De justitia Romanarum legum

191쪽

14s I A C. MEsTF C. fringitur.quia ab obligatione semel conitituta' in se uscepta adversario invito discedere non recte ille dicitur, qui quod hie sufflait adversarium omnino in dei em servat, quodque sua intereis coepit praestat, atque tali modo se ab obligatione

liberat, specuniam s. in prira. g. item squis a. D. de condies. eauf. data ea . non sec. cum nemo consilium cum alterius iniuria mutare queat, L nemo pores ZS D de reg. juris. Quod si adversarii nihil intersiit quid habet quod conqueratur' arg.lsita qui 13 s. g. Seja , iv e. D. de verb obligat. l. o si resu. D. Aquis cautionibus sec. l. utique a. D. de receptis qui

arbitrium es c.

DUBITATIO XXXIX.

Puid intelligitur nomine cause in i juri entium . g. sed& si a. d. sed cum nulla 4. D. de pactis 3

CUm ait Ulpianus ini juri enitum . I. sedes 2. D. de

pactis non solum eas juris gentium conventiones obligationem lactionem parere quae in proprium contractus nomen transcunt, sed etiam quae caussam habent. Deinde ind. l. Iuri rentium . g.sed cum nulti . nullam Obligationem ex conventione constitui cui nulla subest caussa Quaeritur quid appellatione caussae intelligi debeati Scio quod verbum sit χὐ-m, uti patet ex infinitis legibus collectis a Lexicographis, Bristonio aliisque in verb caussa. Verum in d. l. Iuri gentium . g. a se . sumitur pro eo quod paciscentes ad contrahendum movit quod certum animi deliberati signum est ita ut omnino constet paciscente non temeraria facilitate vagum vanum aliquena scrmonem instituisse, sed certo consilio convenisse, d. l. Iuri enitum I. g. sed cum nulti M. in verbis:

192쪽

DE Us T. ROMAN LEGUM, Lib. I. I 9ctae Florentini: castiguissimae quaeque nostri corporis editiones: ibent veluti Russardi, Pacii,GOthostediis ex vetustio, ribus, Blaublommii aliorumque. Qtiod sit cum Taurelio atque etiam Charonda textum hoc modo distinguere velis sed cum nulla subeu causa, propter conventionem sec. Vel audacius cum Alciato ita legere essed cum nusia subes caussa praeter conventionem oc haec erit legis sententia: Cum nulla subest caussa,qua

partes ad contrahendum moveri potuissent, nec ullum adest deliberati animi signum , licet aliqua conventio intercesserit, illa tamen ad producendam obligationem non susticic Qι- tur nudapacri es c. Admissa hac interpretatione caussas prcecipuarum conventionum ex quibus obligationes nascuntur,reperiri in promptu est Caussa emptionis venditionis est quod venditor pro merce malit nummos, emptor pro nummi S mercem S. I. I. D. de contrah. empl. Locationis conductionis, quod locator pro

usu rei vel operis quas locat mercedem conductor vero pro mercede usum rei vel operas, arg. L naturalis s. g. at cum do. a. D. de praesicriptis verbis Mandati, quod declarem mea intem esse, ut aliquid fiat,quod faciendum alius libens volensque suocipit, arg. l. I. in prin. 94.ult D mandati Depositi quod petam rem meam custodiri, quam propterea alius custodiendam accipi. . I. in prin. D. depositi. Contractus pigneralitii, quod creditor velit in tuto creditti esse, dc debitor pecuniam ei credi g. vlt. Instit quibus modis re contrahit obligat. Societatis, quod iterque majoren d uberiorem quaestum collatis rebus vel operis se sperare declarent, l. I. se l. 7. cum ilibus . . prosocio Commodati quod usu alicujus rei indigeam , quam tu mihi utendam ad certum modum S tempus conccdis,3 item is a. Insit quibus modis re contrahitur bligatio Constituti, quod ad praecedens debitum se reserat, quod 3 promis-

