De justitia Romanarum legum

221쪽

JAC MAEs TERTII J. C. inesciat,l. 6. l. 6. D. ad SC. Turpissian cinus poena est in mia, musta pecuniaria & extraordinaria coercitio l. a. Cod eod. l. s. D. depraevaricat. Resp. in C. Turpillianum incidere qui ab accusatione desistit, d. l. 6. l. 6. D ad SC. Turpillian nisi caussa sanguinis vertatur ob pactionem c transactionem cum adversario initam desistat,l uo D depraevaricat. l. I. g. s.

D. de Calumn at.

Dices quod qui accusant, cavere debeant se perseveraturos usque ad sententiam in poenae talionis subjiciantur, .scui . D. de accusat. l. v. Coae eod. Resip. exceptionem esse in causissis sanguitiis, si partes transegerint, d. iransigete δ. Cod de TransacI. se .ult. D. de praevarica . Quemadmodum tilia exceptio est, sit abolitionem accusator impetravit, i. s. D. ad h. Turpissian iri iti Cod de Abolitionibus. mill obstat quod de iis tantum rebus pacisci possimus,quae ad rem familiarem pertinent . juri gentium . . aciscar. I . D. depactis. Quia qui cum reo paciscitur vel transiigit,non de caussis publicis, sed privato suo jure paciscitur ' crimen enim

manet , uti ila caeteris omnibus accusandi, ac magistratu integra in illud inquirendi facultas. Nihil etiam adversatur quod qui ob non accusandum pecuniam accepit, concussionis teneatur l. a. D. de concus ione. Nam hoc tantum verum est cum agitur de criminibus quo.

rum poena non est morS naturali S arg. l. I. I. I l. a. D. de Calumniatoribm. l. II. D. adlegem Corn. des s. Eodem modo respondeo ad hoc quod dicunt reum, qui adversario in caussis publicis aut privatis pecuniam dat,litem perdere, a.D. cond. obturpem causi. i. g. a. D. de Calumniat. l. I. Cod deparnis Iud. Dico quod qui pecuniam dat crimen confiteri videatur, l. s. D.de his qui notanIur infamia. Resp. dictim l. 3. procedere in caussis non' capitalibus, a g. l. . . ult. D. eod. In capitalibus

Vero

222쪽

D Ius T. ROMAN DE GUM , Lib. I. I vero litium&molestiarum gratia, non ex conscientia commisti criminis,transactionem factam praesumi. Nihil obstat quod dicitur Num. Is .vers. I. seseq. quia non de hac nostra pactione vel transactione loquitur,sed de omni moda impunitate ei, de quo manifeste constat quod homicia dii reus sit, non concedenda, idque sive pecuniam proximioribus occisi consanguineis dare paratus siti, sive gratia ab ipsis illam impetrare queat.

DUBITATIO XLV.

si rescriptum cui haec clausula, si preces veritate ilitantur, inserta non es, valeat 'REscriptum, cui haec clausula sipreces veritate nitantura

inserta non est, non valet; nec ullum impetrati oraculi

fructum precator percipit, I universa I. Cod de diversis rescriptis. Quod ideo prospectum est,ne super Voluntate isente Principis ulla dubitatio moveatur: cum sciamus nihil per ob

reptionem vel subreptionem impetrari posse l. ex adverso Principem deveritate rei edoctum non obstante obreptione vel subreptione petitis annuere posses quapropter cum predicta clausula precibus inserta est, apparet Principem peculiari hac sua gratia uti noluisse Verum jure Canonico etiam sit non apponatur clausula, s reces veritate nitamur , attamen subauditur, rato nihilominus manente rescripto, cap. ex pariea ext de rescriptis unde sit precibus obreptione vel subreptione laborantibus summus Pontifex de veritate rei edoctus nihilominus afinuere velit, illud in rescripto suo manifeste exprimere debet; ne fructu ejus per subauditam clausulam pre . cator excidat. Quare paruin praestidii ex hac utriusque juris op- possitione consequuntur, qui quoVis modo auctoritatem Ic-

rum Romanarum labefactare conantur.

