De justitia Romanarum legum

141쪽

ς IAC MAEs TERTII I. C. epistolam facta debentur l. qui negocia so in sine prin. D. munduli. Quemadmodum lignoris constitutio sustinetur; licet epistola sine die consule fuerit, i. cum tabernam . . g. r. . de pignoribus o hypoth. Porro scribentem epistola

Obligat ac contra eum, non tamen pro eo, probat, i Publia 26. g. it. D. depositi. l. a. traprin. . de pactis. l. s. Cod.

de probationibus. Ecquid epistola a Voce differt cum Diraeisque signa aeque immediata eorum sint quae in animo sunt Iino quod literae eam obligandi Vim habeant, ex eo Paulus probat, quod eam Oces lingua figuratae habent, I. nonfiguras I. D. de obligat se action. Si objiciaci jurisientium . . quodsere Ia D. de pactis. Resp. ibi de pactione nuda non agi;

sed illa quam ex conceptione aenore instrumenti constabat serio deliberato animo initam esse, quamvis eo casu quo id probari poterat stipulatio non fuerit. Nam alioquin seque retur omnem pactionem, quae non esset stipulatio, nudam esse, quod falsum est. Addo quod cum pacto convenerat ut 1 lite recederetur

Imperatores . non minorem 2o Cod de Transactionibus, ducant illud non minorem Vim quam rem judicatam habere, addita hac ratione Siquidem nihil ita e congruit humana, quam ea quae placuerant cunodiri. Nec enim ad rescindendum

patium suocit, quod hoc secunda hora noctis intercessisse proponas risum nultam tempus sana mentis majoris vigintiquinque annis consensum repudiet. Sufficiebat ergo pactum serio lae- liberato animo initum esse, ac de consensu paciscentium constare,ut obligationem pareret.Siquidem nihil ita fidei congruit humanae, oci Atqui haec ratio in omnibus aliis pactis hol stis, quae certo consilio inita int, militat. Postquam etiam Constitutione Leonina solennitas verbo rum, quibus olim stipulatio concipicb tu sublata esset, sen sum

142쪽

D Ius T. ROMAN LEGIIM , LU I. 9sum& consonantem intellectum ab utraque parte solum desideravit Iustinianus inuasi certus ille & deliberatus ab utraque parte animus ad inducendam jure Romano obligatio. nem sufficeret, . in hac re I in e Instit de verbor obligat. Quo etiam justam transferendi dominii causam continet:

nihil im tam conveniens es naturali aequitati,quam voluntatem

domini olentis rem suam in alium transferre ratam haberi g. per traditionem. o. Insit de rerum divisione. Porro si quis simpliciteri nulla interrogatione praecedente dixerit' Don tibi dimidiam partem bonorum meorum. vel polliceor, aut promitto tibi fundum Tusculanum,efficaciter obligatur: ad tradendum conveniri potest .squis argentum 33. s. HI Cod de donationibus. g. a. Insit eod. Ratio redditur talis: Cum enim in arbitrio cujuscunquest hoc facere quod insti. tuit oportet eum vel minime ad hoc prosilire , veleum ad hoc venire properaverit, non quibusdam excogitatis artibvssuum propositum defraudare, tantamque indevotionem quibusdam quasi le- primis velamentisprotegere. Atqui haec ratio in omni pacto quod serio deliberato animo initum est, locum etiam sibi vindicat: unde idem quoque in eodem operari debet. Accedit i nuda pollicitatione 3 Cod de confrahenda se committesipulat quae inter pactum serio dc deliberato animo initum: non initum distinguit ex hoc nullam sed ex illo efficacem actionem tribuit. Ex pacto enim instituta erat actio priusquam conditio obligationis per stipulationem contractae existebat quapropter ea summa quae stipulatione comprehensa erat jam quoque peti poterat idque in verbis hujusmodi etiam obligationis post motam litem extili se conditionem, es ejus summae quae in hac quoquestipulatione continetur petitio ni locum factum esse eonvenit. Idem quoque indicarunt pra

cedentia verba: nonsemperjurapermittunt.

