De justitia Romanarum legum

131쪽

s I AC MAEs TERTII I. C. supplicio animadvertisset quod per legem Consuli non liceahat aquae&ignis interdictione punitus est. Enimvero cum merum Imperium ipse populus raro exequebatur, ideo illud ei vel eis quorum industriam Midem perspectam habebat, specialiter delegabat, qui illud non jure Magistratus, sed ex peculiari permissione exercebant; quapropter illud alteri mam dare non poterant, nisii propter justam absentiam, lege ipsa hunc casum cxpresse quemadmodum fieri debebat exciapiente,ι. I. D. deos io ejus sec. Sed cum sub Caesaribus minor ratio libertatis populi Romani haberi coepisset, tandem declia nante imperio invaluit, ut potestas animadvertendi in facinorosos jure Magistratus acciperetur, nisi specialiter velim servata vel limitata esset ita ut recte jure Canonico receptae. que moribus nostris ex qualibet justa caussa aliis mandari pose sit quassi cessante veteri ratione.

DUBITATIO XX.

Num acrionis nomen in libello exprimi debeat o an hae inrejus Canonicum a Civili dissentiat'PErperam quam plurimi us civile carpunt nimiaeque χ-

lemnitatis accusant, cum sibi persuasum habent actionis nomen praecise eo exprimi clibello conventionis inseri de-here. Enimvero, quum alia actio nominata, alia in nominata sit, Q. Lauri gentium . I. I. D. de Pactis l. I. 2.3. D. de

praescriptis verbis hujus nomen in libello ideo exprimi neque debet neque potest, quod nullum nomen habeat sufficiatque

negocium prout gestum est describi,d. l. I. 2.9 3. D. de Praescriptis verbis. Illius vero nomen, licet possit, non tamen necessario jure civili exprimendum est, quum eo satis sit, quod ex caussa petendi medioque concludendi intentatae actionis qualitas

132쪽

D Ius T. ROMAN LEGUM Lib. I. 80 colligi atque demonstrari possit, arg. l. I. D. se l. dira 3 Coae de edendo. Nihil enim in jure interest, si res aliqua aliterquam per nomen demonstretur . certum es. D. de rebus creduis. l. nominatim 3 . . de condit. demonserat L nominatim so. D. de legat. . l. Ain rem si infine. D. de rei vindicat. s. quidem p. Uit de legatis. Cum non verbis sed rebus leges positae sitiat, i. a. in sine Coae Communia de legatis nec intentio verbis, sed verba intentioni insicrvire debeant, L in hisas. D. de verbor.signis. Neque minus ex narratione negotii quam expressione nominis reus deliberare possit an contendere velit. d. l. I. D. de edendo. Praecipue cum nihil reserat, quid fiat ex aequipollentibus L mulier a a. inprin. D. ad SC. Trebesitan. l. Gasius ase l. quid si tantum s. D. de liberis posthumtis Cum aequipollentium eadem disciplina idemque judicium sit, o tua. I, cum ibi notat exi de consanguinitat. a nitat. Nicol. rahar in Topic Loco ab aequipollentibu num. r. a. Accedit fortissimum argumentum ex L ult Cod. de ananali exceptione. Quinimo antiquis Romanorum moribus Actionis conceptio uno versu exprimi solebat veluti cum in personam agebatur. Aio te mihi dare aut facere oportere. cum in rem fundum quies in agro Sabino sc meum esse aio. Ut videre est apud Ciceronem' Murena In Verriisn

Objicies l. r. mpris. D. l. edita . in verb edita actiospeciem futurae titis c. Cod de edendo. l. non videtur 3 3 ibi: qui edi ι genus desiderat actionis. D. de Iudiciis. l. omnes 3 3. I. ult ibi proposita actione Cod de Episcopis o Clericis. l. adversius 3 Cod. de excepi seu r cript l.ult.ibi:mteri a cognitionum a picta actionem exprImere Cod de interdictis. Resp. quod actio fatis claresiissicienterque edatur, proponatur, exprimatur, cum negΟ-tium ipsum prout gestum est describitur. Neque inserre potes sibi ipsium