223쪽

Go I AC MAEsΤERT LIM QDUBITATIO XLVI. An rescriptum quodsis latinitate laborat, aleat PREscriptum quod falsa latinitate laborat,nihilominus sub

sistit: prorsus cnim indignum est, verbis Principem, de cujus mente ex rescripti sententia abunde constat, adstringe re, arg. l. Imperator S. D. deflatu hominum l. rescripta Cod. deprecibus Imperat offerend. Verba enim sunt signa eorum quae in animo sunt de quibus dum constat,illa, quomodo sese habeant, nihil interest, arg. .si quidem in nomine as. Instit de legatis. Aliud tamen jure Canonico cautum cap. ad audientiam II. ext de rescripIis iii Vcrbis literas tibim prim acieυid

batur Apostilicas praesentavit quibus, quoniam mavisi meoniinent in constructione peccatum, fidem te nolumus habere. Enimvero de constructione communi cuivis obvia non autem singulari quadam , multo minus de verbis barbaris, latine loquentibus plane incognitis,hoc Pontificis rescriptum accipi debet , ne alioquin plurima juris Canonici emta labefactentur. ιιι de torneamentis tit depace CT Treuga cap. ad audientiam Is . ext depraefriptionibus, ibi comesiones, banna placita, foris acta,cap. . ext de pactis cum infinitis aliis. Ne dicas, cap. ad audientiam a I ext de rescriptis, de eo re-4cripto, quod injustitiam aliquam continctaoqui. Qui ad crha obstant eorum sentcntia, quam Gregorius 3 Pontifex summario cidem toxtui praeposito hac ratione exprcssit,fabsalatinitas vitia rescriptum Papae. Idque post Glossam,Joannem Andream,& Abbat cm d.loco,iathielinus addict. cap. Andreas Uallensis inparat. decreIal. de rescripti g. . n. a. communis omnium sententia nullo omnino contradicente abunde confirmant.

224쪽

D Ius Τ. ROMAN LEGUM Lib. Igi. DUBITATIO XLVII. 6 Compromissum serio se deliberato animo, absque tamen solenni sipulatione, initum, Uycacem jure civiti obligationem es acrionem riat 'Compromissum, quod serio deliberato animo initum

est, licet solennis stipulatio non intercesierit, nicacem tamcn jure civili obligationem lactionem parit. Quod cum primis illa Liris sundamenta evincunt,que dubitatione XXXI.&XXXV M. proposita sunt. Compromissum cnim caussam habet: cum ad hoc instituatur, ut sine magnis sportulisin molesta ac taediosa judiciorum contentione amico modo controversita dirunatur patque ita a lite recedatur, arg. i. in summ. si s. g. I. D. de condior indebisi. At quoties conventio causiam habet, Obligationem actionem parit, L jurilentium p. g. sed si a. D. depactis. Denique textus est in I diem a I. g. D. D. de reia

reptis qui arbitrum sec. cum ait : sed poena nonfuisset alecta compromimo, sed pliciter sententiaesari quis promiscσit e m.

certia emus eum foret acrio Ne dicas cum aliquibus, quos indicat Accursius sequitur Antonius Faber ad . leg. I. ult hic stipulationem intercessiisse & ex stipulatu actionem competere: dia verba textus restagantur:ajunt enim se sirentia r quis promiserit at stipulatio non dicitur promimio simpliciter facta. Et si ea vox pliciter poenam excludat ut facit proculdubio)etiam excludet stipulationem: cum vix sit ut poena sine stipulatione promittatur, arg. l. rem ea lege . D. desieretris exportandis. Denique ait textus incerti adversus eum foret actio. Atqui haec proprie est condicito,ut bene Accursius exponit ad d. l. 27. A. D. D. de receptis qui arbitrum. Quia si stipulatio intercessisset, nullinaciatio voculae ancerti probabiliter facta sui et,sed solius actionis exstipitiatu,arg. prin instit. 3 deverb