193쪽

I o JAC MAEg TERTII J. C. promissionis caussa est, ac sufficiens deliberati animi signum g. de constituta, Insit de actionibus Permutationis caussa

est, quod malim rem tuam quam meam,in tu meam quam tuam, . . in pris. I. I. D. de contrah. empl. Transactionis, ut a controversia vel lite recedatur G. In summa o I. g. I. D. de

condicrione indebiti Contractuum, qui ab impletione do ut des, do ut facias c. dicuntur , caussa est, quod mea intersit aliquid a te dari vel fieri , ideoque suscepta conventione,ultroptimus do vel facio, arg. l. naturalis s. g. I. a. o seqq. D. de praescriptis verbis Donationis inui etiam contractus diciturini contractus I . Cod deside in umentorum caussa est deliberata exercendae liberalitatis voluntas, is quis argentum s s. g. ult Cod de DonaIionibus. Ex his constat errat illos qui in contractibus nominatis nullam esse caussam an tu mant nomen enim cujus meminit Ljuri gentium . I. I. D. depactis caussam non excludit sed includit Idque ex s.sed cum nulti . d. l. Iuri entium I col. ligi potest ubi conventiones quae nullam caussam habent nudae dicuntur,ac iis quae nudete non sunt opponuntur eo autem sunt omnes tam nominatae quam innominatae, d. l. iuri en. sum . . . se a D depactis Ut mittam stipulationem nominatum contractum csse,in tamen si caussam non habeat per exceptionem doli mali enervari l. palam a. g. circa s. D. a doli malis metus except. Praeterea, si caussa sit datio vel Q. crum uti hi volunt contractiis nominati qui re ineuntur;Vel- .uti mutuum, commodatum, c. caussam habere debebunt. Accursius ad . l. Iurisientium p. g. a. quem communis

schola hactenus secuta est,caussam definit dationem vel factum ex quo statur pactio. Enimvero dationem vel factium obligationis caussam non esse apparet primum ex eo quod caussa conventioni subesse dicatur, d. l. juri gentium I. g. a. . .

Unde

194쪽

DE Ius Τ. ROMAN. LEGUM, Lib. I. ISI Unde caussa praecedit, tanquam essectus sequitur conventio,quam iterum sequitur datio vel factum datur enim vel fit, quia ita convenit: ita ut ipsa datio vel factum non sit princi-cipium obligationis; sed obligationis per conventionem constituta implemcntum.

Secundo datio vel facitim per se consideratum nullam obligationem in diicere potest nisi forte ad restitutionem accc -pti, tot tit. D. 9 Cod de condicZ indebit. Ergo ut accipiens vicissim aliqti id dare vel facere cogatur non ex datione Vel ficto, Ied conventione provenit quaeritur enim hic de obligatione ex consensu duorum vel plurium proveniente, arσ. l. I.

g. a. 6 s. l. juristentium, A. r. qq. D. de pactis. Tertio datio vel factum ex parte ejus qui dat vel facit obligationem tollit prin Insit quibiti mota tollitur obligat. Estcnim obligatio juris vinculum quo necessitate adstringimur alicujus rei solvendae secundum hostrae civitatis jura,=. I Instit. de obligat. Unde dici non potcst, quod is qui primus dedit vel fecit, initium obligationi praebuit, ct cum alter vicissim datvclfacit tota obligatio ponatur. Quia tali ratione modi tollenda.

rum cum modis constituendarum obligationum confunderentur. Longe convenientius est statuere obligationem ex mutua conventione nasci dationem autem vel factum intercedere, ut illi conventioni satisfiat. Quarto contractus, qui ab impletio hedo ut facias dicitur, caussam habet Liuri gentium . . . D. depacris. Et tamen quamvis nihil dedi ut manumitteres, placia erat tamen ut darem, obligatio oritur,l dedi tibi s. g. quinimo . D. de condita. causs data caus nonsec. Ne dicas obligationem initium sumpsi ne ab interitu servi: Quia servi interitus non ad obligationem sed actionem cum effectu intentandam refertur cita ut servi interitus pro impletion contractus Mobligationis ex