133쪽

0 IAC MAEsΤERTII I. C. ipsum actionis nomen praecis exprimi non debeat, trustra actionum nomina excogitati inventa esse quod dici non debet, arg. postliminii uis insine,D de captivis spostlim. revers. Quia actionum nomina inventa sunt, ut uno ut ita dicam verbo negocium proponi posset, nec longa narratione opus esset. Ceterum tamen non ideo rejiciendus est libelatus, si quis actionem ipsam describere potius quam nomen

ejus exprimere velit.Ita etia respondeo adi. I. l. 2. LI.D.depraescriptis verbis quia compendiosius quidem nomen actionis exprimimus,quod nobis licet ubi actio nomen certum habet: non tamen propterea Viciose agimus,si omita nomine ipsam actionem alio modo explicemus. Nihil obstat quod ex uno negocio iape plures actione OIiantur, .pen. D. arbor.furtim Caesar. Is immaturam Ir. D. quod vi aut clam l. rei communis 1.D. prosocio. Ideoque necesse eo casu omnino sit, nomen actionis qua quis uti velit exprimere. Quia abunde de actione, quam prae caeteris eligit, constat ex caussa petendi concludendique medio ita ut nomen ipsum necessario non requi

ratur.

Neque potest ex nostra sententia inserriiciose veteres duabitasse: disputasse de actione, quae ex hac illa-ve specie competat, . I. inprin. D. de simatona. l. quiservandarum I . in pris D de lege Commissoria Quia non tam de nomine, quam ipsa actione, quae semper ex caussa petendi medio concluadendi colligi potest, ipsis disti ulta suit. Quapropter recte

insero jus civile cum jure Canonico, quod ad propositam quaestionem adtinet, mutuo quasi societatis vinculo cohaerere, cap. dilecti ext de judiciis in verbis istas liciter se porὲ

factum ipsum ore veritatem inve gare curetis. Glossin Novesi. ss.cap. iEud quoque s. in verb.libellum. d. Gail ob i obs

134쪽

DUBITATIO XXXI.

pnorum serio se deliberato animo initumjure Romano obli. gationem se actionem producat quemadmodum eam producit receptis moribus 'PActum serio& deliberato animo initum jure Romano

obligationem lactioncm producit quemadmodum eam receptis moribus gignere certum est. Quia,etiam jure Romano nihil tam congruu humanae fidei, quam ea quae placuerunt strvare,l. I. D.depactis. Et grave fidem lassere,i. I. D.de consituta pecunia. At quae placuerunt,servare necesse non esset, si obligatione non producerent,arg 'rin. Instit.de obligationibiti. Idem evincit ordo secundum quem titulus de Pactis tam in Digestis quam Codice positus est. Quippe frustra post in iis vocationem is in jus vocando lib. a. D. tit. . se Cod. lib. a. it. a. Et cautionem Iudicio sistendi caussa factam, njus vocati ut eant se Bb a D tit si a istis ire cogantur sec. lib. a.D. tit. S. cumseqq. editamque actionem , de edendo lib. 2. D. tit. I 3. Cod. l. a. Iit. I. de pactis tractaretur, sit priusquam litiscontestatio fiat, aut Advocati postulare incipiant de quibus tam in Digestis quam Codice post titulum de Pactis agitur partes mutua conventione controversias suas componere, atque tali modo ancipitem molestamque litigandi sortunam evitare non possent non possent autem , si pacta serio Sc deliberato animo inter Controvertentes celebrata obligationem non producerent. Ne dicas hanc obligationem naturalem duntaxatisse: Quia hic titulorum ordo a Iure civili ob effectum civilem quem jam proposui institutus est. Quod si titulus De pactis non nisi de conventionibus liberatoriis ex quibus nulla actio sed ex coptio tantum nascitur, M a intelli-

