel incertis tumoribus temereque clades fidem adhibere solitus. Basta & legatos in pim dere aia vineiam ingredi passus , nequaquam tamen ea miri

decedere, ac Caesari. sicuti se illi aequisuisse iactitabat, restituere voluit: sed dictis ae factis in

Bastam Cesarianosq; omnes acerbius invectus,

provincia'; avase,cIudeliter, atq; insolenterem

489쪽

Historiarum Liber XXXI.

pilata .i si spicionem venit perfidiosi initi consi. iii, quod domitiandi incensus libidine, iesi piasectare videretur. Quae quidem fuere initia distentionum, de odiolum, quae intempsiam ABastim in occulto gliscere ceperiant , ac non diu post ditam ei & improvisam mollem nimi rount sicuti suo loco memorabimus. Atque hae quidem initio eius hiemis acta sunt uet faeculatem annum praecessit . de Sisisti undus res Transsilvanicas variis invectis belli calamitati-

bus aceibi si me contui bavit. Eodem etiam tempore, per cenae fidei ex

ploratores allatum est, post Hai dat Solis obsidis mortem, tela natui ali cursu, vique alicuius morbi obvenientem , sive veneno prccuratam,

bellum inter Perias & 1 uica, recluduisse,acCi- calam purpuratum ad illud administrandum in Asiam millum esse; adversus Casarem veto in Pannoniam Me emetem belli avidum mi se exeicitum ductate voluisse, sed a mali e primaria coniuge tenerrime blandientibus&obie

crantibus, ne priolis ad Agitam acceptae cladis exemplo delenias a purpuratis & praetorianis, caput manifesto crimini obieliaret,ieque 5c im- ἴγairus perium omne inconstantis tortunae albitrio co- cum iniiccndum putatet , aegre retentiam, ibi almopi, inrti purpuratorum principi, suaeque totoris maritosariam rerum gerendarum curam deinandasse ;sieta men ut omnia,quae ad pacis δ induciarum conditiones tractandas pertinerent, prius & ante M

lia cuncta experiri iuberet; & si Caiatiani ad

eas amp)ectendas sponte adduci non possent, quod viae fore iperabant, tum demum armis de bello cogendoseae decreverat , samque ille siti peratis Thraciae & Macedoniae montibus, S mandriae appropin male nuntiabatur. Quapropter sinuembulgus conii liis cum Palilio& Nadas dio communicatis, promovendas exhibernis copias, Sc antequam hostes tota belli

mole ingruerent , tentandam aliquam ii itunae

aleam de levit. Primum igitur Palilius pediatatus Ungarici partem cum iis, qui nullis addis Oi stipendiis. praedaeου hostico iapta vivere io-sent. ducibus Petio de Abrahamo Thracibus selegit, ac Danubrim versus in inferioris Vim sariae partes he sulli e s ut si occasio se offerat,

commeatum , qui Budam invium Turca ira, ad Velio flumine navibus vellebatur, interciperetit,atque igni aut aqua corrumperent. Ipsi vero coniunctim evocatis ex hibernis tam equitiabus quam peditibus Ungatis & Cermanis, ac Callis mercede conductis, petarroq; duum generum plaustris imposito, Albanis suburbiis patet aetendis illud admovendum censuerunt: Exit laete vero praesidiarios e vesprimio, Palota, aliisque arcibus sibi adiunxerunt Et quum de nocteAlbam pei venissent,ae de- 'AAχρον stinata exequi vellent, tamque machinam portatis, ini- Io vanae surtim aptarent, animadversi ab ho-i, labo. ilibus, qui ad tuendam urbem providi praeci hi-

ea maia tesque tuebant, tot mentisq; periti caeptis ablii-nueie,tantaGallorum ope ii incumbentium trepidatione , ut quum machinarum alteram succense pulvere sitistia explosissent, alteram adcurrentibus necopinato hostibus capiendam relinquerent , non sine ducum perturbatione doloreque, qui in hunc modum nequaquam a ridente conatibus sertuna , Jaurinum leveri runt, eo eventu, ut in posterum sequentibus bellis nullus eiiis machinae usius esse potuerit.

mirantium ac piosequentilina tui M ac pompa

in uibem vexille . atque illine simul cum quatuor aut quinque militibus Callis tina interceptis triumphantium in morem nudam peidi ille, rita, si isti icque purpurati iussit, ex mundae eius vim iuri alentiae causa Callis explodedi negotium datum a Tti cis este, sus illi eius iei se ignaros, ac praesidii dun- raio. taxat non artiscii causa adhibitos sutile sitistia in . excusatient , postremo minaciter cogentibus Tuscis . pulvere incensi illam explosam in stus ita dis lilii ise , ae Gallos una cum astantibus I uicis faeda membrotum dilaceratione subito

discerptos atque exanimatos peritis: Sed PetrusA: Abrahamus,caeterique liber rum peditum ductoi a tim iaci penes lipam Danubii itinere, Tolnam perveni lient, socio que, qui Cantiae, Babociae, ac aliis confiniis Scin lilyrico elant, de suo adventu certiores reddidere, & in patrem laboris lucrique invitatos ad certum in insula Danubii locum adcile iucsere. Nec diu post Piodanus Thiax cum Caniscini, & Baicianis adsuit, de aliunde quoque