195쪽

1uea AC MOESTERTIII. C. eo natae solum γdo cedat quasi diceret lurisconsultus: Et si

nihil tibi dedi ut manumitteres, placuerat tamen ut darem contractus, qui ab impletione Vocatur do ut facias,initus est; ex quo contractu statim obligatio nascitur; licet exca obli gatione actionem cum effectu intentare quod promissiim est petere nequeat serVi Dominus, nisi primum ex parte sua conventioni satisfecerit& hominem manu miserit in tamen homo sine ejus facto interierit, quia debitor specie interitu ejus liberatur,l sex legati as D de verbor obligat poterit ille interitus pro contractus impletione cedere. Porro si obligatio initium sumpserit ex scrvi interitu, ecquid post cum ex adaversa parte intervenit, ex quo ipsa Vicissim obligaretur Iuris. consultus enim negocium, de quo nunc sermo est, contra. in vocat d. g. quinim qui sitne consensita ut minimum

duorum non constituitur,aS. l. I. g. a. o Z. D. de pactis l. 3. D. de pollicitat. Dicendum ergo adversam partem ex conventione sua obligatam fuisses conventionem praecessisse servi interitum, ita minus recte initium obligationis in servi interitu collocari ac proinde caussam non esse ipsam dationeni vel factum. Licet Verum maneat, quod nemo cum effectu ex

ullo contractu agere possit, nisi qui primum ei satisfecit. At obligatio res diversa est ab actione Tandem huc quoque referenda est isolent. s. D. de praesicriptis veris, cum ait, uod

bivium quidem nihil essedpactio intercessi ob indicium: hoe es, uis indicasset sec.

Quinto caussa a datione vel facto manifeste distinguitur ita enim Vlpianus Sed os in alium contractum res non transeat, siuUt tamen caussa relegantur Ars Celso respondii esse oblita

garionem ut puta dedi tibi rem ut mihi aliam dares dedi, ali quidfacias sec. LI. juri gentium .s. 2. Ubi caussa non poni

tur in illis verbis, ridi tibi rem sed in his ut mihi aliam dares

196쪽

D Ius T. ROMAN LEGUM, LU I. 33o aliquidscias. Idem innuit inscriptio in Digestis: De conditactione caussa data caussa nonsecuta: Uti etiam Codice: De eon- dictione ob caussam datorum. Accedit, praeter varias leges tituli illis subjecta dicta lex solent s. D. de praescriptis verbis curiinquit quare qui accepit quia ob caussam accepit, nec improbam

caussam non timet coniuctionem.

Sexto, ut obligationem stipulatio producat, dationem vel factum non requirit . I. in pris. D. de verbor obli/rat. pris. In t. se . . eod. Et tamenni simputationi caussa subsit, potest qui ex ea agit per exceptionem doli mali repelli, latam a. g. circaprimam s. D. de doli matio metus except. Septimo, si datio vel factum obligationis caussa esset, non posset contractus permutationis absque ullius rei interventu per solam stipulationem iniri, contra L explacitis Coae dere

rum permutat.

Octavo si convenerit ut jumenta mea serves ac pro custodia tabulo illis tibi uti liceat ex hac sola conventione non tantum obligaris, sed etiam praescriptis verbis actione conveniri potes ut jumenta custodias, quamvis nihil ex parte mea intervenerit, . . I. I siquisse. D. depositi. Ecquis dicet hunc contractum infinitos similes, quorum species facile formari possitiat, caussa careres Dices quod datio vel factum saltem caussa sit obligationis quae est secundum perfectionem contractus, M. t. f.; a. D. de rerumpermutat. Resp. quod in d. l. I s. a. dicitur permuratio autem ex re tradita initium obligationipraebet nihil aliud innuere, quam si inter nos conVenerit, ut ego tuam, tu meam rem haberes, conventio quidem illa non siit ea quae stricte permutatio dicitur quamvis eius vi contrahentes ad permutandum teneantur Quia autem permutatio ipsa in traditione rerum de quibus convenit ultro citroque facta consistit ideo