225쪽

is, ' AC. M ps TERTII . C. 'dis reis. Obligat, Nihil obstant dJrin Instu. deverb. Obligat .cti si ovis cerimn a .d de rebm creditis. Quia erum quidem est, chim stipulatio intercessit, qua certum quid comprehensum est ex ea condictionem certi,qua vero incertum,actionem ex stipulatu oriri, d. prin. Instit. deverb. Oblig. L siquis certum D. de reb. crea ac praeterea id quod interest incertum esse,

culi. In it. de exb obligat sed probari debet in speciei diem, .. .ult. D. de recep. qui arbit stipulationem intercessiisse: alio dui cum in aliam aliquam conventionem incertum quidd ductum est, recte obscrvavit Accursitus condictionem incerti competere quomodo enim actio ex stipulatu dabitur, ubi, licet incertum quidem, nulla tamen stipulatio intervenit' ut mittam quod quotiescunque compromissum stipulatione intercedente initum est, hoc exprimi soleat, . quid tamen I.I. ult.D de receptis qui arbit Lar ε a. D. eod. I cit praeterea quod interpretatio adlii menda stat, quae vitio caret, i. nambigua p. de segibus at talis non est ea quae nobis opponitur, cum adversus aequitatem naturalem ipsum jus gentium sine ulla ra tione aut manifesto textu fidem deliberato animo datam fallere permittat proximum circumvenire, I. l.Juri gentium . g. ait praetor depactis. l. r. D. de constitutapecunia. Adjuvat lanc sentcntiam l. litigatores V g. s.D. de recepiis qui arbitrum, cum ait Interdum ut Pomponiusseribit remenudo pactost compronussum utputas ambo debi toresseerunt, pactisunt, nepetat, quod sibi debetur, quisententia arbitri non paruit ubi pactum non dicitur nudum a causa jam enim dixi

conventionem, qua compromissum initur, caussam habere, sed a stipulatione, arg. d. l. litigatores IIJ. a. insine cum enim

ibi dixerat:proinde Ater, alter pecunia Vulanti promiserit plenum compromissumes in se cogetursententiam dicere, statim subjicit Interdum ut Pomponim es c. Si dicas in hac spc-

226쪽

D Ius Τ. ROMAN LEGUM Lib. I. 83 cie singularem casium csse , idque ex Vocula, interdum. Resp. hoc falsum esses particulam autem interdum nihil aliud velle,

quam saepe' sere semper per stipulationem toffice adjectionem compromissili celebrari , hoc tamen simpliciter&absolute necessarium non esse, sed intcrdum etiam sitne iis utilam effectum sortiri, Q. d. l. a . . it. D. de receptis qui a Lirum stibi Mornacius. Quod si reponas in specie d. l. litigatores I .g. R. non actionem sed exceptionem duntaxat ex ejus

modi compromissi, decernici Iesipondcbo hoc quidemicrum csse , ex eo tamen decisionem propositi casus non peti, cum alibi scriptum quoquc sit ex compromis cxceptionem non

nasci, L 2. l. Pomponius 3.3.Idem Pomponius I.insine. D. de re-e iis qui arbitrua . Posset dici pactu de non petendo utrimq; vicem poeiae obtinuisse, eamque licet in stipulationem non deductam , per exceptionem tamen acquiri posse, Q. . . in e D. deservis exportandis. Quod ego non impugnabo. Praeterea hanc compromitarum vim ii sectum vincere videtur ordo titulorum , quos tam in pandecti sinitam codice compromissa habent quod ad similitudinem judiciorum redacta sint ad finiendas controversias litesque faciant l. I D. de receptis qui arbit quod , qui arbitrium suscepere, Praetor sententiam

dicere cogat, . R. I. I. D. eod. Quod idem jure Canonico cautum cap. per tuas se exi. de arb Iris nec sine manifesto textu aut ratione inter utrumque jus constituenda sit contrarietas, cap. I. se, exi de operis noeti nuntiauone quod haec sontentia praxi ubique recepta sit. Restat ut aliquot loca exponam, quae nonnihil difficultatis movere videntur. Primo sese oster i. a. m. de receptis qui arbitrum,quae cum dicit quod ex compromissoplacet exceptionem non nasci,se poenae petitionem de exceptione quasi rei judicatae intelligi debet ea enim non magis ex compromistb nascitur,

quam

227쪽

quam judicati vel etiam quasi judicati actio. l. r. Cod de rece .ptis arbitris, sed sit poena adjectasiit, illa peti poterit, ita et vel si adiecta non siit ad id quod interest l. diem et . . ult D de

recept qui arbit vel quanti ea res est,agi, .non autem et S. D. eod.