143쪽

Io JAC MAEs TERTIII. Q Huc omnino facit Leonis Constitutio a quae inter pactum quod leges nudum Vocant 'iactum, de quo constat quod certo consilio & deliberato animo initum est, distinguit ut illud nullam obligationem lactionem producat; hoc autem producat Et quidem de certo consilio & deliberato animo constare dicit Siscripto comprehensum si pactum squipa

erum inieruntsua manuscrofancta Crucis nota scriptumsignaristes Divini Ternionis anesiationes adjectae t. Porro in L sevi initi s Cod de obligat se action duntaxat quaeritur, an obligatio voluntaria fuerit, id est serioin deliberato animo inita, ut servari debeat, nec ab ea recedere liceat. Denique jure Romano efficaciter quis Reipublicae ex pollicitatione, quae offerentis solius promissum est, obligatur, T. inprin .llacrum s .inprin.I. I. propter toties .I. a. D.depollicitationibuι. Uti etiam paterfamilias sui juris,contemplatione Religionis, ex voto .squis a inprin. g. I. se a. D. eod. Si modo utraque promissio deliberato animo fiat quod ex caussa colligendum est, d. I. I. s. I. g. denique s. D. depollicitationibus.

Tandem quoties conventio habet caussam, quamvis speciali nomine careat, obligationem tamen' actionem producit Ljurrigentium . .sedes a. D.de pactis. At pactum honestum, quod serio deliberato animo initum cst caussam

habet uti ex certo consilio ac deliberato paciscentium animo constat, et lis. D. de constitutapecunia l. r. D. depactis l. eo Cod de Transactionibus .g.per traditionem o Instit dererum divi l. 3 s. g. ult Cod de donationibus L in remandata a I. Cod mandati Caussam enim aliter, quam communes Interpretes putant, accipiendam esse, mox demonstrabo.

Illud ipsum quoque Auctor ad Herennium lib. a. anim ad

vertit cum inquit, Expactojus est,s vid intersepepigerunt s

144쪽

D Ius T. ROMAN LEGUM, Lib. L. Io Inuid inter quos convenit Pacta sunt, quae legibus observanda sunt Rem ubi petunt,oratione petunt. post pauca, Sunt item pacta, quae e legibus observantur ex conventis D uris aestare dicuntur. Id est, de quibus propter genuinam omnibusque perspectam obligationis producendae vim necesse non est ut las leges ferre. Quod idem tradit Cicero lib. a. de inventione, cum ait, Pactum eo, quod inter aliquos convenit, quo am ita justum putatur, utjuri praenare dicatur.Qtuomodo ipsi Deccmviri per pactum omnem idoneam Mesricacem conventionem etiam intellexere: Si cmisum rupit, ni cum eopacutatio so. iterum, ni cum opacit, siexaginta dies in vinculis retineto, sec. Quasi dicant, ni aliquo modo cum adversario pactus sit, convenerit, aut stipulatus suerit. Ita quoque JEschines: Omnes fatemur nos acriones intcr nos ex dissidenti acere ut qui eas servarit, judicio poenas de eo sumat, qui em fregerit. Orat. in Timarchum. Et Simplicius ad cap. 7. Epict in verbis,sutilium rerumpactionibus non flare, indecorum se nefas habetur, quasi veritate ac e quibus omnia transiguntur rataquepermanent2 quantum quidem in nobis effabrogata: an non multo magis erit impium est. Nec non Heliodorus lib. Sthiopicor. I. cum ait, IJ ι id tam novum aut magis contra fasseris it quam cumjusvurandum aepacra violantur.