prima

197쪽

is I AC MAEST ERTII J C. prima traditio impletio siit conventionis initae cinitium ejus quod proprie viricte permutatio dicitur. Oppones quod in contractibus in nominatis adeo per causassem datio vel factum intelligatur, ut nequidem in iis secus in

nominatis,oblationi locus siti. Resp. hoc erroneum esse. Sic nim internos convenit, ut ego tibi Stichum darem, tu Pamphilum manumitteres, ac juxta conventionem initam Stichum obtulerim nec accipere volueris, ad manumittendum nihilominus conveniri poteris, data a Praetore hac vel simili sormula : Si paret inter Lucium Titium se Sempronium

conυenisse ut illa Stichum daret es hic Pamphilum manumitteret,oblatoque legitime servope Sempronium flet quo minus acci

piuto Pamphilum manumittat, tum Sempronius damnetur. Objicies quod causa, uti a me exponitur,etiam in pactis nudis reperiatur l. cum proponas I. Cod depams. L eapud

a J Cod. de transaction. l. I. Cod.derer permutat quibus tamen caussa subesse negatur, l. juri gentium . . . D. depactis. Resp. textus allatos illud non probare Nam in I. eapud 2 δ od. de transact nudum pactum interpositum non erat licet Sapparitae adversarius hoc contendebat In specie legis cum proponas 2I Cod depactu conventio inita erat omni deliberatae voluntatis signo destituta ut nequidem scriptura intervenerit hideoque nudaci in verbis autem, transactionis causs probari positioc.non tam de caussa conventionis, quam retentionis: exceptionis agitur,quas pactum nudum ex se

per se non parit; sed vel traditio, vel etiam uti hoc loco possessio conventionem secuta : adeo ut pro quantitate vel modo ejus quod traditur possidetumve nudum pactum quasi nudum esse desinat. In lege explacito R. Cod deber. permutat. neque permutatio neque de permutando conventio ceIebrata serio erat. Dicebatur placitum permutationis intervenisse

198쪽

DE Us T. ROMAN LEGUM, Lib. I. III at non consensus duorum plurium-ve in idem permutationis placitu adeoque non illud, ex quo cotistabat partes deliberato consilio contrahere volui e . Objicies, quod si haec, quam dixi, caussa nominetur, nulla competeret dati repetitio, ubi alter dare vel facere recusaret,l damus 32. D. de condict. indebiti. Resip. hoc falsum esse. Ad Oppossitam legem quod adtinet, sciendum est in ea de causia quadam praeterita non obligatoria agi, arg. sita legatum I a. in ei de condit se demonserat. l. insumma os . . u quoque 2. D. de condict. indebit Bartota se Ant. Faber ad d. l. damus 32. quae a nostra causis diversa est,uti ex supradictis constat. Pacius ad jurisientium . g. I. D. depactis. cautam definit. vim iliam cuicunque actui Mure tributam , unde oritur obligatios actio. Non nemo: egocium a ure civili electum se approbatum. Sed utrumque juxta in obscuro est. Denique vis quam juris entium contractus ad producendam obligationem habent,non ex jure civivi,sed eo quod naturalis ratio inter omnes homines constituit, petenda est inde etiam contractus illi jurisgentium dicuntur ex eo quod apud omnes populos recepti eandem vim habeant, atque semper habuerint,s et in eosit. dejure nat gent est civit. l. ex hoc jure s. D. dejustitia ojure arg. I. gulorum o Instit derer divis etiam ante jacta urbis Romae fundamenta iti ex libris Moysis, Homeri Iliadibus aliisque patet. Satis suit quod populus Romanus eorum

vi ob iustam aliquam caussam nihil detraxit: si fecisset, hi contractus non juris gentium,sed civilis dicti iuissent, arg.I.jus civile si in prin. D. dejustitiae jure Nihil obstat A. r. Instit. de obligationibus. Quia etiam illae obligationes a jure civili vel

praetorio constitutae comprobatae-Ve dicuntur, quae a neutro

improbatae sed in suo vigore relictae sunt ne alioquin dicere cogamur nulla jucis naturalis vel gentium dictamina nos cum