Ratio decisionis non ea est, quam proponit Antonius Faber, adi ris. de receptis qui arbitrium nempe quod jurisdictionem privati dare non possunt, quam ipsit non habent, I privatorum 3 Cod de Iurisdict. nec proinde dare cuiquam judicandi potestatem , cum ludicis dandi licentia sit jurisdictionis,l. I. D. dejurisdict. eumque, qui judicare iubet, magistratum esse

oporteat, i. eum qui I s. eod. tu. Cum illa duntaxat evincat ex

arbitri sententia actionem vel exceptionem rei judicatae non nasci , non autem actionem vel exceptione ritie quasi judicat quidem eo sensu competentem,quo compromissum ad similitudinem judiciorum redactum dicitur,l. I. D. de receptis qui arbitrium. Vera itaque ratio haec est, quod sit ex compromissis rei quasi judicatae actio vel exceptio nasceretur cogeretitur litigatores omnimodo sententiae arbitri, quidem ut ab eo pronuntiata est,stare,nec possent ab ea, etiam exsolvendo poenam vel praestando id quod interest,recedere quod absurdum sore, ex eo patet, quod compromissum fiat in arbitrum, tanquam Virum bonum l. s. g. ames I. D. de receptis qui arbitrium. per consequens,ut amico modo controversiam ex bono , quo determinet; non autem ut iniqui aliquid statuat vel, si statuerit, litigatores obtemperare cogantur,l.si libertus so. D. deoperis bertorum ubi Celsus is libertus jura verit,darese quo operinpatronus arbitratussi, non aliter ratum

fore arbitrium patroni, qua aequum arbitratus sit, se fere ea mens eu personarum arbitrιosubstituentium./t quia operent eum recte arhi raturum dociani ,πon quia immodice obligarI elint idem Paulus ini si in lege a . D. locati. in verbis Idemque er

228쪽

D Ius T. ROMAN LEGUM, Lib. I. 33vu ursialterius cujuslibet arbitrium comprehensumst. Namsis bona exigit, ut arbitrium talepraestetur,quale viro bono convenit. Accedunt l. si societatem, D. prosocio. I. creditor σο. g. Lucius commissa, I g. quamquam 7. D. de legatis R. Neque obstat . diem a r. sar a. D. de receptis qui arbitrium, cum ait sari autem debersententiae arbitri, quam de re dixerit,

sire aequasve iniquasti bi imputet, qui compromisit. Ἐπιπ

ο divi Pii rescripto adllicitur,vel minus probabilem sententiam aequo animo ferre debet quod repetitur in I societate. θ. D. prosocio. Quia ab arbitri sententia etiam iniqua recedere non liceri nisi vel exsoluta poena, de qua convenit, vel praestito coquod interest, V. d. l.slibertus, o D.de Operis libertor. l.s in lege a M. D. Locati,cumsimilibus. l. a. l. Hem a I. g. ult. D. de receptis qui arbitrium. Eo inquam quod interest negotium compromissis finitum esses nam ut compromissis finiretur inter partes convenerat , non autem eo quod interest omnimodo adimpleri quod arbiter statuit cum litigatores de hoc absolute iraecise non cogitarint, arg. d. l.s tiberim Io. D. de oper libertorum, cum itibus. Neque adversatur l. cum antea s. in prin. Cod de receptis arbitris in verbis Deum anteasancitum fuerat in arbitris eligem , Hrcsquidempro parte pulsata forma arbitratis procederet, exceptionem ei velutipacrigenerarisin autem pro actore cauulus poneretur, nihil ex eoprocedere eipra illa Nam exceptio illa veluti pacti non minus ad plenam sententiae arbitratis obscr-Vationem,q iam exceptio rei quasi judicatae tendebat; ac proinde etiam rejecta est. neque jus, quo haec concedebatur,tan quam a ratione nimis alienum , ulli bi in libris nostris propositum est. Si putes extare in L Pomponius Is I. Idem Pomponius I. D. de receptis qui arbitrium erras nam si ad hunc locum respexisset Iustinianus in . l. s. non dixisset, Cum ante ancitum a fuerat,