135쪽

intelligendus foret Male tam generaliter conceptus foret, cum uni solummodo pactorum speciei quidem imbecilliori, inserviret male etiam eo quo reperitur loco positus esset nisii sorte hoc factuna dicas propter exceptiouem, quae ex pacto de non petendo nascitur. At si haec Compilatorum intcntio suisset, exceptionem , qua ex pacto de non petendo nascitur, post singulas obligationes lactioncs expositas ad tractatum cxceptionum ejecissent iti videmus in Institutio. nibus factum,3 praeterea 3. Instit. de exceptionibus. prin Insit. de replicat. Sc de ea quoque tractari In praeterea 3. D. de Exceptioni N. Quod autem compilatores sub dicto titulo de Conventionibus&pactis in genere; adeoque de obligatoriis quoque,d quidem praecipue de obligatoriis agere voluerint, ex dispositione legum, quae titulo illi subiecta sunt, colligi potest:

Lex enim prima inprin rationem edicto Praetoris atque ita omnibus ingulis pactis scrio deliberato animo initis ac commodatam continet Paragraphus tertius conventionis significationem tam late patere docet quam pacti atque ideo de omnibus negociis quae contrahendi transigendique caussa incuntur praedicari, sive negocia illa re contrahantur, veluti pignus, d. l. I. g. 3. - , I. . commodatum, depositum,l.juri enitum 7.I. I sive verbis, ut stipulatio dIsson e se . . item quia hujus a se .sive consensu,tat emptio venditio, d. l. .f. s. c .Locati conductio, Lburi eutium I. I. I. Quinimo sive nominata sint negotia sive innominata, ut contractus do ut des, do ut facia dcc. d. l. I L juri gentium ., .sed in alium a Privata an publica, veluti dera, induciae, conventionum .i publica. D. eod. Quibus accedunt plui ima pacta obligatoria subjecta Praetoris dicto, quod estinae Iuri gentium I. g. ait praetor . D. de pactis, Veluti pactum

136쪽

D Ius T. ROMAN LEGUM, Lib. I. 93ctum de quo agitur in l. praescriptum io.3.ult cum E.seqq. Uti etiam de quo in L ejussor a . cum l. seq. in prin. . de eod.

arg. l. de die. J. . . D. quinati are cogantur Pactum de petendo postquam de non petendo conVenit, si unus I. s. a. inpria. D. de pactis Pactum de quo in L episeolis a. I. I se a. D. de Pactis aliis Ax ultis locis. Fortius hoc ipsum evincit Praetoris edictum quod habetur in I. Iuristentium I. g. ait Praetor. . . de Pactis. Quod ita se habet Pacta conventa quamque dolo malo, neque adversus leges,

plebiscita senatusconsulta, edicta Principum meque quo fraus

cui eorumst facta erunt servabo. Quod autem hoc edicto non solum exceptio sed etiam actio ex omni pacto quod serio Heliberato animo initum est, competat, patet cum primis ex eo quod edictum generale sit, ac in naturali aequitate fundatum Q. I. in prin. D. de pactis. l. I. D. de con ituta pecunia. Neque de obligatione&actione ex pactis scrioin deliberato animo initis decernenda intellectum aliquid absurdi

contineat: ideo generaliter accipiendum,arc deprecio S. D. de Publiciana in rem actione. l. in fraudem b. . ult L . de te a mento militis. I. g. generaliter . D. de legatis praefandis. l. I. g. quod autem s. D. de Aleatoribus Secundo, cum quaerereturari pactum, quo quis pollicitus erat se non usurum fori piα- scriptione, obligatorium esset, respondit Iustinianus obligatorium este, .pen Cod de Pactis .isquis si Cod de Episcopisse C .is. utiturque aucta oritate hujus praetorii edicti, quippe

ita inae l. peu. Cod. de pactis ait S enim ipso Praetoris edicto pacta conventa, qua neque contra seges neque dolo malo intra

sunt,omnimodo observanda sunt quare ob hac caussapacta non

valeant. Quapropter cum in d. l. pen de obligatorio pacto agatur, atque ad illud transferatur Praetoris dictum quod est in L Iuri gentium . . ait Praetor . D. de pactis, consequens