Objicies quod nullae aliae Iuris gentium conventiones,licet serioin deliberato animo initae, obligationem lactionem producant, nisi quae a jure civili electa mapprobatae sunt. Resp. I. Omnes uris gentium conventiones honestas, quaeserto ac deliberaro animo initae sunt, jure civili electas lapis probatas esse uti ex ante dictis constat. II. Non eas duntaxat obligationem lactionem parere, qua jus civile cligit vel approbavit; sed omnes Omnino, quarum Vi ac potestati, quam

ex jure gentium habent , Legumlatores ob ustissimam ali- 3 quam

145쪽

Ioa. I AC MAESTER II C. quam caussam nihil detraxerunt, N. .jus civile, inprin. α de Iustitia sejure. Et haec est sententia legis bona fides II mprin. D. depositi. Cum enim jus gentium divina quadam providentiaconstitiuum Iemper firmum atque immutabile permaneat g. pen Insiit. dejurenat gens se civil nec ullus siti qui iis omnibus quae praxipit suapte sponte non assentiatur,arg. g. .cta. Insit. dejurenat. gent scivit tamdiu ei adhirendum est, quamdiu peculiaris, iusta re sufficiens aliqua ratio Legistatorem mOVere non potest iis, quae jubet, aliquid addendi vel detrahendi d. l. jus civitiis. D. dejustitia obure. Atque illud est quod ait Paulus in L Io. D. de obligat se action. in verbis Naturaus obligationes non eo solo aestimantur .s actio

aliqua eorum nomine competit verum etiam eo, solutapecunia repeti non posiit. Nec non in L cum amplius S . s. a. D. deret. juris cum inquit is natura debet, quem juregentium dare oporalet cujus emsecuti umus. Et recte jus enim gentium hac in re civili praestat Auctor ad Herennium lib. a d Cicerode inventione lib. a. nihil enim Occurrere potest propter quod iacultati obligationis lactionis producendae quam pactum ex naturali aequitate habet, quidquam detrahatur idque rictio indicat quae in . I . . deverb obligat decernitur nec non verbum oportet in d. l. δή. g. 2. D. de reg.juris.

quod necessitatem exprimit. Scio quidem quod dicat Paulus, quem iure gentium dare oportet At etiam scio quod ju re gentium magistratus creati,judicia institutari actiones pro ditae sint quamvis harum accidentariae formae alicubi iuris civilis essc dicantur. Si dicas rationem illam in favore imminuendarum litium sundatam esse vel potius quia honestius & ad excitandum virtutis studium conducibilius quaedam relinquere hominum inter se spontaneae fidei: probitati, quam omnia legum vinculis

146쪽

DE Jus T. ROM AN LEGUM, Lib. I. Io 3 eulis' obligationum necessitate adstringere. Resp. eas rationes nullibi in libris nostris pro tam turpi divortio juris civilis adivino& gentium adsignari adsignatas autem proculdubio fuisse, si hunc tam insignem effectum produxissent porro erecta tribunalia Iudicia instituta esse, ut quod bonum

aequum est servaretur, nec calliditate ac fallacia alius alium deciperet , bonum autem in quum esse pacta honesta serio &deliberato animo inita servare Iudicia vix ullum usium habitura, si illius juris cui naturalis ratio consentit curam non habeant maximam autem juris Romani partem ex naturali ratione petitam' haustam esse: Ad Magistratum ire, litem instituere, de genere permitarum esse at pacta honesta serio

deliberato animo inita non servare, de genere prohibitorum, neminem autem dicturum faciendum esse id quod prohibitum, ne fiat id quod licitum Denique ob rem minimam jure Romano dari actionem,non solum ordinariam Veluti vi bonorum raptorum prin Instit de vi bonorum raptorum, sed etiam extraordinariam provenientem ex eo quod a proprietario vel fructuario damni infecti nomine aliquid praestitum sit, .sproprietarius 22. iv .prin. D. de damno infecto. Imo in integrum restitutionem , nisi majori rei vel summae prata judicetur, .scioisiud . D. dein integrum resilui. Hujus vero rei nullam aliam rationem esse quam quod bonum aequum non tam ex re de qua controversia est,uel agendi modo,quam ex ipsa justitia natura dijudicari ac determinari debeat ob rem autem minimam jus Romanum actionem denegaturum fuisse, si propter favorem imminucndarum litium ipsum bonum aequum violare permissum fuisset, aut cum juris divini

gentium praejudicio aliquid hominu inter se spontaneae fidei& probitati relinqui potuisset;presertim in tanta humani generis corruptione Deniq;Magistratus nihil aeque curare,quam ut fideS

147쪽

IΟ4. I AC MAEs TERTII J C. fides data servetur: ea enim rerum humanarum coagulum ejusque servatio praecipuum humanae Societatis fundamen

tum est.