multospraedae aviditas certatim confluentes at- Lydo

traxit; breviq; omniu numelim ad MCCLvlsi. h. .. is milites excrevit. Interea ibi almo purpurato lim satiroi bente, qui iam Belgi uni pel Venerat, rei an- ia nonariae praesecti durca, commeatum omni, sirim generis navibus onerariis, & ad aliis, quas ipsi μὰ ., Cemias vocant, impositum. adi eis, Danubio, pro sa- .samadita 8e Belgi ad , vellere ceperunt Clac tu. . si, Belsi adi tutionem habete ibi ita cum una mapotiatrii emi, ac durcarum, qui terrestri itiuere co- viij,

initabantur, quin a millia custodia eius sc iecu- , a. .ritati ad libita.Quod qui impeditibus nos iis per 'exploratores quos inter hostes habebant, & qui de numero, consiliis eoitim certistima quaeque adi eiebant, significanini esset, mox in iniim

lana Danubii, haud procul Calocia dissitam,

in qua arx Et dodia deieita iam nunc, de diluta conspicitur . concesserunt,eo consilio, ut quamcunque suminis ripam hostes tenerent ex ea insula, navigiis, quae in hunc uitim undique coim uisita sibi compara, erant, impetum sacerenti Cum Turcae dextia ripa venirent, tot de tantae classes. ac terrestres eo piae iusti exercitus speciem procul intuentibus praebebant : eam ob cau-

iam bipestili copias sibi titique peditibus visum est; ita ut pars terra, pars fumilie hostes aggrederetiu.Quum propius ventum ellet, Piodatius, cui solle cura terrestris pugnae obvenerat, in Turcas temetiri itinete venientes primus infesta

signa intulit; Abrahamus Ver5 3 Petrus magno si blato clamore Giliter in Hallem irruerunt. Pugitati ni eli clam a Turcis, tum veris a peditibus acerrime; sed quum pedites ciebram in hosteis glandium plocellam ei sui eient, Icilia

bus to mentis minoribus quae nuperiurcis adempta in campestres usi s secum attulerant,e 6-pa saepius explosis, navales socios magno detri mento affectilent, simul . naves vehementer a

filii pei soraisent. 5c prodanus selopeias semperite gerendo hostes, caesis amplius mille, in fugam coniecisset, relicta peditibus tam victoria, quam omnis generis commeatu, scide profugerunt : cum ex eorum, qui vicerant numero, vix centum milites desiderarentur. Captae iunt naves onerariae ingentis magnitudinis LVIII. queis incredibilis frumenti, or 2 hordei,farinae ac biscocti panis,& salita carmnii ovilla copia teperta est. I uiemis etiam

490쪽

uila,&X SIV. naiadae, quo etiam Saleas vin non ira pi idem Temesivmio Budam translatuscant,dalsugientibus in continentem iis, quius sitem a L:igassianis& Andrea Barciano ivium conscenderant, militibus sacile occupatae sunt: sugatum ille diuimus, cum LX. equitibus, telo ae praeter illa, quae in navibus erant, alia etiam xandi animi causa ut be exiret, ac in nostro iumri. tormenta cui lia, teriestri ecta itinere in vestista sorte incidet ei: quae indagando ac lon- potestatem nostronim pervenἴre. verum om- pius incautiusque persequendo in insidias incinia ea,quod inter tot lios iles uities atque arces dit; re dum equus ad scios etenim stre iis fe- avehi non possent,ut naves & commeatus om- rociret, repto esuestiis sellae cingulo excussus, nis generis partim inscctis ignibus concremata & aliis omnibus quod mirum videri queat sal-suerunt,panim ut tormenta de eorum appara- vis solus ipse captus fuit. & ad Palilium peram ses uia. tus in Danubium immersa perierunt. Pulvis eius; a quo Viennam Matthiae principi dono missa veto litiphuleus, cuius duo tecta navigia plena missus est. At Ibi almus,qui hactenus lentius a erant, ardenti sunt lo indito magnum edidit que suspensius propter Asiaticatum copiarum ab uisse fragorem,& temporis momento in sumum & expectationem labii progrediendum existima- L, Maerem eυanuit. Pedites agricolis, qui caterva- verat cimprovii a viii clatissimi casti, simul & in- .a , .

tim ad pugnae locum si equentes convenerant, fauila eorum,sui commearem vehebant, clade liberam accipiendi dividundique inter te eOm- permotus iuptis morae causas, castra proin v meatus potestatem sponte obtulere. Venim illi re.accum eo , quem secum habebat exercitu, Turcarum vim crudelitatemque veriti,eiuinam Budam venire maturavita ibi in locum Sol Mina odi munetibus,quae sibi perniciem allatura essent manni tam faeda de miserabili sol te capti, Mu- ei stili cauto prudentique consilio abstinuerunt. Parta ratem purpuratum constituit. Eodem tempore est. a peditibus pio eorum numero notabili victo- variis in locis Pannoniae ge Il)yrici ae viennae, ria.cui etiam haud contemnendus variarum re- & tota Austria terrae motus ingentes sulse, ut Terraium&manubiarum cumulus accessit , quum pleriique in oppidis collapsae turres, ac multa no Q.