137쪽

est hoc quoque de pacto obligatorio loqtii: praecipue cum haec edicti transsatio atque applicatio ab Imperatore fiat, cujus sicuti est legem condere, ita etiam omne jus dubium interpretari l. p. l. ult Coa de legibus. recrtio illa verba Praetoris,pact a conventaservabo 'Erum sensium recipere nequeunt, qtiam quod Praetor effecturus sit, ut quod inter contrahentes

conVenit servetur; ac uti quid placuit, ita etiam ad effectum perducatur. Quod sane Praetor non edixisset, si credidisset ex pacto quod seri, deliberato animo initum est , obligationem talem non nasci ex qua ipse actionem decernere

posset, atque ita curare, ut ea serventur, de quibus inter contrahentes convenit. Qilario ' quotiescunt luc Praetor conventionem aliudve negocium se servaturum pollicetur, non

solum exceptionem , sed etiam actionem tribuit, I epistolasa. g. pactum a. D.de Pactis. l. inter coheredes g. I D.familiae

erciscundae. .s ab eo I S. D. de pignoribus. .squis s. D. de usu se in ructu legato. l. r. inprin. D de consituIapecunia. Qii Od etiam expressum est in L debitori tuo Cod de pactis. hi cum

Antoninus Imp. dixisset, pacti conventionique e servandas, statim subjicit, quasnon servetur, exsipulatu simodo μbjecrais, dabitur actiomelpraescriptis verbis ipulatio non intervenit. Atque hic etiam est sensus legis pactum quod L . Coae depacris. Qiunto, qui dicet pacta quae contra bonos mores inita sunt a Praetore servari contra liactat Od de Pactis. Et tamen si datum sit quod obturpem caussam promissum est, ei qui accepit adversus repetentem competit exceptio; si modo utriusqtie vel saltem dantis turpitudo versetur l. uli autem 3 eum L sieg. D. de condictione ob turpem vel injusam causam. Itaqtae chim Praetor se honesta' licita pacta scrvattirum ait, non de exceptione tantum , atque ita remedio turpibus pactis aliquo modo communi, sed etiam actione intclligendus est. Ne

138쪽

D IusΥ. ROMAN LE UM, Lib. I. 93Ne dicas Praetorem pacta tueri data exceptione tantum sic enim non tam pacta ridem datam Praetor tueretur, quam retentionem ejus quod quum dari praestarive convenerat, datum vel praestitum est.

Porro pactum quod scrio deliberato animo initum est, jure divino efficacem obligationem parit: ita enim Salomon: Fili mi,siquid spopondiis alteri, de tui externo volas ruas:

illaqueatus es verbis oris tui captus es enuntiationibus oris tui.

Prove . cap. s. vers . Quinimo Deus ipse , qui nulla lege

constituta obigari potest, contra naturam suam facturus dicitur, nisi promissa praestaret, sh cap. s. versu Hebr. cap. 6.

vers. II. O cap. Io. versas. Epist. I. ad Cor. cap. I. vers. s.

se cap. o. vers. II. Epiu. . ad Thess. cap. s. versa . EpisI. a. ad Thos cap versis Epis 2 ad Tim cap. 2. vers. I s. tiippe pacta servare promissctionem adimplere ex natura immutabilis Iustitiae provenit, quae Deoin hominibus suo modo communis est. Haec doctrina cum in Ecclesia Dei continuo&indesinenter servata fuerit, verisimile non est sacratissimos Principes, Constantinum aliosque Christianos, contra eam quidquam statuisse Sc si ab aliis statutum suisset, incorrectum reliquisse, praecipue Iustinianum Principem religiosissimum. Verisimile inquam non est, Sanctos Patresin maxime summos Pontifices qui in medio orbe Romano vivebant, hanc insignem divinituris violationem non sensisse, sed e contrario adiuvasse, simpliciter tantum scriptis ac jure suo complectentes quod jam ante Praetor edixerat, a. ιjuri gentium I. g. . de pactisjuncta l. I. inprin D eod ipsique Principes Romani Constitutionibus suis ordinaverant, . l. 7. Cia depactis.