Objicies quod pacto promissum est indebitum in jure nostro dicatur. Resip. hoc salsum esses neque contrarium probari ex . si nonsortem asi D incondici indebiti, l. in his ver s. g. a. D. desolutionibus. Nam ibi duntaxat usurae pacto in stricti juris negociis promussae indcbitae dicuntur; idque ideo, quia ex civili ieculiari ratione placuit usuras citra vinculum stipulationis non deberi; quin imo pactum incontinenti adjectum ad productionem obligationis earum inissiciens esse l. quamur s. Cod de usuris. sex preci si Cod, certumperatur cum tamen quod e Placuit aeque data actione servandum, quam quod ipso principali contractu comprchensium est, L lecta d. o. D. de rebus creditis cum IIbus Eodem modo respondeo adl.scenis a S. Cod. de pactu. Imo eam legem expresse loqui de eo quod pacto nudo, id est, caussam non habente promissum est , quod cum pacto quod seri, delibe rato animo initum est confundi non debet,arg. l. legem Io. Cod depactu. solent s. D. depraesicriptis verbis G similibus. Objicies quod in L Iuri gentium . . quinimo s. D. de pactister dicaturix pacto actionem non nasci. Resp. hoc de pacto nudo , non autem de eo quod certo deliberatoque consilio initum est, accipi debere uti textus est expressus ii solent, s. D. depraescriptis verbis, in hoc versiculo, Et quidem conventio tua non es nuda, ut quis dicat ex pacto acrionem non oriri sed habes insenegocium aliquod M. Denique in i legem Io Cod. de pactis cum ait nec obefetibi poterit quod dici sole expacto

actionem non nasii tunc enim hocjure utimur, cum pactum nu

148쪽

D Ius T. ROMAN LEGUM , Lib. I. Iosobjicies quod post edictum praetoris in l. jurisientium . s. . D. de pactis omnis Iurisconsultorum tractatio sit de iis pactis quae fiunt ne quid petatur, quina lite recedatur quoniam talia pacta ad litem rem Orandam pertinent. Resp. de titulo& intentione praetoris magis judicandum esse ex primis septem legibus, Edicto ejus, quam ex iis legibus quae edicto subjectae sunt Deinde falsum esse omnem post edictum Iu risconsultorum tractationem de pactis liberatoriis eme uti patet ex L Io. g. ult cum Pseqq. .sed si jussor M. eum l.seq. in

pris Lar. I. a. in prin. l. sa. I. I. sa. D. depactis milibus.

Nemadmodum' falsum esse quod species pactorum liberatoriorum quae post legem Iuri gentium . . ait praetor . sequuntur, ad edictum praetoris directe reserantur: reseruntur enim immediate ad divisionem pactorum secundum quam alia obligatoria, alia liberatoria dicuntur: obligatoriorum porro alia in rem, alia in personam quae divisio habetur ind. I. Iurissentium . g. pacrorum quaedam δ. D. depactis. Quod autem isti divisioni plures pactorum liberatoriorum species subjectae sint, ideo factum est, quod contractus caeteraeque conventiones obligatoriae deinceps pecialem suum titulum habiturae sint non autem liberatoriae praecipu e eae quae juris gentium sunt. Deinde quia ad imminuendas lites quoque faciunt.

Dices, quod si cujuslibet serii pacti civis esset Iure Romano, ut actionem pareret, etiam actionem ipso jure tolleret,arg. l. 6. D. depactis. l. Arrianus 7. D. de obligat oraction. l.

prout o. i. Stichum desolui. Resp. sum cere quod actionem tollat: idque Vel ope exceptionis,uti plerumque ivel etiam subinde ipso iure pro obligationum earumque disibolutionum diversitate.