hostes tanta ierum bellicarum, ac annonae & privato una hominum aedes vitio in pariete, H- militum iactura perculsi perturbatio , nuiquam cto, inci edibile detrimentum accepelint, quod ad claudendum eis reditum proditilent opima postea maximis sumptibus fiuit rosarciendum. filii piaeda ad iis stationes redietunt; ibra, Nec multo post Ibraimus expia clipto pila- sis insmo ob acceptum commeatus intercepti detri- cipis sui ad Passum literas dedit, quibus se ae psi si mentum non mediocri dolore,curaque affecto. suum principem calamitatum & aerumnanun tia. rarivati sub id tempus pragaim ad Caesarem venere innoxiae plebis miscito quas iam ieie adcccn- tarorum

L mu Michael suanovicius &sola nes sonitis vl nio assiduis bellorum plocellis iactata toler - mes is M. f. sinus legati, nomine Aoricii Moicovia Ducis, set, ad pacem de quietem animum applicuisse: iure deita qui desciente Basiliorum progenie. consentien- non quod eos belli traderet, quo feliciter gesto pace au ad tibus populorum sitffragiis , e Cancellario in fines suos latius extendissent . sed ut quieti & pagum casti. Principem electus erat, amicitiam tu obsequia tranquillitati populorum constiteretur uese i

pollicentis. Is munetra etiam splenesidiisma, tiar eum etiam atque etiam hortari, ut omnibus& tam mittentis quam accipientis nomine di- vitibus laborare ne desinat, quo iurei duos p gna mittebat . quae ad decem myriadum sum- tentii Amos principes pax & amicitia redinte-niam aestimabantur; ita ut pro dimidia eorum preturi certum eum esse debere, ut si eius opera i a parte monetam argenteam eximiae puritatis, interventu ea coalescere queat, animam eiust ri sim suam Moschi Rubios vocant, repraesentaret delictis omnibus expiatam post huius vitae donisa os altera vero pars ex pretiosissimis pellium Ze- citrium, d perpetuas beatoium sedes. ae sem- sisura. bellinariam, ac Luporum cervariorum, nur, pilemam felicitatem evolaturam. In eandemiumque vulpium cumulis constaret; quas prin- sententiam Tartatorum quoque princeps C cipum vestibus si ulciendis dicatas , natura sis stribebat: ac ambo literas tuas duobus M Moschi, si igidiore coelo habitantibus indulgen- densis urbis civibus Chiistianis in castra nitior, caeterarum gentium regionibus denega- stro in petierendas dederant. Quum verbe vit. Fuere etiam inter dona aliquot hierosal - dem ab e ploratoribus ad Palii tim de iure, num paria , quorum captura in locis Septem - tum principis animo minime a pace alieno atrioni subiectis si uentior est, sparsa candidis liunde allata essent, Matthiam ae Caesarem, guttulis cauda & alis, ex genere rapacium D millis ad eos Ibiaimi &Tartari literis, celli vium eapiendis gruibus es ardeis idoneum. 1es reddidit Caesare adverse,s aequis condi Addebant Legati, ea nunc Caesari adsiastinen- tionibus p seii posset minime dissentiente, dos belli sumpnis missa esse, ad tuum aduer- rescripsit ibi almo Palilius, ibis apud Caesarem si is Caesarem benevoli animi testimonium in precibus .ae indefesso studio, quoad pacem esset pix en ς declarandum, brevi haud minora o, inclinatus,agre obtinuisse, ut de conditionibushquii signa subsequutura. Cratiae Boricio actae, renovandi faedetis si quae ac toleratu minime& legati , donec Pragr&in ditione Caesa sis dissiciles proponantur, certo loco ac tempora

si sunt, hospitium ubique & lautia praebita ip- utrinque colloquium institueretur uinam Ibrai- C. WH- .sque aureis torquibus, sericeis vestibus, aceta mo quoque & Tartaro idem placuisset, insit. Chri -boratis ad ornandum abacum argenteis pocu- la Danubiana , ae uali selia inter Budam & norum lis,aliis que munetibus cohonestati, domum re- Strigonium intervallo deligitur ad quam utrin- o Tu eiu fitenuar. que conveniatur. Patisci curante ibi tentoria carum Interim Palmus certum Ungaronim mili- extenduntur , cum singula unicuique , tum inis ut emi numerum strigonio ad speculandum pii vel 4 praegrande in medio unum, in quod Dalaidam versus emisit, qui haud procul urbe & sh- mnes tractandae rei divertere possiit. Tum Lana. pei totibus theimis in occulto saltuosi,que loco Legati a Caesare delecti agilio bus OV gii ,

sese abdiderunt; Accidit autem,ut solymanus quas saicas vocant, valida militum manu ,-

pulpinatus. cui immen Superciliosis ex ita fuit, sumpta in insulam devehuntur ue Johanne

SEARCH

MENU NAVIGATION