V a effectu

199쪽

1s JAC M ES TERTIII. Qeffectu obstringere, nisi quorum mentio in libris nostri uri,

facta est cum haec admodum exigua sint,& nihil certius quam illa pene infinita esse, ae sortiusquam ulla ura civilia obstrinagere Lutpote ab ipso Deo praescripta, , ne ullo modo oblite rarentur, cordibus omnium hominum insculpta sunt, arg. g. pen. Insit deIure nat gent se civit. Praeterea si contractus innominatus initus sit&datio in tervenit, vere dicitur huic actui tributa a jure vis unde obliga tio lactio oritur, initumque negocium a jure civili electum& probathina, arg. l. juristentium I. g.sed etsi et D depactu&tamen prae actione praescriptis Verbi qua agitur ut contractus fides servetur, vel id quod interest praestetur, Lnaturatu . g. r. a. o sis tibi I. Is Dominus .l ult D detraescriptis ver eligi potest condictio ejus quod datum est quia caussa non est secuta, d. l. naturalis s. g. .ls tibi Z. D. depraescriptis τα-bis. l. r. g. ult. D. de rerum emutat L . insine Cod. eod. tot.

iit. D. Cod de condici. caues data caussa nonsecut.Unde sequitur quod caussa non sit civi a jure ciVili tributa: multo minus negocium illud de quo loquuntur.

DUBITATI XL.

pactasuturaesuccessionis valeant,o inprimis ea, quae sunt defuturά hereditate acquirenta paeoniam circa suturae successionis pacta jus civile varie

exponi, cum jure Canonico vel etiam seu dati committi,aut conciliari quin imo Variis modis impugnari soleat quid de tota hac re statuendum paucis efferam. Et quidem pactum quod de succedendo futuraque hereditate acquirenda est non subsistere ex eo constat, quod paciscentes contra bonos mores jus gentium sestinent: cum enim mors omnes tam

200쪽

DE UΥ. ROMAN LEGUM, Lib. I. 37juvenes quam senescequaliter maneat Melestum est sese communi fato subducere dc proximum suum ad orcum praemittere quinimo cogitatione sua singulis quasi momentis eum occidere, atq; ita mentalis homicidii reum fieri, donari a s. ab is incipit, diuidam I donationem. D. de donationibus V sipulatio σI. D. de verbor. obligat. Quapropter ejusimodi pacta votum Captandaran ortis, quod plenum est, tristissimi & periculosi

eventus inducere dicuntur, i ult Cod depactis. Nec non improborum numero haberi quicunque de hereditate Viventium solliciti sunt, i moribus a. g. interdum a. D. de vulgari or pupisiari. l. ita tamen a g. g. patre AD ad SC. Trebellian dc praematuram spem fovere, l. I. g.simpubere a I. insine. D. de Cosgation bonor Ut praeteream quod jus succedendi sit ex jure publico, id est, legibus, i. s. D. qui resam. sacerest . l. verbis legis ra'. l. lege Iiso. D. de verbor. Inis quibus vis acinjuria fieret, si vel testandi libertas pactione aliqua constringeretur, vel impediretur ab intestato succedere , quem leges vocant tritum autem illud sit privatorum pactis juri publico derogari non posse, juspublicum II. D. depactis l. Neratiusa o. D. de religiosissumptib.funer. l. I. g.s inter se. D. de Magi ratibus conveniendis. l. quod bonis I s. g. r. D. adlegemfalcidiam. l. Cerdonem da. D. deoperis libertorum. Cui accedit quod pactiones illae de re fiant quae in rerum natura non est l. I.

D. de hereditate vel acrione vendita. l. quisupersitis p . . de

acquir velomiti hereditat.

Objicies L ea vero s. g. Bisio a. D. prosocio. Resp. ibi pri cipaliter societatem contrahici de hereditate justa accessorie duntaxatin in consequentiam nam para graphus secundus adparagraphum praecedentem referri debet i quasi dicat Paulus: Quid si societas omnium bonorum ita coita siit, ut, sit qua justa hereditas alterutri obvenerit,communis sit. Quemadmodum 3 etiam