Oppones quod qui Vendere promisit, quamvis strio, non tamen obligetur,4 contractu Ir . in fine versuPud adjitieno res,

149쪽

1o J A C. Maes TERTII J. Qies, o e Cod. aefide instrumentorum. Resp. hoc salsum esse licet enim pactum de vendendo, non siit Venditio, S. eorum quae notantur in l. I. Cod de Pactis pignorum, sec. Si tamen deliberato consilio ista tua voluntate de hac illa-ve re vendenda inter duos plures-ve conVenit, neque is,qui ad vendendum

se obstrinxit,sidem implere velit, in id quod interest condemnabitur sicut is qui vel stipulatione . oenam sis in e D. deterb obligat. Ves ctiam simplici conventione se pecuniam mutuo daturum prornisiit, creditores, o in ei .de verbor signis. Necdcsunt argumenta in .si fundin. Isi. g. vis D designoribuιl ult in pris D de contrah e t. l. uis Cod. adlegem fauid. si ad resolet endam . Cod de praediis se aliis rebus minorum c. squi stipulaimst Stichum II a. I. ult D deverb obtigat. Quinimo communis est Doctorum opinio, non solum qdo ad hoc de vcndendo pactum adtinet, sed etiam quod est de donando permutando dcc PhilF.Decius consit soa .ve .sed dato.

Irenoc bius Ol. I. consi se a per tot Surdus consili sa num II.

ialis medererractu conventionali, ad emtItuti,num so cum

multis sqq. Pineta adi a Cod de rescind. vendit. parte secunda cap. 3.num. .ctsqq. Cardinal oschuspract conclus tom. I. conclus. 9 Io .inteis. Abudes venditio,abudpromisit de vendendo se tom. o. conclusa I. in verb. Pactum de donando,vendendo,oe.an maleat. In tantum,ut si contracta venditione per pactum incontinenti adjectum de reVendendo conVenerit, emptor praecise revendere cogatur, nec praestando id quod interest li-bcretur,arg.lsi fundum a. d. de Pacris inter emptorem et en ditor.compos . qui restituere ea. D.de rei vindicati I I. a. D.de action .empl. Quod attinet ad . contractus in eod. deside instrumentorum. Resp. amissionem arrhae vel duplicatae restitutioncm non tam excludere actionem ad id quod inter . est,

150쪽

est, quam includere dummodo sciamus, quod arrhaenomine datum restitutum-ve est, in computationem ejus quod interest venire, arg. I. prata AS in ei. de action .empl. l. o.

in prin. D. de lege commissori l. s. D. de te m. mitit Oidendo 'in ta . . action. sub tit Remedia af ia. Nihil etiam ob stantes explacito 3 Cod de rer.permutat. l. divisionis s. D. de Pactis. Quia loquuntur de placito permutationis vel divissionis, atque adeo nudo pacto non autem de duorum vel plurium in idem placitum permutationis vel divisionis consensi, ac proinde conventione, de qua constat,quod certo conssilio& mutua voluntate inita siti ut postea clarius ostcndam. Objicies quod nullo loco proditum sit ex pacto actionem nasci nisi exceptive aut addito interdum Resip. hoc verum esse cum de pacto nudo sermo est , veluti in i legitima θ. D. de pactis. Sed falsum cum de eo quaeritur quod crioin deliberato animo initum ex tam per a quae supra dixi, quam ex L Luri gentium I. g. aitpraetor . D. depactis l. r. l. debitori .

Objicies quod ait Paulus lib. a. sententiarum It aa. I. ult.

in verbis. Omnibus pactissipulatiosubjici debet ut exstipulatu actio nascip it. Resp. primo, actionem ex stipulatu stipulationem desiderare me autem ultro fateri ex pacto, quod serio Meliberato animo initum est,actionem ex stipulatu non nasci. Secundo si alioquin pactum nudo placiti fine consisteret, nequc de certo consilio & deliberata conveniendi voluntate constaret, optimum esse ejusmodi pacto stipulationem subjicere ut si non ex pacto utpote eo casu nudo saltem ex stipulatione actio nasci posset. Dices, cur jure Romano introducta sit stipulatio, si ex omni hola est pacto quod deliberato consilio initum est obligatio . actio oriatur 3 Resip. non semper constare, num pa-

Dici