229쪽

186 IAC. M AESTER III. C. fuerat, sed cum antea Pomponius vel Ulpianus scripserat,arg. l. cum acutissimi so Cod. de fideicom cumsimilibus Sancire enim' constituere non Iurisconsultorum, sed Principuni est, i ult Cod. de legibus , junct. g. sanctae Io Instit de rerum dissol. Sancrio legum I. D. deparnis. Praeterea falsum est quod Ulpianus ind. l. Pomponius s. g. Idem Pomponius I. reo exceptionem veluti pacti concedat: cum enim dixerat: positidiciplenum esse compromissum quia is, qui convenitur, tutus es υelutipacti exceptione is, qui coravenit si arbitro nonpareatur, hisbeistipulationem satim subjicit Sed id verum esse non puto. Nec obstant sequentia Verba neque enim si Vit, exceptionem habere, ut arbitersententiam dicere cogaturo volunt enim reo exceptione pacti sufficienter prospectum non clara i cum ea

facile elidi iubverti possit' idque ideo, quia ejusmodi pactum in specie proposita non intervenit quod si intervenisset

sufficiens proculdubiosuisset ut arbiter sententiam dicere litigatores ei stare cogerentur, i litigatores II. 3. 3. D. de receptis qui arbitrium. Si putes compromissilm, de quo in d. I. I 3. g. r. infine,ideo Valere debere,quod reus saltem ad id quod in terest agere possit,juxta dum 7.I. ult. D. de receptis qui arbit. dicam petitionem ejus quod interest eo exclusiam esse, quod vicem poenae obtineat , poenam autem solus petitor, non autem reus stipulatus sit. Enimvero quamvis haec ita sese habeant, attamen ex nova Iustiniani constitutione cicompromissis actioin exceptio rei quasi judicatae nascitur, si partes sententiae arbitri subscripserint vel per decem dies a die cogniti arbitrii numerandos tacuerint l. pen. d. de receptis arbitris Accedebat antea casus quo compromissum jusjurandi religione corroboratum erat, L ne in arbitris a. d. de receptis arbitris verum novissimo jure iterum correctus. ov. D.c. I ex qua petitas auth.decer-

230쪽

D Ius T. RoM AN LEGUM, LU. I. 87nit Cod de receptis arbitris. Quod autem Iustinianus duobus prioribus casibus illam actionem vel exceptionem rei quasi judicatae largiatur, non tam ex ipso compromissis provenit, quasi majore ei aliquam vim,quam antea habebat,tribuisset, sed occasione duntaxat compromissi ex novo litigantium consensiu&pronuntiati arbitrii approbatione d L pen. Cod. de recept qui arbit. Dicit non nemo, legem illam, cum anteis. Cod de receptis arbitris, unam ex so Iustiniani decisionibus esse Peto ego,

quid inde denique dico hoc manifeste falsium esset nec ullum dicturum qui vel unam ex illis 3 o Iustiniani decisionibus viderit unquam.

DUBITATIO XLVIII. En, ut ex compromisso effa obligatio se actis oriatur, poena ei adjecta esse debeat 'AB illis jus Civile, ut naturali aequitati contrarium,vapulat, qui eo cautum sibi persuasium habent nullius momenti compromissum esse, cui praecise poena adjecta non est. Alii statuunt, quod si poena compromissis adjecta non sit, Ar biter a praetore cogi non possit ut sententiam dicat si tamen ultro dixerit litigatores ei stare debeant, nec possint nisi exsoluto eo quod interest ab ea recedere. Ego compromisitim, etiamsi praecise poena ei adjecta non sit, nedum ex naturali aequitate ac jure Canonico,sed civili quoque subsistere statuo: neque solum Arbitros ad dicendum sententiam , sed etiam litigatores ut ei pareant cogi posse. Ita enim in L diem 2 . .

ult. D. de receptis quia it. Ulpianus' sed poena non fuisset adjecta compromiis, sed pliciter sententiastari quispromise