I. ys. I. ult Cod de donationibus.

Praeterea fidem datam ac pacta honesta quae serio deliberato animo inita sunt, servare juris gentium est, arg. l. I. D

139쪽

prin. D. de Pactis . I. D. de consituta pecunia. l. non minorem ro Cod de Transcriοmbus. Quod autem juris gentium est, id excommuni rationis usu apud omnes populo spemque ob servatur,4 2. Inmt de iure nat. gent se civit. Ergo apud populum Romanum. Scio quod jus civile, uti non in totum a naturali vel gentium recedit, ita nec per omnia ei serviat, sed cum aliquid additur Vel detrahitur uri communi, jus pro prium , id cst, civile fiat, Lbus civile si in pris. D. de justitia se jure Sed jure civili Romanorum pactis honestis , quae serio dc deliberato animo inita sunt Vim obligandi, quam ex jure divino dentium habent, detractam esse, neque lege, neque ratione, neque ullo exemplo ex tam copiosa Romanarum rerum historia probari potem sed omnino contrarium jus nempe divinum atque gentium hac in parte illibatum ac integrum mansiisse. Denique cum in cap. I. ext depacris cautum csset, Minici puerussam obtineant firmitatem. post paucaci Vlpa ervetur pacta custodiantur. Et in cap. s. exi eod. quo'sudiose agendum est,ut ea, quaepromit μνέμη, opere compleantur docuere,maxi me ex duobus illis locis,nobiliores jurisCanonici Interpretes ex pactis serio Heliberato animo initis obligationem nasci, Glossa se Panorm add. cap. I. ext de Pactis. Et communis

est opinio Teste Emanuel Soareet, recepisenteni lii P. I. Virrio lib. I. Commvn.opin.n. 23. Gregor Tholo sntagm.juris uni. Des lib. 2I. cap. s. n. 7. Costa adl. 7. D. de Paritis num. . .

Mesenb. in parat. de pacti num. o. quamvis in eo errarint quod haae pacta nuda appellaVerint at cum tantundem jure eivili ex prellum sit . Iuridentium .s 7. D. liactum Cod. depaciis is quis argentum so ult Cod de Donationabus Cur non idem juris Civilis Interprete de jure Civili statuent' non solum ne disterentia interutrumque jus temere inducatur,

140쪽

D Ius T. ROMAN. LEGUM, Lib. I. Icontra cap. I.ext.de operis novi nuntiatione sed etiam ne jus Romanum tam manifeste a divino gentium discrepare vi

deatur.

Accedit quod quotiescumque indubitata aequitas actionem dari postulat, jure Romano detur, arg. l. pupillus s. inpran. D. de auctorit tutor. I. placuitu. Coae de Iudiciis Cujus etiam equitatis respectu obligatio quaedam naturalis dicitur, inci naturalis Io D de obligat. se action. l. Stichum, s. s. naturalis. D. de solutionibus. Atqui ex pactis serioin deliberato animo initis actionem decernere, quin aequissimum sit, nullus inficiari recte potest. Adhaec, siquis iure Romano simpliciter dixerit: tauod .evius tibi debet, ego tibisolvam, is emcaciter obligatur conveniturque actione quae vocatur de constituta pecunia,=. δ' conis situla s. Insit de Acrionibus. I. I. per tot is tot tit. D. de consituta pecunιa. Cujus ratio redditur, in L I. in prin D eod.

in verbis: me dicto Pratorfavet naturali aquitati qui constituta ex consensi acta custodit quoniam grave est em fallere. At

illam ipsam rationem reddit Praetor, cur pacta servare Velit: ita enim in t stuprin. D. de pactis dicit Hujus edicti aequitas naturalis est quid enim tam congruum fidei humanae quam ea quae inter eos placuerun servare. Ergo uti ex constituto, ita etiam ex pacto quod serio & deliberato animo initum est, obligatio lactio nascentur: Nam ubi eadem ratio est, eadem quoque iuris dispositio esse debet, illud sa.D. adlegem quiliam, L leae . D. de fundo dotata si quis I. g. a. D. de risidia moue. l. a. g. quidFao D ad SC. Tert)P. l. oratio 1 D. de ponsalibus. Denique si quis literis pactus sit, quamvis eas stipulatio non sit secuta, attamen ex iis conveniri potest l. vlt. iuprin. D. Mancti I non figura , . t ult. g. r. D. de obligar se acrion. Unde in bonae fidei judiciis usurae ex promissione per epi-